Bursitis: Ontsteking van een slijmbeurs door overbelasting

Een bursa is een met vloeistof gevulde zak (zakvormige ruimte) die fungeert als een kussen tussen spieren, pezen en botten. Bij bursitis raakt zo’n slijmbeurs (bursa) gezwollen en ontstoken. Deze slijmbeursontsteking ontstaat vaak door herhaalde bewegingen of overbelasting. De patiënt vertoont vaak stijve, gezwollen gewrichten die pijnlijk zijn, vooral bij beweging. De eerste behandelingsstap is meestal conservatief, waarbij de patiënt voldoende rust neemt en de activiteiten geleidelijk hervat. Indien nodig, kunnen andere behandelingsmethoden worden overwogen. De prognose voor bursitis is doorgaans goed, hoewel terugvallen mogelijk zijn. Het vermijden van overbelasting is cruciaal voor een goed herstel.

• Epidemiologie van bursitis
• Mechanisme
• Oorzaken van slijmbeursontsteking: Overbelasting
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Pijn, stijve en gezwollen gewrichten
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van bursitis
• Preventie van bursitis
• Vermijd overbelasting
• Beoefen juiste trainingstechnieken
• Versterk en stretch spieren
• Gebruik beschermende uitrusting
• Draag goed passende schoenen
• Houd een gezond gewicht
• Pas activiteitsniveaus geleidelijk aan
• Vermijd herhaalde belastingen

Epidemiologie van bursitis

Volgens Emedicine lijdt wereldwijd ongeveer 0,4% van de patiënten die artsen of ziekenhuizen bezoeken aan een vorm van bursitis. De incidentie is hoger bij atleten, maar ook bij mensen die in hun beroep zwaar lichamelijk werk verrichten of veel knielen, zoals bouwvakkers en werknemers in de voedings- en vleesindustrie. Mannen worden significant vaker getroffen dan vrouwen. Bursitis komt vaak voor in de schouder, knie, elleboog en heup, maar kan ook de achillespees en de voet aantasten. Bij bursitis calcarea gaat de ontsteking vaak gepaard met kalkafzettingen. Bursitis praepatellaris verwijst naar ontsteking van de slijmbeurs boven de knieschijf en komt vaak voor bij mensen die veel moeten kruipen.

Mechanisme

Bursitis ontstaat wanneer de slijmbeurs, die normaliter een gladde, met vloeistof gevulde structuur is, ontstoken raakt door overmatige druk, herhaalde bewegingen of infectie. De ontsteking leidt tot zwelling en pijn, wat het functioneren van het aangetaste gewricht belemmert. De slijmbeurs heeft als functie het verminderen van de wrijving tussen gewrichten en pezen, maar bij ontsteking verliest het deze functie, waardoor pijn en stijfheid ontstaan.

Oorzaken van bursitis
De meest voorkomende oorzaak van bursitis is overbelasting door herhaalde bewegingen, vooral bij atleten en mensen die repetitieve werkzaamheden verrichten. Mechanische irritatie of trauma, zoals het stoten van een gewricht of een val, kan ook leiden tot een ontsteking van de slijmbeurs. Infectie door bacteriën, meestal via een open wond of huidbeschadiging, kan leiden tot septische bursitis, wat een ernstigere vorm van de aandoening is. Bovendien kunnen aandoeningen zoals reumatoïde artritis en jicht de kans op het ontwikkelen van bursitis verhogen.

Symptomen en impact op gewrichten
Symptomen van bursitis omvatten pijn, zwelling en gevoeligheid in het gewricht. De pijn kan toenemen bij beweging of druk op de aangetaste slijmbeurs. Het gewricht kan stijf aanvoelen en het bewegingsbereik kan beperkt zijn. In gevallen van septische bursitis kunnen er koorts en rode, warme huid rond het gewricht optreden, wat wijst op een infectie.

