Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva

Vaginale jeuk is een veelvoorkomend, maar ongemakkelijk probleem bij vrouwen. Sommige oorzaken zijn mild en kunnen vaak met zelfzorgmaatregelen worden verholpen, terwijl andere, zoals infecties, medische behandeling vereisen. Bij aanhoudende jeuk of bijkomende symptomen is het verstandig om een arts te raadplegen. De arts zal een lichamelijk en gynaecologisch onderzoek uitvoeren, evenals vragen stellen over de persoonlijke medische en seksuele geschiedenis. Bloedonderzoek, huidplaktesten (bij vermoeden van allergieën), en soms een biopsie kunnen nodig zijn om de oorzaak vast te stellen en de juiste behandeling te bepalen.

• Infecties en vaginale jeuk
• Bacteriële vaginose
• Seksueel overdraagbare aandoeningen
• Schimmelinfecties
• Urineweginfectie
• Andere infecties
• Glijmiddelen
• Huidproblemen
• Aandoeningen
• Incontinentie
• Ontsteking
• Hormonale oorzaken
• Borstvoeding
• Menopauze
• Zwangerschap
• Andere hormonale factoren[/H]
  Naast de bekende hormonale oorzaken zoals menopauze en zwangerschap, kunnen andere hormonale veranderingen bijdragen aan vaginale jeuk:
  
  • De premenstruele fase van de menstruatiecyclus kan bij sommige vrouwen leiden tot vaginale droogheid en jeuk door schommelingen in oestrogeen- en progesteronniveaus.
  • Bij vrouwen die hormonale anticonceptiva gebruiken, zoals de pil of hormoonpleisters, kunnen soms bijwerkingen zoals vaginale jeuk optreden, vooral als de dosering of het type hormoon verandert.
  • Na de bevalling kunnen hormonale veranderingen en de herstellende vaginale weefsels ook tijdelijke jeuk veroorzaken.
  
  

  Irritatie of allergie

• Kanker
• Vulvakanker
• Seksueel misbruik
• Slechte hygiëne
• Stress
• Tampongebruik en jeukende vulva
• Toiletpapier en jeuk aan vagina
• De rol van immuniteit bij vaginale jeuk
• Milieu- en omgevingsfactoren
• De invloed van seksuele activiteit
• Geassocieerde symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Infecties en vaginale jeuk

Bacteriële vaginose

Bacteriële vaginose is een veel voorkomende bacteriële infectie die optreedt door een overgroei van bepaalde bacteriën in de vagina, wat leidt tot ontsteking.

Bekende oorzaken van bacteriële vaginose zijn onder andere:

• baden met antiseptische of antibacteriële producten
• het gebruik van agressieve wasmiddelen voor kleding
• het gebruik van sterk geurende producten in het vaginale gebied
• het gebruik van vaginale douches (die de natuurlijke bacteriële balans verstoren)
• het hebben van een nieuwe sekspartner of meerdere sekspartners
• roken

De aandoening kan vrouwen van alle leeftijden treffen, maar komt het vaakst voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Frequent gebruik van vaginale douches en onbeschermde seks verhogen het risico op bacteriële vaginose. Symptomen kunnen jeuk en een brandend gevoel rond het vaginale gebied zijn, samen met grijze vaginale afscheiding of een visachtige geur. Sommige vrouwen ervaren geen symptomen. Behandeling kan antibiotica omvatten, en probiotica kunnen helpen om de aandoening te voorkomen door de balans van bacteriën in de vagina te herstellen.

Seksueel overdraagbare aandoeningen

Een jeukende vagina kan wijzen op een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Deze aandoeningen ontstaan door seksueel contact met een geïnfecteerde persoon. Bekende soa’s zijn:

• chlamydia (de meest voorkomende soa)
• genitale herpes (zweren op geslachtsorganen)
• genitale wratten
• schaamluizen (jeuk en irritatie aan schaamhaar)
• trichomoniasis

De symptomen van een soa verschijnen meestal binnen één tot drie weken na besmetting. Veel soa’s veroorzaken vaginale jeuk, maar ook pijn bij het plassen (dysurie), pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, en rode of gezwollen schaamlippen. Behandeling vereist vaak krachtig antibioticumgebruik. Onbehandelde soa’s kunnen leiden tot bekkenontsteking (infectie van de vrouwelijke geslachtsorganen), onvruchtbaarheid, en zwangerschapscomplicaties. Sommige soa’s kunnen doorgegeven worden aan de baby tijdens de bevalling.

