Pijn in zij: oorzaken van pijn in de rechterzij of linkerzij

Pijn in de zij, of het nu in de linkerzij of de rechterzij is, verwijst naar een gevoel van ongemak of pijn die aan één kant van de romp, boven de heup, optreedt. Pijn in de zij manifesteert zich in het gebied onder de ribben en boven het bekken. Meestal is de pijn aan één kant van het lichaam aanwezig. De meeste mensen ervaren ten minste één keer in hun leven pijn in de zij, en het euvel is meestal tijdelijk van aard. Constante of hevige pijn in de zij kan echter wijzen op een ernstige medische aandoening, zoals uitdroging of een urineweginfectie. Nierstenen of een ander probleem met de nieren kan ook aanhoudende flankpijn veroorzaken. Pijn in de zij kan ook het gevolg zijn van andere medische aandoeningen als het gepaard gaat met andere symptomen. Het is belangrijk om een arts te raadplegen als je chronische of ernstige pijn in de zij ervaart, vooral als je daarnaast ook andere klachten hebt.

• Oorzaken van pijn in de zij
• Veel voorkomende oorzaken
• Minder vaak voorkomende oorzaken
• Pijn in de zij rechts en/of links
• Spierkrampen
• Spierproblemen
• Nierbekkenontsteking
• Nierabces
• Nierstenen
• Uitdroging
• Blaasontsteking
• Gordelroos
• Symptomen van een nierprobleem
• Pijn in de linkerzij
• Alvleesklierontsteking
• Vergrote milt
• Pijn in de rechterzij
• Problemen met de dikke darm
• Blindedarmontsteking
• Galstenen
• Leveraandoeningen
• Pijn in de zij bij hoesten
• Pijn in de zij bij inademen
• Longontsteking
• Gekneusde of gebroken rib
• Zwevende ribsyndroom
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Behandeling
• Rust bij overbelasting van de spieren
• Ontsteking
• Artritis
• Uitdroging
• Nierstenen
• Blindedarmontsteking
• Alvleesklierontsteking
• Voorkomen van pijn in de zij

Oorzaken van pijn in de zij

Veel voorkomende oorzaken

Enkele van de meest voorkomende oorzaken van pijn in de zij zijn:

• Een nierbekkenontsteking (een ontsteking van de wand van het nierbekken, meestal het gevolg van een blaasontsteking);
• Een nierabces;
• Nierstenen;
• Uitdroging;
• Blaasontsteking;
• Gordelroos;
• Syndroom van Tietze (hierbij is het kraakbeen van één of enkele ribben ontstoken);
• Degeneratieve discopathie (of slijtage van de tussenwervelschijf);
• Artritis, vooral in de ruggengraat;
• Een ruggengraatbreuk;
• Een zenuwbeknelling in de rug;
• Een spierkramp.

Minder vaak voorkomende oorzaken

Minder voorkomende oorzaken van pijn in de zij zijn onder meer:

• LACNES: een pijnbeeld waarbij sprake is van zenuwpijn die lijkt op de pijn bij ACNES (buikwandpijnsyndroom), maar dan lateraal in de flank;
• Een nieraandoening;
• Een longontsteking;
• Alvleesklierontsteking of pancreatitis;
• Blindedarmontsteking of appendicitis;
• Een verstopping in de urinewegen;
• Een chronische inflammatoire darmziekte, zoals de ziekte van Crohn;
• Een nierinfarct, dat optreedt wanneer een bloedstolsel de bloedtoevoer naar de nier blokkeert;
• Een abdominale aorta-aneurysma, een uitpuiling of zwelling in het deel van de aorta dat door de buik loopt.

Soms voel je pijn in de zij of flankpijn bij een hartaanval of hartinfarct, longontsteking, een breuk van de ribben of een longembolie. Vrouwen kunnen deze pijn ervaren bij het verdraaien van een eierstokcyste, eileiderontsteking of een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Ontstekingen van de alvleesklier, darm of maag kunnen ook pijn in de zij of flankpijn geven.

