Flankpijn of pijn in de flanken: symptomen en oorzaken

Flankpijn of pijn in de flanken: symptomen en oorzaken Flankpijn of pijn in de flanken duidt op ongemak tot ondraaglijke pijn die je voelt aan de zijkant van de romp, net onder de ribben. Deze flankpijn of pijn in de zij kan heel heftig zijn en aanvalsgewijs optreden. Er zijn veel mogelijke oorzaken van flankpijn, aangezien er veel organen en spieren in of nabij de linkerflank en rechterflank zijn. Bij flankpijn moet altijd uitgesloten worden dat er geen sprake is van nierstenen of een opstijgende urineweginfectie die kan leiden tot een nierbekkenontsteking. Als je aanhoudende pijn in de flanken ervaart, moet je altijd je huisarts raadplegen. Een arts kan onderzoeken wat de oorzaak is van flankpijn. De behandeling van flankpijn hangt af van de oorzaak. De nieren zijn de filters van je lichaam. Je nieren filteren non-stop afvalstoffen uit je bloed die samen met water je urine vormen. Een van de beste manieren om flankpijn als gevolg van nierproblemen te voorkomen, is veel water drinken. Hierdoor verloopt het filterproces veel soepeler.

Wat is flankpijn?

Pijn in de flanken

Beide zijden van je lichaam worden 'flanken' genoemd. Flankpijn verwijst dan ook naar pijn of ongemak in één of beide flanken. Deze pijn ontwikkelt zich in het gebied onder de ribben en boven het bekken. Meestal is de pijn aan één kant van het lichaam aanwezig of aan de ene kant van je lichaam erger. Pijn in de bovenrug kan uitstralen naar de linkerflank of rechterflank.

Aanhoudende flankpijn

Heel veel mensen hebben wel eens last gehad van flankpijn en vaak is deze klacht meestal tijdelijk van aard en gaat het na enkele uren of dagen vanzelf weer over. Constante of hevige pijn in de flank kan echter wijzen op een ernstige onderliggende aandoening, zoals uitdroging of een urineweginfectie. Nierstenen of een aandoening in de nieren kunnen ook pijn in de flank veroorzaken die niet wegtrekt.

Bijkomende klachten

Flankpijn is een symptoom van een onderliggend probleem of aandoening. Vaak is pijn in de flanken een symptoom van een nieraandoening of probleem met de nieren, maar het kan ook het gevolg zijn van andere aandoeningen als het gepaard gaat met andere klachten. Het is belangrijk om een afspraak te maken met je huisarts als je last hebt van aanhoudende of steeds erger wordende pijn in de flank, vooral als je ook andere symptomen ervaart, zoals (hoge) koorts of plasklachten.

Urinestelsel / Bron: Alila Medical Media/ShutterstockUrinestelsel / Bron: Alila Medical Media/Shutterstock

Oorzaken van flankpijn

Meest voorkomende oorzaken

Enkele van de meest voorkomende oorzaken van flankpijn zijn:

Minder vaak voorkomende oorzaken

Minder vaak voorkomende oorzaken van flankpijn zijn onder andere:
  • nierziekten
  • longontsteking met klachten als pijn bij ademhalen en slijm ophoesten
  • acute pancreatitis of alvleesklierontsteking met hevige buikpijn, met uitstralingspijn naar de rug, de zij en de schouders (schouderpijn)
  • appendicitis of blindedarmontsteking, wat meestal begint met een plotselinge, hevige pijn rondom de navel die zich verspreidt naar rechtsonder in de buik.
  • een blokkade in de urinewegen
  • een inflammatoire darmaandoening, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa
  • een nierinfarct, dat optreedt wanneer een bloedstolsel de bloedtoevoer naar de nier blokkeert
  • een abdominaal (in de buik) aorta-aneurysma (AAA), een uitstulping van een bloedvat ter hoogte van de buikslagader
  • LACNES (Lateral Cutaneous Nerve Entrapment Syndrome): een pijnbeeld waarbij sprake is van zenuwpijn die lijkt op de pijn bij ACNES (buikwandpijnsyndroom), maar dan in de flank (de pijn bevindt zich altijd op één specifieke plek in de flank en is met één vinger aan te wijzen)

Urinewegen / Bron: La Gorda/Shutterstock.comUrinewegen / Bron: La Gorda/Shutterstock.com

Urineweginfectie

Een urineweginfectie wordt veroorzaakt door bacteriën die de urinewegen binnendringen, waaronder de nieren, blaas, urineleiders en urethra (plasbuis). Symptomen van een urineweginfectie bestaan uit:

Andere symptomen zijn onder meer:
  • een frequente drang om te plassen
  • branderig gevoel bij het plassen
  • bloed in de urine
  • koorts

Flankpijn door nierstenen

Nierstenen zijn steenachtige afzettingen, welke zijn opgebouwd uit een groot aantal kleine kristallen die gevormd zijn in de urine. Nierstenen kunnen hevige pijn veroorzaken als ze vast komen te zitten in de urineleider of in de nier. Nierstenen veroorzaken plotselinge, ernstige pijn in de flank die in golven kan voorkomen. De pijn kan ook door de lies naar beneden stralen. Andere klachten die kunnen optreden zijn:
  • bloed in de urine
  • Misselijkheid of braken
  • pijnlijk urineren

Musculoskeletale problemen

Soms is flankpijn terug te voeren op een musculoskeletaal probleem. Dit kan een spierspanning of een gescheurde spier zijn door verhoogde fysieke activiteit, een val of ander trauma, het optillen van iets te zwaars of repetitieve bewegingen. Spiergerelateerde pijn zal vaak als een doffe pijn ervaren worden en verergert gewoonlijk met fysieke activiteit, druk of bij niezen of lachen. Je kunt ook last hebben van een beknelde zenuw.

Ligging van de alvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.comLigging van de alvleesklier / Bron: Decade3d/Shutterstock.com

Alvleesklierontsteking

Ligging en functie van de alvleesklier

De alvleesklier of het pancreas is een orgaan dat dwars in de buik ligt, ongeveer 15 cm lang is en 1-3 cm dik. De alvleesklier bevindt zich gedeeltelijk achter de maag en de twaalfvingerige darm en is nodig voor een goede bloedsuikerspiegel en spijsvertering. De alvleesklier produceert insuline en het maakt cellen die enzymen maken, welke het voedsel helpen verteren.

Ontstoken alvleesklier

In de alvleesklier kunnen ontstekingen ontstaan, wat 'alvleesklierontsteking' of 'pancreatitis' wordt genoemd. Men maakt hierbij een onderscheid tussen een acute alvleesklierontsteking en een chronische alvleesklierontsteking. Een alvleesklierontsteking die plotseling opkomt wordt 'acute alvleesklierontsteking' genoemd en bij een ontsteking die wat milder is en vaker na elkaar optreedt, spreekt men van een 'chronische alvleesklierontsteking'.

Oorzaken: overmatig alcoholgebruik en galwegstenen

De twee belangrijkste oorzaken van een acute alvleesklierontsteking is overmatig alcoholgebruik en galwegstenen. Het komt vaak voor dat de oorzaak onduidelijk is. In dat geval spreekt men van een 'idiopatische' vorm. De belangrijkste oorzaak van chronische alvleesklierontsteking is overmatig alcoholgebruik.

Symptomen van een alvleesklierontsteking

Een chronische alvleesklierontsteking of pancreatitis verloopt doorgaans wisselend. Dat wil zeggen dat rustige perioden worden afgewisseld door perioden dat de klachten weer de kop opsteken. Na iedere ontsteking van de alvleesklier vormt zich littekenweefsel, wat ervoor kan zorgen dat de afvoerbuis voor alvleeskliersappen zich vernauwt. De sappen kunnen hierdoor minder gemakkelijk wegstromen en hierdoor neemt de druk in het orgaan toe, hetgeen gepaard kan gaan met pijn.

Bij een acute alvleesklierontsteking staat hevige buikpijn en algeheel ziek zijn op de voorgrond. Er kan tevens sprake zijn van rugpijn, aangezien de alvleesklier achter in de buik ligt, evenals flankpijn. De acute vorm kan mild verlopen, maar er kan ook sprake zijn van een ernstig ziektebeeld.

Een alvleesklierontsteking of pancreatitis kan meestal worden vastgesteld op basis van de gepresenteerde klachten, lichamelijk onderzoek, laboratoriumonderzoek en beeldvormend onderzoek (een echo of CT-scan).

Symptomen geassocieerd met flankpijn

Flankpijn kan dof, stekend, krampen of scherp zijn. De pijn kan aanvalsbewijs optreden, waarbij de aanvallen in wisselende frequentie komen en gaan.