Om het risico op soa’s te verlagen, kunnen de volgende maatregelen helpen:

• behandeling indien nodig
• elke keer een condoom gebruiken
• het HPV-vaccin (humaan papillomavirus) laten plaatsen
• het aantal sekspartners beperken
• zich laten testen op soa’s voordat seks plaatsvindt
• zich onthouden van seks

Schimmelinfecties

Veel vrouwen krijgen in hun leven te maken met een vaginale schimmelinfectie. Normaal gesproken is er een balans van gezonde bacteriën en schimmels in de vagina die een overmatige groei van schimmels voorkomt. Soms kan deze balans verstoord raken door het gebruik van antibiotica, hormonale veranderingen (zoals zwangerschap of gebruik van hormonale anticonceptie), of het gebruik van vaginale douches. Andere risicofactoren zijn een verzwakt immuunsysteem en ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte). Een infectie door de schimmel Candida albicans (candidiasis) kan leiden tot jeuk, een branderig gevoel (vooral tijdens geslachtsgemeenschap of plassen), een dikke, geurloze vaginale afscheiding die lijkt op cottage cheese, en ongemak. Voor behandeling kan een antischimmelcrème worden voorgeschreven.

Urineweginfectie

Vrouwen hebben vaak last van bacteriële infecties van het urinewegstelsel, waaronder de nieren, urineleiders, blaas en urethra. De meest voorkomende vorm is cystitis (blaasontsteking). Bacteriën kunnen in de plasbuis en de blaas terechtkomen door bijvoorbeeld onjuiste hygiëne, zoals verkeerd afvegen, of door antibioticagebruik, dat de normale bacteriële flora kan verstoren. Symptomen van een urineweginfectie zijn onder andere brandend of pijnlijk gevoel bij het plassen (dysurie), bloed in de urine (hematurie), donkere urine, troebele urine, stinkende urine, een sterke plasdrang (urinaire urgentie), en buikpijn. De behandeling van een blaasontsteking omvat meestal antibiotica.

Andere infecties

Andere infecties kunnen ook leiden tot jeuk in het vaginale gebied, zoals aarswormen (worminfectie met jeuk rond de anus en huidirritatie) en schurft (scabies: een besmettelijke huidziekte veroorzaakt door een mijt).

Glijmiddelen

Het gebruik van nieuwe glijmiddelen of een tekort aan glijmiddel kan vaginale jeuk en ongemak veroorzaken. Veel glijmiddelen bevatten alcohol, wat irriterend kan zijn voor het vaginale weefsel. Onvoldoende smering tijdens de geslachtsgemeenschap kan leiden tot wrijving en jeuk. Het wordt aanbevolen om een geurvrij glijmiddel op waterbasis te gebruiken.

Huidproblemen

Aandoeningen

Huidaandoeningen zoals lichen sclerosus (huidaandoening in het urogenitale gebied), lichen simplex (huidziekte met jeuk door krabben), lichen planus (ziekte met symptomen op mond, huid en geslachtsorganen), eczeem (chronische huidziekte met droge huid en jeukende huid), en psoriasis (chronische huidaandoening met droge huid en schilfers) kunnen algemene jeuk in het lichaam veroorzaken, inclusief het vaginale gebied. Bij aanhoudende jeuk of verergerende klachten is het raadzaam om een arts te raadplegen. Vrouwen met koorts en vaginale jeuk dienen ook medische hulp te zoeken voor een juiste diagnose en behandeling. Topische (op de huid aangebrachte) steroïdencrème kan effectief zijn bij verschillende huidaandoeningen.

Incontinentie

Urine-incontinentie (onvrijwillig verlies van urine) of fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van ontlasting) kan leiden tot een vochtige en geïrriteerde huid van de vulva, wat kan resulteren in jeuk.

Ontsteking

Jeuk aan de vulva kan vaak het gevolg zijn van dermatitis (ontsteking van de huid). Dit kan ontstaan door het gebruik van botte scheermessen. Na ongeveer vijf keer gebruik is het aan te raden om een nieuw scheermes te gebruiken. Ook het dragen van strakke of zweterige kleding kan dermatitis veroorzaken door wrijving. Het is beter om ademende kleding te dragen en bezwete kleding direct te wassen om wrijving en irritatie te voorkomen. Voor milde, niet-specifieke jeuk kan vaseline of kokosolie gebruikt worden. Een beetje vochtinbrengende crème of olie kan op de vinger worden aangebracht en voorzichtig worden ingemasseerd om de jeuk te verlichten.

