Vaginale atrofie: Dunne, droge en ontstoken vaginawanden

Vaginale atrofie, ook wel atrofische vaginitis genoemd, is een aandoening waarbij de vaginawanden ontstoken, droog en dun worden. Deze aandoening ontstaat vaak door lagere oestrogeenspiegels in het lichaam, meestal als gevolg van de menopauze. Er zijn echter ook andere factoren en aandoeningen die kunnen bijdragen aan veranderingen in het vaginale gebied. Symptomen zoals pijn tijdens de geslachtsgemeenschap en plasklachten komen vaak voor bij atrofische vaginitis. Zowel veranderingen in de levensstijl en natuurlijke behandelingen als medische behandelingen kunnen de symptomen van vaginale atrofie verminderen. Regelmatige geslachtsgemeenschap kan bovendien helpen om atrofische vaginitis te voorkomen.

• Oorzaken: Verlaging van oestrogeen
• Risicofactoren voor vaginale atrofie
• Aandoeningen en medische behandelingen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Plasproblemen en ongemak aan de vagina
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van droge en dunne vaginawanden
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Complicaties van atrofische vaginitis
• Preventie van vaginale atrofie

Oorzaken: Verlaging van oestrogeen

Vaginale atrofie kan op elke leeftijd optreden, maar meestal ligt een verminderde productie van oestrogeen in de eierstokken tijdens de menopauze ten grondslag aan de aandoening. Het hormoon oestrogeen heeft verschillende belangrijke functies:

• Bepaalt de hersenactiviteit en de stemming
• Bevordert de gezondheid van botten en huid
• Ondersteunt andere lichaamsweefsels
• Zorgt voor vrouwelijke seksuele ontwikkeling en reguleert de menstruatie

Risicofactoren voor vaginale atrofie

Aandoeningen en medische behandelingen

Naast de menopauze dragen bepaalde aandoeningen en medische behandelingen bij aan atrofische vaginitis:

• Chemotherapie en radiotherapie in het bekkengebied voor de behandeling van kanker
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Chirurgische verwijdering van beide eierstokken (chirurgische menopauze)
• Depressie
• Geen vaginale geboorten: Vrouwen die geen vaginale bevallingen hebben gehad, lopen meer kans op het ontwikkelen van vaginale atrofie dan vrouwen die vaginale bevallingen hebben gehad
• Het Sjögren-syndroom (droge ogen, droge mond en droge keel), een aandoening waarbij het immuunsysteem de vloeistofproducerende klieren in het lichaam aanvalt
• Hormonale kankerbehandelingen voor borstkanker
• Vaginale schimmelinfecties

Omgevingsfactoren

De volgende omgevingsfactoren kunnen ook het oestrogeenniveau verlagen en de kans op atrofische vaginitis vergroten:

• Bepaalde anticonceptiva, zoals de anticonceptie-injectie en de gecombineerde pil
• Condoomgebruik
• De bevalling
• Een gebrek aan opwinding tijdens de geslachtsgemeenschap, waardoor een vrouw geen natuurlijke smering produceert
• Geen seksuele activiteit: Wanneer een vrouw geen geslachtsgemeenschap heeft, is de bloedstroom naar de vagina verminderd en zijn de vaginale weefsels minder elastisch
• Het geven van borstvoeding (soms)
• Roken: Roken kan leiden tot verminderde zuurstoftoevoer naar de vagina en andere weefsels, een lagere oestrogeenspiegel en een versnelde menopauze
• Tampongebruik
• Zeer zware fysieke inspanning

Symptomen: Plasproblemen en ongemak aan de vagina

De symptomen van vaginale atrofie kunnen variëren per vrouw en kunnen zich manifesteren tijdens de jaren voorafgaand aan de menopauze of pas meerdere jaren na de menopauze. Mogelijke symptomen zijn:

• Bleekheid en dunheid van de vagina
• Bloedingen na de geslachtsgemeenschap (vaginale bloedingen)
• Een brandend gevoel in de vagina
• Verlies van libido
• Vaginale afscheiding
• Verminderde smering tijdens geslachtsgemeenschap
• Genitale jeuk
• Minder schaamhaar
• Een nauwere en minder elastische vagina
• Pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
• Plasproblemen en urineafwijkingen:
• Een brandend gevoel bij het plassen (dysurie)
• Frequent urineren (pollakisurie)
• Frequente plasdrang (urinaire urgentie)
• Frequente urineweginfecties
• Urine-incontinentie
• Vaginale droogheid
• Vaginale jeuk

Alarmsymptomen

Bij de volgende symptomen is het belangrijk om onmiddellijk een arts te raadplegen:

• Begeleidende symptomen, zoals nachtelijk zweten en opvliegers
• Pijnlijke geslachtsgemeenschap waarbij vaginale glijmiddelen geen verlichting bieden
• Ernstige klachten die het dagelijks leven verstoren
• Vaginale bloedingen, een brandende vagina of een vaginale afscheiding

Diagnose en onderzoeken

Bij de diagnose van vaginale atrofie voert de arts een lichamelijk en gynaecologisch onderzoek uit en bespreekt de medische geschiedenis van de vrouw. De arts wil ook weten of de vrouw bepaalde middelen gebruikt die het vaginale gebied kunnen irriteren of de symptomen kunnen verergeren, zoals zeep of parfums. De pH-waarde van het vaginale gebied wordt getest; een pH van 4,6 of hoger kan wijzen op atrofische vaginitis, terwijl de normale pH 4,5 of lager is. Soms wordt een uitstrijkje genomen om infecties op te sporen, vooral als er een afscheiding of bloeding aanwezig is. Verder kan een bloedonderzoek of urineonderzoek nodig zijn om diabetes uit te sluiten of op te sporen. Bij plasklachten is een urineonderzoek ook vaak vereist. Als de diagnose onduidelijk is of als er een vermoeden van vaginakanker bestaat, kan een biopsie nodig zijn om kanker uit te sluiten.

Behandeling van droge en dunne vaginawanden

Zelfzorg

Er zijn verschillende veranderingen in levensstijl en natuurlijke behandelingen die kunnen helpen de symptomen van atrofische vaginitis te verlichten.

Geparfumeerde producten vermijden
Vrouwen wordt aangeraden om poeders, zepen en deodoranten te vermijden. Geparfumeerde glijmiddelen en zaaddodende middelen kunnen de vagina irriteren en vaginale droogheid verergeren. Een glijmiddel op waterbasis is het beste alternatief om ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap te verminderen.

Goed blijven drinken
Het is belangrijk om voldoende te drinken om de vochtbalans in het lichaam te behouden.

Lichaamsbeweging
Regelmatige lichaamsbeweging en fysieke activiteit helpen de hormoonhuishouding in balans te houden.

Natuurlijke glijmiddelen
Natuurlijke glijmiddelen zoals aloë vera, jojoba-olie, kokosolie en vitamine E-zetpillen kunnen helpen bij het kalmeren en bevochtigen van het genitale gebied. Deze middelen stimuleren het vaginale slijmvlies en helpen bij het voorkomen van infecties.

Probiotica
Probiotica zijn nuttige bacteriën die een positief effect hebben op het lichaam. Anno oktober 2024 zijn er aanwijzingen dat probiotica kunnen helpen bij het verminderen van vaginale atrofie door de pH-waarde van de vagina in balans te brengen. Een gezonde vagina heeft uitgebalanceerde niveaus van vaginale microflora en een stabiele pH-waarde. Een lage pH-waarde kan leiden tot uitdroging en urineweginfecties.

Seksueel actief blijven
Regelmatige seksuele activiteit verhoogt de bloedtoevoer naar de geslachtsorganen en helpt zo om de gezondheid van het vaginale weefsel te behouden.

Stoppen met roken
Roken vermindert de oestrogeenspiegels en verhoogt het risico op vaginale atrofie en andere aandoeningen, zoals osteoporose (verlies van botmassa en verhoogd risico op breuken).

Professionele medische behandeling

Diverse medische behandelingen zijn beschikbaar voor het verlichten van atrofische vaginitis:

• Glijmiddelen op waterbasis zonder glycerine verminderen het ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap
• Om de twee tot drie dagen op water gebaseerde vaginale vochtinbrengende middelen aanbrengen; deze blijven langer werkzaam dan glijmiddelen
• Topische oestrogeencrème kan snel en effectief verlichting bieden bij symptomen
• Orale (via de mond ingenomen) oestrogeentherapie is ook een optie
• Een oestrogeen-vrijgevende ring die in de vagina wordt geplaatst en hormonen afgeeft
• Systemische oestrogeentherapie, toegepast via een huidpleister, een onderhuidse implantaat, tabletten of een topische gel. Deze therapie kan bijwerkingen veroorzaken zoals buikpijn, gevoelige borsten, hoofdpijn, indigestie (maagklachten), misselijkheid en vaginale bloedingen. Bovendien verhoogt het licht het risico op bloedstolsels en borstkanker. De voordelen wegen echter vaak op tegen de risico's.

Systemische oestrogeentherapie wordt niet aanbevolen voor vrouwen die eerder borstkanker hebben gehad, vooral als de kanker hormoongevoelig was. In dergelijke gevallen kunnen niet-hormonale behandelingen, zoals vochtinbrengende middelen en glijmiddelen, of een lage dosis vaginaal oestrogeen, meer geschikt zijn.

Complicaties van atrofische vaginitis

Vaginale atrofie kan het risico op vaginale infecties verhogen door veranderingen in de zuurbalans van de vagina. Bovendien kunnen er vaker urineproblemen optreden, zoals frequenter of dringender moeten plassen en een brandend gevoel bij het urineren. Sommige vrouwen ervaren ook meer urineweginfecties of incontinentie.

Preventie van vaginale atrofie

Regelmatige seksuele activiteit, met of zonder partner, kan helpen de bloedtoevoer naar de vagina te verhogen en het vaginale weefsel gezond te houden. Dit kan bijdragen aan de preventie van vaginale atrofie.

Lees verder

• Vaginitis: Ontsteking van het slijmvlies van de vagina
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva
• Abnormaal vaginaal bloedverlies: Oorzaken & risicofactoren
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie