Vergrote lymfeklieren: zwelling in hals, nek, keel of kaak

Vergrote lymfeklieren kunnen zich voordoen in je hals, nek, keel en bijvoorbeeld onder je kaak. Lymfeklieren zijn kleine boonvormige klieren in het lichaam. Ze maken deel uit van het lymfesysteem of lymfestelsel, wat als taak heeft om grootmoleculaire stoffen zoals eiwitten, vetten en cellen uit het interstitium – de extracellulaire ruimte, de ruimte buiten de cellen van een weefsel – op te nemen. Via de lymfebanen komen komen ze in het veneuze stelsel terecht. Daarnaast is het lymfestelsel in staat om lichaamsvreemde stoffen zoals virussen, bacteriën, ontaarde cellen alsmede celresten op te nemen en te transporteren. Vervolgens worden ziekteverwekkers vernietigd door speciale witte bloedcellen, de lymfocyten. Lymfeklieren maken aldus een belangrijk onderdeel uit van het immuunsysteem, het afweersysteem tegen ziekten. Lymfeknopen kunnen afzonderlijk of in groepen worden aangetroffen. Groepen lymfeklieren kunnen worden gevoeld in de nek, lies en oksels.

• Vergrote lymfeklieren
• Eén vergrote klier of meerdere vergrote klieren
• Locaties
• Vergrote lymfeklieren in hals en nek
• Infectie of ontsteking
• Kanker
• Duur van de lymfeklierzwelling
• Huisarts inschakelen
• Diagnose en onderzoek
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend en ander onderzoek
• Behandeling

Vergrote lymfeklieren

Eén vergrote klier of meerdere vergrote klieren

Lymfeklieren zwellen dikwijls op een locatie waar zich een probleem voordoet, zoals een infectie, verwonding, of tumor, in of nabij de lymfeklieren. Vrijwel altijd gaat het om onschuldige infecties, zeker bij kinderen. De huisarts kan de oorzaak vaak snel vaststellen. Als er geen verklaring kan worden gevonden, zal de huisarts nagaan of er een gegeneraliseerde lymfekliervergroting bestaat, waarbij op meerdere plekken in het lichaam de klieren zijn opgezet.

Locaties

De locatie van de zwelling kan helpen bij het identificeren van het probleem:

• De klieren aan beide zijden van de nek, onder de kaak, of achter de oren, zwellen vaak op als je een verkoudheid of een zere keel of keelontsteking hebt. Klieren kunnen opzwellen na een wondje, zoals een snee of beet, nabij de klier die is opgezwollen, of wanneer een tumor of infectie optreedt in de mond, hoofd of nek.
• Klieren in de oksel kunnen zwellen van een verwonding of infectie aan de arm of hand. Een zeldzame oorzaak van okselzwelling is borstkanker of lymfklierkanker.
• De lymfeklieren in de lies kunnen opzwellen door een verwonding of infectie in de voet, been, lies, of genitaliën. Teelbalontsteking is ook mogelijk, In zeldzame gevallen is er sprake van kanker, bijvoorbeeld teelbalkanker.
• Klieren boven het sleutelbeen (supraclaviculaire lymfeklieren) kunnen opzwellen door een infectie of tumor in de de buurt van de longen, borst, nek of buik.
• Vergrote lymfeklieren in de buikholte komt vaak door een infectie zoals gastro-enteritis (buikgriep).

Vergrote lymfeklieren in hals en nek

Infectie of ontsteking

Een flinke verkoudheid met keelpijn of een keelontsteking zorgt ervoor dat de witte bloedcellen in je halsklieren zich vermeerderen, om ervoor te zorgen dat het virus of de bacteriën niet verder het lichaam ingaan. Dat is de reden van de halsklieren groter worden en opzwellen. Dit kan gepaard gaan met pijn en ongemak. Halsklieren kunnen ook groter worden door een oorontsteking, een huidontsteking, een kaakontsteking of ontsteking aan de tandwortels. Door de ziekte van Pfeiffer kunnen klieren in de hals ook vergroot raken.

Kanker

Een vergrote lymfeklier kan sóms een eerste kenmerk zijn van lymfeklierkanker, zoals de ziekte van Hodgkin of non-Hodgkin. Het gaat dan om duidelijk vergrote ronde lymfeklieren die niet meer kleiner worden en zelfs verder groeien. Ook kan kanker zich uitzaaien naar de regionale lymfeklieren.

Duur van de lymfeklierzwelling

In geval van infecties verdwijnt een lymfeklierzwelling normaliter binnen een paar dagen zonder behandeling. Een enkele keer kan een lymfeklier na een infectie nog geruime tijd iets groter blijven dan voor de infectie. Bij een bacteriële keelontsteking kan de huisarts soms een antibioticum voorschrijven. Middelen als paracetamol of ibuprofen kunnen worden gebruikt om de pijn en ontsteking te verlichten.

Als de klieren opgezwollen zijn als gevolg van virale infecties zoals rubella (rodehond) of de ziekte van Pfeiffer, dan is er vaak sprake van een gegeneraliseerde lymfekliervergroting, waarbij op meerdere plekken in het lichaam de klieren zijn opgezet. De behandeling bestaat meestal het verlichten van de klachten, rust en voldoende drinken.

Huisarts inschakelen

Als de de lymfeklier(en) in je hals langer dik blijven dan twee weken of zelfs groter worden, dan is het belangrijk de huisarts te bellen voor een afspraak. Doe dit ook als de lymfeklierzwelling gepaard gaat met aanhoudende koorts (langer dan 5 dagen), nachtzweten, extreme vermoeidheid die niet overgaat, of onverklaarbaar gewichtsverlies. Deze klachten kunnen wijzen op kanker. Bij een hard aanvoelende lymfeklier of vergrote lymfeklieren op meerdere plekken, moet je ook contact opnemen met de huisarts.

Diagnose en onderzoek

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal een lichamelijk onderzoek uitvoeren en vragen te stellen over je klachten en voorts je medische voorgeschiedenis en symptomen, zoals:

• Welke klieren zij opgezet?
• Is de zwelling hetzelfde aan beide kanten?
• Wanneer begon de zwelling?
• Hoelang heb je er al last van (hoeveel weken of maanden)?
• Begon het ineens geleidelijk?
• Is de zwelling in omvang toegenomen?
• Zijn het aantal knooppunten die gezwollen zijn toegenomen?
• Is een van de gezwollen klieren pijnlijk of gevoelig wanneer je er zachtjes op drukt?
• Is de huid over of rond de knooppunten rood?
• Heb je last van andere symptomen?

Beeldvormend en ander onderzoek

Onder meer de volgende tests kunnen worden uitgevoerd:

• Bloedonderzoek, met inbegrip van de leverfunctie en nierfunctie;
• Lymfklierbiopsie, waarbij weefsel uit de lymfeklier wordt weggenomen voor onderzoek onder de microscoop;
• Thoraxfoto, een röntgenfoto van de borstkas (thorax) waarop het hart en de longen zich aftekenen;
• Lever- miltscan, waarbij informatie wordt verkregen over de vorm, grootte en het functioneren van de lever en milt.

Behandeling

Er is geen specifieke behandeling voor gezwollen of vergrote lymfeklieren. In het algemeen zal de onderliggende oorzaak zo nodig moeten worden behandeld, waardoor de zwelling van de lymfeklier verdwijnt. Als een vergrote lymfeklieren plaatselijke pijn veroorzaakt, kan een warm, vochtig kompres helpen bij pijnbestrijding. Eventueel kun je een paracetamol nemen.

Lees verder

• Opgezette klieren in de hals: oorzaken gezwollen halsklieren
• Gezwollen lymfeklieren in lies: oorzaken opgezette klieren
• Opgezette klieren in oksel: symptomen, oorzaak & behandeling
• Opgezette lymfeklieren achter oor: oorzaak opgezette klieren
• Lymfeklierontsteking: symptomen, oorzaak en behandeling