Hormonale oorzaken

Borstvoeding

Een jeukende vagina kan soms optreden door lage oestrogeenspiegels, wat vaak voorkomt tijdens de borstvoeding.

Menopauze

Vrouwen in de menopauze hebben vaak lagere oestrogeenspiegels. Dit veroorzaakt veranderingen in de pH-balans (zuurtegraad) van de vagina, wat leidt tot verdunning en uitdroging van de vaginawanden. Deze toestand staat bekend als 'vaginale atrofie' of 'atrofische vaginitis'. Lage oestrogeenspiegels kunnen jeuk, irritatie en pijn tijdens de geslachtsgemeenschap veroorzaken. Vrouwen met een droge, jeukende vagina moeten contact opnemen met hun arts voor behandeling. De arts kan hormooncrème of hormoonvervangingstherapie (HRT) voorschrijven.

Zwangerschap

Tijdens de zwangerschap kunnen vrouwen last krijgen van zwelling van de aderen in de vulva, ook bekend als vulvalstuwing, wat soms jeuk kan veroorzaken. Daarnaast verhoogt de kans op vaginale afscheiding en spruw (candidiasis) tijdens de zwangerschap, wat eveneens jeuk kan veroorzaken.

Andere hormonale factoren[/H]
Naast de bekende hormonale oorzaken zoals menopauze en zwangerschap, kunnen andere hormonale veranderingen bijdragen aan vaginale jeuk:

• De premenstruele fase van de menstruatiecyclus kan bij sommige vrouwen leiden tot vaginale droogheid en jeuk door schommelingen in oestrogeen- en progesteronniveaus.
• Bij vrouwen die hormonale anticonceptiva gebruiken, zoals de pil of hormoonpleisters, kunnen soms bijwerkingen zoals vaginale jeuk optreden, vooral als de dosering of het type hormoon verandert.
• Na de bevalling kunnen hormonale veranderingen en de herstellende vaginale weefsels ook tijdelijke jeuk veroorzaken.

Irritatie of allergie

Lichte vaginale jeuk kan ontstaan door het gebruik van geparfumeerde wasmiddelen, zepen, natte doekjes of vrouwelijke hygiëneproducten (zoals inlegkruisjes, menstruatiecups en tampons). De jeuk verdwijnt vaak zodra het gebruik van deze producten wordt gestaakt. Het gebruik van zachte, milde, neutrale en geurloze producten is aan te raden. Deze producten dienen alleen aan de buitenkant van de vagina (de vulva) gebruikt te worden, aangezien de vagina zelfreinigend is. Vaginale douches kunnen eveneens leiden tot irritatie, bacteriële vaginose of schimmelinfecties door verstoring van de natuurlijke bacteriële balans. Sommige vrouwen kunnen allergisch zijn voor latexcondooms of zaaddodende middelen, wat leidt tot jeuk of irritatie. Voor deze vrouwen zijn latexvrije condooms een beter alternatief.

Kanker

[S]Baarmoederhalskanker Baarmoederhalskanker is een traag ontwikkelende kanker waarbij normale cellen in de baarmoederhals kwaadaardig worden. Het humaan papillomavirus (HPV), een seksueel overdraagbare aandoening, is de meest voorkomende oorzaak van baarmoederhalskanker, maar niet alle vrouwen met dit virus ontwikkelen de ziekte. In de vroege stadia veroorzaakt baarmoederhalskanker vaak geen symptomen, maar na verloop van tijd kunnen symptomen zoals een waterige, bloederige vaginale afscheiding met een onaangename geur, abnormale vaginale bloedingen (na seks, tussen menstruaties of een toename van menstruatiebloedingen), en bekkenpijn of pijn tijdens de geslachtsgemeenschap optreden. De behandeling kan bestaan uit een operatie, radiotherapie, en/of chemotherapie. Wanneer de kanker beperkt is tot de baarmoederhals, bedraagt de vijfjaarsoverleving meer dan 90%.

Tips om het risico op baarmoederhalskanker te verlagen:

• [LIST=1]Een gezonde voeding volgen voor een sterker immuunsysteem.
• HPV-vaccinatie laten zetten.
• Aantal seksuele partners beperken.
• Meer tijd nemen voor geslachtsgemeenschap.
• Niet roken.
• Regelmatig een uitstrijkje laten maken.
• Voldoende fysieke activiteit voor een gezond immuunsysteem.

Vulvakanker

In zeldzame gevallen kan jeuk in combinatie met een niet-genezende zweer wijzen op vulvakanker (kanker van de uitwendige geslachtsorganen bij vrouwen), in plaats van een vaginale infectie.

Seksueel misbruik

Aanhoudende jeuk in het vaginale gebied kan een teken zijn van seksueel misbruik, vooral als er andere symptomen zijn zoals algemene lethargie (slaperigheid) of stemmingswisselingen.

Slechte hygiëne

Bij kinderen kan vaginale jeuk vaak worden veroorzaakt door slechte hygiëne. Meisjes moeten van voren naar achteren afvegen om te voorkomen dat bacteriën uit de anus in de vagina terechtkomen. Het verkeerd afvegen kan leiden tot infecties die jeuk veroorzaken.

Stress

Stress kan bij sommige vrouwen jeuk aan de vulva veroorzaken. Stress kan leiden tot gewoonten zoals krabben aan het hoofd of nagelbijten (nagelbijten), wat ook de vulva kan beïnvloeden. Dit kan een cyclus van jeuk en krabben veroorzaken. Het is belangrijk om de oorzaak van de stress te achterhalen en hiermee op een gezonde manier om te gaan, mogelijk met professionele hulp.

Tampongebruik en jeukende vulva

Vrouwen die vergeten een tampon te verwijderen kunnen last krijgen van bacteriële vaginose en onaangename jeuk. Tampons moeten elke vier tot acht uur worden vervangen of verwijderd om het risico op infecties te verminderen. Langdurig gebruik van tampons kan zelfs leiden tot een ernstige, levensbedreigende aandoening: toxisch shock syndroom (ernstige bacteriële infectie).

Toiletpapier en jeuk aan vagina

Het te krachtig schrobben van het vaginale gebied met toiletpapier kan ook leiden tot jeuk.

De rol van immuniteit bij vaginale jeuk

De gezondheid van het immuunsysteem speelt een cruciale rol bij het voorkomen van vaginale jeuk en infecties. Factoren die de immuniteit beïnvloeden en verband houden met vaginale gezondheid zijn:

• Chronische stress kan het immuunsysteem onderdrukken, wat het lichaam vatbaarder maakt voor infecties, waaronder vaginale infecties die jeuk veroorzaken.
• Ziektes zoals diabetes kunnen de immuunrespons verminderen, wat kan leiden tot een verhoogd risico op vaginale schimmelinfecties en jeuk.
• Het handhaven van een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon, voldoende slaap en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen de immuniteit te versterken en het risico op vaginale jeuk te verminderen.

Milieu- en omgevingsfactoren

Milieu- en omgevingsfactoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van vaginale jeuk:

• Klimaatverandering en verhoogde luchtvochtigheid kunnen leiden tot een vochtige omgeving in het genitale gebied, wat het risico op schimmelinfecties en jeuk kan verhogen.
• Het dragen van strakke of synthetische kleding, vooral in warme omgevingen, kan de luchtcirculatie beperken en vocht vasthouden, wat irritatie en jeuk kan veroorzaken.
• Zwembaden en bubbelbaden die overmatig gechloreerd zijn, kunnen de natuurlijke pH-balans van de vagina verstoren en leiden tot irritatie en jeuk.

De invloed van seksuele activiteit

Seksuele activiteit kan ook een rol spelen bij vaginale jeuk:

• Het gebruik van bepaalde seksuele hulpmiddelen zonder adequate smering of als ze niet goed worden gereinigd, kan irritatie of zelfs infecties veroorzaken, wat resulteert in jeuk.
• Frequente geslachtsgemeenschap zonder voldoende tijd voor herstel van de vaginale weefsels kan leiden tot micro-scheurtjes, wat een jeukende en branderige sensatie kan veroorzaken.
• Sommige vrouwen kunnen allergisch reageren op sperma, wat resulteert in vaginale jeuk na geslachtsgemeenschap. Het gebruik van condooms kan dit helpen voorkomen.

Geassocieerde symptomen

Vaginale jeuk kan gepaard gaan met andere symptomen zoals:

• [LIST=1]Abnormaal vaginaal bloedverlies.
• Abnormale vaginale afscheiding.
• Een brandend gevoel in de vagina.
• Vaginale zwelling.
• Buikpijn.
• Pijn of ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap.
• Roodheid van de schaamlippen.
• Vaginale droogheid.

Diagnose en onderzoeken

Bij het vermoeden van vaginale jeuk is een nauwkeurige diagnose essentieel om de juiste oorzaak vast te stellen en een effectieve behandeling te bieden. De arts begint meestal met een uitgebreide anamnese, waarbij vragen worden gesteld over de aard van de symptomen, de duur ervan, eerdere medische aandoeningen en eventueel seksueel gedrag. Dit helpt om een eerste indicatie te krijgen van mogelijke oorzaken.

Vervolgens voert de arts een lichamelijk onderzoek uit, waarbij de vulva en vagina zorgvuldig worden geïnspecteerd op tekenen van ontsteking, uitslag, zwelling of andere afwijkingen. Indien nodig, wordt er een monster van de vaginale afscheiding genomen voor microscopisch onderzoek. Dit onderzoek kan helpen om de aanwezigheid van bacteriën, schimmels of parasieten te bevestigen.

Daarnaast kan een kweek van de vaginale afscheiding worden uitgevoerd om specifieke pathogenen te identificeren en te bepalen welke antibiotica of antischimmelmiddelen het meest effectief zullen zijn. Ook een pH-meting van de vaginale afscheiding wordt soms gebruikt om bacteriële vaginose of schimmelinfecties te differentiëren, aangezien deze aandoeningen vaak gepaard gaan met afwijkende pH-waarden.

Behandeling

De behandeling van vaginale jeuk is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij een bacteriële infectie, zoals bacteriële vaginose, worden meestal antibiotica voorgeschreven. Schimmelinfecties, zoals candidiasis, worden behandeld met antischimmelmiddelen, die zowel lokaal als oraal kunnen worden toegediend.

Wanneer de jeuk veroorzaakt wordt door een allergische reactie of irritatie, wordt geadviseerd om het gebruik van het irriterende product onmiddellijk te stoppen en over te schakelen op milde, ongeparfumeerde producten. In sommige gevallen kan het gebruik van een corticosteroïdencrème worden aanbevolen om ontstekingen en jeuk te verminderen.

Hormoontherapie, zoals oestrogeencrème, kan worden voorgeschreven voor vrouwen in de menopauze die te maken hebben met vaginale droogheid en atrofie. In gevallen van ernstige of terugkerende jeuk, kan het noodzakelijk zijn om verdere specialistische zorg in te schakelen, zoals verwijzing naar een gynaecoloog of dermatoloog.

Prognose

De prognose van vaginale jeuk hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de tijdigheid van de behandeling. In de meeste gevallen, vooral bij infecties of irritaties, verdwijnt de jeuk volledig na een juiste behandeling. Bij chronische aandoeningen zoals lichen sclerosus kan de jeuk terugkeren, maar kan deze meestal goed onder controle worden gehouden met voortdurende medische behandeling.

Complicaties

Als vaginale jeuk niet adequaat wordt behandeld, kunnen complicaties optreden. Een onbehandelde bacteriële of schimmelinfectie kan zich uitbreiden en ernstigere infecties veroorzaken, zoals bekkenontsteking of nierinfecties. Langdurige jeuk kan leiden tot krabben, wat kleine scheurtjes en huidbeschadigingen veroorzaakt, waardoor het risico op secundaire infecties toeneemt.

Bovendien kan aanhoudende jeuk invloed hebben op het dagelijks leven en de seksuele gezondheid, wat kan leiden tot stress, angst en verminderde levenskwaliteit.

Preventie

Preventie van vaginale jeuk begint met het handhaven van een goede hygiëne en het vermijden van producten die irritatie kunnen veroorzaken. Het gebruik van milde, ongeparfumeerde zeep en het vermijden van vaginale douches helpt om de natuurlijke balans van de vagina te behouden.

Vrouwen wordt aangeraden om katoenen ondergoed te dragen en strakke kleding te vermijden om wrijving en vochtophoping te verminderen. Regelmatige controles bij de gynaecoloog, vooral tijdens de menopauze, kunnen helpen om hormonale veranderingen vroegtijdig op te sporen en te behandelen. Bovendien is het belangrijk om veilige sekspraktijken te hanteren en te zorgen voor een gezonde levensstijl, inclusief een evenwichtige voeding en voldoende lichaamsbeweging, om het immuunsysteem te ondersteunen en het risico op infecties te verminderen.

Lees verder

• Vaginale huiduitslag: Oorzaken van uitslag op vagina
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale zwelling: Oorzaken van gezwollen schaamlippen
• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen