Pijn aan de heup: oorzaken van heuppijn of pijnlijke heupen

Pijn aan de heup of heuppijn is een vervelende en invaliderende klacht. Het heupgewricht bestaat uit de heupkop en de heupkom, welke onderdeel is van het bekken en het bovenbeen. Coxalgie is pijn aan de heup door een aandoening van het heupgewricht en het weefsel rond het heupgewricht. De meest voorkomende oorzaken van heuppijn zijn heupartrose en slijmbeursontsteking. Andere mogelijke oorzaken zijn tumoren, botbreuken, heupkopafwijkingen en infecties. Bij artrose staat pijn meestal op de voorgrond, vooral bij het starten van een beweging en bij belasting. Een slijmbeursontsteking in de heup geeft pijn aan de buitenzijde van de heup, waarbij de pijn kan uitstralen naar de zijkant van het been richting de knie. Dit kan gepaard gaan met lokale roodheid, zwelling en warmte. Heuppijn na hardlopen kan duiden op een slijmbeursontsteking in de heup. Dit is een bekende hardloopblessure. Maar ook als je nooit hardloopt, kan deze slijmbeurs ontstoken raken.

• Wat is heuppijn of coxalgie?
• Wat zijn de mogelijke oorzaken van pijn aan de heup?
• Pijn aan de heup door heupartrose
• Secundaire artrose
• Primaire artrose
• Pijn aan de heup door slijmbeursontsteking
• Vrouwen
• Val op de heup
• Trochantair pijnsyndroom
• Wat zijn de klachten en symptomen?
• Slijmbeursontsteking
• Heupartrose
• Trochantair pijnsyndroom
• Onderzoek en diagnose
• De eerste aanwijzingen
• Lichamelijk onderzoek: voelen en testen
• Beeldvorming
• Bloedonderzoek
• De diagnose
• Behandeling van pijnlijke heupen
• Behandeling van een slijmbeursontsteking
• Behandeling van heupartrose
• Wat te doen bij het trochantair pijnsyndroom?
• Behandeling van botbreuken
• Behandeling van heupkopafwijkingen
• Behandeling van infecties
• Prognose

Wat is heuppijn of coxalgie?

Coxalgie is pijn aan de heup of pijn rond het heupgewricht door een aandoening van het heupgewricht en het weefsel rond het heupgewricht.

Wat zijn de mogelijke oorzaken van pijn aan de heup?

Heuppijn kan allerlei oorzaken hebben. De meest voorkomende oorzaken van pijn aan de heup zijn:

• heupartrose (coxartrose); en
• slijmbeursontsteking (bursitis trochanterica).

Andere oorzaken van pijn aan de heup zijn:

• tumoren (zeldzaam);
• botbreuken;
• heupkopafwijkingen; en
• infecties.

Heuppijn kan door nog meer oorzaken ontstaan. Denk aan overbelasting door sport of langdurig staan, waardoor spieren en pezen rond de heup geïrriteerd raken. Daarnaast kunnen zenuwproblemen, zoals ischias, zorgen voor uitstralende pijn naar de heup. Ook problemen in de onderrug of bekken, zoals hernia of instabiliteit, kunnen ongemerkt de heup belasten. En vergeet niet de rol van reumatoïde artritis of peesontstekingen, die stiekem een flinke pijnbron kunnen zijn. Kortom, de heup is een complex gebied met vele mogelijke boosdoeners.

Pijn aan de heup door heupartrose

Wanneer het kraakbeen van het heupgewricht wordt aangetast door slijtage, dan spreekt men van 'artrose'. Hierbij neemt de hoogte van de kraakbeenlaag af, als gevolg waarvan het gewricht meer op elkaar komt te zitten. Artrose kenmerkt zich door klachten als stijfheid en gewrichtspijn.

Er worden twee typen artrose van de heup onderscheiden:

• primaire artrose; en
• secundaire artrose.

Secundaire artrose

Secundair artrose kan al op jongere leeftijd optreden en is het gevolg van een reeds bestaande afwijking, zoals:

• aangeboren heupafwijkingen (bijvoorbeeld een afwijking van de vorm van de heupkom, waarbij deze te ondiep is aangelegd wat 'dysplasie' wordt genoemd);
• doorgemaakte heupontstekingen;
• bepaalde ziekten van de heup op de kinderleeftijd (bijvoorbeeld de ziekte van Perthes en de epifysiolysis capitis femoris);
• een doorgemaakt trauma zoals een gebroken heup (fractuur) of een uit de kom schieten van de heup (luxatie);
• een heupkopnecrose, ook wel osteonecrose van de heupkop genoemd of avasculaire necrose (het afsterven van de heupkop).

Primaire artrose

Bij een geleidelijke, regelmatige vermindering van de hoogte van de kraakbeenlaag van de heupkop, spreekt men van primaire artrose. Vooral oudere vrouwen hebben hier last van. Er treedt bij secundaire artrose niet alleen een vermindering van de hoogte van het kraakbeen op, maar er wordt ook botwoekeringen aan het gewricht (osteofyten) gezien.

Pijn aan de heup door slijmbeursontsteking

Wat is het?
Een slijmbeurs is een met vloeistof gevuld zakje, een soort stootkussen dat op uitstekend botdelen zit en helpt de wrijving tussen botten en pezen te verminderen, hetgeen de beweging versoepelt. Ontsteking van de slijmbeurs –gelegen tussen spier en bot–ontstaat meestal door overbelasting door bijvoorbeeld (trap)lopen of als gevolg van een hardloopblessure door bijvoorbeeld een verkeerde trainingsopbouw of een verkeerde looptechniek.

Vrouwen

Bij vrouwen van middelbare leeftijd komt een slijmbeursontsteking van de heup vaker voor. Dit komt doordat vrouwen normaliter een breder bekken hebben dan mannen en hun voeten staan iets dichter bij elkaar, waardoor ter hoogte van de slijmbeurs iets meer druk ontstaat.

Val op de heup

Door een val op de heup kan ook een slijmbeursontsteking ontstaan. Het herstel hiervan is vaak een langdurige zaak.

Trochantair pijnsyndroom

Het trochantair pijnsyndroom geeft pijn aan de buitenkant van de heup en de pijn is vaak erger als je loopt of op je heup ligt. In veel gevallen ontstaat dit pijnsyndroom als gevolg van veranderingen op de plek waar de pezen aan het bot vastzitten, of is de slijmbeurs ontstoken. Het pijnsyndroom is genoemd naar een uitsteeksel van het bot van het bovenbeen, de zogeheten 'trochanter'.

Wat zijn de klachten en symptomen?

Slijmbeursontsteking

Een slijmbeursontsteking geeft pijn aan de buitenzijde van de heup, waarbij de pijn kan uitstralen naar de zijkant van het been richting de knie. Dit kan gepaard gaan met lokale roodheid, zwelling en warmte. De pijn aan de heup neemt toe wanneer je loop of trap loopt, maar ook in rust is de pijn aanwezig. Meestal wordt de pijn erger bij het naar buiten brengen van de been.

Heupartrose

Heupartrose kan pijn en stijfheid veroorzaken, vooral bij de volgende activiteiten:

• het opstaan uit bed of van een stoel;
• bij het instappen van een auto;
• bij het traplopen.

Pijn bij heupartrose wordt vaak pijn ervaren in de lies en bovenbeen, met uitstralingspijn naar de bil en de knie. Het bewegen van het gewricht wordt langzaamaan steeds pijnlijker en moeilijker. Er ontstaat een mankend looppatroon. Handelingen als aandoen van schoenen en veters strikken wordt een steeds zwaardere opgave. Op een gegeven ogenblik kan de pijn zodanig zijn dat je slaap erdoor verstoord wordt. Bij artrose kunnen vooral 's ochtends de gewrichten stijf zijn. Dit wordt ook wel 'ochtendstijfheid' genoemd.

Trochantair pijnsyndroom

Bij het trochantair pijnsyndroom ervaar je pijn aan de buitenzijde van de heup. Deze pijn kan weken tot maanden aanhouden en straalt soms uit naar de zijkant van het hele bovenbeen tot aan de knie. Soms straalt de pijn uit naar de onderrug of bil. Als je loopt of op de aangedane heup ligt, voel je de pijn.

Onderzoek en diagnose

Wat veroorzaakt die zeurende of scherpe pijn in je heup? Tijd om het onderzoek te starten en de juiste diagnose te stellen—laten we kijken hoe dat gaat.

De eerste aanwijzingen

De arts begint met het stellen van vragen. Waar voel je de pijn precies? Is het een zeurende pijn of een scherpe steek? Begon het plotseling, misschien na een val, of is het geleidelijk erger geworden? Je verhaal geeft al waardevolle hints. Het vertelt de arts of hij moet zoeken naar een slijmbeursontsteking, een blessure, of misschien wel artritis.

Lichamelijk onderzoek: voelen en testen

Vervolgens komt het handenwerk: de arts gaat letterlijk aan de slag met jouw heup. Er wordt voorzichtig gedrukt op de pijnlijke plekken, je moet je been in verschillende richtingen bewegen, en de arts let op hoe je loopt. Dit "onderzoek op de plaats delict" helpt om te achterhalen of het gaat om een probleem met de spieren, gewrichten of pezen. Een test hier, een beweging daar—elk signaal van je lichaam is een hint.

Beeldvorming

Als de fysieke aanwijzingen niet genoeg zijn, kan beeldvorming de zaak oplossen. Een röntgenfoto is vaak de eerste stap om te zien of er sprake is van artrose, een breuk of een afwijking aan de heupkop. Heb je te maken met iets subtielers, zoals een slijmbeursontsteking of peesontsteking? Dan komt de echografie tevoorschijn, die zacht weefsel zichtbaar maakt. En als de zaak écht complex is, wordt het grote gereedschap ingezet: een MRI-scan of CT-scan die de kleinste details in je botten en weefsels blootlegt.

Bloedonderzoek

Soms zijn de zichtbare sporen niet genoeg en moet de arts dieper graven. Bloedonderzoek kan helpen om infecties of ontstekingen op te sporen. Verhoogde ontstekingswaarden of specifieke markers kunnen het bewijs leveren dat je last hebt van bijvoorbeeld reumatoïde artritis of een infectie in het gewricht.

De diagnose

Nadat alle aanwijzingen zijn verzameld—je verhaal, het lichamelijk onderzoek, de beelden en misschien wat bloedresultaten—heeft de arts genoeg bewijs om de oorzaak van je heuppijn te achterhalen. Is het artrose, een slijmbeursontsteking, een breuk, of iets anders? De oplossing voor het mysterie is eindelijk daar, en de behandeling kan beginnen!

Behandeling van pijnlijke heupen

Heuppijn kan door verschillende oorzaken ontstaan en gelukkig zijn er voor elk probleem verschillende behandelopties.

Behandeling van een slijmbeursontsteking

Relatieve rust, dat wil zeggen de belasting verminderen of te veranderen, in combinatie met een trainingsschema van rekken en spierversterkende oefeningen, is in de meeste gevallen voldoende. Eventueel kan de pijn bestreden worden met ontstekingsremmende medicatie. Soms wordt fysiotherapie voorgeschreven en een injectie in de slijmbeurs of in de pees kan tijdelijk helpen. Een operatie is bijna nooit nodig.

Behandeling van heupartrose

Fysiotherapie of warmtetherapie geeft vaak verlichting van de klachten. Ontstekingsremmende medicijnen (NSAID's) bestrijden de 'ontstekingsverschijnselen' van het gewrichtskapsel waardoor de pijn verlicht wordt. Soms is er een indicatie voor een 'nieuwe heup', een zogeheten totale heupartroplastiek.

Wat te doen bij het trochantair pijnsyndroom?

Het trochantair pijnsyndroom kan vanzelf overgaan. Fysiotherapie kan helpen en tegen de pijn kan een injectie met pijnstillende en ontstekingsremmende medicijnen nodig zijn. Als dit onvoldoende soelaas biedt, kan een operatie helpen door een orthopedisch chirurg.

Behandeling van botbreuken

Een heupbreuk? Dan is snel ingrijpen cruciaal. Bij een breuk volgt meestal een operatie, waarbij vaak een metalen pen of prothese wordt geplaatst om het bot te herstellen. Fysiotherapie helpt vervolgens om je kracht en mobiliteit terug te winnen. Rust, revalidatie, en een beetje geduld brengen je uiteindelijk weer op de been.

Behandeling van heupkopafwijkingen

Afwijkingen van de heupkop, zoals heupdysplasie of femoroacetabulaire impingement (FAI), vragen vaak om een meer gespecialiseerde aanpak. Fysiotherapie en aangepaste oefeningen kunnen de spieren rondom de heup versterken. Bij ernstige gevallen wordt een chirurgische ingreep overwogen om de vorm van de heupkop te corrigeren en verdere schade te voorkomen.

Behandeling van infecties

Een infectie in de heup is zeldzaam, maar wanneer het voorkomt, is het zaak om snel te handelen. Antibiotica zijn de eerste stap om de infectie te bestrijden. Als de infectie dieper zit, kan een operatie nodig zijn om de geïnfecteerde vloeistoffen af te voeren en het aangetaste weefsel te verwijderen. Naderhand zorgt een revalidatieprogramma ervoor dat je weer soepel in beweging komt.

Prognose

Het goede nieuws? De meeste vormen van heuppijn hebben een positief vooruitzicht, zeker als je tijdig de juiste stappen zet. Of je nu last hebt van artrose, een slijmbeursontsteking of een blessure—met de juiste behandeling kan je heup vaak weer soepel meedraaien.

Bij slijmbeursontsteking of lichte spierblessures is de prognose over het algemeen uitstekend. Met een beetje rust, fysiotherapie en soms een pijnstiller, ben je vaak binnen enkele weken weer terug in de running—of zelfs op de dansvloer!

Voor heupartrose kan de weg iets langer zijn, maar ook hier is er hoop. Hoewel het een chronische aandoening is, kan je met fysiotherapie, aangepaste oefeningen en soms een gewrichtsvervangende operatie (een nieuwe heup) je mobiliteit en kwaliteit van leven flink verbeteren.

Botbreuken kunnen wat meer tijd vergen, vooral als er een operatie nodig is, maar met revalidatie en geduld sta je na een tijdje weer stevig op je benen.

Kortom: of je nu een kort of langer hersteltraject hebt, met de juiste zorg en aandacht sta je meestal weer sterk in het leven—klaar om soepel te bewegen en te genieten zonder pijn!

Lees verder

• Pijn in lies of liespijn: oorzaken van een pijnlijke lies
• Heuppijn of pijn in heup: symptomen, oorzaak en behandeling
• Gekneusde heup: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug
• Heupklachten: symptomen en oorzaken klachten in de heup