Vaginale atrofie: Dunne, droge en ontstoken vaginawanden

Vaginale atrofie (atrofische vaginitis) is een aandoening waarbij de ontstoken, droge en dunne vaginawanden optreden. De vaginale aandoening is het gevolg van lagere oestrogeenspiegels in het lichaam, vaak veroorzaakt door de menopauze. Ook andere omgevingsfactoren en aandoeningen leiden tot veranderingen in het vaginale gebied. Pijn tijdens de geslachtsgemeenschap en plasklachten komen tot uiting bij atrofische vaginitis. Zowel veranderingen in de levensstijl en natuurlijke behandelingen als medische behandelingen verminderen de symptomen die gepaard gaan met vaginale atrofie. Het regelmatig beoefenen van de geslachtsgemeenschap is tot slot een goede manier om atrofische vaginitis te voorkomen.

• Oorzaken: Verlaging van hormoon oestrogeen
• Risicofactoren van vaginale atrofie
• Aandoeningen en medische behandelingen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen: Plasproblemen en ongemak aan de vagina
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van droge en dunne vaginawanden die ontstoken zijn
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Complicaties van atrofische vaginitis
• Preventie van vaginale aandoening bij vrouwen

Oorzaken: Verlaging van hormoon oestrogeen

Vaginale atrofie verschijnt op elke mogelijke leeftijd, maar meestal ligt een verminderde oestrogeenproductie in de eierstokken tijdens de menopauze aan de basis van de aandoening. Het hormoon oestrogeen heeft tal van functies:

• bepaalt de hersenactiviteit en de stemming
• bevordert de gezondheid van botten en de huid
• ondersteunt andere lichaamsweefsels
• zorgt voor de vrouwelijke seksuele ontwikkeling en de menstruele regelmaat

Risicofactoren van vaginale atrofie

Aandoeningen en medische behandelingen

Naast de menopauze dragen bepaalde aandoeningen en medische behandelingen bij aan atrofische vaginitis.

• chemotherapie en radiotherapie in het bekkengebied voor de behandeling van kanker
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een chirurgische verwijdering van beide eierstokken (chirurgische menopauze)
• een depressie
• geen vaginale geboorten: Vrouwen die geen vaginale geboorte hebben gehad, lopen meer kans op het ontwikkelen van vaginale atrofie dan vrouwen die vaginale bevallingen hebben gehad.
• het Sjögren-syndroom (droge ogen, droge mond en droge keel); een aandoening waarbij het immuunsysteem de vloeistofproducerende klieren in het lichaam aanvalt
• hormonale kankerbehandelingen van borstkanker
• vaginale schimmelinfecties

Omgevingsfactoren

Volgende omgevingsfactoren verlagen eveneens het oestrogeenniveau waardoor atrofische vaginitis sneller tot stand komt:

• bepaalde soorten anticonceptiva, waaronder de anticonceptie-injectie en de gecombineerde pil
• condoomgebruik
• de bevalling
• een gebrek aan opwinding voor de geslachtsgemeenschap waardoor een vrouw geen natuurlijke smering produceert
• geen seksuele activiteit: Wanneer een vrouw geen geslachtsgemeenschap beoefent, is de bloedstroom laag en bovendien zijn de vaginale weefsels niet zo elastisch.
• het geven van borstvoeding (soms)
• roken: Door het roken krijgen de vagina en andere weefsels onvoldoende zuurstof (bloedcirculatie is getroffen). Daarnaast verlagen de oestrogeenspiegels door het roken. Rokers komen tot slot sneller in de menopauze terecht.
• tampongebruik
• zeer zware fysieke inspanning

Symptomen: Plasproblemen en ongemak aan de vagina

De symptomen van vaginale atrofie zijn variabel per vrouw. Ze verschijnen tijdens de jaren voorafgaand aan de menopauze, of pas meerdere jaren na de menopauze. Volgende mogelijke tekenen komen tot uiting:

• bleekheid en dunheid van de vagina
• bloedingen na de geslachtsgemeenschap (vaginale bloedingen)
• een brandend gevoel in de vagina
• een verlies van libido
• een vaginale afscheiding
• een verminderde smering tijdens geslachtsgemeenschap
• genitale jeuk
• minder schaamhaar
• nauwere en minder elastische vagina
• pijn tijdens de geslachtsgemeenschap
• plasproblemen en urineafwijkingen:
• een brandend gevoel bij het plassen (dysurie)
• frequent urineren (pollakisurie)
• frequente plasdrang (urinaire urgentie)
• frequente urineweginfecties
• urine-incontinentie
• vaginale droogheid
• vaginale jeuk

Alarmsymptomen

Bij volgende symptomen is het belangrijk om meteen een arts op te zoeken

• begeleidende symptomen, zoals nachtelijk zweten en opvliegers
• een pijnlijke geslachtsgemeenschap waarbij vaginale glijmiddelen geen verlichting bieden
• ernstige klachten die interfereren met het dagelijks leven
• vaginale bloedingen, een brandende vagina of een vaginale afscheiding

Diagnose en onderzoeken

De arts voert een lichamelijk en gynaecologisch onderzoek uit en vraagt de vrouw naar de medische geschiedenis. Hij wil ook weten of de vrouw bepaalde middelen gebruikt die het gebied mogelijk irriteren of symptomen veroorzaken of verergeren, zoals zeep of parfums. De arts test ook pH (zuurgraad) van het vaginale gebied. Een pH van 4,6 of hoger duidt op de aanwezigheid van atrofische vaginitis. De normale pH van dit gebied is 4,5 of minder. De arts neemt soms ook een uitstrijkje om infecties op te sporen, en dan vooral wanneer een afscheiding of bloeding aanwezig is. Verder is een bloedonderzoek of urineonderzoek soms nodig om suikerziekte op te sporen of uit te sluiten. Een urineonderzoek is eveneens nodig bij plasklachten. Is de diagnose onduidelijk of vermoedt de arts dat de vrouw lijdt aan vaginakanker, dan is een biopsie nodig om kanker uit te sluiten.

Behandeling van droge en dunne vaginawanden die ontstoken zijn

Zelfzorg

Verschillende veranderingen in de levensstijl en natuurlijke middeltjes verlichten de symptomen van atrofische vaginitis.

Geparfumeerde producten vermijden
Poeders, zepen en deodoranten vermijden vrouwen best. Bepaalde geparfumeerde glijmiddelen en zaaddodende middelen irriteren ook de vagina en zorgen voor vaginale droogheid. Een glijmiddel op waterbasis vormt de beste keuze om het ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap te verminderen.

Goed blijven drinken
Het is belangrijk om de vochtigheidsgraad in het lichaam te handhaven door voldoende te blijven drinken.

Lichaamsbeweging
Regelmatige lichaamsbeweging en fysieke activiteit helpen de hormoonhuishouding.

Natuurlijke glijmiddelen
Sommige natuurlijke glijmiddelen kalmeren en bevochtigen het genitale gebied. Deze omvatten aloë vera, jojoba, kokosnootolie en vitamine E-zetpillen. Deze middelen stimuleren het vaginale slijmvlies dat de vagina bevochtigt, en helpen bij het voorkomen van infecties).

Probiotica
Probiotica zijn bacteriën die een positief effect hebben op het menselijk lichaam. Er zijn anno oktober 2020 aanwijzingen dat probiotica vaginale atrofie helpen verminderen. Probiotica helpen de pH-waarde van de vagina in evenwicht te brengen. Een gezonde vagina heeft uitgebalanceerde niveaus van de vaginale microflora met een stabiele pH-waarde van de vagina. Wanneer de pH-waarde laag is, neemt de zuurgraad toe, wat leidt tot uitdroging en in sommige gevallen tot urineweginfecties.

Seksueel actief blijven
Seksuele activiteiten verhogen de bloedstroom naar de geslachtsorganen, waardoor ze gezond blijven.

Stoppen met roken
Roken vermindert de oestrogeenspiegels en verhoogt het risico op vaginale atrofie, evenals andere aandoeningen, zoals osteoporose (verlies van botmassa met risico op breuken).

Professionele medische behandeling

Diverse medische opties zijn beschikbaar voor het behandelen van atrofische vaginitis:

• op waterbasis, glycerine-vrije glijmiddelen verminderen het ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap
• om de twee tot drie dagen op water gebaseerde vaginale vochtinbrengende middelen toepassen; het effect houdt langer aan dan een glijmiddel
• topische (op de huid aangebrachte) oestrogeencrème direct op de vagina aanbrengen verlicht de symptomen snel en effectief
• orale (via de mond ingenomen) oestrogeentherapie is ook een optie
• een oestrogeen-vrijgevende ring die in de vagina blijft zitten en hormonen afgeeft om de veranderingen aan te pakken
• systemische oestrogeentherapie via een huidpleister, een implantaat onder de huid is geplaatst, tabletten of een topische gel. Systemische oestrogeentherapie heeft enkele potentiële bijwerkingen zoals buikpijn, gevoelige borsten, hoofdpijn, indigestie (maagklachten na het eten of drinken), misselijkheid en vaginale bloedingen. Voorts heeft de vrouw hierdoor een licht verhoogd risico op het ontwikkelen van bloedstolsels en borstkanker. De voordelen wegen echter meestal zwaarder dan de risico's.

Systemische oestrogeentherapie is niet aanbevolen voor een vrouw die eerder borstkanker heeft gehad. Als de kanker hormoongevoelig is en de vrouw neemt oestrogeen, dan verhoogt het risico dat de kanker terugkeert. Deze vrouwen zijn gebaat met niet-hormonale behandelingen, zoals vochtinbrengende middelen en glijmiddelen, of anders krijgen ze een lage dosis vaginaal oestrogeen als niet-hormonale behandelingen niet effectief zijn.

Complicaties van atrofische vaginitis

Vaginale atrofie leidt verhoogt de kans op vaginale infecties door de veranderingen in de zuurbalans van de vagina. Verder ontstaan sneller urineproblemen: frequenter of dringender moeten plassen of een brandend gevoel bij het urineren. Sommige vrouwen ervaren meer urineweginfecties of incontinentie.

Preventie van vaginale aandoening bij vrouwen

Door regelmatige een seksuele activiteit uit te voeren, met of zonder een partner, verhoogt de bloedtoevoer naar de vagina, waardoor het vaginale weefsel gezond blijft. Op deze manier is het mogelijk om vaginale atrofie te voorkomen.

Lees verder

• Vaginitis: Ontsteking van het slijmvlies van de vagina
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva
• Abnormaal vaginaal bloedverlies: Oorzaken & risicofactoren
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie