Myocarditis: Ontsteking van de hartspier

Myocarditis is een ontsteking van de hartspier (myocardium), die kan worden veroorzaakt door verschillende factoren zoals virale infecties, bacteriën, schimmels, parasieten en andere aandoeningen. Deze ontsteking kan leiden tot schade aan de hartspier, wat invloed heeft op de hartfunctie. Myocarditis kan optreden als een primaire aandoening of als een complicatie van andere ziekten. De ernst van de aandoening varieert, en de symptomen kunnen mild tot ernstig zijn. De behandeling van myocarditis is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de ernst van de symptomen.

• Epidemiologie hartspierontsteking
• Oorzaken: Meestal door een virus
• Symptomen: Hart en andere problemen
• Alarmsymptomen: Ernstige klachten en bijkomende klachten
• Diagnose en onderzoeken: Laboratoriumtests en andere onderzoeken
• Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak en ernst
• Prognose: Afhankelijk van de ernst
• Complicaties: Hartfalen en andere complicaties
• Preventie: Beperk de risicofactoren

Epidemiologie hartspierontsteking

Myocarditis komt het vaakst voor bij jongvolwassenen tussen de leeftijd van twintig en veertig jaar. De presentatie bij kinderen is vaak ernstiger dan bij volwassenen. Myocarditis komt iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Myocarditis heeft geen etnische of raciale voorliefde.

Oorzaken: Meestal door een virus

Meestal is myocarditis te wijten aan een virus, maar ook bacteriën, schimmels, parasieten en andere aandoeningen veroorzaken myocarditis. Tot slot zijn een aantal omgevingsfactoren betrokken bij de totstandkoming van myocarditis.

Virus

De ontsteking van de hartspier is meestal het gevolg van een virale infectieziekte zoals:

• adenovirus (verkoudheid)
• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• coxsackievirus B (milde symptomen van griep)
• ebola (infectieziekte met bloedingen door ebolavirus)
• echovirussen (gastro-intestinale aandoeningen)
• herpes simplex-virus
• het cytomegalovirus
• het Epstein-Barr virus (klierkoorts: virale infectie met keelpijn, gezwollen lymfeklieren, vermoeidheid en lichte koorts die vooral bij adolescenten en jongvolwassenen voorkomt)
• influenza
• mazelen (virale infectieziekte met symptomen aan ogen en huid)
• parvovirus B19 (vijfde ziekte, veroorzaakt een huiduitslag)
• polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• rubella (rodehond: huiduitslag aan gezicht, romp, armen en benen)
• virale hepatitis A-infectie (ontsteking van lever door virus)
• waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag)
• ziekte van Bornholm (virale infectie met pijn op de borst)

Bacterie

Ook bacteriën veroorzaken mogelijk myocarditis:

• bacteriële gastro-enteritis (buikgriep door bacteriën)
• Staphylococcus aureus veroorzaken (impetigo (bacteriële huidaandoening op gezicht en ledematen) en MRSA (bacteriële infectie met resistentie tegen antibiotica))
• Borrelia burgdorferi (ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid en hart, hersenen, spieren en/of gewrichten))
• Corynebacterium diphtheriae (difterie: besmettelijke bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• streptokokken (roodvonk: bacteriële infectie met keelpijn en huiduitslag)
• difterie (bacteriële infectie van keel en luchtwegen)
• Rocky Mountain spotted fever (tekenziekte met koorts)
• Salmonella typhi (tyfus: bacteriële infectie door besmette insectenbeet)
• Q-koorts (bacteriële infectie met griepachtige symptomen of ernstige symptomen aan longen en/of lever)

Parasieten

Trypanosoma cruzi en Toxoplasma veroorzaken vaak de ziekte van Chagas waarbij myocarditis voorkomt. Trichinellose (symptomen aan maag, darmen en spieren) is een andere parasitaire infectie waarbij myocarditis als complicatie optreedt.

Schimmels

Sommige schimmelinfecties veroorzaken myocarditis:

candidiasis (schimmelinfectie door gist Candida die mogelijk het bloed, de geslachtsorganen, de huid, de mond, de keel en/of de nagels aantast)

cryptokokkose (schimmelinfectie met aantasting longen en huid)

histoplasmose (schimmelinfectie die myocarditis veroorzaakt).

Andere ziekten

Andere ziekten die soms resulteren in myocarditis omvatten:

• andere auto-immuunaandoeningen
• arteriitis temporalis
• de ziekte van Wegener
• het Churg-Strauss-syndroom (auto-immuunaandoening)
• lupus
• oolyarteritis nodosa (bloedvatziekte met variabele symptomen)
• polyarthritis rheumatica
• reumatöide artritis (chronische auto-immuunaandoening met een ontsteking van gewrichten en andere organen)
• systemische lupus erythematosus (SLE) (auto-immuunaandoening)
• Takayasu arteritis (zeldzame ontsteking van de bloedvaten)

Andere

Andere oorzaken van myocarditis omvatten:

• de blootstelling aan chemicaliën in de omgeving, zoals zware metalen
• radiotherapie (medische term: behandeling via bestraling)
• reacties op bepaalde geneesmiddelen, zoals bepaalde chemotherapeutica (medicijnen die de arts toedient bij kanker)

Symptomen: Hart en andere problemen

Afhankelijk van de oorzaak en de ernst, variëren de symptomen zeer sterk. Patiënten met milde myocarditis vertonen namelijk vaak geen symptomen. Soms heeft de patiënt wel een ziek gevoel en heeft hij algemene symptomen van een virale infectie en weet hij niet dat hij een hartprobleem heeft. In ernstige gevallen variëren de symptomen van:

• koorts
• ademhalingsproblemen
• inspanningsintolerantie
• hartkloppingen (afwijkend gevoel van het hart)
• pijn op de borst (soms vergelijkbaar met angina pectoris)
• en chronische vermoeidheid
• zwakte
• flauwvallen (daling van de bloeddruk en bewusteloosheid)
• zwelling van de benen (onregelmatige ophoping van vocht)
• en verstoringen in het ritme van het hart
• ernstige gevallen kunnen leiden tot ernstige complicaties, zoals hartfalen (ernstige aandoening waarbij het hart onvoldoende bloed rondpompt naar de organen en weefsels) en zelfs hartstilstand

Alarmsymptomen: Ernstige klachten en bijkomende klachten

Enkele alarmsymptomen waarbij onmiddellijke medische hulp vereist is, zijn onder andere:

• ernstige pijn op de borst die gepaard gaat met kortademigheid
• klachten van een verhoogde hartfrequentie en flauwvallen
• ernstige zwelling van benen en/of enkels
• en extreme vermoeidheid (ernstige uitputting waarbij een patiënt niet in staat is om dagelijkse activiteiten uit te voeren)

Patiënten met een dergelijke presentatie hebben vaak een uitgebreide evaluatie nodig om de oorzaak van hun symptomen te vinden en te behandelen. Ze moeten onmiddellijk naar een arts gaan voor verdere evaluatie en behandeling.

Diagnose en onderzoeken: Laboratoriumtests en andere onderzoeken

De diagnose van myocarditis is uitdagend omdat de symptomen vaak niet specifiek zijn en kunnen variëren. Het volgende kan helpen bij de diagnose:

Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt de medische geschiedenis van de patiënt en vraagt naar symptomen. Bij lichamelijk onderzoek kan de arts tekenen van hartfalen vaststellen, zoals een snelle ademhaling, vochtophoping en hartgeruis.

Laboratoriumtests

Laboratoriumtests worden uitgevoerd om ontstekingsmarkers in het bloed te meten. Deze kunnen wijzen op een ontsteking van de hartspier. Voorbeelden van laboratoriumtests zijn de meting van de C-reactief proteïne (CRP) en het meten van het troponine-niveau (een eiwit dat vrijkomt bij beschadiging van hartcellen).

Beeldvorming

Beeldvormende onderzoeken, zoals een echocardiogram (een onderzoek dat beelden van het hart maakt door middel van echografie) en een hart-MRI (magnetische resonantiebeeldvorming van het hart), kunnen nuttig zijn voor het vaststellen van structurele veranderingen en ontstekingen van de hartspier.

Elektrocardiogram (ECG)

Een ECG registreert de elektrische activiteit van het hart en kan afwijkingen laten zien die wijzen op myocarditis. Bij myocarditis kunnen er veranderingen zijn in de elektrische activiteit die te zien zijn op het ECG.

Hartkatheterisatie

In sommige gevallen kan een hartkatheterisatie (een procedure waarbij een dunne buis via een bloedvat in het hart wordt ingebracht) nodig zijn om te beoordelen of er tekenen zijn van ontsteking in de hartspier en om het type myocarditis te identificeren.

Endomyocardiale bioptie

Bij deze procedure wordt een klein monster van de hartspier genomen en onderzocht onder een microscoop. Dit kan helpen bij het bevestigen van de diagnose van myocarditis en het identificeren van de oorzaak.

Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak en ernst

De behandeling van myocarditis hangt af van de oorzaak, ernst en symptomen. Behandelingen kunnen zijn:

Medicatie

Afhankelijk van de oorzaak kan de arts medicijnen voorschrijven, zoals:

• antibiotica voor bacteriële infecties
• antivirale middelen voor virale infecties
• antifungale middelen voor schimmelinfecties
• en ontstekingsremmers, zoals corticosteroïden, voor het verminderen van ontstekingen

Beheer van symptomen

Symptomatische behandeling kan helpen bij het verlichten van de symptomen. Dit kan onder meer omvatten:

• diuretica (plasma-remmers) voor het verminderen van vochtophoping
• medicatie om de hartfrequentie te reguleren en de bloeddruk te verlagen
• en medicatie voor pijnverlichting

Chirurgische behandeling

In ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn, zoals:

• een harttransplantatie als myocarditis heeft geleid tot ernstig hartfalen
• en implantatie van een pacemaker (een apparaat dat de hartfrequentie regelt) bij ernstige ritmestoornissen

Levensstijl en dieet

Patiënten wordt aangeraden om een gezonde levensstijl te behouden, met:

• een gezond dieet
• regelmatige lichaamsbeweging
• en het vermijden van alcohol en tabak

Prognose: Afhankelijk van de ernst

De prognose van myocarditis varieert afhankelijk van de oorzaak, ernst en behandeling. In veel gevallen herstellen patiënten volledig met de juiste behandeling en zorg. Bij ernstige gevallen of als de behandeling niet succesvol is, kan het leiden tot langdurige problemen, zoals hartfalen.

Complicaties: Hartfalen en andere complicaties

Mogelijke complicaties van myocarditis zijn onder meer:

• hartfalen (onvoldoende werking van het hart)
• ernstige ritmestoornissen (afwijkingen in het hartritme)
• en hartstilstand

In sommige gevallen kunnen deze complicaties levensbedreigend zijn en vereisen ze onmiddellijke medische interventie.

Preventie: Beperk de risicofactoren

Preventie van myocarditis kan inhouden:

• het vaccineren tegen virale infecties zoals griep en mazelen
• het vermijden van blootstelling aan besmette bronnen
• en het naleven van een gezonde levensstijl en goede hygiëne om infecties te voorkomen

Het is belangrijk om op de hoogte te blijven van medische adviezen en om regelmatig controles te ondergaan als je een verhoogd risico hebt op myocarditis.

Lees verder

• Acute pericarditis: Soorten van ontsteking van hartzakje
• Constrictieve pericarditis: Soort ontsteking van hartzakje
• Endocarditis: Ontsteking van de binnenkant van het hart
• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte