Aquariumgranuloom: Huidinfectie met pijnlijk knobbeltje

Een aquariumgranuloom is een chronische huidinfectie. De bacterie Mycobacterium marinum veroorzaakt deze huidaandoening. Hierbij ontstaan op de ellebogen, de vingers of de handrug roodachtige bultjes op de huid, die zich dan ontwikkelen tot pijnlijke knobbeltjes. Nadat de knobbeltjes openbreken, ontstaat een zweer. Dankzij een antibioticabehandeling is de prognose van deze huidinfectie uitstekend. Door zichzelf goed te beschermen en goed te reinigen, is het mogelijk om aquariumgranulomen te voorkomen.

• Synoniemen voor aquariumgranuloom
• Epidemiologie
• Oorzaken van aquariumgranulomen
• Risicofactoren van huidinfectie
• Symptomen: Pijnlijk knobbeltje op ellebogen, vingers en/of handrug
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van zwembadgranuloom
• Preventie van aquariumgranulomen

Synoniemen voor aquariumgranuloom

Bekende synoniemen voor een aquariumgranuloom zijn:

• Mycobacterium Marinum-infectie
• viskomgranuloom
• zwembadgranuloom

Epidemiologie

De geschatte incidentie bedraagt 0,27 gevallen per 100.000 personen. Mannen en vrouwen zijn even vaak aangetast door deze zeldzame aandoening. Er is geen raciale, etnische of geografische overheersing.

Oorzaken van aquariumgranulomen

Een aquariumgranuloom treedt op wanneer water, dat besmet is met Mycobacterium marinum-bacteriën, terechtkomt in de huid. Dit is mogelijk wanneer een breuk in de huid ontstaat.

Risicofactoren van huidinfectie

De bacteriën bevinden zich mogelijk in zoet of zout water of in aquaria. Ook vissen, schaaldieren, schildpadden of andere amfibieën zijn mogelijk met de bacteriën geïnfecteerd. Contact met de bacteriën (aanraken, zwemmen, behandelen, schoonmaken, ...) in combinatie met een gebarsten huid verhoogt de kans op het krijgen van een aquariumgranuloom. Vissers, oesterarbeiders, zwemmers en aquariumarbeiders zijn tot slot het meest vatbaar voor infecties.

Symptomen: Pijnlijk knobbeltje op ellebogen, vingers en/of handrug

De tekenen van de huidinfectie verschijnen ongeveer twee à drie weken na het oplopen van de besmetting. De patiënt ervaart een roodachtig bultje (papeltje) dat langzaam uitgroeit tot een paarsachtige en pijnlijke knobbel. De ellebogen, vingers en de handrug zijn de meest aangetaste lichaamsdelen. De knieën en benen zijn minder vaak getroffen. De knobbeltjes barsten soms open waardoor een huidzweer achterblijft. Soms verspreiden de knobbeltjes zich tot op de ledematen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van aquariumgranulomen kunnen wijzen op een ernstiger verloop van de infectie of complicaties. Deze symptomen kunnen onder andere zijn:

• Koorts en koude rillingen
• Zware, persistente pijn op de aangetaste plaatsen
• Verspreiding van de knobbeltjes naar andere delen van het lichaam
• Zwelling en roodheid die toenemen ondanks behandeling
• Algemene malaise en vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en vraagt naar de symptomen. Bovendien wil de arts weten of de patiënt onlangs in een plas heeft gezwommen, of vissen of amfibieën heeft vastgehad. Om een aquariumgranuloom vast te stellen, voert de arts een huidonderzoek uit. Een huidbiopsie en huidcultuur zijn ook nodig. Voorts bestelt de arts een röntgenfoto of anders zet hij andere beeldvormende onderzoeken zoals een MRI-scan in wanneer de infectie zich verspreid heeft naar het gewricht of het bot.

Differentiële diagnose

Een huidbiopsie en huidkweek zijn nodig omdat de symptomen van aquariumgranulomen soms doen denken aan het klinisch beeld van volgende aandoeningen:

• blastomycose (schimmeinfectie met aantasting van de longen en huid)
• coccidioidomycosis (milde schimmelinfectie) en valley fever
• cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting van de longen en huid)
• histoplasmose (schimmelinfectie met longproblemen)
• melioidose (bacteriële infectie met symptomen aan de longen)
• miltvuur (antrax: infectie met symptomen aan de huid en longen)
• Mycobacterium chelonae
• Mycobacterium fortuitum
• Mycobacterium kansasii
• cutane leishmaniasis
• nocardiose (infectie met symptomen aan de hersenen, ogen en huid)
• sporotrichose (huidinfectie veroorzaakt door een schimmel)
• Staphylococcus aureus zacht weefsel-infectie
• Streptococcus pyogenes-infectie (streptokokkeninfectie) van zacht weefsel
• trauma (bijv. zelf-geïnduceerd trauma bij een intraveneuze drugsmisbruiker)
• ulceroglandulaire tularemie (bacteriële infectie door besmette dieren)

Behandeling

Antibiotica behandelen een aquariumgranuloom. De arts wacht de resultaten van de kweek en huidbiopsie af en beslist dan welke (combinatie van) antibiotica hij voorschrijft. Mogelijk moet de patiënt gedurende meerdere maanden een behandeling krijgen met meer dan één antibioticum. Dood weefsel verwijdert de arts via een chirurgische ingreep, beter bekend als een debridement. Deze operatie is nodig zodat de wonde beter kan genezen.

Prognose

Zwembadgranulomen zijn meestal goed te genezen met antibiotica. Blijvende littekens zijn echter wel mogelijk.

Complicaties van zwembadgranuloom

Pees-, gewrichts- of botinfecties komen bij maximaal één op de drie patiënten tot uiting:

• tenosynovitis: ontsteking van de schede die de pezen bedekt, wat resulteert in pijn en zwelling in de getroffen gebieden (een pees verbindt de spieren met de botten)
• septische artritis: pijn en zwelling van de gewrichten veroorzaakt door de bacteriën
• osteomyelitis: botinfectie veroorzaakt door bacteriën

De ziekte is tevens moeilijker te behandelen bij patiënten met een zwak of slecht werkend immuunsysteem.

Preventie van aquariumgranulomen

Het is belangrijk om de handen en armen grondig te wassen na het schoonmaken van aquaria (goede handhygiëne). Tijdens het schoonmaken van het aquarium dragen mensen steeds rubberen handschoenen.

Lees verder

• Bacteriële huidinfecties: Huidinfectie door bacteriën