Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug
Wat zijn de mogelijke oorzaken pijn in zij rechts en links? Pijn in zij of flank verwijst naar pijn of ongemak in de zijkant van de buik, direct boven de heup. Je kunt last hebben van pijn in rechterzij of de linkerzij. Als je last hebt van je flank (pijn in je zij) kan dit een aantal mogelijke oorzaken hebben. Pijn in zij kan gepaard gaan met klachten als misselijkheid, braken, bewegingsdrang en andere klachten. Zo gaat bijvoorbeeld een longontsteking gepaard met hoesten. En pijn in rug of pijn in zij aan één of beide kanten wat gepaard gaat met pijn bij plassen, kan wijzen op een nierbekkenontsteking. Pijn in de zij en rug, ofwel het gebied tussen de onderste ribben en de billen, duidt meer op nierpijn. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van pijn in rechterzij en/of linkerzij (pijn in zij rechts achter rug of pijn in zij links achter rug)?

Pijn in de zij of een steek in de zij kan optreden na sporten (hardlopen) /
Bron: Istock.com/MartinanWat is pijn in de flank?
Pijn aan de zij of flank verwijst naar pijn of ongemak in de zijkant van de buik, direct boven de heup.
Flankpijn verwijst eigenlijk naar pijn in je zij en rug. Meestal is de pijn (erger) aan één kant van je lichaam. De meeste mensen ervaren ten minste één keer in hun leven flankpijn, en het is meestal van korte duur. Als je er langere tijd last van houdt of als de klachten verergeren, dan is het verstandig om je huisarts te raadplegen.
Constante pijn in de zij of acute pijn
Constant aanwezige en/of ernstige pijn kan worden veroorzaakt door een ernstige onderliggende medische aandoening, zoals een infectie in de urinewegen of de
nieren of dehydratie (uitdroging). Bij pijn die acuut ontstaat zonder duidelijke oorzaak kan aan een niersteen gedacht worden, de zogenaamde koliek. Nierstenen kunnen zich echter ook presenteren door chronische enkelzijdige flankpijn, soms aangeduid als rugklachten. Chronische pijn kan ook wijzen op verschillende andere oorzaken.
Zeurende of stekende pijn
Pijn in de zij kan bestaan uit stekende, zeurende of doffe pijn en de pijn kan steeds aanwezig zijn of komen en gaan, of juist getriggerd worden door lopen of andere bewegingen.
Pijn in de zij, maar geen onderliggende aandoening
Pijn in zij hoeft niet altijd te wijzen op een onderliggende aandoeningen. Zo kan pijn in de zij of een steek in de zij optreden na sporten (hardlopen). Wanneer je na het slapen wakker wordt met pijn in je rug of pijn in zij, kan dit komen door een slecht matras of bedbodem.
Nierpijn
Als mensen denken dat ze last hebben van nierpijn, dan duidt dit vaak op pijn in de nierstreek of pijn in één van beide flanken, wat wijst op pijn in de rug ofwel het gebied tussen de onderste ribben en de billen. |
Wat zijn de mogelijke oorzaken van pijn in de flank of pijn in de zij?
Verschillende omstandigheden, variërend van ernstig tot relatief onschuldig, kunnen leiden tot pijn in de flank. Enkele veel voorkomende oorzaken (met de belangrijkste symptomen) zijn:
Oorzaken | Belangrijkste klachten |
Urineweginfectie | Een nierbekkenontsteking (pyelonefritis) geeft koorts, pijn in de zij, algehele malaise. |
Niersteenkoliek | Vaak begint een vastzittende niersteen met een vage, weinig opvallende pijn in de onderrug (flanken). Geleidelijk wordt de pijn feller, en komt in steeds hevigere aanvallen (niersteenkoliek), meestal aan de zijkant van de buik. De pijn trekt vaak door naar de lies, het bovenbeen of de geslachtsorganen. |
Nierinfarct | Scherpe, hevige pijn in de lumbale regio. |
Ureterstenose | Pijn in de zij, links en/of rechts. |
Niercyste | Doffe pijn in de lendenen, die al of niet gepaard gaat met hematurie (bloed in de urine). |
Niertumor | Bloed in de urine, pijn in de nierstreek (dit voel je in de zij) en voelbare zwelling in de buik. |
Buitenbaarmoederlijke zwangerschap (ook wel extra-uteriene graviditeit, afgekort EUG) | De subacute vorm geeft klachten als eenzijdige buikpijn, vaginaal bloedverlies, pijn in de schouderstreek, flauwvallen en misselijkheid. |
Aandoeningen aan eierstok of ovarium | Deze aandoeningen kunnen onder andere gepaard gaan met pijn in de zij. |
Galsteenkoliek | Aanvalsgewijze pijn rechts in de bovenbuik met soms uitstralende pijn rechtsom naar de rug of het schouderblad, met bewegingsdrang. |
Mechanische ileus of obstructie-ileus | Steeds erger wordende aanvalsgewijze, krampende buikpijn (kolieken). |
Pancreatitis | Begint meestal met een plotseling opkomende hevige pijn in de bovenbuik: midden of rechts, doch zelden links. |
Acute appendicitis | Een beginnende blindedarmontsteking kenmerkt zich doorgaans met een vage pijn in het midden van de buik en dan vaak ter hoogte van de navel. De pijn verplaatst zich langzaamaan naar de rechter onderbuik in de komende 24 uur. |
Obstipatie | Lichte, matige of zware, al dan niet langdurige buikpijn in de onderbuik of buikpijn die uitstraalt naar één kant van de buik (meer gelokaliseerd in de zij). |
Diverticulitis | Wanneer een divertikel gaat ontsteken, krijg je buikpijn, meestal links onder in de buik. |
Lumbago | Lumbago verwijst naar hardnekkige pijn en stijfheid in de lende of in de onderrug te omschrijven. De rugklachten bevinden zich dan tussen de onderste ribben en de billen. De pijn kan links of rechts of zelfs aan beide kanten van de wervelkolom voorkomen. |
Artritis (in het bijzonder artritis die de wervelkolom beïnvloedt) | Lage rugpijn, soms richting de zij. |
Infectie in de wervelkolom | Rugpijn. |
Wervelfractuur | Plotseling optredende pijn of een chronische doffe pijn in je rug kunnen wijzen op een wervelfractuur. |
Beknelde zenuw in de rug | Je voelt pijn overal waar de zenuw doorloopt, bijvoorbeeld in je bil, been, kuit of voet, en deze pijn is vaak erger dan de pijn in je rug. |
Spierspasmen | Spasmen van de rugspieren kunnen tergende pijnen in de onderrug en in de flanken veroorzaken. |
Gordelroos | Pijn en soms met jeuk in een plek op de romp, vaak in de flank of op de rug. |
Uitdroging of dehydratie | Slap voelen en last hebben van hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid. |
Longontsteking | Pijn bij ademhalen, benauwd zijn, ophoesten van geel of groen slijm met soms met wat bloed, vermoeidheid, een hogere of juist een lagere lichaamstemperatuur, spierpijn en pijn bij de longen, rillen en klappertanden, minder eetlust en in ernstige gevallen verwardheid. Pijn in de zij komt soms ook voor. |
Ontstekingsziekten van de darm, zoals de ziekte van Crohn | Ontstekingsziekten van de darm kunnen aanleiding geven tot onder meer buikpijn en pijn in de zij. |
Zwevende-ribsyndroom | Onder meer flankpijn, vaak eenzijdig. |
Deze aandoeningen zullen we hieronder in vogelvlucht bespreken.
Pijn in zij door urineweginfectie
Een
urineweginfectie duidt op een infectie of ontsteking van het slijmvlies aan de binnenkant van de urinewegen (nierbekken, urineleiders, blaas en plasbuis). Meestal blijft een urineweginfectie beperkt tot het slijmvlies van de blaas. Dit gaat gepaard met bekende blaasontstekingsklachten, met pijn die uitstraalt naar de onderrug. De infectie-verwekkende bacteriën (vaak afkomstig uit de
darmflora) dringen zich via de plasbuis de blaas binnen. Vrouwen zijn gevoeliger voor urineweginfecties, aangezien de afstand tussen de plasbuis en
anus bij vrouwen veel korter is dan bij mannen. Indien een urineweginfectie opstijgt van de lagere naar de hogere urinewegen (bijvoorbeeld bij een niet opgemerkte, of niet adequaat behandelde
blaasontsteking), kan een
nierbekkenontsteking ontstaan.
