Sporotrichose: Huidinfectie door schimmel

Sporotrichose is een huidinfectie, veroorzaakt door een schimmel die zich vooral in planten en op de bodem bevindt. De patiënt loopt deze infectie op via een huidwonde of door het inademen van de schimmelsporen. Meestal beperkt de infectie zich tot de huid, maar vooral bij immuunverzwakte patiënten verspreidt de infectie zich naar de longen en andere lichaamsorganen. In de meeste gevallen reageert de patiënt goed op een antibioticabehandeling, maar bij immuunverzwakte patiënten ontstaan mogelijk levensbedreigende complicaties. De schimmel valt te voorkomen door het dragen van beschermende kledij zoals lange mouwen en werkhandschoenen.

• Synoniemen sporotrichose
• Epidemiologie schimmelinfectie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren infectieziekte
• Risicogroepen
• Symptomen: Huid en andere organen bij verspreide sporotrichose
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patiënten
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van sporotrichose
• Praktische tips voor het omgaan met sporotrichose
• Raadpleeg een arts bij verdachte symptomen
• Volg het voorgeschreven behandelplan
• Bescherm de geïnfecteerde huid tegen verdere besmetting
• Vermijd contact met mogelijke schimmelbronnen
• Let op mogelijke complicaties
• Zorg voor je algehele gezondheid tijdens de behandeling
• Blijf alert op terugkerende symptomen
• Communiceer met je arts over je voortgang
• Blijf geduldig tijdens het herstel
• Misvattingen rond sporotrichose
• Sporotrichose is een zeldzame aandoening die bijna nooit voorkomt
• De infectie verspreidt zich niet door het lichaam
• Sporotrichose geneest vanzelf zonder behandeling
• Alleen tuiniers en boeren lopen risico
• Sporotrichose wordt overgedragen door insectenbeten
• De ziekte veroorzaakt altijd koorts en ernstige symptomen
• Sporotrichose is een vorm van kanker

Synoniemen sporotrichose

Sporotrichose is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Sporothrix
• Sporotrichosis
• Ziekte van hoveniers

Epidemiologie schimmelinfectie

Sporotrichose is een schimmelinfectie die wordt veroorzaakt door het Sporothrix geslacht van schimmels. De ziekte komt wereldwijd voor, maar is vooral endemisch in bepaalde gebieden, zoals Zuid-Amerika en delen van de Verenigde Staten.

Prevalentie en verspreiding
Sporotrichose komt voornamelijk voor in tropische en subtropische gebieden, maar wordt ook steeds vaker gerapporteerd in gematigde klimaten. Het wordt vaak geassocieerd met contacten met besmette planten, zoals rozen, en met dieren zoals katten.

Verspreiding in bevolkingsgroepen
De aandoening komt vaker voor bij mensen die in contact komen met bodembewonende schimmels, zoals tuinders en landbouwers, evenals bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. De infectie wordt vaak via de huid overgedragen door een schimmelspoor in een wond.

Mechanisme

Het mechanisme van sporotrichose betreft hoe de schimmel in het lichaam doordringt en de symptomen veroorzaakt. De infectie begint meestal lokaal, maar kan zich verder verspreiden als het immuunsysteem van de patiënt niet adequaat reageert.

Overdracht en infectiepad
Sporothrix wordt meestal overgedragen via direct contact met besmette materialen, zoals planten of dieren. Bij een verwonding aan de huid kan de schimmel in de onderliggende weefsels terechtkomen, waar het zich vermenigvuldigt en infecties veroorzaakt.

Immuunrespons en symptomen
De immuunrespons varieert afhankelijk van de gezondheidstoestand van de patiënt. Gezonde individuen ontwikkelen vaak een lokale ontstekingsreactie, terwijl mensen met een verzwakt immuunsysteem een systemische infectie kunnen ontwikkelen.

Oorzaken

De schimmel Sporothrix schenckii veroorzaakt de infectie. De schimmel leeft in de hele wereld in de bodem, veenmos, roosdoornen, takjes, hooi, planten en andere plantaardige materialen en de rottende vegetatie. Besmetting treedt gewoonlijk op wanneer de huid kapot is en de patiënt plantaardig materiaal zoals rozen, doornen of vuil behandelt. De huidinfectie is de meest voorkomende vorm van de infectie. Daarnaast is het ook mogelijk om een besmetting op te lopen bij het inademen van de schimmelsporen.

