Q-koorts: oorzaak, symptomen, behandeling

Q-koorts is een ziekte die veel levens heeft verwoest. Het is een infectieziekte die van dieren op mensen kan overgaan, dit wordt ook wel zoönose genoemd. De veroorzaker is de Coxiella Burnetti bacterie. Q-koorts werd in 2005 voor het eerst vastgesteld in Nederland. Wat zijn de symptomen van Q-koorts, is behandeling mogelijk? Wat is chronische Q-koorts?

Inhoud artikel

• Verklaring van de naam van de ziekte
• Q-koorts
• Oorzaak Q-koorts
• Uitbraken in Nederland
• Aantal patiënten met Q-koorts in de jaren vanaf 2007 (cijfers RIVM)
• Wie hebben er meer kans om Q-koorts op te lopen?
• Symptomen acute Q-koorts
• Diagnose Q-koorts
• Behandeling Q-koorts
• Chronische Q-koorts
• Q-koorts polikliniek (voor patiënten met chronische Q-koorts)
• Patiëntenorganisatie voor mensen met Q-koorts: Q-uestion
• Het aansprakelijk stellen van de overheid voor schade door Q-koorts (september 2014)

Verklaring van de naam van de ziekte

De Q van Q-koorts komt van Query: vraag, vraagteken. Geruime tijd (tot 1937) wist men niet wat de oorzaak was van de ziekte en daarom werd de naam Query fever gebruikt (vraagteken koorts). Later werd dit afgekort tot Q-koorts. De ziekte is voor het eerst vastgesteld bij slachthuismedewerkers in Queensland (Australië).

Q-koorts

Een ziekte die heel veel leed heeft veroorzaakt, denk aan bedrijven die ten gronde gingen door de gevolgen die de ziekte had. Maar ook echtscheidingen, woningen die verkocht moesten worden, studies die niet voortgezet kon worden door problemen met concentreren. Q-koorts is niet overdraagbaar van mens-op-mens.

Oorzaak Q-koorts

De bacterie Coxiella Burnetti is de boosdoener. Deze bacteriën komen voor bij dieren (in Nederland moet je dan denken aan besmette melkgeiten en melkschapen) en kunnen op verschillende manieren worden overgedragen, namelijk via melk, mest, maar ook door bijvoorbeeld vaginale afscheiding bij een dier. Met name tijdens de geboorte van jonge dieren kunnen er weefseldeeltjes in de lucht komen van besmette dieren. De bacterie veroorzaakt bij dieren meestal geen symptomen, wel kunnen dieren die drachtig zijn een spontane abortus krijgen. Een mens kan gemakkelijk besmet worden, inademen van tien bacteriën kan al een infectie tot gevolg hebben. De bacteriën vermenigvuldigen zich in de longen en verbreiden zich door het lichaam middels het bloed.

Uitbraken in Nederland

In Nederland werd de ziekte voor de eerste keer vastgesteld in 2005. Tussen 2005 en 2009 was er sprake van achtentwintig uitbraken van Q-koorts. In 2010 waren er drieënzeventig bedrijven positief van de driehonderdzestig bedrijven met melkgeiten na een test.

Aantal patiënten met Q-koorts in de jaren vanaf 2007 (cijfers RIVM)

Wie hebben er meer kans om Q-koorts op te lopen?

• Q-koorts is een ziekte die vaker mannen treft dan vrouwen.
• Rokers worden vaker ziek.
• Mensen tussen de dertig en negenenzestig jaar lopen het grootste risico op Q-koorts.
• Q-koorts komt niet vaak voor bij kinderen en baby's.

Symptomen acute Q-koorts

Zestig procent van de mensen die besmet zijn met de Q-koortsbacterie vertoont geen ziekteverschijnselen. De rest, veertig procent, krijgt symptomen die wisselen van griepverschijnselen tot ernstige verschijnselen (twee tot vijf procent). De infectie met de bacterie verspreidt zich door het hele lichaam, dit is de reden dat er veel verschillende verschijnselen kunnen optreden. Meestal treden de symptomen op, twee tot drie weken na de besmetting, maar het kan ook gaan om zes weken.

Symptomen kunnen zijn:

• Heftige hoofdpijn;
• Wisselend verloop van koorts;
• Koude rillingen;
• Spierpijn, pijnlijke gewrichten;
• Nachtelijk zweten;
• De trek in eten kan verminderen;
• Gevoel van misselijkheid;
• Overgeven;
• Hele dunne ontlasting (diarree);
• De hartslag kan relatief laag zijn;
• Algehele malaise;
• Er zijn mensen die zich heel lang moe blijven voelen.

Een ernstig verloop:

• Steeds heviger hoesten, pijn op de borst, benauwdheid. Er kan dan sprake zijn van een longontsteking.
• Buikpijn in combinatie met een misselijk gevoel, overgeven en diarree kan wijzen op een ontstoken lever.

Diagnose Q-koorts

Als je koorts hebt met hoofdpijn of hoesten en met name als je woont in een gebied (of bent geweest) waar Q-koorts heerst, ga dan direct naar de huisarts. Helemaal als er sprake is van zwangerschap, hartklepafwijking, hartoperatie in het verleden, een stoornis in de afweer (bijvoorbeeld door kanker of bepaalde medicatie die het afweersysteem onderdrukken). De huisarts zal bloedonderzoek laten doen om de diagnose vast te stellen.

Behandeling Q-koorts

Na vaststelling van Q-koorts en bij de aanwezigheid van klachten, zal waarschijnlijk gekozen worden voor een behandeling met antibiotica. Klachten van vermoeidheid kunnen nog lang voortduren, maar de vermoeidheid verdwijnt op den duur wel. Van personen die acute Q-koorts hebben gehad moeten in het eerste jaar na de infectie het bloed worden gecontroleerd op chronische Q-koorts.

Chronische Q-koorts

Soms krijgt iemand na acute Q-koorts, maar ook wel na een besmetting zonder ziekteverschijnselen chronische Q-koorts. Dit gaat vaak samen met een ontsteking van de hartklep. Meer risico hierop hebben zwangeren, personen met verminderde afweer, met hartklepafwijking of met een kunsthartklep. Chronische Q-koorts is moeilijk om te behandelen. Het vraagt om langdurige en specialistische therapie met antibiotica.

Q-koorts polikliniek (voor patiënten met chronische Q-koorts)

In het Jeroen Bosch Ziekenhuis is een Q-koorts polikliniek voor patiënten met chronische Q-koorts. In de kliniek werken verschillende specialisten (artsen-microbioloog, longartsen, cardiologen, internisten) samen om de vaststelling en behandeling van chronische Q-koorts te verbeteren. De polikliniek behandelt geen patiënten met acute Q-koorts en vermoeidheid die aanhoudt (komt veel voor na acute Q-koorts).

Patiëntenorganisatie voor mensen met Q-koorts: Q-uestion

Q-uestion is de Stichting voor mensen met Q-koorts, is opgericht begin november 2009 en werkt landelijk. Voor Q-uestion zijn belangrijk: lotgenotencontact, belangenbehartiging, informatie en voorlichting, bijeenkomsten, netwerkvorming met onder andere gemeenten.

Het aansprakelijk stellen van de overheid voor schade door Q-koorts (september 2014)

Op 4 september 2014 stellen letselschade advocaten Rohof en Sindram (Verweij advocaten te Nijmegen), namens 320 slachtoffers van Q-koorts, de overheid aansprakelijk voor hun schade. De brief is gericht aan minister Kamp (Economische Zaken, waaronder landbouw valt) en minister Schippers (Volksgezondheid). Er wordt financiële compensatie geëist, reden is dat de overheid tijdens de uitbraak van Q-koorts in Brabant ernstig tekortgeschoten is in haar plichten