Sporotrichose: Huidinfectie door schimmel

Sporotrichose is een huidinfectie, veroorzaakt door een schimmel die zich vooral in planten en op de bodem bevindt. De patiënt loopt deze infectie op via een huidwonde of door het inademen van de schimmelsporen. Meestal beperkt de infectie zich tot de huid, maar vooral bij immuunverzwakte patiënten verspreidt de infectie zich naar de longen en andere lichaamsorganen. In de meeste gevallen reageert de patiënt goed op een antibioticabehandeling, maar bij immuunverzwakte patiënten ontstaan mogelijk levensbedreigende complicaties. De schimmel valt te voorkomen door het dragen van beschermende kledij zoals lange mouwen en werkhandschoenen.

• Synoniemen sporotrichose
• Epidemiologie schimmelinfectie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren infectieziekte
• Risicogroepen
• Symptomen: Huid en andere organen bij verspreide sporotrichose
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patiënten
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van sporotrichose

Synoniemen sporotrichose

Sporotrichose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Sporothrix
• Sporotrichosis
• Ziekte van hoveniers

Epidemiologie schimmelinfectie

Sporotrichose is een schimmelinfectie die wordt veroorzaakt door het Sporothrix geslacht van schimmels. De ziekte komt wereldwijd voor, maar is vooral endemisch in bepaalde gebieden, zoals Zuid-Amerika en delen van de Verenigde Staten.

Prevalentie en verspreiding

Sporotrichose komt voornamelijk voor in tropische en subtropische gebieden, maar wordt ook steeds vaker gerapporteerd in gematigde klimaten. Het wordt vaak geassocieerd met contacten met besmette planten, zoals rozen, en met dieren zoals katten.

Verspreiding in bevolkingsgroepen

De aandoening komt vaker voor bij mensen die in contact komen met bodembewonende schimmels, zoals tuinders en landbouwers, evenals bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. De infectie wordt vaak via de huid overgedragen door een schimmelspoor in een wond.

Mechanisme

Het mechanisme van sporotrichose betreft hoe de schimmel in het lichaam doordringt en de symptomen veroorzaakt. De infectie begint meestal lokaal, maar kan zich verder verspreiden als het immuunsysteem van de patiënt niet adequaat reageert.

Overdracht en infectiepad

Sporothrix wordt meestal overgedragen via direct contact met besmette materialen, zoals planten of dieren. Bij een verwonding aan de huid kan de schimmel in de onderliggende weefsels terechtkomen, waar het zich vermenigvuldigt en infecties veroorzaakt.

Immuunrespons en symptomen

De immuunrespons varieert afhankelijk van de gezondheidstoestand van de patiënt. Gezonde individuen ontwikkelen vaak een lokale ontstekingsreactie, terwijl mensen met een verzwakt immuunsysteem een systemische infectie kunnen ontwikkelen.

Oorzaken

De schimmel Sporothrix schenckii veroorzaakt de infectie. De schimmel leeft in de hele wereld in de bodem, veenmos, roosdoornen, takjes, hooi, planten en andere plantaardige materialen en de rottende vegetatie. Besmetting treedt gewoonlijk op wanneer de huid kapot is en de patiënt plantaardig materiaal zoals rozen, doornen of vuil behandelt. De huidinfectie is de meest voorkomende vorm van de infectie. Daarnaast is het ook mogelijk om een besmetting op te lopen bij het inademen van de schimmelsporen.

Risicofactoren infectieziekte

Sporotrichose komt meer voor bij mensen die werken met planten, zoals boeren, tuinders, en plantenkwekerijwerknemers. Zo lopen mensen die omgaan met stekelige planten, veenmos, of hooibalen een hoger risico op het krijgen van sporotrichose. Verspreide sporotrichose ontwikkelt zich vaker bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van sporotrichose, afhankelijk van hun omgeving en gezondheidstoestand.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die immunosuppressiva gebruiken of die lijden aan HIV/AIDS, lopen een verhoogd risico om ernstige vormen van sporotrichose te ontwikkelen.

Werkers in de landbouwsector

Personen die in contact komen met besmette planten of dieren, zoals tuinders of landbouwers, lopen een groter risico op infectie, vooral als ze werken zonder de juiste beschermende uitrusting.

Symptomen: Huid en andere organen bij verspreide sporotrichose

Huid

Eén tot twaalf weken nadat de patiënt is blootgesteld aan de schimmel, ontstaan de eerste symptomen. Op de plaats waar de schimmel het lichaam is binnengekomen, ontwikkelt zich een kleine, pijnloze, rode, roze of paarse stevige huidknobbel die lijkt op een insectenbeet. Dit is meestal op de huid van de bovenste extremiteiten (vingers, handen en armen). Deze knobbel groeit gestaag waardoor een open wond of een huidzweer ontstaat. Uiteindelijk verzweert deze knobbel waardoor de patiënt wel pijn krijgt. Mogelijk ontstaan in de buurt van de zweer nog andere knobbeltjes. De zweren ontwikkelen zich veelal op de handen en onderarmen omdat de patiënt vaak zijn armen gebruikt bij het tuinieren. Deze zweren genezen niet, tenzij de patiënt een behandeling krijgt. Soms komen kleine hoeveelheden pus uit de zweren. De schimmel volgt het lymfekanaal en verspreidt zich vervolgens naar de arm of been. Hierdoor ontstaan lijnen op de huid. Pijn aan de oksel en gezwollen oksels komen hierbij tot slot voor.

Verspreide sporotrichose

Bij systemische (verspreide) sporotrichose heeft de patiënt mogelijk long- en ademhalingsproblemen, hoofdpijn zoals ochtendhoofdpijn, een botinfectie, artritis en een infectie van het zenuwstelsel. In zeldzame gevallen tast sporotrichose nog andere organen aan, zoals het oog, de prostaat, het mondslijmvlies, de neusbijholten en het strottenhoofd. Bij dergelijke patiënten hangen de symptomen af van de aangetaste organen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen voor sporotrichose zijn belangrijk om te herkennen voor een vroegtijdige diagnose en behandeling. De aandoening kan lokaal beginnen, maar zich snel naar andere lichaamsdelen verspreiden.

Lokaliseerde huidlaesies

De meest voorkomende symptomen van sporotrichose zijn pijnlijke huidlaesies die beginnen als kleine rode of paarse bultjes. Deze kunnen zich ontwikkelen tot zweren die moeilijk genezen.

Verspreiding naar andere lichaamsdelen

Als de infectie zich verspreidt, kan dit leiden tot systemische symptomen zoals koorts, zweten, gewichtsverlies en algemene vermoeidheid. In ernstige gevallen kan de infectie interne organen aantasten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een lichamelijk onderzoek toont de typische zweren veroorzaakt door de schimmel.

Diagnostisch onderzoek

Soms verwijdert de arts een klein monster van het aangetaste huidweefsel. Via microscopisch onderzoek in een laboratorium valt de schimmel te diagnosticeren.

Differentiële diagnose

Volgende aandoeningen verwart de arts soms met sporotrichose:

• blastomycose
• candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida die mogelijk het bloed, de geslachtsorganen, de huid, de mond, de keel en/of de nagels aantast)
• een bacteriële of fungale longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• erythema nodosum (acuut ontstane pijnlijke rode onderhuidse zwelling met pijnlijke knobbeltjes)
• framboesia
• histoplasmose
• leishmaniasis
• lepra
• mycobacterium marinum (aquariumgranuloom: huidinfectie met pijnlijk knobbeltje)
• nocardiose
• paracoccidioidomycosis
• pinta (bacteriële infectie met goedaardige huidletsels)
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• sarcoïdose
• stafylokokkeninfecties
• syfilis
• tuberculose
• tularemie

Behandeling van patiënten

Orale antimycotica die de patiënt twee tot vier weken inneemt, behandelen de huidinfectie. Orale antimycotica is de medische term voor antischimmelmiddelen die de patiënt via de mond inneemt. Soms is een langere behandelduur nodig van drie tot zes maanden. Voor infecties die zich hebben verspreid of het hele lichaam aantasten, zijn andere geneesmiddelen nodig. De behandelduur is hier veelal nog langer (tot twaalf maanden).

Prognose

De meeste patiënten reageren goed op de behandeling. Verspreide sporotrichose is moeilijker te behandelen en vereist verscheidene maanden therapie. Verspreide sporotrichose is mogelijk levensbedreigend voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Complicaties

Sporotrichose kan leiden tot:

• Secundaire bacteriële infecties van de huidwonden
• Longinfecties bij verspreide sporotrichose
• Bloedvergiftiging bij ernstige gevallen

Preventie van sporotrichose

Sporotrichose kan in de meeste gevallen worden voorkomen door het vermijden van blootstelling aan rozen doornen en andere planten die met de schimmel besmet kunnen zijn. Draag beschermende kleding en handschoenen tijdens het werken met dergelijke planten. Bij een beschadigde huid kunnen schimmelinfecties zich makkelijker verspreiden; behandel beschadigde huid zorgvuldig en raadpleeg een arts als er tekenen van een infectie optreden.

Lees verder

• Schimmel huidinfecties: Huidinfectie door schimmels