Chronische lymfadenitis: Langdurig gezwollen lymfeklieren

Lymfeklieren maken deel uit van het immuunsysteem en spelen een cruciale rol bij het bestrijden en voorkomen van infecties. Ze filteren ongewenste stoffen, zoals bacteriën en virussen, uit het lichaam en helpen deze te verwijderen. Chronische lymfadenitis verwijst naar een langdurige ontsteking of infectie van een lymfeklier. Bij chronische lymfadenitis verspreiden virussen, bacteriën, schimmels of parasieten die elders in het lichaam een infectie hebben veroorzaakt zich naar de lymfeklieren. Symptomen zoals gezwollen lymfeklieren, overmatig zweten, verlies van eetlust en zwakte kunnen wijzen op chronische lymfadenitis. Behandeling van de onderliggende infectie met diverse medicijnen is gebruikelijk, maar soms zijn aanvullende behandelingen nodig. Snelle medische interventie kan de uitkomsten verbeteren, hoewel de prognose deels afhankelijk is van de oorzaak. Er zijn ook enkele tips om het risico op ontsteking en zwelling van de lymfeklieren te verminderen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van chronische lymfadenitis
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van chronische lymfadenitis
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Prevalentie wereldwijd

Chronische lymfadenitis is een aandoening waarbij langdurige ontsteking van de lymfeklieren optreedt. De prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, zoals infecties, auto-immuunziekten of maligniteiten. In ontwikkelingslanden wordt chronische lymfadenitis vaak geassocieerd met tuberculose, terwijl in ontwikkelde landen meer gevallen gerelateerd zijn aan auto-immuunziekten en chronische infecties.

Geografische variatie

In regio’s met hoge incidentie van infectieziekten, zoals Afrika en Zuidoost-Azië, wordt chronische lymfadenitis vaker gerapporteerd. In deze gebieden is tuberculeuze lymfadenitis een belangrijke oorzaak. In westerse landen komt chronische lymfadenitis vaker voor bij patiënten met immunologische aandoeningen.

Leeftijd en geslacht

Chronische lymfadenitis kan in alle leeftijdsgroepen voorkomen, maar bepaalde vormen, zoals die veroorzaakt door auto-immuunziekten, komen vaker voor bij vrouwen van middelbare leeftijd. Bij kinderen is het vaak gerelateerd aan infectieuze oorzaken.

Mechanisme

Pathofysiologie

Chronische lymfadenitis ontstaat door een aanhoudende ontstekingsreactie in de lymfeklieren, vaak als reactie op een langdurige stimulus zoals een infectie of auto-immuunproces. Dit leidt tot hyperplasie van de lymfeklieren en mogelijke fibrose.

Rol van immuuncellen

Lymfocyten, macrofagen en dendritische cellen spelen een centrale rol bij de ontstekingsreactie. Bij infectieuze oorzaken activeren pathogenen deze immuuncellen, wat leidt tot een chronische immuunrespons. Bij auto-immuunziekten zijn autoreactieve immuuncellen betrokken.

Microbiële oorzaken

Langdurige infecties met bacteriën zoals Mycobacterium tuberculosis of Bartonella henselae (kattenkrabziekte) kunnen leiden tot chronische lymfadenitis. Virale infecties zoals Epstein-Barr-virus kunnen eveneens bijdragen.

Oorzaken van chronische lymfadenitis

Lymfeklieren zwellen normaal op bij het bestrijden van een infectie. Bij ernstigere infecties kan de zwelling langdurig aanhouden. Chronische lymfadenitis kan worden veroorzaakt door een breed scala aan infectieuze en niet-infectieuze factoren:

• Lymfeklieren zwellen meestal op als reactie op een infectie. Bij chronische gevallen houdt deze zwelling langer aan.
• Virussen, bacteriën (meestal streptokokken of stafylokokken), schimmels of parasieten kunnen leiden tot infecties zoals huidinfecties, oorinfecties, ooginfecties of neusinfecties. Wanneer deze pathogenen zich naar de lymfeklieren verspreiden, ontstaat lymfadenitis. Andere oorzaken van chronische ontsteking en zwelling van de lymfeklieren zijn onder meer:
• de ziekte van Kawasaki (ontsteking van bloedvaten)
• amandelontsteking (tonsillitis)
• hiv-infectie
• genitale herpes (zweren op de geslachtsorganen door herpesvirus)
• juveniele reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen bij kinderen)
• klierkoorts
• leukemie of lymfoom (kanker van lymfocyten)
• sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen)

Risicofactoren

Chronische lymfadenitis komt vaker voor bij kinderen jonger dan twaalf jaar. De volgende factoren kunnen het risico op het ontwikkelen van chronische lymfadenitis verhogen:

• contact met dieren, vooral katten, ratten of koeien
• nauw contact met een persoon die lijdt aan een aandoening die lymfadenitis kan veroorzaken
• bepaalde omgevingsfactoren en gezondheidsomstandigheden die het immuunsysteem verzwakken

Risicogroepen

Kinderen en adolescenten

Bij kinderen wordt chronische lymfadenitis vaak veroorzaakt door infecties zoals atypische mycobacteriën of kattenkrabziekte.

Volwassenen met chronische ziekten

Volwassenen met aandoeningen zoals HIV, tuberculose of auto-immuunziekten lopen een verhoogd risico.

Patiënten in endemische gebieden

In gebieden met een hoge prevalentie van tuberculose of andere infectieziekten wordt chronische lymfadenitis vaker waargenomen.

Symptomen

Lymfeklieren bevinden zich in clusters in de nek, de oksels en de lies. Chronische lymfadenitis kan één of meerdere lymfeknopen in een bepaald gebied of in meerdere lichaamsdelen treffen.

Kenmerken van chronische lymfadenitis omvatten:

• ademhalingsproblemen
• algemene zwakte
• een versnelde hartslag
• verlies van eetlust
• gezwollen, pijnlijke, gevoelige of harde lymfeklieren
• koorts
• nekstijfheid
• overmatig zweten
• rillingen
• roodheid en warmte van de huid boven de lymfeknoop
• slikproblemen

Lymfeklieren kunnen variabele hoeveelheden necrose, abcessen, granulomen en fibrose vertonen.

Alarmsymptomen

Vergrote, pijnlijke lymfeklieren

Aanhoudende vergroting van lymfeklieren, vooral wanneer deze pijnlijk zijn, kan wijzen op een onderliggende chronische ontsteking of infectie.

Systemische symptomen

Symptomen zoals koorts, nachtzweten en gewichtsverlies kunnen duiden op een ernstige oorzaak, zoals tuberculose of maligniteit.

Huidveranderingen en fistelvorming

Bij bepaalde vormen, zoals tuberculeuze lymfadenitis, kunnen huidveranderingen of het ontstaan van fistels optreden.

Diagnose en onderzoeken

Een zorgvuldige medische geschiedenis en een uitgebreid lichamelijk onderzoek zijn essentieel voor de diagnose van chronische lymfadenitis. Hoewel infectie de meest voorkomende oorzaak is, moeten ook niet-infectieuze oorzaken worden overwogen. De medische geschiedenis, inclusief de duur van de symptomen en eventuele systemische tekenen, biedt belangrijke aanwijzingen voor de onderliggende oorzaak. Diagnostische stappen kunnen onder meer bestaan uit een bloedonderzoek, lymfeklierbiopsie en echografie om de diagnose van chronische lymfadenitis te bevestigen.

Behandeling

De behandeling van chronische lymfadenitis hangt af van de onderliggende oorzaak. Hoe eerder de behandeling start, hoe beter de prognose. Behandelingsopties kunnen omvatten:

• gerichte therapieën voor de specifieke oorzaak van de lymfadenitis
• chirurgie om pus uit een abces te verwijderen indien aanwezig
• medicijnen, zoals antibiotica voor bacteriële infecties, niet-steroïde ontstekingsremmende medicijnen (NSAID's) om ontstekingen en zwelling te verminderen. Aspirine is aanbevolen voor volwassenen maar niet voor kinderen
• warme, vochtige kompressen op de lymfeklieren kunnen pijn verlichten

Prognose van chronische lymfadenitis

Uitkomst afhankelijk van de oorzaak

De prognose van chronische lymfadenitis varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Infectieuze vormen zoals tuberculose hebben over het algemeen een goede prognose bij tijdige behandeling.

Complicaties

Zonder behandeling kan chronische lymfadenitis leiden tot fibrose van de lymfeklieren, fistelvorming of systemische verspreiding van de infectie. Bij maligniteiten kan het een teken zijn van een gevorderd stadium.

Complicaties

Chronische lymfadenitis kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Abcessen – Pus-gevulde holtes die kunnen ontstaan in de aangetaste lymfeklieren en chirurgische drainage vereisen.
• Nekstijfheid – Verlies van flexibiliteit in de nek door chronische ontsteking.
• Herpesvirus – Bij sommige gevallen kan het herpesvirus verspreiden naar de lymfeklieren en verdere complicaties veroorzaken.
• Klierkoorts – Soms kan chronische lymfadenitis voortkomen uit of leiden tot klierkoorts, wat extra symptomen met zich meebrengt.
• Amandelontsteking (tonsillitis) – Verergerde ontsteking van de amandelen die kan samengaan met chronische lymfadenitis.
• Hiv-infectie – Een verergerde lymfadenitis kan wijzen op een onderliggende hiv-infectie die aanvullende medische aandacht vereist.
• Leukemie – Chronische lymfadenitis kan een symptoom zijn van onderliggende bloedkanker zoals leukemie.
• Lymfoom – Een type kanker van de lymfeklieren die kan optreden als complicatie van chronische lymfadenitis.

Preventie

Om het risico op chronische lymfadenitis te verminderen, kunnen de volgende maatregelen worden genomen:

• snelle behandeling van bacteriële en virale infecties
• voorkomen van infecties door regelmatig de handen te wassen (goede handhygiëne), nauw contact met zieke personen te vermijden, en gezond en gevarieerd te eten, met veel volle granen, fruit en groenten en weinig verzadigd vet

Lees verder

• Lymfadenitis: Ontsteking van de lymfeklieren
• Gezwollen lymfeklieren: Oorzaken van lymfeklierzwelling
• Lymfeklieren: Structuur, functie, locatie en aandoeningen