Niersteenkoliek
Een
niersteenkoliek of -aanval uit zich in aanvalsgewijze, krampende pijn in de zij, wat uitstraalt naar de lies. Deze heftige pijnaanvallen gaan vaak gepaard met misselijkheid (en
braken) en bewegingsdrang. Je kunt door de hevige pijn niet stil blijven zitten of liggen.
Bloed in de urine en vaak en pijnlijk urineren horen er ook bij. Thans behoort het tot de mogelijkheden nierstenen te vergruizen, waarbij een operatieve ingreep niet meer nodig is.
Nierinfarct
Een nierinfarct ontstaat wanneer zich in één van de grotere slagaderen van de nier een stolsel vormt, waardoor een deel van de nier geen bloed, en dus geen zuurstof meer krijgt. Het deel van de nier dat geen zuurstof meer krijgt kan daardoor afsterven. Een dergelijk stolsel kan gevormd worden door bijvoorbeeld ernstige
aderverkalking (atherosclerose). Ofschoon atherosclerose vaak voorkomt, is een nierinfarct zeldzaam. Door middel van computertomografisch onderzoek kan de diagnose 'nierinfarct' gesteld worden.
Ureterstenose
Een ureterstenose duidt op een vernauwing (stenose) van de urineleider (ureter). Als gevolg hiervan ontstaat een ophoping van urine in het nierbekken. Dit kan de nier beschadigen. De nier kan zelfs zijn functie geheel verliezen.
Pijn in zij door niercyste
Een
niercyste is een blaasje, gevuld met vocht en bij een niercyste bevindt deze zich in de nier. Soms kunnen er meerdere van deze cysten in de nier voorkomen. Wanneer er zeer veel van deze cysten op beide nieren voorkomen, spreekt men
cystenieren. Hier kunnen meerdere oorzaken aan ten grondslag liggen. Cystenieren kunnen allerlei klachten geven. Deze klachten kunnen bestaan vaak uit pijn en een ongemakkelijk gevoel ter hoogte van de onderrug of zij. Nieren met cysten zijn vaak groter dan normale,
gezonde nieren.
Pijn in flanken en rug door niertumor
In Nederland wordt jaarlijks ongeveer 2.000 keer de diagnose
nierkanker gesteld. Het niercelcarcinoom welke ontstaat in de nierbuisjes, is de meest voorkomende niertumor bij volwassenen. Deze vorm van kanker geeft in het begin meestal geen klachten en daarom is het zo moeilijk om de ziekte in een vroeg stadium vast te stellen. Later kan je bloed in de urine aantreffen of kun je last krijgen van aanhoudende pijn in de rug of flanken.
Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
Bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap (ook wel extra-uteriene graviditeit, afgekort EUG, genoemd) bevindt de bevruchte eicel zich buiten de baarmoeder, veelal in de eileider. Ongeveer één procent van alle zwangerschappen loopt uit op een EUG. Een EUG resulteert vaak niet in een voldragen zwangerschap. Bloedverlies is in veel gevallen het eerste duidelijke verschijnsel van een EUG. Dit gaat vaak gepaard met pijn (krampen van de eileider). Deze pijn manifesteert zich meestal aan één kant van de buik of onder in de buik.
Aandoeningen aan eierstok of ovarium
Aandoeningen van de
eierstokken betreffen vooral ontstekingen en gezwellen. Deze aandoeningen kunnen onder meer gepaard gaan met pijn in de zij.
Galsteenkoliek
In de
galblaas kan geconcentreerde gal gaan kristalliseren waardoor er kleine kristallen ontstaan die galstenen kunnen vormen. Als een dergelijk steentje uit de galblaas wordt gedreven, kan het klem komen te zitten voor de galblaasuitgang of in de galweg, met als gevolg dat er een
galsteenkoliek ontstaat. De galweg probeert uit alle macht het galsteentje door samentrekking naar de darm te drijven. Dit veroorzaakt aanvalsgewijze pijn rechts in de bovenbuik met soms uitstralende pijn rechtsom naar de rug of het schouderblad. Misselijkheid en braken komen ook vaak voor. Verder is er sprake van bewegingsdrang; je kunt tijdens een aanval niet stil blijven zitten of liggen; je moèt van de pijn bewegen.
Mechanische ileus of obstructie-ileus
Men spreekt van '
ileus' als de voedselpassage in de darm stilstaat. Bij mechanische ileus of obstructie-ileus is de darm verstopt vanwege een mechanische belemmering of obstakel die de doorgang blokkeert. Mogelijke oorzaken zijn:
- een verdraaiing van de darm, ook wel darmkronkel of volvulus genoemd;
- het knel zitten van de darm door littekenweefsel (zogeheten verklevingen);
- een gezwel of tumor die de doorgang blokkeert.
Pancreatitis
Pancreatitis is een ontsteking van de
alvleesklier. Acute alvleesklierontsteking begint meestal met een plotseling opkomende hevige pijn in de bovenbuik: midden of rechts, maar zelden links. Deze pijn kan uitstralen naar de rug, linkerzij en linkerschouder en verergert als je beweegt.
Acute appendicitis
Acute appendicitis of blindedarmontsteking begint vaak met
pijnklachten rond of boven de navel, welke uiteindelijk naar de rechter onderbuik zakt. Soms heb je eerst last van misselijkheid en moet je braken. Je hebt vaak een lichte temperatuurverhoging en je voelt je niet lekker. Het aanraken van de buik en het daarna loslaten doet pijn, vooral rechtsonder. Daarnaast doet hoesten en lachen soms pijn. Vervoerspijn komt ook vaak voor, bijvoorbeeld als je in een auto zit die over een verkeersdrempel of andere hobbel rijdt.
Obstipatie
Obstipatie of verstopping kan darmkrampen genereren die aanleiding kunnen geven tot lichte of zware, al dan niet langdurige buikpijn in de onderbuik of buikpijn die uitstraalt naar één kant van de buik (meer in de zij).

Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend /
Bron: Martin SulmanDiverticulitis
Een divertikel verwijst naar een goedaardige uitstulping in de dikke darm. Wanneer deze ontstoken raakt, spreekt men van
diverticulitis. Een courante klacht is buikpijn, meestal links onder in de buik. Hoe diverticulitis ontstaat, is niet duidelijk. De ontsteking gaat meestal vanzelf over; bij pijn kun je
paracetamol gebruiken.
Lumbago
Lumbago verwijst naar plotselinge (acute) lage rugpijn, welke nogal eens samengaat met verkramping van spieren en irritatie van de lage rugwervels. Verschillende oorzaken kunnen lumbago veroorzaken, waar overbelasting er één van is. Niet adequaat behandelde spit kan leiden tot lumbago.
Artritis
Artritis, in het bijzonder artritis die de wervelkolom beïnvloedt, kan een bron zijn van aanzienlijke lage rugpijn.
Infectie in de wervelkolom
Een ontsteking van de wervelkolom geeft meestal
rugpijn, gelokaliseerd laag in de rug.
Wervelfractuur
Ten gevolge van een val van grote hoogte, een verkeersongeluk of door andere oorzaken kan een fractuur ontstaan in één of
meerdere wervels.
Beknelde zenuw in de rug
Door
artrose van de lendenwervels (dat zijn de onderste wervels van de rug) kunnen botwoekeringen en uitstulpingen aan de wervels ontstaan. Deze woekeringen vernauwen de ruimte tussen de wervels, waardoor deze dichter tegen elkaar aan komen te liggen. Hierdoor raken de zenuwwortels bekneld (
beknelde zenuw).
Spierspasmen
Spasmen van de rugspieren veroorzaken soms tergende pijnen in de onderrug en in de flanken.
Gordelroos
Gordelroos (Herpes Zoster) is een infectie van een zenuw als gevolg van een virus en wel het virus dat bij kinderen
waterpokken veroorzaakt. Het virus duikt na de waterpokken onder in het lichaam en is daarna latent aanwezig in de zenuwknopen. Op latere leeftijd kan het virus weer actief worden en de kop opsteken. Meestal gebeurt dit in de zenuwknoop van één van de romp of buikzenuwen. Dat verklaart meteen de naam 'gordelroos'. Gordelroos begint normaal gesproken met pijn en soms met jeuk in een plek op de romp, vaak in de flank of op de rug.
