Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva

Vaginale jeuk is een ongemakkelijk, maar veel voorkomend probleem bij vrouwen. Enkele oorzaken zijn mild en zijn te verhelpen met enkele zelfzorgbehandelingen. Maar de meeste oorzaken zoals een infectie, vereisen een medische behandeling. Bij een aanhoudende jeukende vulva (pruritus vulvae) en/of bijkomende symptomen, is het verstandig om een arts te raadplegen. De arts voert een lichamelijk en gynaecologisch onderzoek uit en stelt vragen over de persoonlijke medische en seksuele geschiedenis van de vrouw. Een bloedonderzoek, een huidplaktest (bij vermoeden van een allergie) en af en toe een biopsie bieden informatie over de oorzaak. Hierdoor weet de arts welke behandeling hij moet inzetten voor het verhelpen van de jeukende vagina.

• Infecties en vaginale jeuk
• Bacteriële vaginose
• Seksueel overdraagbare aandoening
• Schimmelinfectie
• Urineweginfectie
• Andere infecties
• Glijmiddelen
• Huidproblemen
• Aandoeningen
• Incontinentie
• Ontsteking
• Hormonale oorzaken
• Borstvoeding
• Menopauze
• Zwangerschap
• Irritatie of allergie
• Kanker
• Baarmoederhalskanker
• Vulvakanker
• Seksueel misbruik
• Slechte hygiëne
• Stress
• Tampongebruik en jeukende vulva
• Toiletpapier en jeuk aan vagina
• Geassocieerde symptomen

Infecties en vaginale jeuk

Bacteriële vaginose

Bacteriële vaginose is een veel voorkomende bacteriële infectie die optreedt wanneer een overgroei van de bacteriën in de vagina een ontsteking veroorzaakt.

Bekende oorzaken van bacteriële vaginose omvatten:

• baden met antiseptische of antibacteriële producten
• het gebruik van agressieve wasmiddelen voor kleding
• het gebruik van sterk geurende producten in het vaginale gebied
• het gebruik van vaginale douches (verstoort de natuurlijke bacteriën van de vagina)
• het hebben van een nieuwe sekspartner of meerdere sekspartners
• roken

De aandoening treft vrouwen van alle leeftijden aan, maar meestal kampen vrouwen in de vruchtbare leeftijd met deze infectie. Ook het frequent gebruik van vaginale douches en onbeschermde seks verhogen het risico op bacteriële vaginose. Vrouwen met deze aandoening ervaren jeuk en een brandend gevoel rond het vaginale gebied een grijze vaginale afscheiding of een visachtige geur, al hebben sommige vrouwen geen klachten. Mogelijk is een antibioticum nodig om bacteriële vaginose te behandelen, maar supplementen (in de vorm van probiotica) voorkomen dat de aandoening chronisch wordt. Probiotica zorgen voor de opbouw van de ‘goede’ bacteriën in de vagina en voorkomen dat de slechte bacteriën de overhand halen. Goede probiotica bevatten ‘Lactobacillus acidophilus’, ‘Lactobacillus rhamnosus GR-1’ en ‘Lactobacillus fermentum RC-14’.

Seksueel overdraagbare aandoening

Een jeukende vagina wijst soms op een veelvoorkomende seksueel overdraagbare aandoening. Deze aandoeningen ontstaan door seksueel contact met een geïnfecteerde persoon. Bekende soa’s zijn:

• chlamydia (vaakst voorkomende soa)
• genitale herpes (zweren op geslachtsorganen)
• genitale wratten
• schaamluizen (jeuk en irritatie aan schaamhaar)
• trichomoniasis

Meestal verschijnen de symptomen van een soa na één tot drie weken nadat de vrouw besmet is geraakt. Veel soa’s veroorzaken jeuk aan de vagina, maar ook pijn bij het plassen (dysurie), pijn tijdens de geslachtsgemeenschap en rode en gezwollen schaamlippen. Voor de behandeling van deze infecties is vaak een krachtig antibioticum vereist. Een behandeling is nodig omdat de infectie onbehandeld leidt tot een bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke geslachtsorganen), onvruchtbaarheid (vrouwelijke onvruchtbaarheid) en zwangerschapscomplicaties. Een zwangere vrouw geeft bijvoorbeeld sommige soa’s ook door aan haar baby tijdens de bevalling.

