Gezwollen lymfeklieren: Oorzaken van lymfeklierzwelling

Gezwollen lymfeklieren: Oorzaken van lymfeklierzwelling In het lichaam bevinden zich zeshonderd lymfeklieren. In een normale toestand zijn deze niet voelbaar. Lymfadenopathie duidt op een aandoening of ontsteking van het lymfeklierweefsel of de lymfeklieren waardoor deze gezwollen zijn. Een aantal lymfeklieren (onder de huid) zijn dan wel voelbaar via een lichamelijk onderzoek, al zijn niet alle lymfeklieren (nabij organen) voelbaar. Vooral bij infecties ontstaat een lymfeklierzwelling, omdat hierdoor de schadelijke ziekteverwekkers afgestoten worden. Vergrote lymfeklieren ontstaan echter ook bij andere aandoeningen alsook door medicatiegebruik. Opgezette klieren treden soms op met een aantal alarm symptomen waarvoor een medisch onderzoek vereist is. De vooruitzichten zijn erg divers omdat talrijke oorzaken van een lymfekliervergroting bekend zijn.

Epidemiologie van lymfeklierzwelling

Jaarlijks gaan 6,5 op 1.000 patiënten naar de huisarts met een lymfeklierzwelling. Bij één op de vier patiënten zijn meerdere plaatsen in het lichaam getroffen door gezwollen lymfeklieren (gegeneraliseerde lymfadenopathie). De rest van de patiënten heeft slechts op één plaats een lymfekliervergroting (gelokaliseerde lymfadenopathie). Opgezette klieren komen tot slot het vaakst voor bij kinderen; daar bij hen het immuunsysteem reageert op nieuw aangetroffen infecties.

Oorzaken van gezwollen lymfeklieren

Het is vrijwel altijd mogelijk om de oorzaak van vergrote lymfeklieren vast te stellen. In veruit de meeste gevallen (meer dan 90%) betreft dit een onschuldige infectie. Ook andere oorzaken zijn bekend voor de opgezette lymfeklieren.

Auto-immuunaandoeningen

Bij auto-immuunaandoeningen zijn meerdere lymfeklieren vergroot.

Juveniele idiopathische artritis (JIA)
Juveniele idiopathische artritis is een type gewrichtsontsteking van onbekende oorsprong die kinderen tot zeventien jaar treft. Gewrichtspijn, gewrichtszwelling en gewrichtsstijfheid aan één of meer kleine en/of grote gewrichten zijn kenmerkend, maar daarnaast komen ook andere symptomen voor, zoals lymfeklieren die opgezet zijn.

Lupus
Systemische lupus erythematosus is een auto-immuunziekte waarbij een ontsteking in het lichaam ontstaat, zoals de huid, de gewrichten en de lymfeklieren. Gezwollen lymfeklieren zijn een logisch gevolg.

Reumatoïde artritis
De auto-immuunziekte reumatoïde artritis veroorzaakt een ontsteking in de gewrichten, maar ook de organen zijn mogelijk getroffen. Opgezette lymfeklieren komen ook voor bij de auto-immuunaandoening.

Sarcoïdose
De auto-immuunaandoening sarcoïdose resulteert mogelijk ook in lymfekliervergroting. Deze systemische aandoening tast de huid, de longen, de ogen en het zenuwstelsel aan, maar ook bijkomende symptomen treden op.

Sjögren-syndroom
Droge ogen, een droge mond (xerostomie) en een droge keel zijn typerend aan het syndroom van Sjögren. De auto-immuunaandoening gaat soms ook gepaard met lymfadenopathie.

IgG4-gerelateerde ziekte

Een IgG4-gerelateerde ziekte is een ontstekingsaandoening waarbij schade en littekens ontstaan in één of meer lichaamssystemen. Dit brengt soms vergrote lymfeklieren met zich mee.

Infecties

Infecties zijn de meest voorkomende oorzaak van gezwollen lymfeklieren. Het lichaam reageert snel op deze infecties en vult de lymfeknopen met witte bloedcellen om de infectie te bestrijden. De zwelling is het gevolg van alle mogelijke besmettelijke kiemen (virussen, bacteriën, parasieten, schimmels).

Voorbeelden van infecties die leiden tot een lymfekliervergroting omvatten:

Kanker

Leukemie
Bij acute lymfatische leukemie en chronische lymfatische leukemie, twee vormen van bloed- en beenmergkanker, zijn gezwollen lymfeklieren in de hals, onder de armen en in de lies voelbaar.

Lymfoom
Circa 1,1% van de patiënten die met één of meer vergrote klieren de huisarts bezoekt, krijgt te maken met een vorm van kanker. Kanker in de lymfeklieren (lymfoom) brengt vergrote lymfeklieren met zich mee. Dit geldt voor onder andere een Hodgkin-lymfoom en ook voor een non-Hogdkin-lymfoom.

Metastasen (uitzaaiingen)
Opgezette lymfeklieren komen ook tot stand door gemetastaseerde (uitgezaaide) kanker Uitzaaiingen van kanker in de lymfeklieren zijn gekend als ‘lymfekliermetastasen’. De kankercelen komen dan los van de tumor op de oorspronkelijke plaats, en verspreiden zich vervolgens via het bloed of de lymfe naar andere lichaamsdelen. Wanneer de kankercellen in de lymfe terechtkomen, komen ze snel vast komen te zitten in een lymfeklier waardoor lymfadenopathie ontstaat. Soms maken ze in het knooppunt ook een nieuwe tumor aan. Wanneer zich kankercellen in de lymfeklieren bevinden, gebeurt de verspreiding niet zo snel als de verspreiding van kankercellen via het bloed. Als kankercellen in de lymfeklieren terechtkomen, tasten ze eerst de nabijgelegen lymfeklieren aan. Hierdoor ontstaan secundaire tumoren en ook opgezette lymfeklieren. De arts bewaakt daarom steeds de lymfeklieren in het gebied rond de oorspronkelijke tumor om tekenen van metastasen op te sporen.

Medicijnen

Ook bepaalde medicijnen zorgen voor lymfadenopathie, zoals medicatie voor de behandeling van malaria of anti-epileptica fenytoïne (Dilantin) (medicijnen om epileptische aanvallen te voorkomen). Ook andere allergische tekenen zijn mogelijk bij het gebruik van deze geneesmiddelen, bijvoorbeeld gewrichtspijn en een huiduitslag.

Verwondingen

Snijwonden, kneuzingen en breuken hebben mogelijk lymfadenopathie als gevolg rond de plaats van het letsel. Het lichaam weert namelijk op deze manier ziektekiemen waardoor de wonde sneller geneest.

Symptomen bij vergrote lymfeklieren

Infectie

In het lichaam bevinden zich honderden lymfeklieren, maar slechts enkele daarvan zijn voelbaar. De lymfeklieren in de nek of oksels zwellen bij een infectie (verkoudheid, griep, …). De lymfeklieren vullen zich namelijk met immuuncellen en afval van de ziektekiemen. Ook opgezette lymfeklieren in de buurt van de achterkant van het hoofd, de buik of de lies zijn voelbaar. Deze vergrote knooppunten gaan soms ook gepaard met bijkomende symptomen, zoals:
  • gevoeligheid of pijn bij aanraking
  • roodheid en warmte op de huid en rond de huid van de aangetaste lymfeklieren
  • zichtbare knobbeltjes onder de huid (huidknobbeltjes)

Afhankelijk van de oorzaak van de infectie zijn volgende klachten nog mogelijk: hoofdpijn, keelpijn, koorts, een loopneus, oorpijn, rillingen en vermoeidheid. Is de infectie behandeld of verdwenen, dan verdwijnt de zwelling van de lymfeklieren in de meeste gevallen.

Wanneer snel blauwe plekken ontstaan, is professioneel medisch advies onontbeerlijk / Bron: Dezidor, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Wanneer snel blauwe plekken ontstaan, is professioneel medisch advies onontbeerlijk / Bron: Dezidor, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Alarmsignalen

Andere symptomen van gezwollen lymfeklieren wijzen soms op een ernstiger probleem. Treden deze alarmtekens op, dan is een doktersbezoek vereist:

Diagnose en onderzoeken

Locatie

Acute of chronische lymfadenopathie wijst op een onderliggende ziekte. De arts identificeert eerst de locatie van de opgezette lymfeklieren.
  • bilaterale lymfadenopathie: de lymfeklieren aan beide zijden van het lichaam zijn vergroot.
  • gegeneraliseerde lymfadenopathie: diverse plaatsen in het lichaam zijn aangetast door de lymfadenopathie.
  • gelokaliseerde lymfadenopathie: bij gelokaliseerde lymfadenopathie is slechts één deel van het lichaam getroffen, bijvoorbeeld de hals, het achterhoofd, voor het oor, achter het oor, bij de elleboog, onder de oksels, in de liezen, boven het sleutelbeen, onder de onderkaak, in de buik, in de borstholte (mediastinum), …

Een bloedonderzoek is soms vereist / Bron: Frolicsomepl, PixabayEen bloedonderzoek is soms vereist / Bron: Frolicsomepl, Pixabay

Oorzaak opsporen

Oppervlakkige lymfeklieren net onder de huid zijn vaak op te sporen via een lichamelijk onderzoek. Wanneer deze zacht aanvoelen, zijn deze veelal ‘onschuldig’, terwijl hard en rubberachtig aanvoelende lymfeklieren mogelijk wijzen op metastasen (uitzaaiingen van kanker). Soms is een CT-scan of PET-scan nodig om gezwollen lymfeklieren in het hele lichaam te diagnosticeren, zoals in de buurt van de organen. Artsen stellen voorts veel vragen over de zwelling en andere symptomen die de patiënt ervaart om de onderliggende oorzaak te bepalen. Ook voert de arts een bloedonderzoek of soms nog andere laboratorium- of beeldvormende onderzoeken uit om het onderliggende probleem te diagnosticeren. In sommige gevallen is een biopsie van de lymfeklier nodig. Hij neemt hierbij een beetje weefsel van het knooppunt weg om dit microscopisch te laten onderzoeken.

Afhankelijk van de oorzaak, behandelt de arts het onderliggend probleem met medicatie / Bron: Stevepb, PixabayAfhankelijk van de oorzaak, behandelt de arts het onderliggend probleem met medicatie / Bron: Stevepb, Pixabay

Behandeling van lymfeklierzwelling

Meestal is een behandeling voor de lymfeklieren zelf niet direct nodig. De arts behandelt namelijk de onderliggende aandoening van de lymfadenopathie. Warme of koude kompressen verzachten het ongemak in het getroffen gebied. Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals ibuprofen of paracetamol verlichten tijdelijk de pijn. Voorts neemt de patiënt voldoende rust om het genezingsproces van het lichaam te ondersteunen. Als de opgezette lymfeklieren te wijten zijn aan een bacteriële infectie, schrijft de arts antibiotica voor. Ernstige aandoeningen zoals auto-immuunziekten of kanker vereisen speciale, geïndividualiseerde behandelingen.

Prognose van opgezette lymfeklieren

De prognose van lymfadenopathie is variabel. Als de lymfeklierzwelling veroorzaakt is door een milde infectie, verdwijnt deze zodra de infectie is verdwenen. Meer ernstige aandoeningen vereisen een gespecialiseerd behandelplan waarbij de vooruitzichten individueel zijn.

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Gezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klierenGezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klierenOpgezette of gezwollen klieren in de lies? Een voelbare lymfeklier is in 75% van de gevallen een lokaal verschijnsel. Da…
Opgezette lymfeklieren achter oor: oorzaak opgezette klierenOpgezette lymfeklieren achter oor: oorzaak opgezette klierenOpgezette lymfeklieren achter het oor kunnen voor onrust zorgen, maar veelal is de oorzaak relatief onschuldig. Lymfekli…
Gezwollen lymfeklieren in oksel: symptomen en oorzakenGezwollen lymfeklieren in oksel: symptomen en oorzakenLast van gezwollen lymfeklieren in de oksel? Overal in het lichaam bevinden zich kleine lymfeklieren. De meeste lymfekli…
Opgezette klieren in de hals: oorzaken gezwollen halsklierenOpgezette klieren in de hals: oorzaken gezwollen halsklierenLast van opgezette klieren in de hals? De meeste mensen hebben wel eens ervaren dat hun lymfeklieren in de hals opgezet…

Dermatofibroom: bruin-zwart, rood, paars, huidkleurig bultjeDermatofibroom: bruin-zwart, rood, paars, huidkleurig bultjeEen dermatofibroom is een veel voorkomend en goedaardig bruin, grijs, zwart, blauw, geel, rood, paars of huidkleurig bul…
Extra tepel of extra tepels: symptomen, oorzaak en soortenExtra tepel of extra tepels: symptomen, oorzaak en soortenHeb je een extra tepel of derde tepel, of zelfs meer dan drie tepels? Een extra tepel of soms twee of drie extra tepels,…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 20 januari 2018:
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Lymfadenopathy: Symptoms, causes, and treatment, https://www.medicalnewstoday.com/articles/320660.php
  • Overview, https://emedicine.medscape.com/article/956340-overview#showall
  • Swollen glands definition, https://biologydictionary.net/swollen-glands/
  • Symptomen: Opgezette klieren, https://www.simpto.nl/symptomen/opgezette-klieren/
  • Vergrote lymfeklieren, tijdschrift: Huisarts & Wetenschap, nr. 11, oktober 2011, blz. 498-502, auteur: OJM Lackamp, HGLM Grundmeijer, https://www.henw.org/archief/pdf/id1333-vergrote-lymfeklieren.html
  • Why Are My Glands Swollen?, https://www.webmd.com/a-to-z-guides/swollen-glands#1
  • Afbeelding bron 1: Dezidor, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Frolicsomepl, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Stevepb, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 18-05-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 11
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.