Endocarditis: Ontsteking van de binnenkant van het hart

Endocarditis is een ontsteking van de binnenbekleding van het hart, het zogenaamde endocardium. Deze aandoening kan ook de hartkleppen aantasten. Endocarditis is relatief zeldzaam bij mensen met een gezond hart, maar patiënten met bestaande hartaandoeningen lopen een hoger risico. De symptomen van endocarditis kunnen variëren van pijnlijke gewrichten en vermoeidheid tot koorts, zweten en rillingen. Als endocarditis niet wordt behandeld, kunnen de bacteriën het hart ernstig beschadigen en de hartkleppen vernietigen, wat kan leiden tot levensbedreigende complicaties. De behandeling bestaat doorgaans uit antibiotica en in sommige gevallen chirurgie.

• Epidemiologie
• Prevalentie en incidentie
• Veranderingen in incidentie
• Oorzaken van endocarditis
• Mechanisme
• Bacteriële infectie en ontsteking
• Beschadiging van hartkleppen
• Embolisatie en complicaties
• Oorzaken: Meestal bacteriën
• Risicofactoren voor ontsteking van binnenbekleding van hart
• Hartafwijkingen
• Intravenous drugsgebruik
• Medische procedures en implantaten
• Risicogroepen
• Ouderen
• Patiënten met kunsthartkleppen
• Patiënten met een voorgeschiedenis van endocarditis
• Symptomen: Koorts, rillingen en zweten
• Alarmsymptomen
• Alarmsymptomen
• Koorts en vermoeidheid
• Hartaandoeningen en bloeddrukproblemen
• Embollen en neurologische symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Antibiotica en chirurgie
• Prognose van endocarditis
• Behandeling en herstel
• Complicaties en overleving
• Langdurige gevolgen
• Complicaties
• Preventie van endocarditis
• Praktische tips voor het leven met endocarditis
• Zorg voor goede mondhygiëne
• Volg je controleafspraken nauwkeurig op
• Let op infecties en ontstekingen
• Voorkom alcoholmisbruik
• Eet een gezond en evenwichtig voedingspatroon
• Overweeg vaccinaties voor risicogroepen
• Beperk fysieke activiteiten die je kunnen uitputten
• Misvattingen rond endocarditis
• Endocarditis komt alleen voor bij mensen met een hartziekte
• Endocarditis wordt altijd veroorzaakt door bacteriën
• Symptomen van endocarditis zijn altijd duidelijk
• Endocarditis kan gemakkelijk worden behandeld met antibiotica
• Endocarditis is altijd fataal zonder behandeling
• Na het herstellen van endocarditis is er geen risico op herhaling

Epidemiologie

Endocarditis is een ernstige infectie van de binnenbekleding van het hart, meestal de hartkleppen. De incidentie varieert afhankelijk van de risicofactoren van de patiënt, zoals hartafwijkingen, implantaten of intraveneus druggebruik.

Prevalentie en incidentie

Endocarditis is relatief zeldzaam, maar de prevalentie is gestegen door de toegenomen gebruik van medische hulpmiddelen zoals hartklepvervangers en pacemakers. Jaarlijks worden wereldwijd tussen de 15.000 en 50.000 gevallen van infectieuze endocarditis gerapporteerd. De incidentie is het hoogst bij ouderen en mensen met bepaalde hartaandoeningen.

Veranderingen in incidentie

Er is een trend zichtbaar waarbij infectieuze endocarditis vaker voorkomt bij ouderen, wat samenhangt met de vergrijzing van de bevolking en het toenemende aantal medische ingrepen die het risico op infectie verhogen. Dit is een belangrijke epidemiologische verschuiving, aangezien deze groep traditioneel minder risico liep.

Oorzaken van endocarditis

De meeste gevallen van endocarditis worden veroorzaakt door bacteriën, met name streptococcus en staphylococcus-soorten. In de meeste gevallen komt de infectie van buitenaf via de bloedbaan, bijvoorbeeld door een tandheelkundige ingreep of een geïnfecteerde naald bij intraveneus drugsgebruik.

Mechanisme

Het mechanisme van endocarditis omvat een combinatie van bacteriële infectie en de daaropvolgende ontsteking van de hartkleppen of de hartwand. Het kan leiden tot ernstige schade aan het hart en de bloedvaten.

Bacteriële infectie en ontsteking

De infectie begint meestal wanneer bacteriën in de bloedbaan terechtkomen en zich hechten aan beschadigde hartkleppen of endotheelweefsel in het hart. Deze bacteriën vormen een biofilm die hen beschermt tegen het immuunsysteem en antibiotica. Dit leidt tot lokale ontsteking en schade aan het hartweefsel.

Beschadiging van hartkleppen

De bacteriële infectie kan de hartkleppen beschadigen, wat leidt tot lekkage (regurgitatie) of verstopte kleppen, wat het hart harder doet werken en kan leiden tot hartfalen. Dit proces verloopt vaak geleidelijk, maar kan zich snel ontwikkelen als de infectie ernstig is.

Embolisatie en complicaties

Een complicatie van endocarditis is embolisatie, waarbij bacteriën en bloedstolsels zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, zoals de longen, nieren, hersenen of huid. Dit kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals beroertes of nierfalen.

Oorzaken: Meestal bacteriën

Endocarditis wordt doorgaans veroorzaakt door bacteriën. Deze bacteriën kunnen uit de mond, het darmkanaal of de urinewegen komen en reizen naar het hart, waar ze infecties veroorzaken. Hoewel veel verschillende bacteriën endocarditis kunnen veroorzaken, is Streptococcus viridans verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de gevallen. Deze bacterie leeft in de mond, waardoor tandheelkundige behandelingen vaak een risicofactor zijn voor endocarditis. Kinderen met een aangeboren hartafwijking dienen standaard antibiotica te nemen voordat zij tandheelkundige ingrepen ondergaan om het risico op endocarditis te verminderen.

Endocarditis kan ook veroorzaakt worden door schimmels, zoals Candida. In sommige gevallen blijft de oorzaak van de endocarditis onbekend.

Risicofactoren voor ontsteking van binnenbekleding van hart

Verschillende aandoeningen en omstandigheden verhogen het risico op het ontwikkelen van endocarditis, waaronder:

• een aangeboren hartaandoening
• een geschiedenis van intraveneus druggebruik
• reumatische hartziekte
• hartklepafwijkingen
• kunstmatige hartkleppen (kunstmatige hartkleppen)

Hartafwijkingen

Patiënten met hartafwijkingen, zoals kunsthartkleppen, aangeboren hartafwijkingen of eerder geleden aan infectieuze endocarditis, hebben een verhoogd risico. Deze patiënten hebben een verhoogde kans op bacteriële infectie van de hartkleppen vanwege de beschadigde hartstructuren.

Intravenous drugsgebruik

Het gebruik van intraveneuze drugs verhoogt het risico op endocarditis omdat naalden en andere hulpmiddelen bacteriën direct in de bloedbaan kunnen brengen. Patiënten die intraveneus drugs gebruiken, lopen een veel groter risico op het ontwikkelen van endocarditis.

Medische procedures en implantaten

Invasieve medische procedures, zoals tandheelkundige ingrepen, hemodialyse, of het plaatsen van pacemakers of kunsthartkleppen, verhogen het risico op endocarditis door de mogelijkheid van bacteriële invasie via medische hulpmiddelen.

Risicogroepen

Bepaalde patiënten zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van endocarditis vanwege onderliggende medische aandoeningen of hun blootstelling aan risicofactoren.

Ouderen

De incidentie van endocarditis is hoger bij ouderen, die vaak een verhoogd risico hebben op hartafwijkingen, zoals verworven hartklepziekten of het gebruik van hartimplantaten. Daarnaast hebben ouderen vaak verminderde immuunresponsen, wat het risico op infecties verhoogt.

Patiënten met kunsthartkleppen

Patiënten met kunsthartkleppen hebben een significant verhoogd risico op endocarditis, vooral tijdens de eerste maanden na de implantatie van de klep. Kunstkleppen kunnen als een oppervlak dienen waaraan bacteriën zich kunnen hechten, wat het risico op infectie vergroot.

Patiënten met een voorgeschiedenis van endocarditis

Patiënten die eerder endocarditis hebben gehad, lopen een verhoogd risico op herinfectie. Dit kan het gevolg zijn van schade aan de hartkleppen of andere hartstructuren, die een verhoogde vatbaarheid voor nieuwe infecties veroorzaken.

Symptomen: Koorts, rillingen en zweten

De symptomen van endocarditis kunnen variëren en soms pas na een aantal dagen optreden. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Koorts
• Kortademigheid (dyspneu), vooral bij inspanning
• Nachtelijk zweten
• Pijnlijke gewrichten en spieren
• Hartruis (nieuw of veranderd)
• Kleine paarse of rode vlekken op de huid, de ogen of in de mond (petechiën)
• Bleekheid (pallor)
• Bloed in de urine (zichtbaar of microscopisch)
• Bloedarmoede (anemie)
• Kleine bloedingen onder de nagels (splinterbloedingen)
• Donkere vlekken op de huid of pijnloze huidvlekken op de handpalmen en voetzolen (Janeway letsels)
• Een vergrote milt (splenomegalie) die gevoelig kan zijn
• Een slechte eetlust en/of onverklaarbaar gewichtsverlies
• Hoofdpijn (cefalalgie) en ochtendhoofdpijn
• Zwelling in de voeten, benen of buik

Alarmsymptomen

Enkele alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige vorm van endocarditis zijn:

• Hartruis dat plotseling verschijnt of verandert
• Snelle verslechtering van de algemene gezondheidstoestand
• Hevige kortademigheid
• Significante zwelling in de benen, voeten of buik
• Koorts die niet afneemt met reguliere koortsremmers

Alarmsymptomen

Endocarditis kan zich langzaam ontwikkelen, maar het vertoont vaak specifieke symptomen die wijzen op een ernstige infectie.

Koorts en vermoeidheid

De meest voorkomende symptomen van endocarditis zijn koorts, koude rillingen en vermoeidheid. Deze symptomen kunnen weeks duren en worden vaak gepaard met algemene malaise, wat de diagnose bemoeilijkt.

Hartaandoeningen en bloeddrukproblemen

Patiënten met endocarditis ervaren vaak hartruis of een verandering in hun hartslag, omdat de hartkleppen worden aangetast. Dit kan leiden tot hartfalen, wat zich kan uiten in kortademigheid of opgezette benen door vochtretentie.

Embollen en neurologische symptomen

Embolisatie van bacteriën of bloedstolsels naar de hersenen kan leiden tot neurologische symptomen, zoals beroertes, zwakte of verlamming aan één kant van het lichaam, of veranderingen in het bewustzijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose endocarditis begint vaak met een grondig medisch onderzoek. De arts onderzoekt de medische voorgeschiedenis en voert een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij let op symptomen zoals een vergrote milt (splenomegalie) en luistert naar hartgeluiden via de stethoscoop (auscultatie). Bij een oogonderzoek kunnen bloedingen in het netvlies zichtbaar zijn.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek is cruciaal voor het stellen van de diagnose endocarditis. Het bloedonderzoek helpt bij het meten van de bezinkingssnelheid van de rode bloedcellen, wat een indicatie geeft van de ontstekingsactiviteit in het lichaam. Daarnaast kan een volledig bloedbeeld helpen bij het opsporen van de aanwezige bacteriën. Afhankelijk van de symptomen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn, zoals echocardiografie om schade aan het hart en de grote bloedvaten te evalueren, een röntgenfoto van de borstkas om te zoeken naar tekenen van hartfalen en een CT-scan van het hart voor een gedetailleerd driedimensionaal beeld.

