Cryptokokkose: Schimmelinfectie met aantasting longen & huid

Cryptokokkose is een schimmelinfectie veroorzaakt door het inademen van de schimmel Cryptococcus neoformans of Cryptococcus gattii. De symptomen presenteren zich hoofdzakelijk bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Vooral de longen en de huid zijn aangetast, al breidt de infectie zich bij sommige patiënten uit naar de hersenen, waarbij een ernstige meningitis (ontsteking van de ruggen- en hersenvliezen) mogelijk is. De arts behandelt deze infectie met medicatie, waardoor heel wat patiënten snel herstellen. Niettemin komen jaarlijks enkele honderdduizenden patiënten wereldwijd te overlijden aan deze ziekte. De schimmelaandoening werd voor het eerst beschreven in 1894 door de patholoog Busse.

• Synoniemen cryptokokkose
• Epidemiologie schimmelaandoening
• Oorzaken schimmelinfectie: Schimmel Cryptococcus neoformans of Cryptococcus gattii
• Symptomen van de ziekte: Aantasting longen, huid en hersenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose

Synoniemen cryptokokkose

Cryptokokkose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• cryptococcose
• cryptococcosis
• ziekte van Busse-Buschke

Epidemiologie schimmelaandoening

De schimmelaandoening komt wereldwijd voor, hoewel de schimmel in (sub)tropische gebieden zoals Australië, Zuid-Amerika, Zuidoost-Azië en Centraal- en sub-Sahara Afrika vaker gerapporteerd zijn. Vooral patiënten met een verzwakt immuunsysteem lijden aan de schimmelaandoening. Ongeveer 7 tot 15% van de AIDS-patiënten ontwikkelt de aandoening (zwaarst getroffen groep). Daarnaast komt de infectie vaker tot uiting bij hiv-patiënten, patiënten met een Hodgkin-lymfoom (kanker van lymfesysteem met vergrote lymfeklieren, koorts en vermoeidheid), patiënten met sarcoïdose, patiënten die chemotherapie krijgen bij de behandeling van kanker, patiënten die een orgaantransplantatie hebben ondergaan en patiënten die hoge doses corticosteroïden nemen. Twee derde van de patiënten is ouder dan veertig jaar. Voorts is er geen raciale voorliefde gemeld. Mannen lijden tot slot drie keer vaker dan vrouwen aan cryptokokkose.

Oorzaken schimmelinfectie: Schimmel Cryptococcus neoformans of Cryptococcus gattii

De schimmel Cryptococcus veroorzaakt de ziekte. Meer dan vijftig soorten zijn bekend, maar enkel Cryptococcus neoformans en Cryptococcus gattii veroorzaken symptomen bij de mens. De schimmel bevindt zich meestal in de bodem. De schimmel infecteert de longen wanneer de patiënt deze inademt. De infectie verdwijnt veelal spontaan bij gezonde patiënten, maar bij verzwakte patiënten is de infectie in de longen aanwezig of verspreidt deze zich over het hele lichaam. De verspreiding gebeurt enkel door het inademen van de schimmel en is dus niet mogelijk van persoon tot persoon.

Symptomen van de ziekte: Aantasting longen, huid en hersenen

De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren per patiënt van mild tot zeer ernstig (levensbedreigend). Patiënten met een normaal immuunsysteem vertonen meestal geen symptomen van de ziekte. Naast de algemene symptomen, concentreren de tekenen van de ziekte zich bij andere patiënten vooral op de longen en de huid. Daarnaast zijn mogelijk de hersenen aangetast. Tot slot zijn minder vaak voorkomende symptomen soms ook aanwezig bij de patiënt.

Algemene symptomen

Algemene symptomen omvatten botpijn of gevoeligheid van het borstbeen, hoofdpijn en ochtendhoofdpijn, koorts, misselijkheid, nachtelijk zweten, onbedoeld gewichtsverlies, gezwollen lymfeklieren (de medische term hiervoor is "lymfadenopathie") en vermoeidheid

Longen
De patiënt heeft problemen met de longen, waardoor hij lijdt aan kortademigheid, een droge hoest heeft, bloed moet ophoesten (hemoptoe) en pijn heeft op de borst (pijn op de borst).

Huid

De patiënt vertoont een typische huiduitslag, bestaande uit kleine rode vlekjes (petechiën), huidzweren of andere huidletsels.

Hersenen

Ook de hersenen zijn mogelijk aangetast bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. De patiënt krijgt een langzame zwelling en irritatie van de hersenen en het ruggenmerg. Verwardheid, een wazig gezichtsvermogen, fotofobie (lichtschuwheid) of dubbelzien (diplopie) treden mogelijk op.

Minder vaak voorkomende symptomen

Minder vaak voorkomende symptomen omvatten chorioretinitis, een bijnieraandoening, een buikvliesontsteking, een nierabces, een oogzenuwontsteking of endoftalmitis, hepatitis (leverontsteking), myocarditis (hartspierontsteking) en myositis (spierontsteking).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt. Hierbij is een anamnese, een grondig vraaggesprek, onontbeerlijk. De arts merkt tevens de zichtbare symptomen op waaronder abnormale ademgeluiden, een stijve nek, een versnelde hartslag (tachycardie), koorts, opgezwollen klieren en gedragsmatige veranderingen.

Diagnostisch onderzoek
Volgende diagnostische onderzoeken zijn mogelijk:

• een volledig bloedonderzoek
• een CT-scan van het hoofd
• een sputumcultuur
• een longbiopsie
• een bronchoscopie
• een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht)
• een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto) (onthult mogelijk ook longknobbeltjes)

Differentiële diagnose

De arts verwart cryptokokkose vaak met volgende aandoeningen of syndromen:

• acanthamoeba keratitis
• een basaalcelcarcinoom (langzaam groeiende vorm van huidkanker)
• een pneumocystis jiroveci-pneumonie (longontsteking veroorzaakt door een schimmel)
• histoplasmose
• een lipoom (goedaardig vetgezwel tussen huid en spierlaag)
• molluscum contagiosum (virale huidinfectie met parelwitte letsels op huid)
• syfilis
• toxoplasmose (parasitaire infectie met symptomen aan hersenen, longen, hart, ogen en/of lever) en
• tuberculose

Behandeling

De arts bekijkt grondig de symptomen van de patiënt, en stemt hierop een behandeling af. Bij milde symptomen is een behandeling veelal niet vereist. Desondanks zijn controlebezoeken belangrijk zodat de arts tijdig een mogelijke verspreiding van de infectie opspoort. De patiënt neemt gedurende langere tijd antimycotica in om de schimmel te doden bij longproblemen of wanneer de infectie zich verspreid heeft.

Prognose

De meeste patiënten herstellen (eventueel met medicatie) snel. Wanneer echter het centraal zenuwstelsel aangetast is, komt de patiënt veelal te overlijden of treedt permanente schade op. Jaarlijks overlijden wereldwijd circa 600.000 AIDS-patiënten aan meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek), geassocieerd met cryptokokkose.