Oorzaken van slijmbeursontsteking: Overbelasting

Overbelasting is een veelvoorkomende oorzaak van bursitis. Wanneer iemand zijn bewegingspatroon aanpast of intensieve activiteiten onderneemt, zoals marathontraining of frequente krachttraining, kan de slijmbeurs overbelast raken. Repetitieve bewegingen komen ook voor in veel beroepen, hobby’s en huishoudelijke taken. Andere oorzaken kunnen een trauma, reumatoïde artritis (chronische auto-immuunziekte met ontsteking van gewrichten en andere organen), jicht (ontsteking door urinezuurafzettingen in gewrichten) of infecties zijn. In sommige gevallen blijft de oorzaak onbekend.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van bursitis verhogen. Deze factoren kunnen zowel betrekking hebben op de levensstijl als op onderliggende medische aandoeningen. Het is belangrijk om deze risicofactoren te begrijpen, omdat ze niet alleen de incidentie van bursitis verhogen, maar ook de ernst en duur van de aandoening kunnen beïnvloeden.

Herhaalde of langdurige belasting
Mensen die herhaaldelijke bewegingen maken of langdurige druk op een gewricht uitoefenen, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van bursitis. Dit geldt met name voor beroepen die fysiek belastend zijn, zoals bij het tillen, knielen of langdurig zitten in ongemakkelijke posities. Atleten die intensieve sporten beoefenen, zoals tennis of wielrennen, kunnen ook gevoelig zijn voor de aandoening door de constante belasting van gewrichten.

Medische aandoeningen
Er zijn verschillende medische aandoeningen die het risico op het ontwikkelen van bursitis verhogen. Reumatoïde artritis, een aandoening waarbij het immuunsysteem de gewrichten aanvalt, kan leiden tot chronische ontsteking en de ontwikkeling van bursitis. Diabetes verhoogt het risico op ontstekingen in het lichaam, wat het ontstaan van bursitis kan bevorderen. Jicht, veroorzaakt door de ophoping van urinezuurkristallen in de gewrichten, kan ook de slijmbeurs beïnvloeden en leiden tot bursitis.

Leeftijd en geslacht
De incidentie van bursitis neemt toe met de leeftijd, vooral vanwege slijtage van de gewrichten en een afname van de flexibiliteit van de slijmbeurzen. Ouderen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van bursitis, vooral in de schouders en heupen. Mannen hebben vaak meer last van bursitis in de vroege volwassenheid, terwijl vrouwen meer kans hebben om bursitis te ontwikkelen naarmate ze ouder worden, vooral na de menopauze.

Risicogroepen

Er zijn specifieke groepen die meer vatbaar zijn voor het ontwikkelen van bursitis vanwege hun beroep, levensstijl of medische voorgeschiedenis. Het identificeren van deze risicogroepen is essentieel voor preventieve maatregelen en vroege interventie.

Atleten en mensen met repetitieve taken
Atleten die intensieve, repetitieve bewegingen maken, zoals tennissers, golfers en worstelaars, lopen een verhoogd risico op bursitis, vooral in de schouder of elleboog. Ook mensen die in beroepen werken waarbij ze regelmatig op hun knieën zitten of langdurig druk op een gewricht uitoefenen, zoals tegelzetters en landarbeiders, hebben een hoger risico.

Ouderen en mensen met gewrichtsaandoeningen
Ouderen, vooral degenen die lijden aan gewrichtsaandoeningen zoals artritis of osteoporose, hebben een verhoogd risico op bursitis. De slijmbeurzen kunnen bij ouderen minder veerkrachtig en kwetsbaarder zijn voor ontsteking, wat leidt tot een hogere incidentie van bursitis.

Mensen met onderliggende medische aandoeningen
Patiënten met aandoeningen zoals reumatoïde artritis, diabetes, jicht of lupus lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van bursitis. Deze aandoeningen beïnvloeden het immuunsysteem of veroorzaken ontstekingen die de slijmbeurzen kunnen aantasten.

Symptomen: Pijn, stijve en gezwollen gewrichten

De belangrijkste tekenen van ontsteking, vaak aangeduid als de vijf "Cardinale tekenen", zijn: dolor (pijn), tumor (zwelling), rubor (roodheid), calor (warmte) en functio laesa (functieverlies). Deze symptomen treden ook op bij bursitis. Patiënten ervaren gewrichtspijn en gevoeligheid op en rond het aangedane gewricht. Pijn en gewrichtsstijfheid blijven vaak bestaan bij beweging. Het gewricht is gezwollen (gewrichtszwelling), voelt warm aan en kan rood zijn. Bursitis kan acuut optreden, maar er is ook een chronische vorm die leidt tot voortdurende pijn en verzwakking van de omliggende ligamenten en pezen, wat kan resulteren in een peesscheur. Tendinitis (peesontsteking) en bursitis komen vaak samen voor.

Alarmsymptomen

Bij bursitis zijn er bepaalde alarmsymptomen die wijzen op een ernstiger verloop van de aandoening, zoals een infectie of het ontwikkelen van complicaties. Het herkennen van deze symptomen kan helpen bij het vroegtijdig identificeren van ernstige gevallen.

Koorts en rillingen
Een van de belangrijkste alarmsymptomen is het optreden van koorts en rillingen, die vaak duiden op een infectie van de slijmbeurs (septische bursitis). Dit kan optreden als gevolg van een bacteriële infectie en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Toegenomen pijn en zwelling
Wanneer de pijn in het gewricht steeds erger wordt of de zwelling snel toeneemt, kan dit wijzen op een ernstige ontsteking. Dit kan ook een teken zijn van een infectie of een verslechtering van de bursitis die verdere behandeling vereist.

Rode en warme huid
Als de huid over het gewricht rood en warm aanvoelt, kan dit wijzen op een infectie van de slijmbeurs. Dit is een symptoom dat niet genegeerd mag worden, aangezien het kan duiden op de noodzaak van antibiotische behandeling of andere medische interventies.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een gedetailleerde anamnese (vraaggesprek) en een uitgebreid lichamelijk onderzoek zijn noodzakelijk om de diagnose te stellen. De arts zal pijn en gevoeligheid beoordelen door de ontstoken plaats te palpateren. De huid rond de ontstoken bursa kan warm, gezwollen (oedeem) en rood (erytheem) aanvoelen.

Diagnostisch onderzoek
De arts kan vocht afnemen (aspiratie) uit de ontstoken bursa en dit onderzoeken op infecties of reumatoïde artritis. Om andere aandoeningen uit te sluiten of bij twijfel over de diagnose, kunnen aanvullende onderzoeken zoals een bloedonderzoek, een botscan, een echografie of een röntgenfoto (radiografisch onderzoek) nodig zijn.

Differentiële diagnose
Bursitis kan worden verward met andere aandoeningen zoals tendinitis, een spierletsel, cellulitis (huidinfectie met pijnlijke, rode en gezwollen huid), jicht, pseudojicht (pijn en zwelling in gewrichten zoals knie en pols), reumatoïde artritis en knieblessures.

Behandeling

De eerste stap in de behandeling van bursitis is meestal conservatief. Dit omvat rust, koude- en hittebehandelingen en thuisoefeningen. De arts kan ook steroïdale ontstekingsremmende geneesmiddelen voorschrijven. Bij ernstigere gevallen kan het vocht uit de bursa worden verwijderd en kan een injectie met corticosteroïden worden toegediend. Soms wordt fysiotherapie aanbevolen om de symptomen te verlichten en de functionaliteit te verbeteren. Chirurgie is zeldzaam en wordt alleen overwogen als andere behandelingen niet effectief zijn.

Prognose

De prognose voor bursitis is over het algemeen goed, mits de aandoening op tijd wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste gevallen van bursitis reageren goed op conservatieve behandelingen zoals rust, ijs en ontstekingsremmers. Chronische of onbehandelde gevallen kunnen echter leiden tot langdurige pijn, beperkte mobiliteit en, in ernstige gevallen, infecties die de gewrichten blijvend kunnen beschadigen.

Herstel en revalidatie
Patiënten die bursitis behandelen met rust, fysiotherapie en medicatie herstellen meestal volledig binnen enkele weken tot maanden. De prognose verbetert wanneer de aandoening vroeg wordt behandeld. Voor patiënten die blijven worstelen met chronische bursitis, kunnen meer ingrijpende behandelingen zoals injecties of zelfs chirurgie nodig zijn.

