Vaginale zwelling: Oorzaken van gezwollen schaamlippen

Sommige vrouwen kampen met een zwelling van de vagina. De zwelling rond het vaginale gebied verschijnt in de vaginalippen (kleine schaamlippen en grote schaamlippen) of de vaginawand. Dit is een zorgwekkend en ongemakkelijk symptoom, maar vaak ligt een milde aandoening zoals een schimmelinfectie of een allergie aan de basis van de gezwollen vagina. Jeuk, een afscheiding en pijn zijn enkele symptomen die mogelijk optreden in combinatie met het gezwollen vaginale gebied. De behandeling van een vaginazwelling hangt af van de oorzaak.

• Allergie en gezwollen vagina
• Bartholin-cysten
• Bevalling
• Infecties en gezwollen schaamlippen
• Bacteriële vaginose
• Cellulitis
• Genitale herpes
• Schimmelinfectie
• SOA’s een baarmoederhalsontsteking
• Irritatie
• Kanaalcysten van Gartner
• Oedeem
• Ruwe geslachtsgemeenschap
• Verkrachting
• Vreemde voorwerpen in de vagina
• Zwangerschap en vaginale zwelling
• Alarmsignalen
• Diagnose en onderzoeken
• Preventie

Allergie en gezwollen vagina

Een vrouw die allergisch reageert op een allergeen (uitlokkende stof), krijgt mogelijk te maken met een zwelling van de vagina. Deze uitlokkende stoffen zijn vooral te vinden in producten voor persoonlijke verzorging, zoals onder andere bodylotions en crèmes, glijmiddelen, tampons en menstruele cups, vaginale anticonceptiva, vaginale douches, zepen, …. Het is verstandig een product niet meer te gebruiken wanneer dit een allergische reactie veroorzaakt. Soms moet de arts steroïde crèmes inzetten voor de behandeling van allergieën.

Bartholin-cysten

De Bartholin-klieren bevinden zich aan weerszijden van de vaginale opening. Ze scheiden vocht af en zorgen voor smering. Een cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte) op één van deze klieren veroorzaakt vaak enkel klachten wanneer deze geïnfecteerd raakt, omdat zich dan een abces vormt. De huid rond de vagina is bij een Bartholin-abces ontstoken en pijnlijk. Een brandend gevoel in de vagina of een abnormale vaginale bloeding zijn andere mogelijke symptomen. Niet altijd is een medische behandeling nodig omdat de cyste of het abces soms erg klein is en vanzelf verdwijnt. De pijn verlichten is mogelijk met het nemen van een warm, ondiep bad. Ook mag de vrouw vrij verkrijgbare medicijnen nemen om de pijn en zwelling te verminderen. In ernstigere gevallen schrijft de arts antibiotica voor, is een chirurgische drainage (pus afvoeren) of een chirurgische verwijdering van de cyste nodig.

Bevalling

Tijdens een bevalling ervaren vrouwen een weefselbeschadiging aan de vagina, wat later resulteert in een vaginazwelling en vaginale pijn.

Infecties en gezwollen schaamlippen

Bacteriële vaginose

Een overgroei van schadelijke bacteriën in de vagina leidt tot vaginose. Gezwollen schaamlippen en een grijsachtige vaginale afscheiding met een vieze geur zijn enkele bekende tekenen van bacteriële vaginose. In de meeste gevallen verdwijnen de klachten spontaan maar soms moet de arts wel antibiotica voorschrijven om het herstel te versnellen. Het regelmatig reinigen van het vaginale gebied en mogelijk irriterende stoffen vermijden voorkomt de aandoening. Verder is het verstandig om geen vaginale douches te gebruiken; deze irriteren namelijk de bacteriële balans in de vagina.

Cellulitis

Cellulitis is een bacteriële huidinfectie van de binnenste lagen van de huid waardoor een gezwollen, rode en gevoelige huid ontstaat. De aandoening ontstaat wanneer bacteriën in een wonde terechtkomt, zoals bij het scheren van de schaamstreek. Het regelmatig schoonmaken van een wondje voorkomt infecties. In sommige gevallen moet de arts antibiotica voorschrijven.

