Nierabces (abces in nier): symptomen, oorzaak en behandeling

Een nierabces is een abces dat in een nier zit. Een abces is een niet eerder bestaande holte in het lichaam die is gevuld met pus. De meestvoorkomende symptomen van een nierabces zijn koorts, buikpijn, rillingen en bloed in de urine. Het komt voor bij mannen en vrouwen van alle leeftijden. Een ernstige complicatie van een nierabces is een abcesruptuur, waarbij het abces scheurt en de pus vrijkomt. Een nierabces kan worden veroorzaakt door bacteriën van een infectie elders in het lichaam die de nieren hebben bereikt. Voor het stellen van een diagnose is bloed- en urineonderzoek nodig, evenals beeldvormend onderzoek. Behandeling van een nierabces bestaat uit het intraveneus toedienen van antibiotica en/of abcesdrainage. Over het algemeen is de prognose gunstig, indien er tijdig en adequaat behandeld wordt.

• De nieren
• Ligging
• Functies van de nieren
• Soorten nierabces
• Nierabces symptomen
• Complicaties
• Oorzaken van een nierabces
• Onderliggende aandoening
• Infectie elders in het lichaam
• Onderzoek en diagnose
• Laboratoriumonderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling van een nierabces
• Prognose
• Preventie

De nieren

Ligging

De urinewegen omvatten twee nieren, twee ureters (urineleiders), een blaas en een urethra (urinebuis). Normaal gesproken heeft een mens twee nieren. De nieren filteren afvalstoffen uit je bloed en maken daar urine van. Per uur stroomt er ongeveer 60 liter bloed door de nieren en ze maken dagelijks circa 1,5 liter urine, wat tijdelijk in de blaas wordt opgeslagen totdat het via de urinebuis het lichaam verlaat als je gaat plassen. Gezonde nieren werken dag en nacht om je bloed te filteren. Deze twee boonvormige organen zitten in het midden van de rug, net onder de ribben. Er zit een nier aan elke kant van de wervelkolom.

Functies van de nieren

De nieren leveren een belangrijke bijdrage aan de homeostase: het constant houden van het inwendige milieu, door de samenstelling en het volume van het bloed te controleren. Naast bloedzuivering en de productie van urine, waarin afbraakproducten van de stofwisseling aanwezig zitten (zoals water, ureum en urinezuren), produceren de nieren het enzym renine en het hormoon erytropoëtine. Renine helpt bij de regulatie van de nierfunctie en de bloeddruk, en erytropoëtine stimuleert de productie van rode bloedlichaampjes in het beenmerg. Voorts zetten de nieren vitamine D om in haar actievere vorm.

Soorten nierabces

Er wordt onderscheid gemaakt tussen renale en perirenale abcessen. Een renaal abces is een ophoping van pus in een nier en een perirenaal abces is een ophoping van pus tussen het nierkapsel.

Nierabces symptomen

Sommige symptomen van een nierabces zijn:

• Piekende koorts;
• Rillingen;
• Pijn in de buik;
• Flankpijn;
• Gewichtsverlies;
• Vage gevoel van lichamelijk ongemak;
• Bloed in de urine.

Complicaties

De belangrijkste complicatie is een abcesbreuk of -ruptuur. Dit kan leiden tot nieratrofie, het kleiner worden, verschrompelen, van de nieren, wat te wijten is aan compressie of obstructie. Dit staat ook bekend als 'schrompelnier'.

Oorzaken van een nierabces

Onderliggende aandoening

Een nierabces kan worden veroorzaakt door bacteriën van een infectie die de nieren heeft bereikt. De bacteriën kunnen via het bloed of via urine of de urinewegen naar de nier reizen. In de nier kunnen de bacteriën zich verspreiden naar het nierweefsel. Een nierabces is geen opzichzelfstaande ziekte. Het komt vaak voor als gevolg van een bepaalde aandoening, zoals:

• Nierbekkenontsteking;
• Nierstenen
• Vesico-ureterale reflux: urine stroomt terug van blaas naar nier.

Infectie elders in het lichaam

Een nierabces kan soms ontstaan door een infectie in andere delen van het lichaam. Een huidabces en intraveneus drugsgebruik kunnen ook leiden tot een nierabces. Gecompliceerde urineweginfecties kunnen ook een nierabces veroorzaken, vooral als ze geassocieerd worden met nierstenen, zwangerschap, een neurogene blaas (een niet goed werkende blaas door beschadiging van een gedeelte van het zenuwstelsel) en diabetes.

Onderzoek en diagnose

Het kan soms even duren om een nierabces te diagnosticeren. Dit komt omdat de symptomen vaag zijn en de ziekte niet vaak voorkomt.

Laboratoriumonderzoek

Bloedonderzoek kan een hoger aantal witte bloedcellen en bacteriën vertonen. Bacteriën worden vaak ook in de urine gevonden bij urineonderzoek.

Beeldvormend onderzoek

Kleine nierabcessen kunnen moeilijk op te merken zijn op een röntgenfoto. Vaak wordt bij vermoeden van een nierabces een CT-scan. Een CT-scan kan bij ongeveer 96 van de 100 gevallen een nierabces detecteren. Een MRI-scan is ook mogelijk.

Differentiële diagnose

Een nierabces kan veel gelijkenis vertonen met één van de volgende aandoeningen:

• Complexe niercyste;
• Niercelcarcinoom of nierkanker;
• Perinefrisch abces;
• Antibioma in de nier.

Behandeling van een nierabces

Een nierabces wordt behandeld met antibiotica die intraveneus wordt toegediend en/of door de pus uit het abces af te voeren (abcesdrainage). Abcesdrainage kan middels een operatie worden uitgevoerd of de arts prikt de holte aan zodat de pus kan weglopen (percutane drainage). Röntgenstralen worden gebruikt om te zien of de naald op de goede plek in de nier zit.

Prognose

Bij vroegtijdige en adequate behandeling is het herstel vaak goed. Een minder invasieve behandeling maakt het herstel gemakkelijker. Bij vroegtijdige behandeling, zonder dat er sprake is van veel schade aan de nier, is de prognose gunstig. Wanneer er sprake is van andere aandoeningen, zoals diabetes mellitus of een gevorderd nierabces, dan is behandeling vaak geen sinecure. Dit kan leiden tot ernstige ziekte en zelfs de dood. De factoren die het abces hebben veroorzaakt, moeten worden behandeld om de kans op de vorming van nieuwe nierabcessen te verkleinen. Enkele van deze factoren zijn:

• Nierstenen;
• Vesico-ureterale reflux (VUR);
• Infectie elders in het lichaam.

Preventie

Een nierabces kan soms voorkomen worden als bacteriële urineweginfecties direct en adequaat worden behandeld.

Lees verder

• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Nierpijn: oorzaken pijn aan de nieren, nierstreek en rugpijn
• Nierstenen voorkomen: het ontstaan van nierstenen voorkomen
• Nierstuwing (hydronefrose): symptomen, oorzaak & behandeling
• Nierfalen: symptomen en oorzaken van nierinsufficiëntie