Complicaties
In zeldzame gevallen kan bursitis leiden tot complicaties, zoals chronische pijn of infecties die de gewrichten kunnen beschadigen. Septische bursitis kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals gewrichtsschade of de verspreiding van infecties naar andere delen van het lichaam.

Complicaties van bursitis

Hoewel bursitis doorgaans goed behandelbaar is, kunnen er complicaties optreden:

Chronische pijn
Langdurige ontsteking kan leiden tot chronische pijn, zelfs na behandeling.

Beperkingen in beweging
Chronische bursitis kan blijvende beperkingen in de bewegingsvrijheid veroorzaken, wat invloed heeft op dagelijkse activiteiten en sportprestaties.

Benige uitgroei
Langdurige ontsteking kan leiden tot de vorming van een benige uitgroei, zoals bij de ziekte van Haglund, wat extra pijn en ongemak kan veroorzaken.

Secundaire infecties
In zeldzame gevallen kan een geïnfecteerde slijmbeurs ontstaan, vooral als gevolg van een open wond of verspreiding van een infectie.

Complicaties door behandeling
Steroïde injecties kunnen bijwerkingen hebben, zoals een verhoogd risico op peesscheuren. Fysiotherapie moet zorgvuldig worden uitgevoerd om verergering van symptomen te voorkomen.

Preventie van bursitis

Om bursitis te voorkomen, zijn er verschillende effectieve maatregelen die je kunt nemen:

Vermijd overbelasting

Het vermijden van overbelasting is cruciaal. Zorg voor een goede balans tussen activiteit en rust, vooral bij herhaalde of intense fysieke activiteiten. Vermijd het maken van lange ritten of het uitvoeren van repetitieve bewegingen zonder voldoende pauzes.

Beoefen juiste trainingstechnieken

Bij sport en fysieke oefeningen is het belangrijk om de juiste techniek te gebruiken. Een goede techniek vermindert de kans op overbelasting en letsel. Overweeg het inschakelen van een professionele trainer of coach om je training te optimaliseren.

Versterk en stretch spieren

Regelmatig stretchen en het versterken van de spieren rondom de gewrichten kan helpen om de belasting gelijkmatiger te verdelen en de kans op slijmbeursontsteking te verminderen. Focus op oefeningen die de kracht en flexibiliteit van de spieren en pezen rondom de gewrichten verbeteren.

Gebruik beschermende uitrusting

Bij activiteiten met een hoog risico op letsel, zoals contactsporten of werkzaamheden met veel knielen, is het gebruik van beschermende uitrusting aan te raden. Dit kan helpen om de slijmbeurzen te beschermen tegen directe impact en overbelasting.

Draag goed passende schoenen

Het dragen van goed passende schoenen met voldoende demping en ondersteuning kan de belasting op de gewrichten en slijmbeurzen verminderen. Vermijd schoenen die te strak of te los zitten, aangezien dit kan bijdragen aan een onjuiste belasting van de voeten en enkels.

Houd een gezond gewicht

Een gezond gewicht kan de belasting op de gewrichten verminderen. Overgewicht kan extra druk uitoefenen op de gewrichten, wat het risico op slijmbeursontsteking verhoogt. Een evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging helpen om een gezond gewicht te behouden.

Pas activiteitsniveaus geleidelijk aan

Verander je activiteitsniveau geleidelijk om te voorkomen dat je je slijmbeurzen overbelast. Voer nieuwe oefeningen of activiteiten stap voor stap in om je lichaam de tijd te geven om zich aan te passen.

Vermijd herhaalde belastingen

Probeer herhaalde belasting van dezelfde slijmbeurs te vermijden door variatie aan te brengen in je dagelijkse activiteiten en werkzaamheden. Als je een taak hebt die veel knielen of druk op bepaalde gewrichten vereist, zorg dan voor voldoende afwisseling en pauzes.

Lees verder

• Trochanterische bursitis: Pijn aan zijkant van heup