Symptomen van een probleem aan de nieren

De flankpijn is waarschijnlijk te wijten aan een nierprobleem als je ook de volgende symptomen hebt:

Schakel onverwijld een arts in als je een van de bovenstaande symptomen ervaart, samen met langdurige pijn in de flank.

Symptomen van uitdroging

Schakel ook direct medische hulp in als je aanhoudende flankpijn ervaart samen met deze symptomen van uitdroging:

Het is belangrijk om uitdroging snel en adequaat te behandelen. Wanneer je te veel vocht verliest, werken de organen, cellen en weefsels niet zoals ze zouden moeten. Dit kan leiden tot gevaarlijke complicaties, waaronder shock.

Bloedonderzoek / Bron: Istock.com/anna1311Bloedonderzoek / Bron: Istock.com/anna1311

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal proberen te achterhalen wat de onderliggende oorzaak van de flankpijn is. Hij of zij zal vragen stellen over je klachten, zoals:
  • waar heb je pijn?
  • wanneer begon de pijn?
  • hoe voelt de pijn?
  • hoe vaak heb je last van de pijn?
  • hoe lang duurt de pijn?
  • welke andere klachten heb je?

Daarna zal de arts lichamelijk onderzoek verrichten.

Cystoscopie / Bron: Alexilusmedical/ShutterstockCystoscopie / Bron: Alexilusmedical/Shutterstock

Vervolgonderzoek

De arts zal ook bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek uitvoeren om de oorzaak van de flankpijn te bepalen. Beeldvormend onderzoek, zoals echografie of röntgenfoto's, geeft de arts de mogelijkheid om diep in je lichaam te kijken, teneinde eventuele problemen in de organen, weefsels en spieren op te sporen.

Andere diagnostische onderzoeken die de arts kan aanbevelen zijn onder meer:
  • een CT-scan van de buik, een soort gespecialiseerde röntgenfoto die dwarsdoorsneden van de buik kan laten zien
  • een cystoscopie, waarbij een dunne buis met een aangesloten camera in de blaas wordt gebracht
  • urineonderzoek
  • een urinekweek om te achterhalen welke bacterie de ontsteking veroorzaakt en welk medicijn (antibioticum) daar goed tegen helpt

Behandeling van flankpijn

Algemeen

Het behandelen van flankpijn vereist altijd het verhelpen van de onderliggende oorzaak. Als gevolg hiervan zal de behandeling van het ene geval van pijn in de flank tot het andere geval enorm verschillen. Een niersteenaanval wordt behandeld met medicijnen, waardoor de spieren van de urinewegen zich ontspannen. Soms is het nodig om de steen te verwijderen met een uitwendige niersteenvergruizer of via een kijkoperatie. Een urineweginfectie kan worden behandeld met het juiste antibioticum. Een ernstigere uitdroging moet behandeld worden door een arts, waarbij vaak ziekenhuisopname nodig is.

Urineonderzoek / Bron: Angellodeco/ShutterstockUrineonderzoek / Bron: Angellodeco/Shutterstock

Behandeling van een urineweginfectie

De diagnose 'urineweginfectie' kan bevestigd worden door urineonderzoek. In het laboratorium wordt onderzocht welke bacteriën in de urine aanwezig zijn en er wordt direct getest of de aangetroffen bacterie gevoelig is voor de behandeling met een antibioticum. Bij behandeling met het juiste antibioticum, verdwijnen de klachten vaak al vrij snel. Het is van belang dat je de medicijnenkuur afmaakt, ook als de klachten al in een eerder zijn verdwenen. Als je te snel stopt met een antibioticum, dan vergroot het de kans dat de ontsteking terugkomt.

Bij hoge koorts en ernstig ziek-zijn, geldt het advies om de behandeling van een nierbekkenontsteking in het ziekenhuis aan te vangen. Je krijgt dan antibiotica toegediend via een infuus. Het medicijn komt dan direct in het bloed terecht. In het ziekenhuis wordt extra onderzoek verricht om eventuele andere oorzaken en aandoeningen uit te sluiten, zoals nierstenen of een uitgezette nier waardoor de urine niet goed naar de blaas kan stromen. Wanneer behandeling met antibiotica binnen drie dagen geen verbetering oplevert, zal verder onderzoek nodig zijn.

Onderzoek door een gynaecoloog / Bron: Doro Guzenda/Shutterstock.comOnderzoek door een gynaecoloog / Bron: Doro Guzenda/Shutterstock.com
Bij terugkerende klachten, zal je verwezen worden naar een specialist (vaak een uroloog of gynaecoloog). Deze zal onderzoeken of er een afwijking van de urineweg aanwezig is, die de ontsteking in stand houdt of uitlokt.

Behandeling van alvleesklierontsteking

Medische behandeling is meestal gericht op op symptoombestrijding (het verlichten van de klachten) en daarnaast het voorkomen van verdere verslechtering en functieverlies van de alvleesklier. Je kunt medicijnen krijgen om eventuele tekorten (van enzymen of hormonen) aan te vullen. Je kunt vaak gewoon blijven eten en drinken, aangezien de medicijnen de alvleesklierenzymen aanvullen. Je krijgt vaak ook medicijnen voorgeschreven om de (hevige) pijn te bestrijden.

Soms zal een endoscopische behandeling (ERCP) nodig zijn, waarbij de arts met een flexibele buis (endoscoop) via de mond en de maag tot in de twaalfvingerige darm kan komen, waar de gezamenlijke uitgang van de galwegen en de alvleesklier (papil van Vater) zit. Via de endoscoop wordt contrastvloeistof in de afvoerbuisjes van de galwegen en alvleesklier gespoten, waarna met behulp van een röntgenapparaat de afwijkingen zichtbaar worden. Met behulp van kleine instrumenten door de endoscoop, kan de arts een ingreep uitvoeren waarbij de afvoermogelijkheid van alvleeskliersap en galvloeistof verbetert. Dit doet de arts door een klein sneetje te maken bij de afvoergang (een papillotomie). De arts kan ook een buisje (stent) in de afvoergang plaatsen, waardoor afvoer van alvleeskliersap kan verbeteren. Wanneer de arts tijdens de procedure galstenen signaleert, kan hij deze met een speciaal grijpertje of met een ballon verwijderen.

Soms is een operatie nodig om ernstige pijnklachten te bestrijden. Bij een dergelijke ingreep kan een deel van de alvleesklier met het littekenweefsel verwijderd worden. Voorts kan de arts de afvoergang van de alvleesklier verbinden met een deel van de dunne darm, waardoor de alvleeskliersappen weer goed kunnen wegstromen.

Prognose

Flankpijn, die stekende of zeurende pijn aan de zijkant van je lichaam, kan je aardig van je stuk brengen. Of het nu gaat om een milde irritatie of een hevige pijnscheut, je wilt natuurlijk weten wat de vooruitzichten zijn. Gelukkig is de prognose bij flankpijn vaak goed, zeker als de oorzaak wordt aangepakt!

Korte termijn: Snel herstel bij eenvoudige oorzaken

In veel gevallen is flankpijn het resultaat van iets eenvoudigs, zoals spierpijn na een intensieve workout of een verkeerde beweging. Met rust, wat lichte rekoefeningen en eventueel een pijnstiller ben je binnen een paar dagen weer op de been. De meeste mensen ervaren al snel verlichting, en binnen een week is de pijn vaak helemaal verdwenen.

Lange termijn: Oorzaken opsporen en aanpakken

Als de flankpijn veroorzaakt wordt door iets als nierstenen of een infectie, kan het herstel wat langer duren, maar ook dan is de prognose vaak positief. Nierstenen kunnen vanzelf worden uitgeplast of, als ze groter zijn, met medische behandeling worden verwijderd. Zodra de steen eruit is, verdwijnt de pijn meestal direct. Bij een infectie, zoals een urineweginfectie, zorgen antibiotica er vaak binnen een paar dagen voor dat de pijn afneemt en je je weer beter voelt.

Chronische flankpijn: Tijd voor een plan

Heb je langer last van flankpijn of komt het steeds terug? Dan is het belangrijk om samen met je arts op zoek te gaan naar de onderliggende oorzaak. Soms kan chronische flankpijn het gevolg zijn van een aandoening zoals nierproblemen of een ontsteking. Gelukkig zijn er tal van behandelingen beschikbaar, en met de juiste zorg is de kans groot dat je klachten onder controle komen.

Chirurgie? Slechts in zeldzame gevallen

In de meeste gevallen is chirurgie niet nodig om flankpijn te verhelpen. Alleen bij ernstige nierproblemen of andere complexe oorzaken kan een operatie nodig zijn. Maar zelfs dan is de prognose vaak goed, en kun je rekenen op een volledig herstel na de ingreep.

Kortom: Flankpijn gaat vaak voorbij

Of je nu te maken hebt met spierpijn, een infectie of nierstenen, de vooruitzichten bij flankpijn zijn meestal gunstig. Met de juiste behandeling, wat rust en geduld ben je vaak snel weer de oude. Dus geen zorgen: flankpijn mag dan even vervelend zijn, maar je herstel is meestal dichterbij dan je denkt!

Water drinken is gezond / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.comWater drinken is gezond / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.com

Preventie van pijn in de flanken

Je kunt flankpijn of pijn in de flanken mogelijk voorkomen door de volgende maatregelen:
  • het drinken van ten minste acht glazen water per dag
  • geen alcohol drinken of slechts met mate (niet meer dan één glas per dag)
  • het beoefenen van veilige seks en goede hygiëne
  • het eten van een dieet van voornamelijk groenten, fruit en magere eiwitten bevat
  • dagelijks bewegen
  • overgewicht voorkomen

Lees verder

© 2018 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Flankpijn (pijn in zij): Oorzaken van pijnlijke flank(en)Flankpijn (pijn in zij): Oorzaken van pijnlijke flank(en)Flankpijn verwijst naar ongemak of pijn die voelbaar is aan de zijkant van de romp, net onder de ribben. Soms kan deze p…
Ureterocele: Zwelling aan onderkant van de urineleiderUreterocele: Zwelling aan onderkant van de urineleiderUreters (urineleiders) zijn de buizen die urine van de nieren naar de blaas transporteren. Een zwelling in dit gebied ka…
Obstructieve uropathie: Blokkering van urinestroomObstructieve uropathie: Blokkering van urinestroomObstructieve uropathie is een aandoening waarbij de urinestroom geblokkeerd is. Hierdoor stroomt de urine terug en ontst…
Oorzaken van pijn – galsteen, niersteen en ileus (kolieken)Oorzaken van pijn – galsteen, niersteen en ileus (kolieken)Een koliek is een zeer heftige, plotseling optredende pijnaanval. Kolieken komen doorgaans golfsgewijs en de pijn is mee…

Gezwollen dikke darm: Oorzaken van zwelling van colonGezwollen dikke darm: Oorzaken van zwelling van colonChronische ontstekingsaandoeningen van de darmen kunnen leiden tot een gezwollen dikke darm (colon). Deze aandoeningen o…
Hartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hartHartaanval (hartinfarct): Beperkte bloedstroom naar hartEen hartaanval, ook wel een hartinfarct of coronaire trombose genoemd, is een ernstige en potentieel levensbedreigende a…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/RicardoImagen
  • https://www.doctorshealthpress.com/pain-articles/what-to-do-about-flank-pain/
  • https://www.healthline.com/symptom/flank-pain
  • https://share.upmc.com/2016/01/3-most-common-causes-of-flank-pain/
  • https://www.epainassist.com/back-pain/lower-back-pain/flank-pain
  • https://www.uza.be/behandeling/abdominaal-aorta-aneurysma-aaa
  • M.G. Sulman. LACNES: chronische pijn in de zij door zenuwbeknelling. https://mens-en-gezondheid.nl/home/aandoeningen/lacnes-chronische-pijn-in-de-zij-door-zenuwbeknelling/ (ingezien op 9-9-2022)
  • MMC. LACNES (chronische pijn in de flank). https://www.mmc.nl/solvimax/aandoeningen-en-behandelingen/lacnes-chronische-pijn-in-de-flank/ (ingezien op 9-9-2022)
  • NTVG. Intermitterende flankpijn. https://www.ntvg.nl/artikelen/intermitterende-flankpijn (ingezien op 14-9-2024)
  • Afbeelding bron 1: Alila Medical Media/Shutterstock
  • Afbeelding bron 2: La Gorda/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 3: Decade3d/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 4: Istock.com/anna1311
  • Afbeelding bron 5: Alexilusmedical/Shutterstock
  • Afbeelding bron 6: Angellodeco/Shutterstock
  • Afbeelding bron 7: Doro Guzenda/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 8: Mimagephotography/Shutterstock.com
Tartuffel (2.971 artikelen)
Laatste update: 14-09-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 17
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.