Pijn in de zij rechts en/of links

Spierkrampen

Spierkrampen treden op wanneer een spier strak wordt (samentrekt) zonder dat je hem probeert aan te spannen, en hij ontspant niet. Krampen kunnen alle of een deel van een of meer spieren omvatten. De meest betrokken spiergroepen zijn:

• achterkant onderbeen / kuit
• achterkant van de dij (hamstrings)
• voorkant van de dij (quadriceps)
• krampen in de voeten, handen, armen, buik en langs de ribbenkast komen ook veel voor

Spierkrampen komen vaak voor en kunnen worden gestopt door de spier te strekken. De verkrampte kan hard aanvoelen of uitpuilen.

Spierproblemen

Overmatig of ondermaats gebruik van spieren kan pijn in de flank veroorzaken. De spieren van de buik, de rug en zelfs de borst kunnen pijn in de flank veroorzaken. Enkele veel voorkomende oorzaken van spierpijn zijn:

• spierletsels, zoals verrekkingen of verstuikingen
• overmatig gebruik / overbelasting
• spierspanning
• een sedentaire (zittende) levensstijl, wat betekent dat een persoon niet genoeg beweegt
• (aanhoudende) stress
• lange tijd in een ongebruikelijke of lichamelijk stressvolle positie blijven

De pijn in de zij bevindt zich aan de kant van de aangedane spier. Mensen met spierpijn als gevolg van een sedentaire levensstijl kunnen echter pijn aan beide kanten ervaren of pijn die heen en weer beweegt tussen de zijkanten.

Spierblessures behoren tot de meest voorkomende oorzaken van pijn in de flank. Spierpijn kan zeer intens zijn, maar de intensiteit van de pijn is niet noodzakelijk een maat voor de ernst van de blessure.

Nierbekkenontsteking

Een nierbekkenontsteking is een ontsteking van de wand van het nierbekken. Het is een urineweginfectie. Een nierbekkenontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën, voornamelijk de Escherichia coli, die eerst je onderste urinewegen, meestal je blaas, infecteert. Vervolgens stijgt de infectie op naar één of beide nieren, die deel uitmaken van de bovenste urinewegen.

Symptomen
Symptomen van een nierbekkenontsteking variëren naar gelang de leeftijd. Symptomen kunnen bestaan uit:

• Koorts en koude rillingen;
• Pijn in je rug, zijn of lies;
• Misselijkheid en braken;
• Troebele, donkere, bloederige of vies ruikende urine;
• Vaak plassen en pijn bij het plassen.

Een kind jonger dan 2 jaar met een nierontsteking kan alleen last van hoge koorts hebben. Een volwassene ouder dan 65 jaar met een nierinfectie hoeft geen enkele van de typische symptomen te hebben. Een ouder persoon kan alleen problemen hebben met zijn cognitieve vermogens, zoals verwardheid, hallucinaties en incoherente spraak.

Nierabces

Een nierabces is een abces in één van je nieren. Een abces is een hoeveelheid pus (etter) in een niet eerder bestaande holte; in dit geval in de nier. Een nierabces wordt vaak veroorzaakt door bacteriën van een infectie elders in het lichaam die de nieren hebben bereikt.

Symptomen
Sommige symptomen van een nierabces zijn koorts, rillingen, pijn in de buik, gewichtsverlies, vaag gevoel van lichamelijk ongemak en je kunt ook pijn hebben tijdens het plassen en er kan bloed in je urine aanwezig zijn.

Nierstenen

Nierstenen zijn kleine, harde afzettingen op zijn gebouwd uit minerale zuren en zouten. Nierstenen worden in de nieren of urinewegen gevormd. Grofweg één op de twintig mensen ontwikkelen nierstenen op enig moment in hun leven. Nierstenen vormen zich wanneer je urine meer kristalvormende stoffen bevat doordat je bijvoorbeeld te weinig drinkt en je urine daardoor meer geconcentreerd is. Uitdroging is dan ook een belangrijke risicofactor voor de vorming van een niersteen.

Symptomen
Symptomen van een niersteen zijn flankpijn, koliekpijn (een kortdurende hevige krampende pijn in de zij of in de buik die aanvalsgewijs optreedt) en bloed in de urine.

Uitdroging

Uitdroging of dehydratie vindt plaats wanneer je lichaam niet zo veel water krijgt als het nodig heeft. Zonder voldoende water kan je lichaam niet goed functioneren. Er kan sprake zijn van een lichte, matige, of ernstige uitdroging, afhankelijk van hoeveel vloeistof er in je lichaam ontbreekt. Elke dag water raakt je lichaam vocht kwijt door te zweten, ademen, plassen en poepen. Gewoonlijk vervang je de verloren gegane hoeveelheid vloeistof door te drinken en te eten. Als je te veel water verliest of niet genoeg drinkt, kun je uitdrogen. Vooral door koorts, diarree, braken en overmatig zweten, kun je meer vocht kwijtraken dan dat er aangevuld wordt. Uitdroging geeft een waaier aan symptomen, maar pijn in de zij is één van de symptomen die kan optreden bij een ernstige uitdroging.

Blaasontsteking

Bij een blaasontsteking is slijmvlies van de blaas ontstoken. Een blaasontsteking komt vooral veel voor bij vrouwen tussen de 15 en 24 jaar en ouder dan 60 jaar. Een blaasontsteking is een urineweginfectie. Dit verwijst naar een infectie ergens in de urinewegen, zoals de blaas, nieren, ureters of de urethra. De meeste gevallen van blaasontsteking zijn acuut, waardoor ze plotseling optreden. Andere gevallen kunnen chronisch zijn, wat betekent dat je er gedurende langere tijd last van hebt.

Symptomen
Een blaasontsteking geeft vaak de volgende klachten:

• Pijn bij het plassen of een branderig gevoel bij het plassen;
• Vaker aandrang om te plassen, maar per keer plas je steeds kleine beetjes;
• Aandrang om te plassen kan al pijn doen;
• Pijn in onderbuik, zij of rug;
• De urine kan troebel zijn of er kan bloed in zitten;
• Sterk ruikende of vies ruikende plas.

Gordelroos

Gordelroos, ook wel bekend als herpes zoster, camoufleert zichzelf als huidziekte, maar is een besmettelijke ziekte. Het wordt veroorzaakt door hetzelfde virus als waterpokken (varicella zoster-virus). Na een waterpokkeninfectie, die meestal in de kindertijd voorkomt, blijft het varicella zoster-virus (VZV) in bepaalde zenuwcellen in het lichaam achter. In de latentiefase rusten ze in bepaalde zenuwcellen (het ganglion spinale dat buiten het ruggenmerg ligt) totdat het immuunsysteem hen de kans geeft om zich opnieuw te reproduceren. Dit kan in zeldzame gevallen gebeuren bij jongeren en mensen van middelbare leeftijd, maar veel vaker bij mannen en vrouwen vanaf 50 jaar. Vervolgens migreren de virussen langs de zenuwvezels naar hun uiteinden op het huidoppervlak. Er komen blaren op de huid. In eerste instantie kun je een huidziekte vermoeden. Het is kenmerkend voor gordelroos dat niet de hele huid wordt aangetast, zoals het geval is bij waterpokken, maar dat de blaren zich manifesteren in een riem- of bandvorm. Vaak wordt slechts de helft van het lichaam aangetast. Het gebied van het lichaam waarin de blaasjes verschijnen, hangt af van het toevoergebied van de zenuwknoop waarin de virussen verborgen waren. Het actief worden van het virus gebeurt meestal in een zenuwknoop van de romp of buik, vandaar de naam gordelroos. De uitslag kan ook andere delen van het lichaam aantasten en ernstige gevolgen hebben. In de meeste gevallen gaat gordelroos gepaard met hevige pijn.

Symptomen van een nierprobleem

Pijn als gevolg van een nierziekte wordt meestal in de zij of de onderrug (lendenen) gevoeld. Pijn in de zij wordt waarschijnlijk veroorzaakt door een nierprobleem als je ook last hebt van één of meerdere van de volgende symptomen:

• Huiduitslag (vooral bij sommige oorzaken van acute nierinsufficiëntie of nierfalen);
• Koorts;
• Duizeligheid;
• Misselijkheid;
• Braken
• Obstipatie;
• Diarree;
• Bloed in de urine;
• Pijn tijdens het urineren.

Neem meteen contact op met je huisarts als je last hebt van één van deze symptomen, in combinatie met langdurige pijn in de zij.

Pijn in de linkerzij

Alvleesklierontsteking

Een alvleesklierontsteking is een ernstige aandoening waarbij de alvleesklier is ontstoken. De meest voorkomende oorzaken zijn verstopping van de afvoergang van de alvleesklier door galstenen en overmatig alcoholgebruik.

Symptomen
Veel voorkomende symptomen zijn plotselinge en hevige buikpijn en uitstralende pijn naar de rug, linkerzij en linkerschouder. Er zijn ook bijkomende klachten als misselijkheid, braken, koorts en een versnelde ademhaling. Na een maaltijd nemen de klachten vaak toe, waardoor je angst kunt hebben om te eten.

Vergrote milt

Een vergrote milt (splenomegalie) is geen ziekte op zich, maar is het gevolg van een andere, onderliggende aandoening. Een vergrote milt veroorzaakt meestal geen symptomen. Een vergrote milt kan de volgende klachten veroorzaken:

• in sommige gevallen geen symptomen
• pijn of gevoel van volheid in de linker bovenbuik die zich naar de linkerschouder kan verspreiden
• vol voelen zonder te eten of na het eten van slechts een kleine hoeveelheid door de vergrote milt die op je maag drukt
• bloedarmoede
• vermoeidheid
• frequente infecties
• gemakkelijk bloeden

Pijn in de rechterzij

Problemen met de dikke darm

Problemen met de dikke darm kunnen ook pijn in de rechterflank veroorzaken. Deze problemen kunnen bestaan uit:

• Blindedarmontsteking of appendicitis (zie onder): het wordt veroorzaakt door een infectie van de appendix of een obstructie. Bij blindedarmontsteking begint de pijn meestal rond of boven de navel. Vervolgens zakt de pijn naar rechtsonder in de buik.
• Darmobstructie is een blokkade van de dikke darm. De dikke darm kan worden geblokkeerd door een tumor, een verdraaide dikke darm of een ingedikte ontlastingsprop (obstipatie).
• Je kunt pijn in de rechterzij of rechterflank ervaren als je darmwand niet langer voldoende bloed krijgt. Dit staat bekend als ischemische darmziekte en het kan leiden tot ernstige schade als het weefsel niet volledig sterft.
• Inflammatoire darmziekten kunnen de dikke darm en het rectum (endeldarm) treffen en komt in twee vormen voor: colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn.

Blindedarmontsteking

Een blindedarmontsteking of appendicitis treedt op wanneer de appendix of blindedarm geblokkeerd raakt, vaak door ontlasting, een vreemd lichaam of kanker. Een blokkade kan ook optreden bij infectie, aangezien de appendix kan zwellen als gevolg van een infectie in het lichaam.

Symptomen
De klassieke symptomen van appendicitis bestaan uit doffe pijn in de buurt van de navel of de bovenbuik die scherper wordt als het zich naar de rechter onderbuik verplaatst. Dit is meestal het eerste teken van een blindedarmontsteking. Andere symptomen zijn verlies van eetlust, misselijkheid en/of braken kort nadat je last kreeg van buikpijn, buikzwelling, koorts en geen winden kunnen laten. In bijna de helft van de gevallen krijg je ook last van andere symptomen, waaronder matige of scherpe pijn in de bovenbuik of onderbuik, rug, zij of rectum (endeldarm), pijn bij het plassen on moeite met het doorlaten van urine.

Galstenen

Galstenen hoeven niet noodzakelijk te worden geassocieerd met de typische galkoliek. Integendeel: drie op de vier patiënten hebben galstenen zonder symptomen op te merken. De exacte oorzaak van galstenen is anno 2024 onbekend. Het is echter zeker dat bepaalde factoren het risico op ziekte verhogen. Deze omvatten bijvoorbeeld het vrouwelijk geslacht, een oudere leeftijd, maar ook een cholesterolrijk dieet.

Symptomen
Galstenen worden slechts in ongeveer 25% van de gevallen symptomatisch en alleen in dergelijke gevallen moet behandeling worden gegeven. Symptomatisch betekent in deze context dat een galkoliek optreedt. Galkolieken treden vooral op na vetrijke maaltijden of 's nachts als gevolg van samentrekkingen van de galblaas, wanneer een steen bijvoorbeeld de uitgang in het hoofdgalkanaal verstopt. Dit resulteert in een aanvalachtige pijn in de (rechter) bovenbuik, die ook naar de rug of de rechterschouder kan uitstralen.

Als je galblaas problemen veroorzaakt, of het nu galstenen zijn of een galblaasontsteking, dan is het vanzelfsprekend dat je pijn in de rechterbovenkant van je buik voelt. Soms straalt deze pijn ook naar andere plekken uit:

• rechter bovenbuik
• midden bovenbuik
• rechts middenachter
• rechterflank
• rechterschouder

Leveraandoeningen

Sommige leveraandoeningen kunnen ook verantwoordelijk zijn voor pijn in de rechterzij of rechterflank. Deze aandoeningen zijn beperkt tot het buitenste deel van de rechterkwab van de lever. Bijvoorbeeld:

• Leververvetting: dit treedt op wanneer vet zich ophoopt in leverweefsel. Het wordt vaak veroorzaakt door obesitas, hoge bloeddruk en diabetes.
• Leverontsteking (hepatitis): een verzamelnaam voor een aantal op elkaar lijkende ontstekingsverschijnselen van de lever.

Pijn in de zij bij hoesten

Pijn in de zij bij hoesten kan veroorzaak worden door een ribfractuur, maar dan komt de pijn niet aan beide kanten voor maar aan slechts één de kant: de kant waar de rib is gebroken. In dat geval zul je ook klagen over pijn bij het ademen. Mogelijk staan de ribben niet goed afgesteld. Dit wordt 'subluxatie' genoemd en het kan gebeuren na een periode van aanhoudend hoesten of niezen, of gewoon op een vreemde manier de romp draaien. Subluxatie van ribben is een veel voorkomend en gemakkelijk te behandelen probleem.

Pijn in de zij bij inademen

Longontsteking

Een longontsteking kan gepaard gaan met klachten als pijn bij ademhalen en slijm ophoesten.

Gekneusde of gebroken rib

Een gekneusde ribben of een gebroken rib komt meestal door een val of ongeluk en kan onder meer de volgende klachten geven:

• pijn rond de ribben
• pijn tijdens diep ademhalen, hoesten en niezen
• pijn bij beweging zoals bukken en springen
• pijn aan de borstkas, aan de voorkant, zijkant of achterkant
• een blauwe plek op de borstkas
• oppervlakkige ademhaling

Zwevende ribsyndroom

Het zwevende ribsyndroom geeft pijnklachten gelokaliseerd in de linker of rechter bovenbuik. Het treft vooral de tiende rib en soms zijn de negende en achtste ribben eveneens getroffen. De ligamenten die de rib op hun plaats houden, zijn beweeglijk waardoor de ribben verschuiven. De tiende rib schuift bij het zwevende rib-syndroom over de negende rib, wat hevige pijn in de zij (flankpijn) en/of pijn in de bovenbuik. Je kunt ook moeite hebben met ademen.

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

Je huisarts zal proberen de onderliggende oorzaak van je pijn in de zij en eventuele andere klachten, te achterhalen. Dit doet hij door lichamelijk onderzoek en door vragen te stellen over je klachten. De arts zal vragen stellen over de locatie van de pijn (linkerzij, rechterzij, etc.), wanneer de pijn begon, wat voor pijn je ervaart (dof of stekend en mild of hevig), hoe vaak je de pijn voelt (is de pijn steeds aanwezig of juist intermitterend), en of je ook andere symptomen ervaart.

Vervolgonderzoek

Je arts zal ook bloedonderzoek en beeldvormend onderzoek gebruiken om de oorzaak van de pijn in de zij te bepalen. Beeldvormend onderzoek, zoals röntgenfoto, MRI (magnetische velden) en echografie (geluidsgolven), maken het mogelijk om gedetailleerd in het lichaam te kijken. Dit onderzoek kan problemen in de organen, weefsels en spieren onthullen.

Andere diagnostische tests die de arts kan aanraden zijn:

• Een abdominale CT-scan, een soort gespecialiseerde röntgenfoto die gedetailleerde dwarsdoorsnede-beelden van de buik maakt;
• Een cystoscopie, waarbij de arts via het plaskanaal in de blaas kijkt door middel van een cystoscoop;
• Urineonderzoek, bijvoorbeeld bij vermoeden van een infectie.

Behandeling

Rust bij overbelasting van de spieren

Rust is de primaire behandeling voor elke vorm van pijn in de zij, maar in het bijzonder van overbelasting van de spieren. Een combinatie van rust en fysiotherapie kan in dat geval wonderen doen.

Ontsteking

Afhankelijk van het soort bacterie dat de ontsteking veroorzaakt, krijg je een antibioticakuur voorgeschreven.

Artritis

Behandeling van artritis gebeurt voornamelijk medicinaal en middels fysio- en ergotherapie.

Uitdroging

Bij lichte uitdroging volstaat vaak het drinken van voldoende water en het aanvullen van elektrolyten, vooral natrium en kalium, bijvoorbeeld met ORS (een mengsel van zouten en druivensuiker dat je moet oplossen in water) of een sportdrankje. Bij ernstige uitdroging is een ziekenhuisopname nodig.

Nierstenen

Een kleine steen plas je vaak uit. Pijnstillers helpen om de pijn te verminderen. Soms is een operatieve behandeling nodig.

Blindedarmontsteking

Bij (vermoeden van) een blindedarmontsteking word je verwezen naar een ziekenhuis en dan is verwijdering van de appendix door middel van een operatie (appendectomie) meestal de aangewezen behandeling.

Alvleesklierontsteking

Bij een alvleesklierontsteking krijg je pijnstillers voor pijnverlichting. De behandeling is van een alvleesklierontsteking is vooral gericht op het voorkomen van complicaties en het wegnemen van de oorzaak.

Voorkomen van pijn in de zij

Je kunt pijn in de zij mogelijk voorkomen door onder meer de volgende maatregelen:

• Dagelijks voldoende drinken;
• Geen alcohol drinken of matig drinken;
• Gezond en gevarieerd eten;
• Dagelijks bewegen.

Lees verder

• Pijn in de zij of flank: rechts en links en pijn in de rug
• Pijn in de onderbuik bij vrouwen: oorzaken van onderbuikpijn
• Pijn in onderrug: pijnlijke onderrug links, rechts en midden
• Pijn in onderbuik: links & rechts, oorzaken en behandeling
• Pijn aan de ribben: oorzaken van ribpijn of pijnlijke ribben