Vaginale zwelling: Oorzaken van gezwollen schaamlippen

Sommige vrouwen ervaren zwelling in het vaginale gebied. Deze zwelling kan optreden in de vaginale lippen (kleine schaamlippen en grote schaamlippen) of de vaginawand. Hoewel dit symptoom zorgwekkend en ongemakkelijk kan zijn, wordt het vaak veroorzaakt door milde aandoeningen zoals een schimmelinfectie of een allergie. Symptomen zoals jeuk, afscheiding en pijn kunnen optreden in combinatie met de gezwollen vagina. De behandeling van een vaginazwelling hangt af van de onderliggende oorzaak.

• Epidemiologie van vaginale zwelling
• Oorzaken
• Allergie
• Bartholin-cysten
• Bevalling
• Endometriose
• Infecties en gezwollen schaamlippen
• Irritatie
• Kanaalcysten van Gartner
• Menstruatie
• Oedeem
• Prostatitis
• Ruwe geslachtsgemeenschap
• Tumoren
• Vaginale trauma's of verwondingen
• Verkrachting
• Vreemde voorwerpen in de vagina
• Vulvovaginitis
• Zwangerschap en vaginale zwelling
• Risicofactoren
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van gezwollen schaamlippen

Epidemiologie van vaginale zwelling

De epidemiologie van vaginale zwelling varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. In veel gevallen komt vaginale zwelling voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en kan het veroorzaakt worden door hormonale veranderingen, infecties of inflammatoire aandoeningen. Schimmelinfecties, zoals een candida-infectie, zijn bijzonder veelvoorkomend en kunnen leiden tot zwelling in combinatie met jeuk en ongemak. Daarnaast kunnen seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals gonorroe of chlamydia, bijdragen aan de frequentie van vaginale zwelling, vooral in stedelijke gebieden waar de prevalentie van deze aandoeningen hoger is. Bij zwangere vrouwen kan zwelling optreden door verhoogde bloedtoevoer naar het bekken en hormonale veranderingen. Het is belangrijk om deze symptomen in een breder epidemiologisch perspectief te plaatsen, vooral gezien de diverse oorzaken en de invloed van levensstijl en seksuele gezondheid op de frequentie en ernst van vaginale zwelling.

Oorzaken

Vaginale zwelling kan door verschillende factoren worden veroorzaakt. Een veelvoorkomende oorzaak is infectie, zoals schimmelinfecties (candida), bacteriële vaginose, of seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's) zoals gonorroe en chlamydia. Deze infecties kunnen ontsteking en zwelling in het vaginale gebied veroorzaken. Hormonale veranderingen, zoals die tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of menopauze, kunnen ook leiden tot zwelling door fluctuaties in hormoonniveaus en verhoogde bloedtoevoer naar de vaginale weefsels. Trauma of irritatie door geslachtsgemeente, bepaalde medicijnen, of allergische reacties op producten zoals zeep of condooms kunnen eveneens bijdragen aan vaginale zwelling. In sommige gevallen kan zwelling worden veroorzaakt door ernstigere aandoeningen, zoals tumoren of cysten, die verdere medische evaluatie vereisen.

Allergie

Allergieën kunnen leiden tot vaginale zwelling door een overmatige reactie van het immuunsysteem op allergenen. Deze allergenen zijn vaak te vinden in persoonlijke verzorgingsproducten zoals bodylotions, crèmes, glijmiddelen, tampons, menstruele cups, vaginale anticonceptiva, vaginale douches en zepen. Bij blootstelling aan een allergeen kan er een ontstekingsreactie ontstaan, wat resulteert in zwelling en irritatie van de vaginale slijmvliezen. Dit gaat vaak gepaard met jeuk, roodheid en een branderig gevoel. Het vermijden van producten die allergische reacties veroorzaken is cruciaal voor het verminderen van symptomen. In sommige gevallen kan de arts steroïde crèmes voorschrijven om de allergische reactie te behandelen en de ontsteking te verminderen. Door het gebruik van hypoallergene producten en het vermijden van bekende allergenen kan verdere irritatie worden voorkomen en kan de zwelling effectief worden beheerd.

Bartholin-cysten

De Bartholin-klieren bevinden zich aan weerszijden van de vaginale opening en scheiden vocht af om de vagina te smeren. Een cyste (abnormaal gevormde zakvormige holte) op een van deze klieren veroorzaakt vaak klachten alleen als deze geïnfecteerd raakt, wat kan leiden tot een abces. Bij een Bartholin-abces is de huid rond de vagina ontstoken en pijnlijk. Andere mogelijke symptomen zijn een brandend gevoel in de vagina of een abnormale vaginale bloeding. Vaak is medische behandeling niet nodig omdat de cyste of het abces soms vanzelf verdwijnt. De pijn kan worden verlicht door een warm, ondiep bad te nemen. Vrij verkrijgbare medicijnen kunnen ook helpen om pijn en zwelling te verminderen. In ernstigere gevallen kan de arts antibiotica voorschrijven, of kan chirurgische drainage (pus afvoeren) of verwijdering van de cyste noodzakelijk zijn.

Bevalling

Tijdens de bevalling kan weefselbeschadiging aan de vagina optreden, wat later resulteert in vaginale zwelling en vaginale pijn.

Endometriose

Endometriose is een chronische aandoening waarbij baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder groeit, wat leidt tot ontsteking en zwelling in de omliggende gebieden, inclusief de vagina en het perineum. Deze aandoening kan pijnlijke symptomen veroorzaken, vooral tijdens de menstruatie, en kan leiden tot een chronische zwelling en ongemak. Behandeling kan bestaan uit pijnbestrijding, hormonale therapieën of chirurgie om de endometriosehaarden te verwijderen.

Infecties en gezwollen schaamlippen

Bacteriële vaginose
Een overgroei van schadelijke bacteriën in de vagina leidt tot bacteriële vaginose. Gezwollen schaamlippen en een grijsachtige vaginale afscheiding met een vieze geur zijn veel voorkomende tekenen van bacteriële vaginose. De klachten verdwijnen meestal spontaan, maar soms moet de arts antibiotica voorschrijven om het herstel te versnellen. Het regelmatig reinigen van het vaginale gebied en het vermijden van mogelijk irriterende stoffen kan helpen om de aandoening te voorkomen. Daarnaast is het verstandig om geen vaginale douches te gebruiken, omdat deze de bacteriële balans in de vagina kunnen verstoren.

Cellulitis
Cellulitis is een bacteriële huidinfectie van de binnenste huidlagen, die leidt tot een gezwollen, rode en gevoelige huid. Deze aandoening ontstaat wanneer bacteriën een wond binnendringen, zoals bij het scheren van de schaamstreek. Regelmatig schoonmaken van wondjes kan infecties helpen voorkomen. In sommige gevallen kan de arts antibiotica voorschrijven.

Genitale herpes
Het herpes simplex-virus veroorzaakt vaak clusters (groepjes) van kleine, pijnlijke blaren in de buurt van de vagina. Soms barsten deze blaren open en ontstaan er pijnlijke zweren. Niet alle vrouwen ervaren symptomen bij genitale herpes, maar anderen kunnen zwelling en pijn ervaren. Er bestaat geen genezing voor genitale herpes, maar sommige medicijnen kunnen de duur en frequentie van uitbraken verminderen of voorkomen.

Schimmelinfectie
Een schimmelinfectie wordt veroorzaakt door een overgroei van de Candida-schimmelsoort. Candidiasis kan leiden tot zwelling van de vulva (het uitwendige deel van het vrouwelijke geslachtsorgaan) en andere symptomen zoals een brandend gevoel in de vagina, dikke vaginale afscheiding, geïrriteerde huid, pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, pijn bij het plassen (dysurie), en roodheid van de vagina. Schimmelinfecties kunnen worden behandeld met topische (op de huid aangebrachte) of orale (via de mond ingenomen) antischimmelmedicijnen (antimycotica). Het is raadzaam om een arts te raadplegen bij tekenen van een schimmelinfectie, omdat andere aandoeningen vergelijkbare symptomen kunnen hebben.

SOA’s en baarmoederhalsontsteking
Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) kunnen leiden tot een baarmoederhalsontsteking (cervicitis). Bekende symptomen hiervan zijn pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, een bloeding tussen de menstruaties en een abnormale vaginale afscheiding. Bekende soa’s die een ontsteking van de baarmoederhals kunnen veroorzaken, zijn onder andere chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan de genitaliën), gonorroe (aandoening met symptomen aan de ogen, keel, bloedbaan en urinewegen), en trichomoniasis.

Irritatie

Wanneer de vagina in contact komt met specifieke producten, vooral die met chemische ingrediënten, kan irritatie optreden in de vagina, vulva en schaamlippen, wat resulteert in een gezwollen vagina. Chemische geuren en middelen zijn vaak aanwezig in bijvoorbeeld parfums, toiletpapier, wasmiddelen en zepen. Ook het dragen van bepaalde kledingstukken (vooral kant of polyester ondergoed) kan de vagina irriteren. Soms is de snit van ondergoed verantwoordelijk voor de zwelling; dunne strings bedekken de schaamlippen niet volledig, wat gedurende de dag wrijving en daardoor zwelling kan veroorzaken. Het vermijden van irriterende stoffen is belangrijk. Als de oorzaak niet duidelijk is, is een bezoek aan een arts of dermatoloog (huidarts) aanbevolen.

Kanaalcysten van Gartner

Tijdens de ontwikkeling van de urinewegen en seksuele organen ontstaat een kanaal dat meestal na de geboorte verdwijnt. Blijft hiervan een deel aanwezig, dan spreekt men van het kanaal van Gartner. Het resterende weefsel kan zich aan de vaginawand hechten en uitgroeien tot een cyste. Kanaalcysten van Gartner zijn meestal goedaardig, maar kunnen problemen veroorzaken tijdens het groeien. Ze kunnen bij sommige vrouwen infecties, pijn en zwelling in de vagina veroorzaken. De cyste kan soms zichtbaar zijn als een tumor aan de buitenkant van de vagina. Vaak is een operatie nodig om de kanaalcyste van Gartner te verwijderen. Zodra de cyste is verwijderd, verdwijnt de zwelling meestal.

Menstruatie

Tijdens de menstruatie kunnen hormonale veranderingen leiden tot vochtretentie en zwelling in de vaginale en omliggende gebieden. Dit is een normaal fysiologisch verschijnsel dat vaak gepaard gaat met andere symptomen zoals krampen en gevoelige borsten. De zwelling wordt veroorzaakt door een toename van de bloedstroom en vochtretentie, en vermindert meestal na de menstruatie.

Oedeem

Oedeem (zwelling door vocht) in de vagina kan worden veroorzaakt door volle lymfeklieren of aderen. Aandoeningen aan de baarmoeder of druk op de aderen in het bekkengebied (bijvoorbeeld door vleesbomen of een zwangerschap) kunnen de baarmoeder vergroten, wat leidt tot oedeem. De arts zal de oorzaak van het oedeem behandelen. In sommige gevallen kan het zacht masseren van het gebied helpen om de zwelling te verminderen, maar dit moet idealiter onder begeleiding van een arts gebeuren.

Prostatitis

Prostatitis is een ontsteking van de prostaat bij mannen die kan leiden tot pijn en ongemak tijdens de geslachtsgemeenschap, wat indirect kan resulteren in vaginale zwelling bij vrouwelijke partners door verhoogde gevoeligheid en irritatie. Hoewel prostatitis zelf geen directe oorzaak is van vaginale zwelling, kan de bijbehorende symptomen en ongemak invloed hebben op de seksuele gezondheid en comfort van beide partners.

Ruwe geslachtsgemeenschap

Een onvoldoende gesmeerde vagina kan ongemak of pijn en zwelling van de vagina na het vrijen veroorzaken. Ruwe geslachtsgemeenschap kan soms leiden tot scheuring van de vaginale weefsels, waardoor de kans op infecties toeneemt. Het gebruik van glijmiddel en voldoende tijd besteden aan voorspel kan helpen om wrijving en pijn aan het vaginale gebied te voorkomen. Voor de behandeling van zwelling en pijn kan de vrouw vrij verkrijgbare pijnstillers of niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID’s) gebruiken. In sommige gevallen kan de arts steroïde crèmes voorschrijven als de pijn en zwelling niet verminderen met traditionele behandelingen.

Tumoren

Tumoren, zowel goedaardig als kwaadaardig, in of nabij de vaginale regio kunnen leiden tot zwelling door druk of irritatie van de omliggende weefsels. Goedaardige tumoren zoals vaginale cysten of fibromen kunnen de weefsels in de vaginale en omliggende gebieden beïnvloeden, wat kan resulteren in zwelling en andere symptomen zoals pijn of ongemak. Kwaadaardige tumoren, zoals vaginale kanker, kunnen ook zwelling veroorzaken en vereisen vaak een grondige medische evaluatie en behandeling.

Vaginale trauma's of verwondingen

Vaginale trauma's, zoals verwondingen door geslachtsgemeenschap, medische procedures of letsel, kan leiden tot onmiddellijke zwelling van de vaginale weefsels. Deze zwelling ontstaat door het ontstekingsproces dat volgt op het trauma, wat leidt tot een verhoogde bloedtoevoer en vochtretentie in het getroffen gebied. Behandeling kan bestaan uit het vermijden van verdere irritatie en het gebruik van pijnstillers of ontstekingsremmers om het herstel te bevorderen.

Verkrachting

Letsels door verkrachting of aanranding kunnen ook leiden tot een gezwollen vagina en bloeding, evenals bekkenpijn. Vrouwen die verkracht of aangerand zijn, dienen zo snel mogelijk een arts te raadplegen voor een grondig onderzoek en psychologische ondersteuning.

Vreemde voorwerpen in de vagina

Wanneer er een vreemd voorwerp in de vagina aanwezig is, kan dit leiden tot een vieze afscheiding, jeuk, koorts, pijn en zwelling. In sommige gevallen moet een arts het vreemde voorwerp verwijderen. Het regelmatig schoonmaken van de vagina vermindert de kans op een vastzittend voorwerp.

Vulvovaginitis

Vulvovaginitis verwijst naar ontsteking van zowel de vulva als de vagina, vaak veroorzaakt door infecties, irritatie door chemische stoffen, of hormonale veranderingen. Deze aandoening kan leiden tot symptomen zoals zwelling, jeuk, en pijn. De zwelling ontstaat door ontsteking en irritatie van de vaginale en vulvaire weefsels. Behandeling kan variëren afhankelijk van de oorzaak en kan bestaan uit het gebruik van medicinale crèmes, antibiotica, of het vermijden van irriterende stoffen.

Zwangerschap en vaginale zwelling

Veel zwangere vrouwen ervaren tijdens het tweede of derde trimester gezwollen schaamlippen. Naarmate de foetus groeit, neemt de druk op het bekkengebied, de nabijgelegen spieren en bloedvaten toe. Dit resulteert in een verhoogde bloedtoevoer naar het vaginale gebied en verzwakte spieren rond de vagina, wat leidt tot zwelling, jeuk, pijn en/of ongemak. Een koud kompres kan de zwelling en jeuk van de schaamlippen verlichten. Het liggen met de benen tegen een muur kan ook nuttig zijn. Daarnaast kan zwemmen een goede vrijetijdsbesteding zijn, omdat het de druk op het bekkengebied verlicht.

Risicofactoren

Enkele risicofactoren voor vaginale zwelling zijn seksueel gedrag, hormonale veranderingen en medische geschiedenis. Seksueel actieve vrouwen hebben een verhoogd risico op seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's), wat kan leiden tot vaginale zwelling. Onveilige seks, meerdere seksuele partners, en een gebrek aan barrièremethoden zoals condooms verhogen dit risico. Hormonale schommelingen, zoals die veroorzaakt door zwangerschap, menstruatiecyclus of hormonale anticonceptie, kunnen ook bijdragen aan zwelling. Vrouwen met een voorgeschiedenis van vaginale infecties of inflammatoire aandoeningen hebben mogelijk een verhoogd risico op herhaling. Allergieën voor bepaalde producten, zoals zeep of tampons, en het gebruik van bepaalde medicijnen kunnen eveneens bijdragen aan zwelling in het vaginale gebied.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die gepaard gaan met vaginale zwelling kunnen wijzen op ernstigere onderliggende aandoeningen en vereisen onmiddellijke medische evaluatie. Deze symptomen omvatten intense jeuk, branderigheid, pijn tijdens het plassen of geslachtsgemeenschap, abnormale vaginale afscheiding met een ongewone kleur of geur, en koorts of koude rillingen. Zwelling die gepaard gaat met bloeding of hevige pijn kan duiden op een ernstiger probleem, zoals een seksueel overdraagbare aandoening, tumoren, of een ernstige infectie. Het optreden van symptomen zoals kortademigheid of algemene malaise in combinatie met vaginale zwelling kan wijzen op een systemische reactie of allergische reactie die directe medische aandacht vereist.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van vaginale zwelling begint vaak met een gedetailleerde medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek. Artsen zullen vragen naar de duur, ernst en aard van de zwelling, evenals naar bijkomende symptomen zoals pijn, afscheiding of jeuk. Specifieke diagnostische tests kunnen een urineonderzoek, een bekkenonderzoek, uitstrijkjes voor bacteriologisch of mycologisch onderzoek, en bloedonderzoek omvatten. Bij vermoeden van een seksueel overdraagbare aandoening kunnen aanvullende tests nodig zijn, zoals PCR-tests of serologische tests. In sommige gevallen kan beeldvorming, zoals een echografie, noodzakelijk zijn om interne structuren te evalueren en mogelijke cysten of tumoren uit te sluiten.

Behandeling

De behandeling van vaginale zwelling hangt af van de onderliggende oorzaak. Schimmelinfecties worden doorgaans behandeld met antifungale medicijnen, zoals vaginale crèmes of orale medicijnen. Bacteriële infecties kunnen worden behandeld met antibiotica, voorgeschreven op basis van het specifieke type bacterie. Seksueel overdraagbare aandoeningen vereisen gerichte behandeling met antibiotica of antivirale middelen, afhankelijk van de aandoening. Hormonale oorzaken van zwelling kunnen worden behandeld door hormonale therapieën aan te passen of te reguleren. Voor allergieën of irritaties kan het nuttig zijn om de blootstelling aan de veroorzakende stof te vermijden en, indien nodig, antiallergische middelen of corticosteroïden te gebruiken. Bij ernstige gevallen kan aanvullende behandeling noodzakelijk zijn, zoals chirurgische ingrepen bij tumoren of cysten.

Prognose

De prognose voor vaginale zwelling hangt af van de oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. In de meeste gevallen kan zwelling succesvol worden behandeld met de juiste medische interventies. Infecties zoals schimmelinfecties of bacteriële vaginose reageren vaak goed op de voorgeschreven medicatie, met een snel herstel van de symptomen. Hormonale veranderingen en allergische reacties kunnen ook effectief worden beheerd door het aanpassen van medicatie of het vermijden van irriterende stoffen. Bij meer ernstige oorzaken, zoals tumoren of ernstige SOA's, kan de prognose variëren en is langdurige medische opvolging nodig om de voortgang te volgen en verdere complicaties te voorkomen.

Complicaties

Mogelijke complicaties van vaginale zwelling kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Chronische of onbehandelde infecties kunnen leiden tot complicaties zoals terugkerende ontstekingen, verspreiding van de infectie naar andere delen van het lichaam, of zelfs onvruchtbaarheid. Hormonale afwijkingen kunnen leiden tot langdurige symptomen of andere hormonale problemen. Ernstige gevallen van allergische reacties kunnen leiden tot systemische reacties of anafylaxie, wat medische noodhulp vereist. Bij tumoren of ernstige cysten kan de zwelling een teken zijn van een kwaadaardige aandoening, wat kan leiden tot complexere behandelingsbehoeften en een impact op de algehele gezondheid en levenskwaliteit.

Preventie van gezwollen schaamlippen

Preventie van vaginale zwelling vereist een holistische benadering die gericht is op goede hygiëne, veilige seksuele praktijken en regelmatige medische controle. Het naleven van enkele kernprincipes kan helpen om het risico op zwelling en gerelateerde complicaties te minimaliseren:

Goede persoonlijke hygiëne
Zorg ervoor dat de intieme zone goed wordt gereinigd met milde, ongeparfumeerde zeep en water. Het is cruciaal om van voren naar achteren te vegen na het toiletbezoek om de verspreiding van bacteriën te voorkomen. Vermijd het gebruik van vaginale douches en geparfumeerde producten, aangezien deze de natuurlijke balans van de vaginale flora kunnen verstoren en irritatie kunnen veroorzaken.

Gebruik van ondergoed en kleding
Kies voor ademend katoen als ondergoed om de luchtcirculatie te bevorderen en vochtigheid te verminderen. Vermijd strakke kleding die wrijving en irritatie kan veroorzaken. Losse kleding helpt om de intieme zone droog en comfortabel te houden.

Veilige seksuele praktijken
Gebruik glijmiddelen tijdens de geslachtsgemeente om wrijving en mogelijke irritatie te verminderen. Condooms kunnen helpen om het risico op seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's) te verkleinen, die een veelvoorkomende oorzaak van vaginale zwelling zijn.

Menstruatiehygiëne
Overweeg het gebruik van menstruatiecups in plaats van tampons, aangezien cups vaak minder irriterend zijn en de natuurlijke vochtbalans beter behouden. Zorg ervoor dat menstruatiecups regelmatig worden schoongemaakt en vervangen om infecties te voorkomen.

Antibiotica en probiotica
Gebruik antibiotica alleen wanneer strikt noodzakelijk en voorgeschreven door een arts, aangezien onjuist gebruik kan leiden tot vaginale dysbiose. Het nemen van probiotica kan helpen om een gezonde vaginale flora te behouden door het herstel van goede bacteriën na antibioticabehandelingen.

Regelmatige medische controles
Voor vrouwen die hormonale anticonceptie gebruiken of zwanger zijn, is het belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan. Dit helpt bij het vroegtijdig detecteren en beheren van hormonale veranderingen of mogelijke complicaties die kunnen bijdragen aan vaginale zwelling.

Tijdig zoeken van medische hulp
Het tijdig zoeken van medische hulp bij symptomen van vaginale zwelling is ook essentieel voor een snelle en effectieve behandeling.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kunnen veel voorkomende oorzaken van vaginale zwelling worden verminderd, en kan de algehele gezondheid en welzijn worden bevorderd.

Lees verder

• Abnormaal vaginaal bloedverlies: Oorzaken & risicofactoren
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie
• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva