Pericarditis, ontsteking van het hartzakje

Een ontsteking van het hartzakje wordt pericarditis genoemd. Deze naam is afgeleid van pericard=hartzakje en itis=ontsteking. Deze ontsteking kan acuut ontstaan, bijvoorbeeld door een virus, een bacterie of een operatie. Ook reuma staat vaak in verband met pericarditis. Daarnaast kennen we de chronische vorm, soms als gevolg van een acute ontsteking. Ook een virus zorgt voor een chronische ontsteking. De symptomen zijn bij beiden vormen anders. De chronische ontsteking blijft vaak lange tijd onopgemerkt. Wanneer het hartzakje zich vult met teveel vocht zal de werking va het hart achteruit gaan. Behandeling is dan ook noodzakelijk.

Wat is pericarditis?

Pericarditis is een chronische of een acute ontsteking van het hartzakje. Het hartzakje noemen we ook wel pericard. Dit is een vlies dat zich om het hart bevindt. De binnenste laag van het hartzakje is vergroeid met het hart en zit hier dus aan vast. De buitenste laag is zeer stevig en ondoordringbaar. Ze dient ter bescherming van het hart. Tussen deze twee lagen bevind zich een ruimte die gevuld is met een vloeistof. Deze vloeistof werkt als smeermiddel. Doordat het hart pompende bewegingen maakt, strijken de binnenste en de buitenste laag langs elkaar heen. De vloeistof maakt het mogelijk dat de twee lagen langs elkaar heen bewegen.

Ontsteking

Een ontsteking aan het hartzakje wordt pericarditis genoemd. Pericard=hartzakje, itis=ontsteking. We kennen ten eerste de acute vorm, die vrij plotseling ontstaat en hevig is. Daarnaast is er de chronische vorm. Hierbij is het hartzakje gedurende langere periode ontstoken. Deze ontsteking begint sluipend en is zeer langdurig. De symptomen bij beiden varianten lopen wat anders, omdat bij de chronische vorm het hart als het ware langzaam erop aangepast word.

Oorzaken

De chronische vorm wordt meestal veroorzaakt door een virus, gebrekkige functie van de schildklier, bestralingen (radiotherapie), kanker of tuberculose. De acute vorm ontstaat veelal door een virus, een bacterie, reuma, verwonding of een hartoperatie. De acute pericarditis kan bovendien overgaan in de chronische variant.

Symptomen

Het belangrijkste kenmerk is pijn op de borst. Deze is aanwezig bij de acute vorm. Bij de chronische vorm is er zelden pijn aanwezig. Daarnaast algemene ziekteverschijnselen, kortademigheid, bleekheid, transpireren en hoesten. Er wordt vocht de longblaasjes ingeperst, waardoor het hoesten ontstaat. Later kan er ook vocht onder de huid gaan lekken. Dit wordt veroorzaakt door een opeenhoping van vocht in de aders als gevolg van samendrukking van het hart. Lage bloeddruk kan ontstaan. Een veel gehoorde klacht is vermoeidheid. Deze ontstaat het hart niet normaal kan functioneren. Hierdoor wordt er te weinig bloed rondgepompt. De organen en het lichaam raken vermoeid. In ernstige gevallen treedt er hevige benauwdheid op. Dit kan zelfs levensbedreigend zijn.

Tamponnade

Bij een tamponnade is er zoveel vocht in het hartzakje aanwezig, dat het hart in zijn normale werking wordt belemmerd. Het hart wordt als het ware samengeknepen. Er ontstaat dus geen vergroot hart, zoals bij andere hartziektes soms wel het geval is. Bij de chronische vorm vult het hartzakje zich geleidelijk aan met vocht. Hierdoor rekt het hart langzaam op. Er ontstaat daardoor geen tamponnade. Hierdoor blijven symptomen ook langere tijd uit. Soms wordt in deze gevallen pericarditis per toeval ontdekt.

Behandeling

Vaak wordt er antibiotica toegediend. Antibiotica werken alleen tegen bacteriën, niet tegen virussen. Vaak is een pericardpunctie nodig. Hierbij wordt er overtollig vocht uit het hartzakje verwijderd. Hiermee verminderen of verdwijnen de klachten. De punctie vindt onder plaatselijke verdoving plaats. De arts maakt gebruik van echobeelden of röntgenbeelden om de punctie uit te voeren. Met een punctienaald wordt het vocht afgezogen. Het afgezogen vocht wordt altijd onderzocht in het laboratorium.

Soms blijft het hartzakje zich vullen met overtollig vocht of is er veel aanwezig. In deze gevallen wordt er een drainage aangelegd. Deze zorgt ervoor dat overtollig vocht wordt afgevoerd. Tijdelijke hartbewaking is dan nodig. Ook zal er bedrust worden voorgeschreven. Dit om te voorkomen dat de drainage losschiet of zich verplaatst. Ook kan er een klein gaatje in het hartzakje gemaakt worden bij terugkerend vocht.

Bloed in het hartzakje

In enkele gevallen kan er een gaatje in het hart ontstaan. Vaak is dit het gevolg van een operatie ten behoeve van boezemfibrilleren of een nieuwe hartklep. Hierdoor lekt er bloed het hartzakje in. Dit bloed moet verwijderd worden, omdat het hart anders niet goed kan werken. Soms is er een grote bloeding ontstaan en kan er wel een liter bloed in het hartzakje zitten. In deze gevallen wordt er een drain geplaatst, die er na enkele dagen weer uit mag. Opname in het ziekenhuis is in deze gevallen altijd noodzakelijk.