Risicofactoren infectieziekte

Sporotrichose komt meer voor bij mensen die werken met planten, zoals boeren, tuinders, en plantenkwekerijwerknemers. Zo lopen mensen die omgaan met stekelige planten, veenmos, of hooibalen een hoger risico op het krijgen van sporotrichose. Verspreide sporotrichose ontwikkelt zich vaker bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van sporotrichose, afhankelijk van hun omgeving en gezondheidstoestand.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals mensen die immunosuppressiva gebruiken of die lijden aan HIV/AIDS, lopen een verhoogd risico om ernstige vormen van sporotrichose te ontwikkelen.

Werkers in de landbouwsector
Personen die in contact komen met besmette planten of dieren, zoals tuinders of landbouwers, lopen een groter risico op infectie, vooral als ze werken zonder de juiste beschermende uitrusting.

Symptomen: Huid en andere organen bij verspreide sporotrichose

Huid
Eén tot twaalf weken nadat de patiënt is blootgesteld aan de schimmel, ontstaan de eerste symptomen. Op de plaats waar de schimmel het lichaam is binnengekomen, ontwikkelt zich een kleine, pijnloze, rode, roze of paarse stevige huidknobbel die lijkt op een insectenbeet. Dit is meestal op de huid van de bovenste extremiteiten (vingers, handen en armen). Deze knobbel groeit gestaag waardoor een open wond of een huidzweer ontstaat. Uiteindelijk verzweert deze knobbel waardoor de patiënt wel pijn krijgt. Mogelijk ontstaan in de buurt van de zweer nog andere knobbeltjes. De zweren ontwikkelen zich veelal op de handen en onderarmen omdat de patiënt vaak zijn armen gebruikt bij het tuinieren. Deze zweren genezen niet, tenzij de patiënt een behandeling krijgt. Soms komen kleine hoeveelheden pus uit de zweren. De schimmel volgt het lymfekanaal en verspreidt zich vervolgens naar de arm of been. Hierdoor ontstaan lijnen op de huid. Pijn aan de oksel en gezwollen oksels komen hierbij tot slot voor.

Verspreide sporotrichose
Bij systemische (verspreide) sporotrichose heeft de patiënt mogelijk long- en ademhalingsproblemen, hoofdpijn zoals ochtendhoofdpijn, een botinfectie, artritis en een infectie van het zenuwstelsel. In zeldzame gevallen tast sporotrichose nog andere organen aan, zoals het oog, de prostaat, het mondslijmvlies, de neusbijholten en het strottenhoofd. Bij dergelijke patiënten hangen de symptomen af van de aangetaste organen.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen voor sporotrichose zijn belangrijk om te herkennen voor een vroegtijdige diagnose en behandeling. De aandoening kan lokaal beginnen, maar zich snel naar andere lichaamsdelen verspreiden.

Lokaliseerde huidlaesies
De meest voorkomende symptomen van sporotrichose zijn pijnlijke huidlaesies die beginnen als kleine rode of paarse bultjes. Deze kunnen zich ontwikkelen tot zweren die moeilijk genezen.

Verspreiding naar andere lichaamsdelen
Als de infectie zich verspreidt, kan dit leiden tot systemische symptomen zoals koorts, zweten, gewichtsverlies en algemene vermoeidheid. In ernstige gevallen kan de infectie interne organen aantasten.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Een lichamelijk onderzoek toont de typische zweren veroorzaakt door de schimmel.

Diagnostisch onderzoek
Soms verwijdert de arts een klein monster van het aangetaste huidweefsel. Via microscopisch onderzoek in een laboratorium valt de schimmel te diagnosticeren.

Differentiële diagnose
Volgende aandoeningen verwart de arts soms met sporotrichose:

• blastomycose
• candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida die mogelijk het bloed, de geslachtsorganen, de huid, de mond, de keel en/of de nagels aantast)
• een bacteriële of fungale longontsteking (= pneumonie: ontsteking onderste luchtwegen)
• erythema nodosum (acuut ontstane pijnlijke rode onderhuidse zwelling met pijnlijke knobbeltjes)
• framboesia
• histoplasmose
• leishmaniasis
• lepra
• mycobacterium marinum (aquariumgranuloom: huidinfectie met pijnlijk knobbeltje)
• nocardiose
• paracoccidioidomycosis
• pinta (bacteriële infectie met goedaardige huidletsels)
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• sarcoïdose
• stafylokokkeninfecties
• syfilis
• tuberculose
• tularemie

Behandeling van patiënten

Orale antimycotica die de patiënt twee tot vier weken inneemt, behandelen de huidinfectie. Orale antimycotica is de medische term voor antischimmelmiddelen die de patiënt via de mond inneemt. Soms is een langere behandelduur nodig van drie tot zes maanden. Voor infecties die zich hebben verspreid of het hele lichaam aantasten, zijn andere geneesmiddelen nodig. De behandelduur is hier veelal nog langer (tot twaalf maanden).

Prognose

De meeste patiënten reageren goed op de behandeling. Verspreide sporotrichose is moeilijker te behandelen en vereist verscheidene maanden therapie. Verspreide sporotrichose is mogelijk levensbedreigend voor patiënten met een verzwakt immuunsysteem.

Complicaties

Sporotrichose kan leiden tot:

• Secundaire bacteriële infecties van de huidwonden
• Longinfecties bij verspreide sporotrichose
• Bloedvergiftiging bij ernstige gevallen

Preventie van sporotrichose

Sporotrichose kan in de meeste gevallen worden voorkomen door het vermijden van blootstelling aan rozen doornen en andere planten die met de schimmel besmet kunnen zijn. Draag beschermende kleding en handschoenen tijdens het werken met dergelijke planten. Bij een beschadigde huid kunnen schimmelinfecties zich makkelijker verspreiden; behandel beschadigde huid zorgvuldig en raadpleeg een arts als er tekenen van een infectie optreden.

Praktische tips voor het omgaan met sporotrichose

Sporotrichose is een schimmelinfectie die vaak de huid aantast, maar ook andere lichaamsdelen kan beïnvloeden. Het wordt meestal veroorzaakt door de schimmel Sporothrix schenckii en kan worden opgelopen door contact met geïnfecteerde materialen, zoals aarde, planten of schimmels. Hoewel sporotrichose in veel gevallen goed te behandelen is, is het belangrijk om de juiste zorgmaatregelen te nemen voor een effectief herstel.

Raadpleeg een arts bij verdachte symptomen

Als je een wond hebt die niet geneest of een zere plek opmerkt die langzaam groter wordt, is het belangrijk om een arts te raadplegen. Sporotrichose begint vaak als een kleine, pijnloze bult op de huid, maar kan zich verspreiden naar andere delen van het lichaam. Een tijdige diagnose helpt bij het voorkomen van complicaties.

Volg het voorgeschreven behandelplan

De behandeling van sporotrichose bestaat meestal uit een langdurige kuur met schimmeldodende medicatie. Het is essentieel om de medicijnen precies zoals voorgeschreven in te nemen en de volledige kuur af te maken, ook als je je beter begint te voelen. Dit voorkomt dat de infectie terugkeert en helpt bij het volledig genezen van de huid.

Bescherm de geïnfecteerde huid tegen verdere besmetting

Tijdens de behandeling is het belangrijk om de geïnfecteerde huid goed te beschermen tegen verdere besmetting. Bedek de wonden met steriele gaasjes en zorg ervoor dat je niet in contact komt met schimmels in je omgeving. Was je handen grondig na het aanraken van de geïnfecteerde huid en voorkom contact met andere delen van je lichaam om te voorkomen dat de infectie zich verspreidt.

Vermijd contact met mogelijke schimmelbronnen

Sporotrichose wordt vaak opgelopen door contact met schimmels in de omgeving, zoals aarde, planten en schimmelige materialen. Vermijd het aanraken van onbeschermde planten of aarde, vooral als je een verzwakt immuunsysteem hebt of wonden op je huid hebt. Draag handschoenen en beschermende kleding wanneer je in gebieden werkt waar schimmels zich kunnen bevinden.

Let op mogelijke complicaties

Hoewel sporotrichose in de meeste gevallen goed te behandelen is, kunnen er complicaties optreden, vooral als de infectie zich naar diepere weefsels of andere delen van het lichaam verspreidt. Symptomen zoals koorts, pijn, zwelling of veranderingen in de huidkleur kunnen wijzen op een ernstigere infectie. Raadpleeg je arts onmiddellijk als je deze symptomen opmerkt.

Zorg voor je algehele gezondheid tijdens de behandeling

Een gezonde levensstijl ondersteunt je immuunsysteem en kan je herstel bevorderen. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon, voldoende slaap en regelmatige lichaamsbeweging. Vermijd stress en roken, aangezien dit je immuunsysteem kan verzwakken en het herstelproces kan vertragen.

Blijf alert op terugkerende symptomen

Na het afronden van de behandeling is het belangrijk om alert te blijven op terugkerende symptomen van sporotrichose. Soms kan de infectie terugkeren, zelfs na een succesvolle behandeling. Het is raadzaam om regelmatig je arts te raadplegen en je huid te inspecteren op verdachte veranderingen. Als er zich nieuwe symptomen voordoen, zoek dan direct medische hulp.

Communiceer met je arts over je voortgang

Houd je arts op de hoogte van je voortgang tijdens de behandeling. Als je bijwerkingen van de medicatie ervaart of als je merkt dat de infectie niet lijkt te verbeteren, bespreek dit dan met je arts. Dit kan nodig zijn om je behandeling aan te passen of om alternatieve behandelingen te overwegen.

Blijf geduldig tijdens het herstel

Het herstel van sporotrichose kan enige tijd duren, vooral als de infectie zich naar diepere lagen van de huid heeft verspreid. Wees geduldig en volg de aanwijzingen van je arts nauwgezet op. Je arts kan regelmatig controleafspraken plannen om je herstel te volgen en de behandeling indien nodig aan te passen.

Misvattingen rond sporotrichose

Sporotrichose is een schimmelinfectie veroorzaakt door Sporothrix–soorten, die de huid, longen en in zeldzame gevallen andere organen kunnen aantasten. De infectie wordt vaak opgelopen via contact met besmette planten, grond of organisch materiaal en kan zowel mensen als dieren treffen. Er bestaan veel misverstanden over deze aandoening.

Sporotrichose is een zeldzame aandoening die bijna nooit voorkomt

Hoewel sporotrichose minder bekend is dan andere huidaandoeningen, komt ze wereldwijd voor, vooral in regio’s met een warm en vochtig klimaat. Mensen die werken in de tuinbouw of met organisch materiaal hebben een verhoogd risico.

De infectie verspreidt zich niet door het lichaam

In de meeste gevallen blijft sporotrichose beperkt tot de huid, maar bij mensen met een verzwakt immuunsysteem kan de infectie zich verspreiden naar het lymfesysteem of zelfs naar de longen en andere organen, wat een ernstigere vorm van de ziekte veroorzaakt.

Sporotrichose geneest vanzelf zonder behandeling

Zonder behandeling kan sporotrichose maanden tot jaren aanhouden. Antimycotische medicatie is meestal nodig om de infectie volledig te bestrijden. Vooral bij systemische vormen is langdurige therapie met geneesmiddelen essentieel.

Alleen tuiniers en boeren lopen risico

Hoewel mensen die in de landbouw en tuinbouw werken een hoger risico hebben, kan iedereen besmet raken. Zelfs een kleine verwonding aan de hand of een andere blootgestelde huidzone bij het hanteren van besmet materiaal kan voldoende zijn om de infectie op te lopen.

Sporotrichose wordt overgedragen door insectenbeten

De schimmel wordt niet via insecten overgedragen. Infectie treedt meestal op via directe inoculatie van de huid, bijvoorbeeld bij een doornsteek of een snijwond die in contact komt met besmet materiaal. In zeldzame gevallen kan de ziekte via dieren worden overgedragen, zoals bij kattenkrabben.

De ziekte veroorzaakt altijd koorts en ernstige symptomen

De cutane vorm van sporotrichose leidt zelden tot koorts of algemene ziekteverschijnselen. De symptomen beperken zich vaak tot langzaam groeiende huidlaesies, die pijnloos kunnen zijn. Alleen bij diepere of systemische infecties treden ernstigere symptomen op.

Sporotrichose is een vorm van kanker

Soms worden de huidknobbels en zweertjes ten onrechte verward met kanker. Een correcte diagnose vereist een kweek of andere laboratoriumtests om de schimmel aan te tonen. Hierdoor kan de juiste behandeling tijdig worden gestart.

Lees verder

• Schimmel huidinfecties: Huidinfectie door schimmels