Constrictieve pericarditis: Soort ontsteking van hartzakje

Het normale pericardium (hartzakje: vlies rond het hart) is een fibro-elastische zakje rond het hart wat een dunne laag vloeistof bevat. In sommige omstandigheden is het hartzakje verdikt, verkalkt en vezelachtig, wat uiteindelijk resulteert in constrictieve pericarditis (pericardvernauwing). Veelal veroorzaakt dit in het begin geen symptomen, omdat dit chronisch gebeurt waardoor het lichaam de tijd krijgt om zich aan te passen. Later verschijnen toch klachten zoals kortademigheid en een hoest. Aanvankelijk zet de arts medicatie in, maar patiënten genezen enkel van de aandoening door een chirurgische ingreep.

• Epidemiologie van hartziekte
• Oorzaken van ontsteking aan het hartzakje
• Risicofactoren van pericardvernauwing
• Aandoeningen
• Medische behandelingen en medicatie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hartaandoening
• Prognose van constrictieve pericarditis

Epidemiologie van hartziekte

Constrictieve pericarditis is een relatief ongebruikelijke vorm van klinisch hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart). De werkelijke prevalentie is onbekend, constrictieve pericarditis komt bij minder dan 0,5% van de patiënten met virale pericarditis tot stand. Bij kinderen komt de aandoening zelden voor.

Oorzaken van ontsteking aan het hartzakje

Bepaalde oorzaken van pericarditis (ontsteking van het hartzakje) resulteren in een dik, vezelachtig en verkalkt pericardium. Deze verbindweefseling trekt na verloop van tijd (vele jaren) samen, hetgeen zorgt voor een bekneld en vaak ook kleiner hart. Hierdoor ontstaat meer druk in de aderen die bloed naar het hart terugvoeren, want voor het vullen van het hart met bloed is meer druk nodig. Het volume in het hart neemt toe door de druk, en als gevolg hiervan vloeit er vocht uit de aders. Dit vocht hoopt zich op in de buikholte (ascites), onder de huid (oedeem) en soms rond de longen (longoedeem). In de meeste gevallen veroorzaken deze pericardiale veranderingen echter geen symptomen.

Risicofactoren van pericardvernauwing

Zowel aandoeningen als medische behandelingen en medicatie verhogen de kans op pericardvernauwing.

Aandoeningen

Voorbeelden van aandoeningen die leiden tot pericardvernauwing zijn:

• chronisch nierfalen
• een bacteriële infectie
• een reumatische hartziekte
• hemopericardium (bloed in het hartzakje)
• reumatische koorts (complicatie van streptokokkeninfectie)
• sarcoïdose (aandoening aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• systemische lupus erythematosus (auto-immuunaandoening)
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Medische behandelingen en medicatie

Constrictieve pericarditis ontstaat mogelijk ook laat na openhartchirurgie of radiochirurgie op de borstkas. Fibrose treedt tevens op bij het gebruik van dopamine-agonisten, zoals bijvoorbeeld cabergoline en perigolide (dit zijn medicijnen voor de behandeling van de ziekte van Parkinson).

Symptomen

In het beginstadium zijn vrijwel geen symptomen merkbaar. In de latere stadia van constrictieve pericarditis ondergaan de subepicardiale lagen van de hartspier mogelijk fibrose, atrofie en verkalking. De mogelijke symptomen van constrictieve pericarditis zijn:

• ascites (vochtophoping in de buik)
• een harttamponnade
• hepatomegalie (vergroting van de lever)
• hoesten
• hypotensie (verlaagde bloeddruk)
• kortademigheid
• oedeem
• orthopneu (kortademigheid bij het liggen, en dus rechtop zitten om beter te kunnen ademen)
• reflextachycardie (het hart reageert op de bloeddrukdaling met een versnelde hartwerking)
• vermoeidheid

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Volgende diagnostische onderzoeken zijn nodig om constrictieve pericarditis op te sporen:

• een CT-scan
• een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven)
• een elektrocardiografie (meting van de elektrische activiteit van het hart)
• een endomyocardiale biopsie (stukje weefsel wegnemen van de binnenste laag van het hart om het verschil te weten tussen constrictieve pericarditis en restrictieve cardiomyopathie)
• een hartkatheterisatie
• een MRI-scan
• een röntgenfoto van de borstkas (een thoraxfoto onthult een niet-vergroot hart en bij ongeveer 50% van de patiënten is kalkafzetting te zien)

Differentiële diagnose
Constrictieve pericarditis moet de arts onderscheiden van restrictieve cardiomyopathie (beperkende hartspieraandoening). De twee aandoeningen zijn zeer vergelijkbaar, maar de constrictieve pericarditis is volledig behandelbaar, terwijl de meeste gevallen van de restrictieve cardiomyopathie dat niet zijn.

Behandeling van hartaandoening

Vochtafdrijvende geneesmiddelen (diuretica) en pijnstillers zijn inzetbaar voor het verlichten van de klachten. Bedrust en een zoutarme voeding zijn andere mogelijkheden. Voor het genezen van chronische constrictieve pericarditis, is echter een chirurgische ingreep noodzakelijk. De arts moet namelijk het pericardium volledig verwijderen, wat in medische termen gekend is als een 'pericardectomie'. Dit is een risicovolle procedure met een hoge mate van complicaties. De arts voert daarom de pericardiectomie uit wanneer de symptomen ernstig zijn.

Prognose van constrictieve pericarditis

Omdat deze veranderingen chronisch zijn, krijgt het lichaam de tijd om zich te compenseren. De aandoening is bijgevolg niet zo levensbedreigend als een harttamponnade (vloeistof in het hartzakje met pijn op de borst), waarbij de bloedsomloop acuut beschadigd is. Treden er toch symptomen op, dan is de operatie in 85% van de gevallen effectief.

Lees verder

• Pericarditis: Ontsteking van vlies rond het hart (hartzakje)
• Acute pericarditis: Soorten van ontsteking van hartzakje
• Endocarditis: Ontsteking van de binnenkant van het hart
• Myocarditis: Ontsteking van de hartspier
• Alarmsymptomen voor hartaandoeningen: Tekenen van hartziekte