Differentiële diagnose
De arts kan de volgende aandoeningen overwegen als differentiële diagnose, aangezien ze symptomen vertonen die vergelijkbaar zijn met die van endocarditis:

• De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en gewrichten)
• Atriaal myxoom: een primaire, goedaardige harttumor in de linkerhartboezem
• Andere primaire harttumoren
• Antifosfolipidensyndroom: bloedstolsels in (slag)aders
• Reactieve artritis (het Reiter-syndroom)
• Spierreuma (ontstekingsziekte aan spieren)
• Systemische lupus erythematosus: auto-immuunaandoening

Behandeling: Antibiotica en chirurgie

De behandeling van endocarditis omvat doorgaans antibiotica, die in eerste instantie intraveneus worden toegediend. De duur van de ziekenhuisopname kan variëren van enkele dagen tot weken, afhankelijk van de ernst van de infectie. De arts kiest de antibiotica op basis van de resultaten van het bloedonderzoek. Vroege en effectieve behandeling kan meestal succesvol zijn, hoewel sommige gevallen complicaties kunnen vereisen die additionele medische interventies vereisen.

Prognose van endocarditis

De prognose van endocarditis hangt af van verschillende factoren, waaronder het type infectie, de snelheid van behandeling en de algehele gezondheid van de patiënt.

Behandeling en herstel

Wanneer endocarditis tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld met antibiotica, is de prognose over het algemeen goed. Het herstel kan echter langdurig zijn, vooral bij patiënten met kunsthartkleppen of ernstige schade aan het hart.

Complicaties en overleving

Als endocarditis niet op tijd wordt behandeld, kunnen er ernstige complicaties optreden, zoals hartfalen, nierfalen of een beroerte. De overlevingskansen verbeteren aanzienlijk met een vroege diagnose en behandeling, maar de sterfte kan hoger zijn bij patiënten met complexe risicofactoren.

Langdurige gevolgen

Sommige patiënten kunnen langdurige hart- of nierproblemen ontwikkelen als gevolg van endocarditis, zelfs na succesvolle behandeling. In dergelijke gevallen kan de prognose minder gunstig zijn, vooral als er blijvende schade aan de hartkleppen of andere vitale organen is.

Complicaties

Zelfs bij vroege behandeling kunnen er complicaties optreden, zoals:

• Hartfalen
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• Organschade
• Hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• Infecties in andere delen van het lichaam
• Bloedstolsels
• Aneurysma (uitstulping van een slagader)
• Aritmie (onregelmatig hartritme)
• Geelzucht (icterus)

Preventie van endocarditis

Het risico op endocarditis kan worden verminderd door het nemen van antibiotica voorafgaand aan bepaalde medische procedures waarbij bacteriën in de bloedbaan kunnen komen, zoals:

• Operaties in de luchtwegdoorgangen, het maagdarmkanaal of de urinewegen
• Bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen)
• Behandeling van infecties of aandoeningen zoals tandvleesaandoeningen, seksueel overdraagbare aandoeningen, of darmaandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom
• Chirurgie aan geïnfecteerde huid, botten, galblaas of prostaat
• Tonsillectomie (verwijdering van de keelamandelen) en adenoïdectomie (verwijdering van de neusamandelen)
• Gebruik van katheters of naalden
• Recente kaakchirurgie
• Tandheelkundige behandelingen

Praktische tips voor het leven met endocarditis

Zorg voor goede mondhygiëne

Een van de belangrijkste preventieve maatregelen tegen endocarditis is het handhaven van een goede mondhygiëne. Dit is essentieel omdat bacteriën die zich in de mond bevinden, in de bloedbaan kunnen terechtkomen en infecties kunnen veroorzaken, inclusief endocarditis. Zorg ervoor dat je dagelijks je tanden poetst en flost. Het is ook belangrijk om regelmatig je tandarts te bezoeken voor controle, vooral als je risicofactoren hebt die de kans op infecties verhogen. Bij een slechte mondhygiëne kunnen bacteriën zich sneller verspreiden naar het hart, wat het risico op infecties vergroot.

Volg je controleafspraken nauwkeurig op

Endocarditis kan een ernstige aandoening zijn, vooral bij mensen met onderliggende hartproblemen. Het is van cruciaal belang om je controleafspraken regelmatig bij te wonen en eventuele symptomen van endocarditis zoals koorts, vermoeidheid of pijn in de borst te melden. Je arts kan bloedonderzoeken uitvoeren om de infectie op te sporen en de juiste behandeling voor te schrijven. Bij een infectie kan de arts je adviseren over medicatie en andere behandelingen om de infectie onder controle te houden en verdere complicaties te voorkomen. Ook kan je arts beslissen of er verdere medicatie nodig is, zoals antibiotica, om de infectie te bestrijden.

Let op infecties en ontstekingen

Endocarditis is vaak het resultaat van een bacteriële infectie die het hart bereikt via de bloedbaan. Let daarom goed op tekenen van infecties, zoals roodheid, zwelling, of pijn op andere plekken in je lichaam. Als je een wond hebt, zorg er dan voor dat deze goed schoon wordt gehouden om infecties te voorkomen. Bij tekenen van ontstekingen, zoals koorts of algemene zwakte, is het belangrijk om snel medische hulp in te schakelen om te voorkomen dat de infectie zich verder verspreidt naar het hart.

Voorkom alcoholmisbruik

Hoewel alcohol in gematigde hoeveelheden vaak geen direct effect heeft op het risico van endocarditis, kan overmatig alcoholgebruik het immuunsysteem verzwakken en de vatbaarheid voor infecties verhogen. Het is dus belangrijk om alcoholgebruik te matigen, vooral als je al een verhoogd risico hebt op hart- of vaatziekten. Overleg met je arts als je denkt dat alcohol een negatieve invloed heeft op je gezondheid of je behandeling.

Eet een gezond en evenwichtig voedingspatroon

Een evenwichtig voedingspatroon kan bijdragen aan een beter immuunsysteem, wat helpt om infecties te bestrijden. Zorg ervoor dat je voldoende vitamines, mineralen, en andere voedingsstoffen binnenkrijgt door een gevarieerd dieet te volgen. Vermijd bewerkte voedingsmiddelen en focus op het eten van verse groenten, fruit, en gezonde vetten. Dit kan je lichaam helpen om sterker te blijven en sneller te herstellen van infecties. Bij een bestaande hartziekte kan een gezond voedingspatroon ook bijdragen aan het verminderen van de belasting op je hart.

Overweeg vaccinaties voor risicogroepen

Als je behoort tot een risicogroep voor endocarditis, kan je arts aanbevelen om bepaalde vaccinaties te overwegen, vooral als je een zwak immuunsysteem hebt of hartproblemen hebt. Vaccinaties kunnen helpen om je te beschermen tegen infecties die endocarditis kunnen veroorzaken. Dit kan vooral belangrijk zijn als je in contact komt met risicofactoren zoals ziekenhuisomgevingen of andere mensen die mogelijk dragers van infecties zijn.

Beperk fysieke activiteiten die je kunnen uitputten

Bij endocarditis is het belangrijk om te luisteren naar je lichaam. Overmatige fysieke inspanning kan leiden tot uitputting en kan de symptomen verergeren. Vermijd zware lichamelijke inspanning en zorg ervoor dat je voldoende rust neemt om je lichaam te ondersteunen bij het herstel. Overleg met je arts over de mate van fysieke activiteit die voor jou veilig is, vooral als je herstellende bent van een infectie.

Misvattingen rond endocarditis

Endocarditis is een ernstige infectie van de binnenkant van het hart, meestal van de hartkleppen. Het wordt vaak veroorzaakt door bacteriën, maar kan ook door schimmels of andere micro-organismen ontstaan. De aandoening kan snel verergeren en levensbedreigend zijn als ze niet tijdig wordt behandeld. Er bestaan echter verschillende misvattingen die de diagnose en behandeling van endocarditis kunnen bemoeilijken.

Endocarditis komt alleen voor bij mensen met een hartziekte

Een veelvoorkomende misvatting is dat endocarditis alleen mensen treft die al een bestaande hartaandoening hebben. Hoewel het risico voor patiënten met een verzwakt hart of hartklepproblemen groter is, kan endocarditis ook optreden bij mensen zonder bekende hartproblemen. Risicofactoren zoals een slechte mondgezondheid, infecties elders in het lichaam of het gebruik van infusen of hartkleppen kunnen de kans op het ontwikkelen van deze infectie vergroten.

Endocarditis wordt altijd veroorzaakt door bacteriën

Endocarditis wordt vaak geassocieerd met bacteriën, maar schimmels en andere micro-organismen kunnen ook verantwoordelijk zijn voor de infectie. Bacteriën zoals streptokokken en stafylokokken zijn de meest voorkomende veroorzakers, maar sommige schimmels, zoals candida, kunnen ook infecties van de hartkleppen veroorzaken. De behandeling kan variëren afhankelijk van het type micro-organisme, en daarom is het belangrijk om de oorzaak door middel van bloedonderzoeken te identificeren.

Symptomen van endocarditis zijn altijd duidelijk

De symptomen van endocarditis kunnen variëren, en in sommige gevallen zijn ze niet direct herkenbaar als een hartinfectie. Patiënten kunnen vage klachten ervaren zoals koorts, vermoeidheid, gewrichtspijn en zweten. Deze symptomen kunnen ook bij andere aandoeningen voorkomen, waardoor de diagnose van endocarditis soms wordt uitgesteld. Het is belangrijk om alert te zijn op risicofactoren en symptomen en snel medische hulp in te roepen voor de juiste diagnose en behandeling.

Endocarditis kan gemakkelijk worden behandeld met antibiotica

Hoewel antibiotica vaak effectief zijn in het bestrijden van endocarditis, is het behandelen van de infectie niet altijd eenvoudig. Bij ernstige gevallen van endocarditis is mogelijk een langere ziekenhuisopname nodig voor intraveneuze antibiotica en intensieve monitoring. In sommige gevallen is een chirurgische ingreep nodig om beschadigde hartkleppen te vervangen of om infectiehaarden te verwijderen. Een vroege diagnose en agressieve behandeling zijn essentieel om de kans op complicaties te verkleinen.

Endocarditis is altijd fataal zonder behandeling

Hoewel endocarditis een ernstige aandoening is die tot ernstige complicaties kan leiden, is het niet altijd fataal als het op tijd wordt behandeld. Moderne medische behandelingen en anesthesie maken het mogelijk om patiënten te behandelen en, in sommige gevallen, een volledig herstel te bereiken. Echter, zonder behandeling kunnen de gevolgen van endocarditis ernstig zijn, waaronder hartfalen, beschadiging van organen en zelfs de dood.

Na het herstellen van endocarditis is er geen risico op herhaling

Het is een misvatting om te denken dat patiënten die herstellen van endocarditis geen risico lopen op herhaling. Sommige mensen kunnen na de behandeling kwetsbaarder zijn voor infecties, vooral als er structurele schade aan de hartkleppen is. Preventieve maatregelen, zoals het nemen van antibiotica voor bepaalde medische procedures, kunnen helpen het risico op herinfectie te verminderen. Het is essentieel om de behandeling en opvolging te blijven volgen, zelfs na herstel van de infectie.

Endocarditis is een ernstige aandoening die tijdige diagnose en behandeling vereist. Door misvattingen rond de ziekte te begrijpen, kunnen patiënten beter voorbereid zijn op de symptomen en de noodzakelijke behandelingen, wat hun kansen op herstel vergroot.

Lees verder

• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Myocarditis: Ontsteking van de hartspier
• Pericarditis: Ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje)
• Acute pericarditis: Soorten van ontsteking van hartzakje
• Constrictieve pericarditis: Soort ontsteking van hartzakje