Uitdroging of dehydratie
Uitdroging kan optreden na het verlies van veel vocht en zouten als gevolg van bijvoorbeeld zeer hoge koorts, braken, ernstige diarree, (fors) bloedverlies, hevige transpiratie, bij gebruik van bepaalde medicijnen of bij extreme hitte.
Longontsteking
Een
longontsteking (pneumonie) is een ontsteking van de longblaasjes en het omringende weefsel en dit gaat gepaard met hoesten (soms droog en pijnlijk en soms met groen slijm), kortademigheid en pijn in de borst of pijn in de zij. Verder heb je last van koorts en algemeen ziek zijn.

Vermoeidheid /
Bron: Istock.com/BartekSzewczykOntstekingsziekten van de darm
Ontstekingsziekten van de darm, zoals de
ziekte van Crohn, kunnen aanleiding geven tot onder meer buikpijn en pijn in de zij. De ziekte van Crohn kan onder meer de volgende klachten geven:
- dunne ontlasting of diarree, vaak gepaard met bloed en slijm;
- buikpijn;
- Soms obstipatie (verstopping);
- bloedarmoede;
- gewichtsverlies;
- vermoeidheid;
- koorts;
- wondjes, fistels en abcessen, vaak rond je anus.
Zwevende-ribsyndroom
Bij flankpijn kan ook gedacht worden aan zwevende ribben. De pijn bij het
zwevende-ribsyndroom, ook wel rib-tip syndroom of costo-iliacaal syndroom genoemd, wordt beschreven als zeurend, min of meer constant aanwezig en soms in hevigheid toenemend. Vaak zie je een duidelijke samenhang met bewegen of lichaamshouding. Het zwevende rib-syndroom kan ontstaan door een scheve zit- of werkhouding. Ook bepaalde sporten die zijdelings worden uitgevoerd zoals fitness en rek-en strekoefeningen kunnen de klachten veroorzaken. Ouderdom kan ook een rol spelen. Bij oudere mensen zie je dat de tussenwervelschijven dunner worden, waardoor de wervelkolom inzakt. Het uiteinde van de onderste rib kan hierdoor bij inbuiging tegen het bekken aantikken. Dit veroorzaakt hinderlijke pijnklachten.
Lees verder
Reacties
Karin, 20-08-2017
Pijn links en rechts flank, soms wat uitstraling naar de bovenbuik, licht misselijk. Paracetamol en ibuprofen helpen niet. Heb amper geslapen wat kan ik als pijnstiller gebruiken? Gezien het weekend morgen huisarts consulteren of niet achten?
Reactie infoteur, 21-08-2017
Huisarts(post) bellen om te overleggen.
Ingrid Rietmeijer, 08-02-2017
Geachte medewerkers,
De hierboven beschreven pijn heb ik al een paar dagen last van. Pijn in onderrug, links boven de heup.
Ik blijf bewegen, en drinken, maar rust ook… ik hoop dat het vanzelf weer over gaat… ik wil niet direct naar de dokter… wat kan ik zelf doen… moet ik mij zorgen maken… ik kan nu weer zitten… dat kon ik afgelopen dagen niet…
Vr.gr van Ingrid
Reactie infoteur, 14-02-2017
Bij aanhoudende klachten is het raadzaam de huisarts te raadplegen. Deze kan bekijken wat er aan de hand is en zo nodig een behandeling voorstellen.
Rita, 12-12-2016
Geachte reeds enkele dagen pijn linkerkant zij enkel 1 plekje als ik erop duw doet het pijn anders niet.
Reactie infoteur, 02-01-2017
Dit kunt u het beste laten beoordelen door de huisarts. Hij kan u lichamelijk onderzoeken en vragen stellen over uw gezondheid.
Made, 26-08-2016
Een paar geleden colonscopie gehad en toen werden er divertikels ontdekt. Het gaat soms maanden goed en dan opeens ook weer last van het prikkelbare darm syndroom. Eigenlijk heb ik vrij lang elke dag pijn in mijn linker flank. Vooral na het avondeten en als ik ga liggen. Op mijn linker zij slapen doet zeer en ook 's nachts meer pijn. Wat zou dit kunnen zijn?
Reactie infoteur, 11-09-2016
Mogelijk is er weer sprake van van diverticulitis. Dit veroorzaakt o.a. pijn. De pijn wordt meestal gevoeld in de linkerkant van de buik, maar kan zich voordoen aan de rechterkant. Het is hoe dan ook belangrijk om een afspraak te maken met de huisarts.
G. Prins, 17-08-2016
Ik heb afwisselend pijn in de linkerzij en rechterzij. Ik ben wel te zwaar. Vooral na een inspannende dag heb ik pijn in de zij. Wat is dit?
Reactie infoteur, 11-09-2016
Overbelasting door overgewicht in combinatie met langdurige staan of lopen, kunnen zorgen voor pijn aan de heupen. U kunt dit het beste met uw huisarts bespreken.
A., 20-08-2015
Ik heb sinds een paar dagen last van het plassen. Ik heb m'n urine aan de HA gegeven, maar dit wordt 24 uur op kweek gezet. De klachten hierbij zijn: verhoging, pijn in de onderbuik, pijn in de rug en pijn in mijn zij. Wat zal dit kunnen zijn?
Reactie infoteur, 20-08-2015
Wanneer een blaasontsteking niet op tijd wordt behandeld, kan een nierbekkenontsteking ontstaan. Mogelijk is dit bij u ook het geval. Nader onderzoek zal dat moeten uitwijzen.
Wanneer iemand met klachten van een nierbekkenontsteking naar de huisarts gaat, zal urineonderzoek plaatsvinden. De huisarts dompelt een stripje in de urine, waarop vervolgens kan worden afgelezen of er waarschijnlijk sprake is van een ontsteking. Om met zekerheid vast te stellen dat er sprake is van een nierbekkenontsteking moet de urine worden 'gekweekt' in het laboratorium.
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies.
Do, 19-01-2015
Sinds ik een koperspiraal heb laten plaatsen heb ik regelmatig last van mijn rechterflank en het trekt soms door naar mijn rug.
Kan dit betekenen dat de spiraal niet goed zit?
Reactie infoteur, 28-02-2015
Een spiraaltje kan klachten geven, zie o.a.: http://goo.gl/ucBAu4
Het is belangrijk uw klachten te bespreken met de arts die het spiraaltje heeft geplaatst.
Klijn, 03-01-2015
Ik heb sinds enige dagen hevige pijn in de rechterflank. De pijn is lokaal. Ik kan op die momenten niet voorover buigen, laat staan iets oprapen wat op de vloer ligt. Er zijn geen zichtbare kenmerken(verkleuring, onregelmatig oppervlak ed). Het bewegingsmechanisme werkt optimaal. Stevige druk op de plek veroorzaakt geen pijn. Op een gegeven moment houdt de pijn op en beweegt alles weer soepel. Wat mij hierbij vooral opvalt is, dat de pijn na het plassen meteen verdwijnt. Uiteraard ben ik nieuwsgierig naar de oorzaak (oorzaken). Met vriendelijke dank voor uw reactie.
Reactie infoteur, 07-01-2015
Het lijkt erop dat het te maken heeft met de werking van het urogenitale stelsel, U kunt het beste uw huisarts raadplegen; hij kent uw medische situatie, hij kan een anamnese afnemen en i lichamelijk onderzoeken.
W. A. Wittop Koning, 14-12-2014
Zeer interessant en uitvoerig. Een vraagje: ik ervaar sinds een week pijn in de linker onderrug. Kan blijkens het artikel zeer veel verschillende oorzaken hebben. Nu merk ik dat ik wakker wordt met die pijn maar dat die pijn vrij snel bijna verdwijnt. Kan het dan alleen maar een tijdelijk spierprobleem zijn of is het toch beter via bloedafname de nierfunctie te laten uitvoeren?
Bij voorbaat dank, Arthur Wittop Koning
Reactie infoteur, 28-02-2015
Bij aanhoudende pijnklachten, is het verstandig de huisarts te raadplegen.