Mensen verminderen het risico op het krijgen van een soa door volgende adviezen:

• een behandeling indien nodig
• elke keer een condoom gebruiken
• het HPV-vaccin (humaan papillomavirus) laten plaatsen
• minder sekspartners hebben
• zich laten testen op seksueel overdraagbare aandoeningen voordat seks plaatsvindt
• zich onthouden van seks

Schimmelinfectie

De meeste vrouwen krijgen ergens in hun leven te maken met een vaginale schimmelinfectie. Normaalgesproken is een bacteriële balans van goede (gezonde) bacteriën en schimmels in de vagina aanwezig. De bacteriën houden de schimmel onder controle en voorkomen een overmatige groei. Soms lukt het de bacteriën niet goed om de schimmels onder controle te houden en ontstaat een overgroei van de schimmel. Dit ontstaat veelal door het gebruik van antibiotica, door hormonale veranderingen (zwangerschap, gebruik van hormonale anticonceptie zoals de anticonceptiepil), of door het gebruik van vaginale douches. Een verzwakt immuunsysteem en ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte) zijn andere risicofactoren van een schimmelinfectie. Wanneer de schimmel Candida albicans een infectie veroorzaakt aan de vagina (candidiasis), ontstaat niet alleen een vagina die jeukt, maar ook een branderig gevoel aan de vagina (vooral tijdens de geslachtsgemeenschap of het plassen), een vaginale huiduitslag, een dikke en geurvrije vaginale afscheiding die lijkt op cottage cheese (kaasachtige afscheiding) of een waterige vaginale afscheiding en ongemak. Vrouwen met een schimmelinfectie raadplegen best de arts voor antischimmelcrème. Deze crème verlicht de jeuk en geneest de infectie.

Urineweginfectie

Vrouwen kampen vaak met een bacteriële infectie van het urinewegstelsel (nieren, urineleiders, blaas en urethra). Een cystitis (blaasontsteking) is de vaakst voorkomende vorm van een urineweginfectie. Bacteriën komen namelijk in de plasbuis en de blaas terecht, bijvoorbeeld door het verkeerd afvegen van de billen of antibioticagebruik. Weinig plassen (oligurie), een branderig of pijnlijk gevoel bij het plassen (dysurie), bloed plassen (hematurie), donkere urine, troebele urine, stinkende urine, een sterke plasdrang (urinaire urgentie) en buikpijn zijn enkele tekenen van een urineweginfectie. De behandeling van een blaasontsteking verloopt via antibiotica.

Andere infecties

Ook andere infecties leiden mogelijk tot een vaginaal gebied dat jeukt zoals aarswormen (worminfectie met jeuk rond de anus en huidirritatie) en schurft (scabies: besmettelijke huidziekte veroorzaakt door een mijt).

Glijmiddelen

Het gebruik van een nieuw glijmiddel of het aanbrengen van te weinig glijmiddel, veroorzaakt mogelijk vaginale jeuk en ongemak. Veel glijmiddelen bevatten alcohol, wat erg irriterend is voor het vaginale gebied. Geslachtsgemeenschap zonder adequate smering veroorzaakt wrijving, wat jeuk veroorzaakt. Het gebruik van een glijmiddel op waterbasis dat geurvrij is, is aanbevolen.

Huidproblemen

Aandoeningen

Huidaandoeningen zoals lichen sclerosus (huidaandoening aan urogenitale gebied), lichen simplex (huidziekte met jeuk door krabben), lichen planus (ziekte met symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen), eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid) en psoriasis (chronische huidaandoening met droge huid en schilfers) veroorzaken algemene jeuk in het hele lichaam, inclusief het vaginale gebied. De arts bezoeken is aangewezen bij aanhoudende jeuk of jeukklachten die verergeren. Ook moeten vrouwen met koorts en vaginale jeuk een arts raadplegen voor een correcte diagnose en een goede medicamenteuze behandeling. Topische (op de huid aangebrachte) steroïdencrème is inzetbaar voor verschillende huidziekten.

Incontinentie

Urine-incontinentie of fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van de ontlasting) maakt de huid van de vulva vochtig en geïrriteerd, met jeuk als gevolg.

Ontsteking

Wanneer een vrouw uitwendige jeuk op de vulva heeft (geen jeuk in de vagina zelf) is dit vaak te wijten aan dermatitis (ontsteking van de huid). Dit is dan het gevolg van het scheren met botte scheermessen. Na ongeveer vijf keer gebruik te hebben gemaakt van een scheermes, is het belangrijk om een nieuw scheermes te hanteren. Ook het dragen van een strakke broek of zweterige trainingskleding veroorzaakt mogelijk dermatitis. Strakke of natte kledij veroorzaakt immers wrijving na inspanning waardoor irritatie aan de vulva ontstaat. De vrouw opteert best voor ademende kledij en wast bezweette kledij meteen uit om wrijving te voorkomen. Milde, niet-specifieke jeuk aan de vagina behandelt de vrouw met vaseline of kokosolie. De vrouw mag een beetje vochtinbrengende crème of olie op de vinger plaatsen en dit vervolgens wrijven op de jeukende gebieden om de jeuk te verlichten.

Hormonale oorzaken

Borstvoeding

Een jeukende vagina ontstaat soms door te lage oestrogeenspiegels hetgeen optreedt tijdens het geven van borstvoeding.

Menopauze

Vrouwen in de menopauze ervaren lagere oestrogeenspiegels. Hierdoor wijzigt de pH-balans (zuurtegraad) van de vagina, waardoor de vaginawanden verdunnen en uitdrogen. Deze toestand is in medische termen gekend als ‘vaginale atrofie’ of ‘atrofische vaginitis’. Een laag oestrogeengehalte veroorzaakt jeuk, irritatie en een pijnlijke geslachtsgemeenschap. Vrouwen die problemen ervaren met een droge vagina die jeukt, nemen best contact op met de arts voor medicijnen. De arts schrijft dan hormooncrème of hormoonvervangingstherapie (HRT) voor.

Zwangerschap

Zwangere vrouwen ervaren een zwelling van de aderen in de vulva (vulvalstuwing), met soms jeuk als gevolg. Daarnaast verhoogt het risico op een vaginale afscheiding en spruw (candidiasis) tijdens de zwangerschap, die ook jeuk met zich meebrengt.

Irritatie of allergie

Lichte vaginale jeuk resulteert soms uit het gebruik van geparfumeerde wasmiddelen, zepen, natte doekjes of vrouwelijke producten (inlegkruisjes, menstruatiecups en tampons). De jeuk verdwijnt veelal als een vrouw stopt met het gebruik van deze producten. Het gebruik van zachte, milde, neutrale, geurloze en hydraterende (bevochtigende) producten is aanbevolen. Deze producten gebruiken vrouwen enkel aan de buitenkant van de vagina (de vulva) en niet aan de binnenkant. De vagina is immers zelfreinigend. Vaginale douches leiden eveneens tot vaginale irritatie, bacteriële vaginose of schimmelinfecties. Deze middelen zijn namelijk veelal schadelijk voor de vagina omdat de natuurlijke, gezonde bacteriële balans hierdoor verstoord geraakt. Sommige vrouwen reageren daarnaast allergisch op latexcondooms of zaaddodende middelen, wat leidt tot vaginale jeuk of irritatie. Zij opteren best voor latexvrije condooms.

Kanker

Baarmoederhalskanker

Baarmoederhalskanker is een traag ontwikkelende kanker waarbij normale cellen in de baarmoederhals van een vrouw kwaadaardig worden. Het humaan papillomavirus (HPV), een seksueel overdraagbare aandoening, is de meest voorkomende oorzaak van baarmoederhalskanker, maar niet alle vrouwen met dit virus krijgen de aandoening. Baarmoederhalskanker veroorzaakt in de beginfase meestal geen tekenen, maar naarmate de kanker vordert, krijgt een vrouw een waterige, bloederige vaginale afscheiding met een vieze geur, abnormale vaginale bloedingen (na het vrijen, tussen menstruatie of een verhoogd menstrueel bloeding) en bekkenpijn of pijn tijdens de geslachtsgemeenschap. De behandeling van baarmoederhalskanker bestaat uit een operatie, radiotherapie en/of chemotherapie. Wanneer de kanker beperkt is tot de baarmoederhals, bedraagt de vijfjaarsoverleving meer dan 90%.

Enkele tips om het risico op baarmoederhalskanker te verlagen:

• een gezonde voeding consumeren (voor een beter immuunsysteem)
• een HPV-vaccinatie laten zetten
• het aantal seksuele partners beperken
• meer tijd nemen voor de geslachtsgemeenschap
• niet roken
• regelmatig een uitstrijkje laten maken
• voldoende fysieke inspanning leveren (voor een beter immuunsysteem)

Vulvakanker

In zeldzame gevallen is jeuk vergezeld van een niet-genezende zweer geen teken van een vaginale infectie, maar wel van vulvakanker (kanker aan uitwendige geslachtsorgaan bij vrouw).

Seksueel misbruik

Een aanhoudende jeuk in het vaginale gebied is soms een teken van seksueel misbruik, vooral als de vrouw of het meisje andere symptomen ervaart zoals algemene lethargie (slaperigheid) of stemmingswisselingen.

Slechte hygiëne

Bij kinderen is de oorzaak van een vaginale infectie en jeuk meestal te wijten aan een slechte hygiëne. Meisjes moeten namelijk de billen van voren naar achteren afvegen, omdat de ruimte tussen de anus en de vaginale opening erg klein is. Het afvegen van de billen in een andere richting zorgt er namelijk voor dat bacteriën uit de ontlasting in de vagina terechtkomen. De infectie die dan optreedt, leidt ook tot jeuk aan het vaginale gebied.

Stress

Stress veroorzaakt bij een aantal vrouwen een jeukende vulva. Wanneer mensen stress hebben, hebben ze bepaalde gewoonten zoals krabben aan het hoofd, op de nagels bijten (nagelbijten) of ook krabben aan het vaginale gebied. Hierdoor ontstaat een jeuk-krabcyclus want door het krabben ontstaan heel kleine scheurtjes waardoor meer jeuk ontstaat en vrouwen nog meer gaan krabben. Vrouwen moeten de oorzaak van de stress achterhalen en trachten om hiermee op een andere manier om te gaan, eventueel door in gesprek te gaan met een arts.

Tampongebruik en jeukende vulva

Vrouwen die vergeten om een tampon te verwijderen, krijgen te maken met bacteriële vaginose en een onaangename jeuk. Vrouwen moeten tampons elke vier tot acht uur vervangen of verwijderen. Bij een langer gebruik verhoogt het risico op een infectie. Soms leidt dit zelfs tot een zeer gevaarlijke, levensbedreigende aandoening: het toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie).

Toiletpapier en jeuk aan vagina

Het te krachtig schrobben van het vaginale gebied met toiletpapier veroorzaakt soms ook vaginale jeuk.

Geassocieerde symptomen

Mogelijk is vaginale jeuk niet het enige symptoom. Vrouwen ervaren mogelijk nog één of meer van volgende tekenen:

• abnormaal vaginaal bloedverlies
• een abnormale vaginale afscheiding
• een brandend gevoel aan de vagina
• een vaginale zwelling
• pijn in de buik
• pijn of ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap
• roodheid van schaamlippen
• vaginale droogheid

Lees verder

• Vaginale huiduitslag: Oorzaken van uitslag op vagina
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale zwelling: Oorzaken van gezwollen schaamlippen
• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen