Ascites: Vochtophoping in buik door ziekten aan o.a. lever

Ascites, ook bekend als buikwaterzucht, verwijst naar de ophoping van vocht in de buikholte. Dit kan worden veroorzaakt door diverse onderliggende aandoeningen, zoals levercirrose of bepaalde vormen van kanker. De ophoping van vocht kan leiden tot pijn, ongemak en bewegingsbeperkingen. Ascites vereist een nauwkeurige diagnose, en de behandeling omvat vaak voedingsaanpassingen, medicatie en soms ingrepen om overtollig vocht af te voeren. Het vermijden van alcohol en roken is essentieel om de aandoening te voorkomen of te beheersen.

• Epidemiologie van ascites
• Oorzaken ascites: Galwegen, hart, infecties, kanker, lever, longen of ziekten
• Galwegen
• Hart
• Infecties
• Kanker
• Lever
• Longen
• Andere aandoeningen
• Risicofactoren voor ascites
• Symptomen van vochtophoping in de buik
• Alarmsymptomen van buikwaterzucht
• Diagnose van de verzameling van vocht in het buikgebied
• Behandeling van patiënten met ascites
• Prognose van ascites
• Complicaties bij ascites
• Preventie: Stoppen met alcohol en roken

Epidemiologie van ascites

Ascites is een aandoening die wordt gekenmerkt door de ophoping van vloeistof in de buikholte. Het komt vaak voor bij verschillende onderliggende aandoeningen, met name leverziekten, maar ook bij hartfalen, tumoren en infecties. De epidemiologie van ascites biedt inzicht in de prevalentie en incidentie die aan deze aandoening zijn verbonden.

Prevalentie
Ascites komt vaak voor bij patiënten met chronische leveraandoeningen, vooral bij cirrose. De prevalentie van ascites bij mensen met levercirrose varieert van 50% tot 75% na verloop van tijd, afhankelijk van de ernst van de leverziekte. Onderzoek heeft aangetoond dat na vijf jaar met cirrose, ongeveer 50% van de patiënten ascites zal ontwikkelen.

Incidentie
De incidentie van ascites varieert afhankelijk van de populatie en de onderliggende oorzaken. In een cohort van patiënten met levercirrose is de jaarlijkse incidentie van ascites geschat op ongeveer 5% tot 20%. Het risico op het ontwikkelen van ascites neemt toe met de ernst van de leverziekte en de aanwezigheid van andere complicaties zoals portal hypertensie.

Levensverwachting en uitkomsten
De aanwezigheid van ascites is een belangrijke indicator voor de prognose bij patiënten met levercirrose. Patiënten met ascites hebben een slechtere levensverwachting dan degenen zonder. De mediane levensverwachting na de diagnose van ascites is ongeveer 1 tot 3 jaar, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de behandelingsrespons.

Regionale variaties
De epidemiologie van ascites kan variëren op basis van geografische en demografische factoren. In landen met een hoge prevalentie van hepatitis B en C, zoals in sommige delen van Azië en Afrika, is ascites een veelvoorkomende complicatie van leverziekte. In ontwikkelde landen, waar de toegang tot gezondheidszorg en vaccinatie beter is, is de prevalentie van virale hepatitis lager, maar alcoholgebruik blijft een belangrijke risicofactor.

Oorzaken ascites: Galwegen, hart, infecties, kanker, lever, longen of ziekten

Ascites is het gevolg van een hoge druk in de bloedvaten van de lever (portale hypertensie) en een tekort aan albumine (een eiwit) in het bloed. Vooral levercirrose, maar ook kanker en enkele andere aandoeningen, kunnen ascites veroorzaken.

Galwegen

Problemen aan de galwegen kunnen resulteren in vochtophoping in de buik, zoals onder andere:

• cholestase (galstuwing door vernauwing van galwegen)
• galgangatresie (verstopping in galwegen en leverschade)
• primaire biliaire cholangitis (schade aan galwegen in lever)

Hart

Ascites kan ook voorkomen bij een aantal hartafwijkingen, zoals:

• cardiomegalie (vergroot hart)
• cardiomyopathie (hartspieraandoening met vermoeidheid en zwelling)
• congestief hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• cor pulmonale (rechtszijdig hartfalen)
• ziekte van Ebstein (aangeboren hartafwijking)

Infecties

Ascites kan ook ontstaan door een aantal infecties, zoals:

• echinokokkose (cysten door infectie met lintworm)
• familiaire mediterrane koorts (herhaalde episodes van ontstekingen met koorts)
• filariasis (griepachtige symptomen en verstopte lymfevaten)
• mijnwormziekte (infectie van de darm en longen met jeuk en anemie)
• pasteurella multocida (pasteurellose) (bacteriële infectie)

Kanker

Verschillende vormen van kanker kunnen eveneens leiden tot ascites. Dit is vaak het geval bij gevorderde of recidiverende (terugkerende) vormen van kanker, zoals:

• eierstokkanker
• blaaskanker
• darmkanker
• borstkanker
• alvleesklierkanker
• bronchuscarcinoom
• lymfomen (kwaadaardige woekering van cellen in het lymfatisch weefsel van de lymfklieren en milt)
• Burkitt-lymfoom (een snelgroeiende kanker in de lymfocyten)
• haarcelleukemie (een type bloedkanker met overmatige, harige B-cellen)

Lever

Leveraandoeningen
Diverse leveraandoeningen gaan gepaard met ascites, zoals:

• het Alagille-syndroom (afwijkingen aan gezicht, hart en lever)
• het syndroom van Budd-Chiari (afsluiting van leverader)
• het Wilson-syndroom (koperstapeling in lever en hersenen)
• leverfalen (lever stopt plots of gedeeltelijk met werken)
• levermetastasen (uitzaaiingen van kanker in de lever)

Levercirrose
Levercirrose is de meest voorkomende oorzaak van ascites. Bij levercirrose zijn gezonde cellen chronisch geïrriteerd, waardoor ze afsterven en vervangen worden door bindweefsel. De belangrijkste oorzaken van levercirrose zijn alcoholmisbruik (de meest voorkomende oorzaak) en hepatitis (leverontsteking) type B en C. Vaak is de oorzaak echter onbekend. In de beginfase heeft de patiënt nog weinig symptomen, aangezien de lever nog redelijk goed functioneert. Later kunnen echter symptomen optreden zoals geelzucht (icterus), een laag albuminegehalte in het bloed (hypoalbuminurie) en vochtophoping in de buikholte (ascites). Levercirrose kan daarnaast leiden tot een te hoge bloeddruk rond de poortader (portale hypertensie), wat spataderen in de slokdarm (slokdarmvarices) kan veroorzaken, met mogelijk levensbedreigende bloedingen als gevolg.

Longen

Longziekten die ascites kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• atelectase (instorting van de long door ineenkrimping van longblaasjes)
• longoedeem (vochtophoping in de longen door linkerhartfalen)

Andere aandoeningen

Amyloïdose
Amyloïdose is een aandoening waarbij abnormale eiwitten, amyloïden, zich ophopen in organen en weefsels, wat kan leiden tot functionele problemen. Wanneer de lever is aangetast, kan dit resulteren in een verminderde eiwitproductie en vochtretentie, wat kan leiden tot ascites. De behandeling is gericht op het beheersen van de onderliggende oorzaak en kan chemotherapie of stamceltransplantatie omvatten in ernstige gevallen.

Eosinofiele peritonitis
Eosinofiele peritonitis is een aandoening die gekenmerkt wordt door een verhoogd aantal eosinofiele witte bloedcellen in de buikholte. Dit kan ontstaan door verschillende oorzaken, zoals allergieën of infecties, en kan resulteren in ascites. Behandeling omvat meestal corticosteroïden en andere immunosuppressieve therapieën om de ontsteking te verminderen.

Erfelijk angio-oedeem
Erfelijk angio-oedeem (onderhuidse zwelling van het gezicht) is een genetische aandoening die leidt tot herhaalde episodes van zwelling in de huid en slijmvliezen. Deze zwelling kan ook de buikholte aantasten en ascites veroorzaken. Behandelingen zoals C1-esterase-inhibitoren kunnen helpen om de frequentie en ernst van de aanvallen te verminderen.

Galactosemie
Galactosemie is een erfelijke stofwisselingsstoornis die voorkomt wanneer het lichaam galactose, een suiker in melk, niet effectief kan afbreken. Dit leidt tot ophoping van galactose in het lichaam, wat leverbeschadiging kan veroorzaken en kan resulteren in ascites. De behandeling bestaat uit een strikt galactosevrij dieet om verdere schade te voorkomen.

Granulomateuze peritonitis
Granulomateuze peritonitis is een ontsteking van het buikvlies die vaak het gevolg is van infecties of een reactie op een vreemde stof. Dit kan leiden tot ascites door de ophoping van vocht in de buikholte. De behandeling omvat vaak het gebruik van antibiotica en corticosteroïden om de ontsteking te verminderen.

Het nefrotisch syndroom
Het nefrotisch syndroom is een groep symptomen die optreden als gevolg van schade aan de nieren, wat leidt tot een abnormale uitscheiding van eiwitten in urine. Deze eiwitverlies kan resulteren in vochtretentie en ascites. De behandeling omvat diuretica om overtollig vocht te verwijderen en medicatie om de onderliggende nierziekte te behandelen.

Het ovarieel hyperstimulatiesyndroom
Het ovarieel hyperstimulatiesyndroom (OHSS) is een complicatie van fertiliteit behandelingen waarbij de eierstokken te veel gestimuleerd worden, wat kan leiden tot zwelling en ascites. Behandelingen kunnen variëren van eenvoudige monitoring tot het afnemen van overtollig vocht, afhankelijk van de ernst van de symptomen.

Hypothyreoïdie
Hypothyreoïdie is een aandoening waarbij de schildklier onvoldoende hormonen produceert, wat leidt tot een vertraagde stofwisseling en vochtretentie. Dit kan ascites veroorzaken. De behandeling omvat meestal hormoonvervangingstherapie om de schildklierfunctie te normaliseren.

Kwashiorkor
Kwashiorkor is een ernstige vorm van ondervoeding die wordt gekenmerkt door een tekort aan eiwitten in de voeding, wat leidt tot vochtophoping in de buik en andere delen van het lichaam. De behandeling is gericht op het verbeteren van de voedingstoestand met eiwitrijke voeding en supplementen.

Mastocytose
Mastocytose is een aandoening waarbij er een abnormale ophoping van mestcellen in het lichaam is, wat kan leiden tot symptomen zoals huiduitslag, jeuk en ascites. Behandeling omvat vaak antihistaminica en andere middelen die de effecten van mestcelactivatie verminderen.

Nierdialyse
Nierdialyse is een behandeling voor patiënten met ernstig nierfalen die leidt tot het verwijderen van afvalstoffen en overtollig vocht uit het lichaam. Onvoldoende beheerde dialysebehandelingen kunnen resulteren in ascites. Het is essentieel om de dialyse goed te monitoren om complicaties te voorkomen.

Pancreatitis
Pancreatitis is een ontsteking van de alvleesklier die leidt tot buikpijn en spijsverteringsproblemen. Deze aandoening kan ook leiden tot ascites door ontsteking en vochtophoping. De behandeling omvat meestal ondersteunende zorg, zoals pijnbestrijding, voeding via een infuus en, in sommige gevallen, chirurgische ingrepen.

Vasculitis
Vasculitis is een ontsteking van bloedvaten die kan leiden tot verschillende symptomen, waaronder ascites. De behandeling richt zich op het verminderen van de ontsteking en kan corticosteroïden of immunosuppressieve middelen omvatten, afhankelijk van de ernst van de aandoening.

Risicofactoren voor ascites

Ascites, de ophoping van vloeistof in de buikholte, is vaak het gevolg van verschillende onderliggende aandoeningen. Het identificeren van risicofactoren is cruciaal voor de preventie en vroege detectie van deze aandoening. Hieronder worden de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van ascites beschreven.

Alcoholgebruik
Overmatig en langdurig alcoholgebruik is een van de meest significante risicofactoren voor het ontwikkelen van ascites. Chronisch alcoholmisbruik kan leiden tot levercirrose, een belangrijke oorzaak van ascites. Het is belangrijk om bewust te zijn van de hoeveelheid alcohol die wordt geconsumeerd en eventuele verslaving aan te pakken om het risico op levercomplicaties te verminderen.

Chronische leverziekten
Patiënten met chronische leveraandoeningen, zoals hepatitis B, hepatitis C en niet-alcoholische leververvetting (NAFLD), hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van ascites. Deze aandoeningen veroorzaken leverbeschadiging en kunnen uiteindelijk leiden tot cirrose, wat de ontwikkeling van ascites bevordert.

Hartfalen
Chronisch hartfalen is een andere belangrijke risicofactor. Bij hartfalen kan de bloedcirculatie in de lever worden aangetast, wat leidt tot verhoogde druk in de aderen (portal hypertensie). Dit kan resulteren in de ophoping van vloeistof in de buikholte en de ontwikkeling van ascites.

Obesitas
Obesitas verhoogt het risico op verschillende aandoeningen, waaronder leverziekten en hartfalen, die beide kunnen leiden tot ascites. Het kan ook bijdragen aan de ontwikkeling van niet-alcoholische leververvetting, wat op zijn beurt het risico op cirrose en ascites vergroot.

Tumoren en kanker
Verschillende soorten kanker, zoals leverkanker en andere abdominale tumoren, kunnen leiden tot ascites. Tumoren kunnen de normale functie van de lever verstoren of de lymfatische afvoer belemmeren, wat resulteert in een ophoping van vloeistof.

Genetische predispositie
Sommige erfelijke aandoeningen, zoals hemochromatose (ijzerstapelingsziekte) en Wilson's disease (koperstapelingsziekte), kunnen de leverfunctie beïnvloeden en het risico op ascites verhogen. Genetische factoren kunnen de gevoeligheid voor leverziekten en hun complicaties beïnvloeden.

Levensstijl en voeding
Een ongezonde levensstijl, waaronder een voedingspatroon met een hoog zoutgehalte, kan bijdragen aan de ontwikkeling van ascites. Overmatige zoutinname kan leiden tot vochtretentie en verergering van de symptomen bij patiënten met leverziekten of hartfalen.

Medicijnen
Bepaalde medicijnen kunnen het risico op ascites verhogen, vooral als ze de leverfunctie aantasten of leiden tot vochtretentie. Het is belangrijk om een arts te raadplegen bij het gebruik van medicijnen die deze bijwerkingen kunnen hebben.

Virale infecties
Infecties zoals hepatitis B en C zijn belangrijke risicofactoren voor de ontwikkeling van levercirrose en ascites. Vaccinatie en screening voor deze infecties kunnen helpen bij het verminderen van het risico op levercomplicaties.

Symptomen van vochtophoping in de buik

In sommige gevallen heeft de patiënt geen symptomen, zoals soms voorkomt bij menstruerende vrouwen. De symptomen variëren in ernst en kunnen zich langzaam of plotseling ontwikkelen. Hieronder worden de mogelijke symptomen van vochtophoping in de buik uitgebreid beschreven.

Aambeien
Aambeien kunnen optreden als gevolg van verhoogde druk in de buikholte door vochtophoping. Dit kan leiden tot pijn, ongemak en bloeding tijdens de stoelgang. Aambeien kunnen ook een gevoel van ongemak in het anale gebied veroorzaken, vooral bij langdurig zitten of staan.

Buikpijn
Buikpijn is een veelvoorkomend symptoom van vochtophoping. Deze pijn kan variëren van mild tot ernstig en kan gepaard gaan met een gevoel van druk in de buik. De pijn kan zich ook verergeren naarmate de hoeveelheid vocht toeneemt, waardoor het dagelijkse leven van de patiënt wordt beïnvloed.

Een gevoel van volheid en zwaarte
Patiënten met vochtophoping ervaren vaak een aanhoudend gevoel van volheid en zwaarte in de buik. Dit kan leiden tot ongemak en het gevoel dat de buik zich uitrekt, wat een impact heeft op de eetlust en het welzijn van de patiënt.

Kortademigheid bij grote hoeveelheden vocht
Bij aanzienlijke vochtophoping kan druk op het middenrif ontstaan, wat leidt tot kortademigheid. Patiënten kunnen moeite hebben met ademhalen, vooral bij fysieke activiteit of wanneer ze liggen. Dit symptoom kan bijzonder zorgwekkend zijn en vereist vaak onmiddellijke medische aandacht.

Indigestie
Vochtophoping kan de spijsvertering beïnvloeden, wat resulteert in indigestie. Patiënten kunnen last hebben van ongemak, brandend maagzuur, en een opgeblazen gevoel na het eten. Dit kan hun eetpatroon en algehele gezondheid beïnvloeden.

Misselijkheid
Misselijkheid is een ander symptoom dat kan optreden als gevolg van vochtophoping. Patiënten kunnen zich vaak onwel voelen, wat hun vermogen om te eten en te drinken kan beïnvloeden. Dit kan leiden tot uitdroging en andere complicaties.

Opgeblazen gevoel
Een opgeblazen gevoel is een veelvoorkomend symptoom dat vaak samenhangt met vochtophoping. Dit gevoel kan ongemakkelijk zijn en de patiënt het idee geven dat hun buik groter is dan normaal. Dit symptoom kan variëren in intensiteit en is vaak het gevolg van gas en vocht in de buik.

Gewichtstoename
Vochtophoping kan leiden tot aanzienlijke gewichtstoename, die vaak snel kan optreden. Dit gewicht is in feite het gevolg van de ophoping van vloeistof in de buik en niet van een toename van lichaamsvet. Patiënten kunnen zich bezorgd voelen over deze verandering in gewicht, vooral als deze niet wordt verklaard door veranderingen in voeding of activiteit.

Braken
In ernstige gevallen van vochtophoping kan braken optreden. Dit kan het gevolg zijn van druk op de maag of als een reactie op misselijkheid. Braken kan leiden tot verdere complicaties, zoals dehydratie, en vereist vaak medische evaluatie en behandeling.

Zwelling (oedeem) in de onderbenen
Vochtophoping kan zich ook manifesteren als zwelling in andere delen van het lichaam, zoals de onderbenen. Dit staat bekend als oedeem en kan optreden als gevolg van een verstoorde vloeistofbalans in het lichaam. De zwelling kan pijnlijk zijn en het lopen of staan moeilijk maken.

Een typische zwelling van de buik
De meest zichtbare indicatie van vochtophoping is vaak een duidelijke zwelling van de buik. Deze zwelling kan variëren van mild tot ernstig en is vaak zichtbaar voor anderen. Het kan de patiënt een opgeblazen uiterlijk geven en kan ongemak veroorzaken, vooral bij fysieke activiteit.

De buikpijn en het opgeblazen gevoel nemen toe naarmate de vochtophoping toeneemt.

Alarmsymptomen van buikwaterzucht

Bij vochtophoping in de buik kunnen zich verschillende alarmsymptomen voordoen die aangeven dat er mogelijk een ernstige onderliggende aandoening is. Het is belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken als een of meer van de volgende symptomen optreden.

Aanhoudende buikpijn
Aanhoudende buikpijn kan een teken zijn van een ernstige aandoening, zoals een infectie of een obstructie in het spijsverteringsstelsel. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken als de pijn niet verbetert of verergert.

Bloed in de ontlasting
Het waarnemen van bloed in de ontlasting kan duiden op ernstige problemen, zoals een bloeding in het spijsverteringskanaal. Dit is een alarmsymptoom dat onmiddellijke medische aandacht vereist.

Koorts
Het ontwikkelen van koorts kan wijzen op een infectie of ontsteking in het lichaam. Hoge koorts in combinatie met andere symptomen van vochtophoping kan een teken zijn van een ernstige onderliggende aandoening.

Korte of moeilijk ademhalen
Kortademigheid of moeite met ademhalen kan optreden wanneer er teveel vocht in de buik is, wat druk uitoefent op het middenrif. Dit kan gevaarlijk zijn en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Snelle gewichtstoename
Snelle gewichtstoename als gevolg van vochtophoping kan duiden op een ernstige onderliggende aandoening, zoals hartfalen of leverproblemen. Het is cruciaal om medische hulp te zoeken als deze symptomatologie zich voordoet.

Verlies van eetlust
Een significante afname van de eetlust kan wijzen op een onderliggend probleem, zoals een tumor of ernstige ziekte. Dit kan de algehele gezondheid van de patiënt beïnvloeden en is een alarmsymptoom dat aandacht vereist.

Vermoeidheid of zwakte
Ernstige vermoeidheid of zwakte kan een teken zijn van een systemische aandoening die verdere evaluatie en behandeling vereist. Patiënten met vochtophoping die zich bijzonder moe of zwak voelen, moeten dit met een arts bespreken.

Ziektegevoel
Een algemeen ziektegevoel of malaise kan wijzen op een onderliggende infectie of ziekte. Dit gevoel kan gepaard gaan met andere symptomen en vereist meestal medische evaluatie om de oorzaak te achterhalen.

Diagnose van de verzameling van vocht in het buikgebied

Lichamelijk onderzoek
De arts voert een lichamelijk onderzoek uit en bevraagt de patiënt over de symptomen. Bij patiënten met levercirrose is vaak de huidafwijking spider naevus zichtbaar, bestaande uit kleine bloedvaatjes die vanuit een centraal punt (vaak een bultje) uitwaaieren. Andere zichtbare symptomen zijn geelzucht en een moeilijk te voelen of vergrote lever (hepatomegalie). Deze symptomen kunnen de arts al wijzen op ascites, maar verdere diagnostiek is noodzakelijk om de diagnose te bevestigen.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een paracentese uit, waarbij met een naald een monster van het buikvocht wordt afgenomen. Dit monster wordt naar het laboratorium gestuurd voor analyse om de oorzaak van de ascites te achterhalen en andere aandoeningen, zoals kanker of infecties, uit te sluiten. Deze procedure is niet alleen diagnostisch, maar kan ook therapeutisch zijn, omdat het kan helpen om de druk in de buikholte te verlichten.

Daarnaast worden beeldvormende onderzoeken van de buik uitgevoerd, zoals een abdominale echografie, een röntgenfoto (radiografisch onderzoek), of een CT-scan. Een CT-scan maakt gedetailleerde beelden met behulp van röntgenstralen en kan helpen bij het identificeren van abnormale structuren of tumoren. Ook zijn een urineonderzoek en bloedonderzoek vaak noodzakelijk. Bij bloedonderzoek worden leverfunctietests en elektrolytenanalyses uitgevoerd om de algehele gezondheidstoestand van de patiënt te beoordelen.

Differentiële diagnose
Sommige andere aandoeningen kunnen symptomen veroorzaken die lijken op ascites. Mogelijke differentiële diagnoses zijn onder andere:

• Acute pancreatitis: Plotselinge ontsteking van de pancreas met buikpijn en spijsverteringsproblemen
• Acuut leverfalen: Een ernstige aandoening die snel kan optreden en levensbedreigend kan zijn. Dit kan leiden tot een ophoping van vocht in de buik door leverinsufficiëntie.
• Alcoholische hepatitis: Ontsteking van de lever als gevolg van overmatig alcoholgebruik, wat kan resulteren in ascites.
• Cardiomyopathie: Hartspieraandoening die leidt tot verminderde hartfunctie en congestie, wat kan resulteren in vochtophoping in de buik.
• Chronische alvleesklierontsteking: Langdurige ontsteking van de alvleesklier die kan leiden tot pijn en veranderingen in de spijsvertering, soms gepaard met ascites.
• Congestief hartfalen: Een aandoening waarbij het hart niet in staat is om voldoende bloed te pompen, wat kan leiden tot vochtophoping in de buik en andere delen van het lichaam.
• Constrictieve pericarditis: Ontsteking van het hartvlies die leidt tot beperkte hartfunctie en vochtophoping.
• Buiktrauma: Letsel aan de buik kan leiden tot bloedingen en vochtophoping in de buikholte.
• Galaandoeningen: Aandoeningen die invloed hebben op de galwegen en lever, en kunnen leiden tot verhoogde druk in het portale systeem.
• Hepatocellulair adenoom: Meestal goedaardige tumor van klierweefsel in de lever, die ascites kan veroorzaken als het groot genoeg is.
• Enteropathie: Aandoeningen van de darmen die kunnen leiden tot malabsorptie en secundaire ascites.
• Familiaire mediterrane koorts: Een genetische aandoening die episodische koorts en ontsteking van de buik veroorzaakt, soms met vochtophoping.
• Gescheurde buitenbaarmoederlijke zwangerschap: Een ernstige aandoening die onmiddellijke medische aandacht vereist, waarbij vochtophoping kan optreden door interne bloedingen.
• Budd-Chiari Syndroom: Een zeldzame aandoening die resulteert in occlusie van de levervenen, wat kan leiden tot ascites.
• Hepatorenaal syndroom: Ernstige complicatie van levercirrose, gekenmerkt door nierfalen en vochtretentie.
• Nefrotisch syndroom: Nierziekte met te veel eiwit in urine, wat kan leiden tot vochtophoping.
• Portale hypertensie: Verhoogde druk in de poortader als gevolg van leverziekte, wat kan leiden tot ascites.
• Primaire biliaire cirrose: Eindstadium van primaire biliaire cholangitis met schade aan galwegen en lever, wat kan resulteren in ascites.
• Tuberculose: Een infectieziekte die de buik kan aantasten en kan leiden tot ascites.
• Virale hepatitis: Ontsteking van de lever door virussen, wat kan resulteren in leverinsufficiëntie en ascites.

Behandeling van patiënten met ascites

Zelfzorg
De patiënt moet een zoutarm voedingspatroon volgen en vermijden om zoutvervangers te gebruiken die kalium bevatten, omdat bepaalde medicijnen kunnen leiden tot een verhoogde kaliumspiegel (hyperkaliëmie). Het is ook belangrijk dat de patiënt minder vocht inneemt en volledig stopt met het drinken van alcohol. Deze voedingsaanpassingen zijn cruciaal, zelfs wanneer de patiënt medicijnen voorgeschreven krijgt. Dagelijks wegen is eveneens aanbevolen om vochtretentie te monitoren.

Naast de voedingsmaatregelen kan de patiënt ook baat hebben bij het aanhouden van een actieve levensstijl, binnen de mogelijkheden. Licht- tot gematigde lichaamsbeweging kan helpen de circulatie te bevorderen en de algehele gezondheid te verbeteren. Het is echter essentieel om activiteiten te kiezen die passen bij de persoonlijke conditie en het energieniveau van de patiënt. Regelmatige lichaamsbeweging kan ook bijdragen aan het verminderen van stress en angst, wat op zijn beurt kan helpen bij de algehele genezing.

Professionele medische zorg
Bij een infectie wordt de patiënt behandeld met antibiotica. Dit is cruciaal, omdat infecties vaak een verergering van ascites kunnen veroorzaken en de algemene toestand van de patiënt kunnen verslechteren. De keuze van het type antibiotica hangt af van de specifieke infectie en de gevoeligheid van de bacteriën. Het is belangrijk om het volledige antibioticumregime te volgen, zelfs als de symptomen verbeteren, om te voorkomen dat de infectie terugkeert.

Daarnaast schrijft de arts meestal een diureticum voor, een vochtafdrijvend middel dat helpt om overtollig vocht uit het lichaam te verwijderen. Diuretica werken door de nieren aan te moedigen meer urine te produceren, wat resulteert in vermindering van de vochtophoping. Het is belangrijk dat de arts de dosering van diuretica zorgvuldig beheert, aangezien een te snelle vochtverliezen kan leiden tot uitdroging of elektrolytenstoornissen. Patiënten moeten ook regelmatig worden gecontroleerd op hun elektrolytenbalans om mogelijke complicaties te voorkomen.

Indien nodig kan de arts met een naald grote hoeveelheden vocht uit de buikholte verwijderen, vooral bij ademhalingsproblemen of wanneer diuretica niet effectief blijken te zijn. Deze procedure, bekend als paracentese, kan niet alleen verlichting bieden van symptomen, maar ook bijdragen aan de diagnose van de onderliggende oorzaak van de ascites. Het is belangrijk om regelmatig medische controles te ondergaan om de voortgang van de behandeling te monitoren en om aanpassingen te maken indien nodig.

Langdurige behandeling en opvolging
Na verloop van tijd kan het nodig zijn om de behandeling aan te passen, afhankelijk van de respons van de patiënt op de voorgeschreven therapieën. Bij patiënten met aanhoudende of terugkerende ascites kunnen verdere evaluaties en behandelingsopties, zoals het plaatsen van een peritoneovenous shunt, worden overwogen. Deze procedure helpt bij het afvoeren van vocht van de buikholte naar de bloedbaan, waardoor de symptomen van ascites op lange termijn kunnen worden beheerd.

Het is essentieel dat patiënten regelmatig afspraken met hun zorgverleners hebben om de effectiviteit van de behandeling te evalueren en bij te stellen waar nodig. Tijdens deze controlebezoeken kunnen aanvullende onderzoeken worden uitgevoerd, zoals bloedtesten of beeldvorming, om de toestand van de lever en andere betrokken organen te monitoren. Hierdoor kan vroegtijdige interventie plaatsvinden als er veranderingen optreden in de gezondheidstoestand van de patiënt.

Psychosociale ondersteuning
Patiënten met ascites kunnen ook psychologische en sociale ondersteuning nodig hebben. De diagnose en behandeling van een chronische aandoening kunnen emotionele belasting met zich meebrengen, en het is belangrijk dat patiënten toegang hebben tot geestelijke gezondheidszorg en ondersteuning van vrienden en familie. Steungroepen kunnen ook een waardevolle bron van informatie en emotionele steun bieden, waardoor patiënten zich minder geïsoleerd voelen.

Daarnaast kan voedingsadvies van een diëtist nuttig zijn om patiënten te helpen hun voeding effectief te beheren, rekening houdend met hun unieke gezondheidsbehoeften. Het is belangrijk dat patiënten begrijpen dat het aanpassen van hun levensstijl en voedingspatroon een integraal onderdeel is van hun algehele behandeling en herstel.

Prognose van ascites

Algemene prognose
De prognose van ascites hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de ernst van de aandoening.

Bij levercirrose
Ascites veroorzaakt door levercirrose kan chronisch zijn en verergert meestal naarmate de leverziekte voortschrijdt. Behandeling kan de symptomen verlichten, maar de levensverwachting kan beperkt zijn als de levercirrose niet effectief wordt beheerd of behandeld.

Bij andere oorzaken
Wanneer ascites het gevolg is van behandelbare aandoeningen zoals infecties of hartfalen, kan de prognose beter zijn. Succesvolle behandeling van de onderliggende oorzaak kan leiden tot een aanzienlijke verbetering van de symptomen en de algehele gezondheid.

Complicaties
Complicaties zoals infecties, nierfalen of ademhalingsproblemen kunnen de prognose verslechteren. Vroege detectie en behandeling van deze complicaties zijn cruciaal voor het verbeteren van de uitkomst.

Behandeling en management
Effectieve behandeling en management van ascites, inclusief voedings- en medicamenteuze therapieën, kunnen de symptomen verlichten en de levenskwaliteit verbeteren. Regelmatige medische opvolging is belangrijk om de voortgang te monitoren en aanpassingen in de behandeling te maken indien nodig.

Complicaties bij ascites

Moeilijkheden bij voeding en hydratatie
Ascites kan het eten, drinken en bewegen bemoeilijken. Wanneer de buikholte zich vult met vocht, kan dit een vol gevoel geven en zelfs pijn veroorzaken, wat de eetlust van de patiënt kan verminderen. De druk van het vocht kan de maag samenpersen, waardoor de opname van voedsel en vloeistoffen moeilijker wordt. Patiënten kunnen ook een verhoogd risico lopen op ondervoeding, wat kan leiden tot een afname van de spiermassa en een verzwakt immuunsysteem. Dit kan een negatieve invloed hebben op hun algehele gezondheid en herstelvermogen.

Ademhalingsproblemen door druk op het diafragma
Sommige patiënten ontwikkelen ademhalingsproblemen als gevolg van de druk van de vloeistof op de longen. Dit kan resulteren in een verminderde zuurstofopname en kan de algehele zuurstofvoorziening aan het lichaam negatief beïnvloeden. Bij aanzienlijke vochtophoping kan de patiënt last krijgen van kortademigheid, vooral bij inspanning of wanneer ze liggen. Dit kan leiden tot een verminderde levenskwaliteit en kan zelfs verergeren bij patiënten met reeds bestaande longaandoeningen zoals chronische obstructieve longziekte (COPD) of astma.

Buikvliesinfecties en nierfalen
Ascites kan leiden tot buikvliesinfecties, die op hun beurt nierfalen kunnen veroorzaken. Een veelvoorkomende infectie bij patiënten met ascites is spontane bacteriële peritonitis (SBP), een ernstige en potentieel levensbedreigende aandoening. Deze infectie kan zich ontwikkelen wanneer bacteriën vanuit de bloedbaan de buikholte binnendringen. Symptomen van SBP kunnen koorts, buikpijn en verergering van de symptomen van ascites zijn. Indien niet tijdig behandeld, kan deze infectie leiden tot septische shock en multipele orgaanfalen, wat de noodzaak voor intensieve medische zorg verhoogt.

Risico op hernia's
Andere mogelijke complicaties zijn navelbreuken en liesbreuken. De verhoogde druk in de buikholte door ascites kan leiden tot de ontwikkeling van breuken, waarbij een deel van de buikinhoud door een opening in de buikwand naar buiten puilt. Dit kan niet alleen leiden tot ongemak en pijn, maar kan ook resulteren in ernstige complicaties zoals incarceratie of strangulatie van de darminhoud. Deze complicaties vereisen vaak chirurgische ingreep om ze te corrigeren en kunnen de hersteltijd van de patiënt verlengen.

Verergering van de onderliggende aandoening
Bovendien kan ascites geassocieerd zijn met een verslechtering van de onderliggende aandoening die tot ascites heeft geleid, zoals levercirrose of hartfalen. Deze verergering kan leiden tot een cyclus van toenemende symptomen en complicaties, waardoor de noodzaak voor intensieve medische zorg toeneemt. Bij levercirrose kan de opbouw van vocht de leverfunctie verder aantasten, wat leidt tot een verhoogde kans op ernstige complicaties zoals leverfalen en hepatocellulair carcinoom. Regelmatige opvolging en monitoring zijn essentieel om vroegtijdig in te grijpen bij het optreden van complicaties, zodat patiënten de juiste zorg en behandeling kunnen ontvangen.

Preventie: Stoppen met alcohol en roken

Gezonde levensstijl en voeding
Een gezonde levensstijl kan ascites helpen voorkomen. Dit omvat regelmatige lichaamsbeweging, wat niet alleen de algehele gezondheid verbetert, maar ook kan bijdragen aan het behoud van een gezond gewicht. Een zoutarm voedingspatroon is cruciaal, aangezien een hoge zoutinname kan leiden tot vochtretentie en verergering van ascites. Het handhaven van een gezond gewicht helpt de druk op de organen te verminderen en kan het risico op het ontwikkelen van leverziekten, die vaak bijdragen aan ascites, verlagen.

Stoppen met roken
Het stoppen met roken is sterk aanbevolen, omdat roken de gezondheid van de lever kan aantasten en het risico op leverziekten, waaronder levercirrose, kan verhogen. Roken kan ook de effectiviteit van behandelingen voor bestaande aandoeningen verminderen en de algemene conditie van de patiënt verslechteren. Het verbeteren van de algehele gezondheid door te stoppen met roken kan bijdragen aan het voorkomen van complicaties die samenhangen met ascites.

Beperken van alcoholgebruik
Het stoppen met alcoholgebruik is een van de belangrijkste stappen in de preventie van ascites, vooral voor mensen met een verhoogd risico op leveraandoeningen. Overmatig alcoholgebruik kan leiden tot levercirrose, wat een veelvoorkomende oorzaak van ascites is. Het is cruciaal om alcoholconsumptie te beperken of volledig te vermijden om levergezondheid te behouden.

Vaccinatie tegen hepatitis
Vaccinatie tegen hepatitis kan ook bijdragen aan de preventie van levergerelateerde complicaties zoals ascites. Hepatitis-infecties kunnen leiden tot ernstige leverbeschadiging en cirrose. Door uzelf te laten vaccineren tegen hepatitis A en B, kunnen mensen het risico op deze infecties verminderen en daarmee het risico op het ontwikkelen van ascites door leverziekte verlagen. Regelmatige medische controles zijn ook belangrijk om vroegtijdige tekenen van leverziekte op te sporen en om tijdig te kunnen ingrijpen indien nodig.

Lees verder

• Oedeem (vochtretentie): Getroffen lichaamsdelen en oorzaken