Vaginale zwelling: Oorzaken van gezwollen schaamlippen

Sommige vrouwen ervaren zwelling in het vaginale gebied. Deze zwelling kan optreden in de vaginale lippen (kleine schaamlippen en grote schaamlippen) of de vaginawand. Hoewel dit symptoom zorgwekkend en ongemakkelijk kan zijn, wordt het vaak veroorzaakt door milde aandoeningen zoals een schimmelinfectie of een allergie. Symptomen zoals jeuk, afscheiding en pijn kunnen optreden in combinatie met de gezwollen vagina. De behandeling van een vaginazwelling hangt af van de onderliggende oorzaak.

• Allergie en gezwollen vagina
• Bartholin-cysten
• Bevalling
• Infecties en gezwollen schaamlippen
• Bacteriële vaginose
• Cellulitis
• Genitale herpes
• Schimmelinfectie
• SOA’s en baarmoederhalsontsteking
• Irritatie
• Kanaalcysten van Gartner
• Oedeem
• Ruwe geslachtsgemeenschap
• Verkrachting
• Vreemde voorwerpen in de vagina
• Zwangerschap en vaginale zwelling
• Alarmsignalen
• Diagnose en onderzoeken
• Preventie

Allergie en gezwollen vagina

Een vrouw die allergisch reageert op een allergeen (uitlokkende stof), kan een zwelling van de vagina ervaren. Deze allergenen zijn vaak te vinden in producten voor persoonlijke verzorging, zoals bodylotions en crèmes, glijmiddelen, tampons en menstruele cups, vaginale anticonceptiva, vaginale douches, en zepen. Het is verstandig om een product te vermijden dat een allergische reactie veroorzaakt. Soms kan de arts steroïde crèmes voorschrijven voor de behandeling van allergieën.

Bartholin-cysten

De Bartholin-klieren bevinden zich aan weerszijden van de vaginale opening en scheiden vocht af om de vagina te smeren. Een cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte) op een van deze klieren veroorzaakt vaak klachten alleen als deze geïnfecteerd raakt, wat kan leiden tot een abces. Bij een Bartholin-abces is de huid rond de vagina ontstoken en pijnlijk. Andere mogelijke symptomen zijn een brandend gevoel in de vagina of een abnormale vaginale bloeding. Vaak is medische behandeling niet nodig omdat de cyste of het abces soms vanzelf verdwijnt. De pijn kan worden verlicht door een warm, ondiep bad te nemen. Vrij verkrijgbare medicijnen kunnen ook helpen om pijn en zwelling te verminderen. In ernstigere gevallen kan de arts antibiotica voorschrijven, of kan chirurgische drainage (pus afvoeren) of verwijdering van de cyste noodzakelijk zijn.

Bevalling

Tijdens de bevalling kan weefselbeschadiging aan de vagina optreden, wat later resulteert in vaginale zwelling en vaginale pijn.

Infecties en gezwollen schaamlippen

Bacteriële vaginose

Een overgroei van schadelijke bacteriën in de vagina leidt tot bacteriële vaginose. Gezwollen schaamlippen en een grijsachtige vaginale afscheiding met een vieze geur zijn veel voorkomende tekenen van bacteriële vaginose. De klachten verdwijnen meestal spontaan, maar soms moet de arts antibiotica voorschrijven om het herstel te versnellen. Het regelmatig reinigen van het vaginale gebied en het vermijden van mogelijk irriterende stoffen kan helpen om de aandoening te voorkomen. Daarnaast is het verstandig om geen vaginale douches te gebruiken, omdat deze de bacteriële balans in de vagina kunnen verstoren.

Cellulitis

Cellulitis is een bacteriële huidinfectie van de binnenste huidlagen, die leidt tot een gezwollen, rode en gevoelige huid. Deze aandoening ontstaat wanneer bacteriën een wond binnendringen, zoals bij het scheren van de schaamstreek. Regelmatig schoonmaken van wondjes kan infecties helpen voorkomen. In sommige gevallen kan de arts antibiotica voorschrijven.

Genitale herpes

Het herpes simplex-virus veroorzaakt vaak clusters (groepjes) van kleine, pijnlijke blaren in de buurt van de vagina. Soms barsten deze blaren open en ontstaan er pijnlijke zweren. Niet alle vrouwen ervaren symptomen bij genitale herpes, maar anderen kunnen zwelling en pijn ervaren. Er bestaat geen genezing voor genitale herpes, maar sommige medicijnen kunnen de duur en frequentie van uitbraken verminderen of voorkomen.

Schimmelinfectie

Een schimmelinfectie wordt veroorzaakt door een overgroei van de Candida-schimmelsoort. Candidiasis kan leiden tot zwelling van de vulva (het uitwendige deel van het vrouwelijke geslachtsorgaan) en andere symptomen zoals een brandend gevoel in de vagina, dikke vaginale afscheiding, geïrriteerde huid, pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, pijn bij het plassen (dysurie), en roodheid van de vagina. Schimmelinfecties kunnen worden behandeld met topische (op de huid aangebrachte) of orale (via de mond ingenomen) antischimmelmedicijnen (antimycotica). Het is raadzaam om een arts te raadplegen bij tekenen van een schimmelinfectie, omdat andere aandoeningen vergelijkbare symptomen kunnen hebben.

SOA’s en baarmoederhalsontsteking

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) kunnen leiden tot een baarmoederhalsontsteking (cervicitis). Bekende symptomen hiervan zijn pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, een bloeding tussen de menstruaties en een abnormale vaginale afscheiding. Bekende soa’s die een ontsteking van de baarmoederhals kunnen veroorzaken, zijn onder andere chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan de genitaliën), gonorroe (aandoening met symptomen aan de ogen, keel, bloedbaan en urinewegen), en trichomoniasis.

Irritatie

Wanneer de vagina in contact komt met specifieke producten, vooral die met chemische ingrediënten, kan irritatie optreden in de vagina, vulva en schaamlippen, wat resulteert in een gezwollen vagina. Chemische geuren en middelen zijn vaak aanwezig in bijvoorbeeld parfums, toiletpapier, wasmiddelen en zepen. Ook het dragen van bepaalde kledingstukken (vooral kant of polyester ondergoed) kan de vagina irriteren. Soms is de snit van ondergoed verantwoordelijk voor de zwelling; dunne strings bedekken de schaamlippen niet volledig, wat gedurende de dag wrijving en daardoor zwelling kan veroorzaken. Het vermijden van irriterende stoffen is belangrijk. Als de oorzaak niet duidelijk is, is een bezoek aan een arts of dermatoloog (huidarts) aanbevolen.

Kanaalcysten van Gartner

Tijdens de ontwikkeling van de urinewegen en seksuele organen ontstaat een kanaal dat meestal na de geboorte verdwijnt. Blijft hiervan een deel aanwezig, dan spreekt men van het kanaal van Gartner. Het resterende weefsel kan zich aan de vaginawand hechten en uitgroeien tot een cyste. Kanaalcysten van Gartner zijn meestal goedaardig, maar kunnen problemen veroorzaken tijdens het groeien. Ze kunnen bij sommige vrouwen infecties, pijn en zwelling in de vagina veroorzaken. De cyste kan soms zichtbaar zijn als een tumor aan de buitenkant van de vagina. Vaak is een operatie nodig om de kanaalcyste van Gartner te verwijderen. Zodra de cyste is verwijderd, verdwijnt de zwelling meestal.

Oedeem

Oedeem (zwelling door vocht) in de vagina kan worden veroorzaakt door volle lymfeklieren of aderen. Aandoeningen aan de baarmoeder of druk op de aderen in het bekkengebied (bijvoorbeeld door vleesbomen of een zwangerschap) kunnen de baarmoeder vergroten, wat leidt tot oedeem. De arts zal de oorzaak van het oedeem behandelen. In sommige gevallen kan het zacht masseren van het gebied helpen om de zwelling te verminderen, maar dit moet idealiter onder begeleiding van een arts gebeuren.

Ruwe geslachtsgemeenschap

Een onvoldoende gesmeerde vagina kan ongemak of pijn en zwelling van de vagina na het vrijen veroorzaken. Ruwe geslachtsgemeenschap kan soms leiden tot scheuring van de vaginale weefsels, waardoor de kans op infecties toeneemt. Het gebruik van glijmiddel en voldoende tijd besteden aan voorspel kan helpen om wrijving en pijn aan het vaginale gebied te voorkomen. Voor de behandeling van zwelling en pijn kan de vrouw vrij verkrijgbare pijnstillers of niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID’s) gebruiken. In sommige gevallen kan de arts steroïde crèmes voorschrijven als de pijn en zwelling niet verminderen met traditionele behandelingen.

Verkrachting

Letsels door verkrachting of aanranding kunnen ook leiden tot een gezwollen vagina en bloeding, evenals bekkenpijn. Vrouwen die verkracht of aangerand zijn, dienen zo snel mogelijk een arts te raadplegen voor een grondig onderzoek en psychologische ondersteuning.

Vreemde voorwerpen in de vagina

Wanneer er een vreemd voorwerp in de vagina aanwezig is, kan dit leiden tot een vieze afscheiding, jeuk, koorts, pijn en zwelling. In sommige gevallen moet een arts het vreemde voorwerp verwijderen. Het regelmatig schoonmaken van de vagina vermindert de kans op een vastzittend voorwerp.

Zwangerschap en vaginale zwelling

Veel zwangere vrouwen ervaren tijdens het tweede of derde trimester gezwollen schaamlippen. Naarmate de foetus groeit, neemt de druk op het bekkengebied, de nabijgelegen spieren en bloedvaten toe. Dit resulteert in een verhoogde bloedtoevoer naar het vaginale gebied en verzwakte spieren rond de vagina, wat leidt tot zwelling, jeuk, pijn en/of ongemak. Een koud kompres kan de zwelling en jeuk van de schaamlippen verlichten. Het liggen met de benen tegen een muur kan ook nuttig zijn. Daarnaast kan zwemmen een goede vrijetijdsbesteding zijn, omdat het de druk op het bekkengebied verlicht.

Alarmsignalen

Een arts moet worden geraadpleegd bij:

• aanhoudende symptomen
• abnormale vaginale afscheiding
• vermoeden van een soa
• pijnlijke of ondraaglijke symptomen
• tekenen van infectie, zoals koorts of koude rillingen
• vaginale jeuk

Diagnose en onderzoeken

Een of meer van de volgende onderzoeken kunnen nuttig zijn bij het opsporen van de oorzaak van een vaginazwelling:

• een fysiek onderzoek
• een medische en seksuele geschiedenis
• een urineonderzoek
• een vaginaal of vulvair uitstrijkje
• een volledige lijst met symptomen
• weefselmonster

Afhankelijk van de symptomen en de eerste onderzoeksresultaten kan de arts mogelijk aanvullende onderzoeken voorstellen.

Preventie

Enkele maatregelen die het risico op gezwollen schaamlippen kunnen verminderen zijn:

• antibiotica alleen gebruiken indien strikt noodzakelijk
• de billen van voren naar achteren vegen
• goede hygiëne handhaven
• geen vaginale douches gebruiken
• geparfumeerde producten vermijden
• glijmiddelen gebruiken tijdens de geslachtsgemeenschap
• katoenen ondergoed dragen
• losse kleding dragen
• menstruatiecups in plaats van tampons gebruiken
• probiotica nemen

Lees verder

• Abnormaal vaginaal bloedverlies: Oorzaken & risicofactoren
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie
• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva