Endocarditis: Ontsteking van de binnenkant van het hart

Endocarditis is een ontsteking van de binnenbekleding van het hart, het zogenaamde endocardium. Deze aandoening kan ook de hartkleppen aantasten. Endocarditis is relatief zeldzaam bij mensen met een gezond hart, maar patiënten met bestaande hartaandoeningen lopen een hoger risico. De symptomen van endocarditis kunnen variëren van pijnlijke gewrichten en vermoeidheid tot koorts, zweten en rillingen. Als endocarditis niet wordt behandeld, kunnen de bacteriën het hart ernstig beschadigen en de hartkleppen vernietigen, wat kan leiden tot levensbedreigende complicaties. De behandeling bestaat doorgaans uit antibiotica en in sommige gevallen chirurgie.

• Epidemiologie
• Prevalentie en incidentie
• Veranderingen in incidentie
• Oorzaken van endocarditis
• Mechanisme
• Bacteriële infectie en ontsteking
• Beschadiging van hartkleppen
• Embolisatie en complicaties
• Oorzaken: Meestal bacteriën
• Risicofactoren voor ontsteking van binnenbekleding van hart
• Hartafwijkingen
• Intravenous drugsgebruik
• Medische procedures en implantaten
• Risicogroepen
• Ouderen
• Patiënten met kunsthartkleppen
• Patiënten met een voorgeschiedenis van endocarditis
• Symptomen: Koorts, rillingen en zweten
• Alarmsymptomen
• Alarmsymptomen
• Koorts en vermoeidheid
• Hartaandoeningen en bloeddrukproblemen
• Embollen en neurologische symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Antibiotica en chirurgie
• Prognose van endocarditis
• Behandeling en herstel
• Complicaties en overleving
• Langdurige gevolgen
• Complicaties
• Preventie van endocarditis

Epidemiologie

Endocarditis is een ernstige infectie van de binnenbekleding van het hart, meestal de hartkleppen. De incidentie varieert afhankelijk van de risicofactoren van de patiënt, zoals hartafwijkingen, implantaten of intraveneus druggebruik.

Prevalentie en incidentie

Endocarditis is relatief zeldzaam, maar de prevalentie is gestegen door de toegenomen gebruik van medische hulpmiddelen zoals hartklepvervangers en pacemakers. Jaarlijks worden wereldwijd tussen de 15.000 en 50.000 gevallen van infectieuze endocarditis gerapporteerd. De incidentie is het hoogst bij ouderen en mensen met bepaalde hartaandoeningen.

Veranderingen in incidentie

Er is een trend zichtbaar waarbij infectieuze endocarditis vaker voorkomt bij ouderen, wat samenhangt met de vergrijzing van de bevolking en het toenemende aantal medische ingrepen die het risico op infectie verhogen. Dit is een belangrijke epidemiologische verschuiving, aangezien deze groep traditioneel minder risico liep.

Oorzaken van endocarditis

De meeste gevallen van endocarditis worden veroorzaakt door bacteriën, met name streptococcus en staphylococcus-soorten. In de meeste gevallen komt de infectie van buitenaf via de bloedbaan, bijvoorbeeld door een tandheelkundige ingreep of een geïnfecteerde naald bij intraveneus drugsgebruik.

Mechanisme

Het mechanisme van endocarditis omvat een combinatie van bacteriële infectie en de daaropvolgende ontsteking van de hartkleppen of de hartwand. Het kan leiden tot ernstige schade aan het hart en de bloedvaten.

Bacteriële infectie en ontsteking

De infectie begint meestal wanneer bacteriën in de bloedbaan terechtkomen en zich hechten aan beschadigde hartkleppen of endotheelweefsel in het hart. Deze bacteriën vormen een biofilm die hen beschermt tegen het immuunsysteem en antibiotica. Dit leidt tot lokale ontsteking en schade aan het hartweefsel.

Beschadiging van hartkleppen

De bacteriële infectie kan de hartkleppen beschadigen, wat leidt tot lekkage (regurgitatie) of verstopte kleppen, wat het hart harder doet werken en kan leiden tot hartfalen. Dit proces verloopt vaak geleidelijk, maar kan zich snel ontwikkelen als de infectie ernstig is.

Embolisatie en complicaties

Een complicatie van endocarditis is embolisatie, waarbij bacteriën en bloedstolsels zich verspreiden naar andere delen van het lichaam, zoals de longen, nieren, hersenen of huid. Dit kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals beroertes of nierfalen.

Oorzaken: Meestal bacteriën

Endocarditis wordt doorgaans veroorzaakt door bacteriën. Deze bacteriën kunnen uit de mond, het darmkanaal of de urinewegen komen en reizen naar het hart, waar ze infecties veroorzaken. Hoewel veel verschillende bacteriën endocarditis kunnen veroorzaken, is Streptococcus viridans verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de gevallen. Deze bacterie leeft in de mond, waardoor tandheelkundige behandelingen vaak een risicofactor zijn voor endocarditis. Kinderen met een [ARTIKEL=194240]aangeboren hartafwijking dienen standaard antibiotica te nemen voordat zij tandheelkundige ingrepen ondergaan om het risico op endocarditis te verminderen.

Endocarditis kan ook veroorzaakt worden door schimmels, zoals Candida. In sommige gevallen blijft de oorzaak van de endocarditis onbekend.

Risicofactoren voor ontsteking van binnenbekleding van hart

Verschillende aandoeningen en omstandigheden verhogen het risico op het ontwikkelen van endocarditis, waaronder:

• een aangeboren hartaandoening
• een geschiedenis van intraveneus druggebruik
• reumatische hartziekte
• hartklepafwijkingen
• kunstmatige hartkleppen (kunstmatige hartkleppen)

Hartafwijkingen

Patiënten met hartafwijkingen, zoals kunsthartkleppen, aangeboren hartafwijkingen of eerder geleden aan infectieuze endocarditis, hebben een verhoogd risico. Deze patiënten hebben een verhoogde kans op bacteriële infectie van de hartkleppen vanwege de beschadigde hartstructuren.

Intravenous drugsgebruik

Het gebruik van intraveneuze drugs verhoogt het risico op endocarditis omdat naalden en andere hulpmiddelen bacteriën direct in de bloedbaan kunnen brengen. Patiënten die intraveneus drugs gebruiken, lopen een veel groter risico op het ontwikkelen van endocarditis.

Medische procedures en implantaten

Invasieve medische procedures, zoals tandheelkundige ingrepen, hemodialyse, of het plaatsen van pacemakers of kunsthartkleppen, verhogen het risico op endocarditis door de mogelijkheid van bacteriële invasie via medische hulpmiddelen.

Risicogroepen

Bepaalde patiënten zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van endocarditis vanwege onderliggende medische aandoeningen of hun blootstelling aan risicofactoren.

Ouderen

De incidentie van endocarditis is hoger bij ouderen, die vaak een verhoogd risico hebben op hartafwijkingen, zoals verworven hartklepziekten of het gebruik van hartimplantaten. Daarnaast hebben ouderen vaak verminderde immuunresponsen, wat het risico op infecties verhoogt.

Patiënten met kunsthartkleppen

Patiënten met kunsthartkleppen hebben een significant verhoogd risico op endocarditis, vooral tijdens de eerste maanden na de implantatie van de klep. Kunstkleppen kunnen als een oppervlak dienen waaraan bacteriën zich kunnen hechten, wat het risico op infectie vergroot.

Patiënten met een voorgeschiedenis van endocarditis

Patiënten die eerder endocarditis hebben gehad, lopen een verhoogd risico op herinfectie. Dit kan het gevolg zijn van schade aan de hartkleppen of andere hartstructuren, die een verhoogde vatbaarheid voor nieuwe infecties veroorzaken.

Symptomen: Koorts, rillingen en zweten

De symptomen van endocarditis kunnen variëren en soms pas na een aantal dagen optreden. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Koorts
• Kortademigheid (dyspneu), vooral bij inspanning
• Nachtelijk zweten
• Pijnlijke gewrichten en spieren
• Hartruis (nieuw of veranderd)
• Kleine paarse of rode vlekken op de huid, de ogen of in de mond (petechiën)
• Bleekheid (pallor)
• Bloed in de urine (zichtbaar of microscopisch)
• Bloedarmoede (anemie)
• Kleine bloedingen onder de nagels (splinterbloedingen)
• Donkere vlekken op de huid of pijnloze huidvlekken op de handpalmen en voetzolen (Janeway letsels)
• Een vergrote milt (splenomegalie) die gevoelig kan zijn
• Een slechte eetlust en/of onverklaarbaar gewichtsverlies
• Hoofdpijn (cefalalgie) en ochtendhoofdpijn
• Zwelling in de voeten, benen of buik

Alarmsymptomen

Enkele alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstige vorm van endocarditis zijn:

• Hartruis dat plotseling verschijnt of verandert
• Snelle verslechtering van de algemene gezondheidstoestand
• Hevige kortademigheid
• Significante zwelling in de benen, voeten of buik
• Koorts die niet afneemt met reguliere koortsremmers

Alarmsymptomen

Endocarditis kan zich langzaam ontwikkelen, maar het vertoont vaak specifieke symptomen die wijzen op een ernstige infectie.

Koorts en vermoeidheid

De meest voorkomende symptomen van endocarditis zijn koorts, koude rillingen en vermoeidheid. Deze symptomen kunnen weeks duren en worden vaak gepaard met algemene malaise, wat de diagnose bemoeilijkt.

Hartaandoeningen en bloeddrukproblemen

Patiënten met endocarditis ervaren vaak hartruis of een verandering in hun hartslag, omdat de hartkleppen worden aangetast. Dit kan leiden tot hartfalen, wat zich kan uiten in kortademigheid of opgezette benen door vochtretentie.

Embollen en neurologische symptomen

Embolisatie van bacteriën of bloedstolsels naar de hersenen kan leiden tot neurologische symptomen, zoals beroertes, zwakte of verlamming aan één kant van het lichaam, of veranderingen in het bewustzijn.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De diagnose endocarditis begint vaak met een grondig medisch onderzoek. De arts onderzoekt de medische voorgeschiedenis en voert een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij let op symptomen zoals een vergrote milt (splenomegalie) en luistert naar hartgeluiden via de stethoscoop (auscultatie). Bij een oogonderzoek kunnen bloedingen in het netvlies zichtbaar zijn.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek is cruciaal voor het stellen van de diagnose endocarditis. Het bloedonderzoek helpt bij het meten van de bezinkingssnelheid van de rode bloedcellen, wat een indicatie geeft van de ontstekingsactiviteit in het lichaam. Daarnaast kan een volledig bloedbeeld helpen bij het opsporen van de aanwezige bacteriën. Afhankelijk van de symptomen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn, zoals echocardiografie om schade aan het hart en de grote bloedvaten te evalueren, een röntgenfoto van de borstkas om te zoeken naar tekenen van hartfalen en een CT-scan van het hart voor een gedetailleerd driedimensionaal beeld.

Differentiële diagnose
De arts kan de volgende aandoeningen overwegen als differentiële diagnose, aangezien ze symptomen vertonen die vergelijkbaar zijn met die van endocarditis:

• De ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet met symptomen aan huid, hart, hersenen, spieren en gewrichten)
• Atriaal myxoom: een primaire, goedaardige harttumor in de linkerhartboezem
• Andere primaire harttumoren
• Antifosfolipidensyndroom: bloedstolsels in (slag)aders
• Reactieve artritis (het Reiter-syndroom)
• Spierreuma (ontstekingsziekte aan spieren)
• Systemische lupus erythematosus: auto-immuunaandoening

Behandeling: Antibiotica en chirurgie

De behandeling van endocarditis omvat doorgaans antibiotica, die in eerste instantie intraveneus worden toegediend. De duur van de ziekenhuisopname kan variëren van enkele dagen tot weken, afhankelijk van de ernst van de infectie. De arts kiest de antibiotica op basis van de resultaten van het bloedonderzoek. Vroege en effectieve behandeling kan meestal succesvol zijn, hoewel sommige gevallen complicaties kunnen vereisen die additionele medische interventies vereisen.

Prognose van endocarditis

De prognose van endocarditis hangt af van verschillende factoren, waaronder het type infectie, de snelheid van behandeling en de algehele gezondheid van de patiënt.

Behandeling en herstel

Wanneer endocarditis tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld met antibiotica, is de prognose over het algemeen goed. Het herstel kan echter langdurig zijn, vooral bij patiënten met kunsthartkleppen of ernstige schade aan het hart.

Complicaties en overleving

Als endocarditis niet op tijd wordt behandeld, kunnen er ernstige complicaties optreden, zoals hartfalen, nierfalen of een beroerte. De overlevingskansen verbeteren aanzienlijk met een vroege diagnose en behandeling, maar de sterfte kan hoger zijn bij patiënten met complexe risicofactoren.

Langdurige gevolgen

Sommige patiënten kunnen langdurige hart- of nierproblemen ontwikkelen als gevolg van endocarditis, zelfs na succesvolle behandeling. In dergelijke gevallen kan de prognose minder gunstig zijn, vooral als er blijvende schade aan de hartkleppen of andere vitale organen is.

Complicaties

Zelfs bij vroege behandeling kunnen er complicaties optreden, zoals:

• Hartfalen
• Beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• Organschade
• Hersenabces (verzameling van pus in de hersenen)
• Infecties in andere delen van het lichaam
• Bloedstolsels
• Aneurysma (uitstulping van een slagader)
• Aritmie (onregelmatig hartritme)
• Geelzucht (icterus)

Preventie van endocarditis

Het risico op endocarditis kan worden verminderd door het nemen van antibiotica voorafgaand aan bepaalde medische procedures waarbij bacteriën in de bloedbaan kunnen komen, zoals:

• Operaties in de luchtwegdoorgangen, het maagdarmkanaal of de urinewegen
• Bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen)
• Behandeling van infecties of aandoeningen zoals tandvleesaandoeningen, seksueel overdraagbare aandoeningen, of darmaandoeningen zoals het prikkelbaredarmsyndroom
• Chirurgie aan geïnfecteerde huid, botten, galblaas of prostaat
• Tonsillectomie (verwijdering van de keelamandelen) en adenoïdectomie (verwijdering van de neusamandelen)
• Gebruik van katheters of naalden
• Recente kaakchirurgie
• Tandheelkundige behandelingen

Lees verder

• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte
• Myocarditis: Ontsteking van de hartspier
• Pericarditis: Ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje)
• Acute pericarditis: Soorten van ontsteking van hartzakje
• Constrictieve pericarditis: Soort ontsteking van hartzakje