Genitale herpes

Het herpes simplex-virus veroorzaakt vaak clusters (groepjes) van kleine, pijnlijke blaren in de buurt van de vagina. Soms barsten deze open en ontstaat een pijnlijke zweer. Niet altijd komen symptomen voor bij genitale herpes, maar andere vrouwen ervaren een zwelling en pijn. Een behandeling bestaat niet, maar sommige medicijnen verkorten of voorkomen wel uitbraken.

Schimmelinfectie

Een schimmelinfectie resulteert uit een overgroei van de Candida-schimmelsoort. Candidiasis leidt mogelijk tot een zwelling van de vulva (uitwendige deel van het vrouwelijke geslachtsorgaan) en andere symptomen zoals een brandend gevoel in de vagina, een dikke vaginale afscheiding, een geïrriteerde huid, pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, pijn bij het plassen (dysurie) en roodheid van de vagina. Schimmelinfecties behandelt de vrouw met topische (op de huid aangebrachte) of orale (via de mond ingenomen) antischimmelmedicijnen (antimycotica). De vrouw bezoekt met tekenen van een schimmelinfectie echter best een arts omdat andere aandoeningen vergelijkbare symptomen hebben.

SOA’s een baarmoederhalsontsteking

Door seksueel overdraagbare aandoeningen ontstaat mogelijk een baarmoederhalsontsteking (cervicitis). Bekende symptomen hiervan zijn pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, een bloeding tussen de maandstonden en een abnormale vaginale afscheiding. Bekende soa’s die leiden tot een ontsteking van de baarmoederhals zijn chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën), gonorroe (aandoening met symptomen aan ogen, keel, bloedbaan en urinewegen) en trichomoniasis.

Irritatie

Wanneer de vagina in contact komt met specifieke producten (vooral met chemische ingrediënten) ontstaat mogelijk irritatie aan de vagina, de vulva en de schaamlippen met een gezwollen vagina als gevolg. Deze chemische geurtjes en middelen bevinden zich vaak in bijvoorbeeld parfums, toiletpapier, wasmiddelen, zepen, … Ook het dragen van bepaalde kledijstukken (vooral uit kant of polyester ondergoed) irriteren mogelijk de vagina. Soms is de snit van ondergoed verantwoordelijk voor de zwelling. Dunne strings bedekken de schaamlippen niet volledig, wat gedurende de dag wrijving veroorzaakt wat leidt tot een zwelling. De vrouw vermijdt de irriterende stof. Indien de vrouw dit niet kent, is een bezoek aan een arts of dermatoloog (huidarts) aangewezen.

Kanaalcysten van Gartner

Bij de ontwikkeling van de urinewegen en seksuele organen ontstaat een kanaal dat meestal na de geboorte verdwijnt. Blijft hiervan nog een deel aanwezig, dan is sprake van het kanaal van Gartner. Het resterende weefsel hecht zich soms aan de vaginawand en groeit dan uit tot een cyste. De kanaalcysten van Gartner zijn meestal goedaardig, maar ze veroorzaken mogelijk problemen tijdens het groeien. Ze veroorzaken bij een aantal vrouwen een infectie, pijn, zwelling in de vagina. De cyste is soms zichtbaar als een tumor aan de buitenkant van de vagina. Vaak is een operatie nodig om de kanaalcyste van Gartner te verwijderen. Zodra de cyste verdwenen is, is de gezwollen vagina verdwenen.

Oedeem

Oedeem (zwelling van water) in de vagina is veroorzaakt door volle lymfeklieren of aderen. Door aandoeningen aan de baarmoeder of druk op de aderen in het bekkengebied (vleesbomen of een zwangerschap) vergroot de baarmoeder, wat leidt tot oedeem. De arts behandelt de oorzaak van oedeem. Het zacht masseren van het gebied is in sommige gevallen al voldoende om zwelling te doen minderen, maar dit gebeurt best onder begeleiding van een arts.

Ruwe geslachtsgemeenschap

Een onvoldoende gesmeerde vagina leidt tot ongemak of pijn en een zwelling van de vagina na het vrijen. Door ruwe geslachtsgemeenschap gebeurt soms een scheuring van de vaginale weefsels, waardoor een vrouw sneller een infectie oploopt. Het gebruik van een glijmiddel of meer tijd besteden aan het voorspel zijn nuttige tips om wrijving en pijn aan het vaginale gebied te voorkomen. Voor het behandelen van zwelling en pijn mag de vrouw vrij verkrijgbare pijnstillers of niet-steroïde ontstekingsremmende medicatie (NSAID’s) gebruiken. Af en toe schrijft de arts steroïde crèmes voor indien de pijn en zwelling niet verdwijnen met de traditionele behandelingen.

Verkrachting

Een letsel door een verkrachting of aanranding veroorzaakt ook een gezwollen vagina en een bloeding, evenals bekkenpijn. Vrouwen die verkracht of aangerand zijn bezoeken best een arts voor een grondig onderzoek en psychologische ondersteuning.

Vreemde voorwerpen in de vagina

Wanneer zich een vreemd voorwerp in de vagina bevindt, resulteert dit mogelijk in een vieze afscheiding, jeuk, koorts, pijn en een zwelling. In sommige gevallen moet een arts een vreemd voorwerp verwijderen. Het regelmatig schoonmaken van de vagina vermindert de kans op een vastzittend voorwerp.

Zwangerschap en vaginale zwelling

Veel zwangere vrouwen ervaren tijdens het tweede of derde zwangerschapstrimester gezwollen schaamlippen. Naarmate de foetus bij een zwangere vrouw groeit, ontstaat meer druk op het bekkengebied en de nabijgelegen spieren en bloedvaten. Dit resulteert in een verhoogde bloedtoevoer naar het vaginale gebied en verzwakte spieren rond de vagina waardoor sneller een zwelling maar ook jeuk, pijn en/of ongemak ontstaat. Een koud kompres verlicht de zwelling en jeuk van de schaamlippen. Kortstondig met de benen tegen een muur liggen is eveneens nuttig. Verder is zwemmen een goede vrijetijdsbesteding daar dit de druk wegneemt van het bekkengebied.

Alarmsignalen

Het bezoek aan een arts is nodig bij:

• aanhoudende symptomen
• een abnormale vaginale afscheiding
• een vermoeden van een soa
• pijnlijke of ondraaglijke symptomen
• tekenen van infectie, zoals koorts of koude rillingen
• vaginale jeuk

Diagnose en onderzoeken

Één of meer van volgende onderzoeken zijn bruikbaar voor het opsporen van de oorzaak van een vaginazwelling:

• een fysiek onderzoek
• een medische en seksuele geschiedenis
• een urineonderzoek
• een vaginaal of vulvair uitstrijkje
• een volledige lijst met symptomen
• een weefselmonster

Afhankelijk van de symptomen en de eerste onderzoeksresultaten zet de arts mogelijk nog andere onderzoeken in.

Preventie

Door het nemen van enkele maatregelen is het mogelijk om het risico op gezwollen schaamlippen te verminderen:

• antibiotica enkel gebruiken indien strikt noodzakelijk
• de billen van voren naar achteren vegen
• een goede hygiëne hanteren
• geen vaginale douches gebruiken
• geparfumeerde producten vermijden
• glijmiddelen gebruiken tijdens de geslachtsgemeenschap
• katoenen ondergoed dragen
• losse kleding dragen
• menstruatiecups in plaats van tampons gebruiken
• probiotica nemen

Lees verder

• Abnormaal vaginaal bloedverlies: Oorzaken & risicofactoren
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie
• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva