Lintworm bij de mens: symptomen, besmettelijk en behandeling

Lintwormen zijn platte, gesegmenteerde wormen die in de darmen van sommige dieren leven. De eitjes van een lintworm kun je binnenkrijgen door het eten van rauw of onvoldoende verhit vlees. Ook groente kan een besmettingsbron zijn als er met lintworm besmette mest is gebruikt en de groente niet goed is gewassen of gekookt. De eitjes komen in de darm terecht en groeien aldaar uit tot een volwassen lintworm die zich vasthecht in de darm. Lintwormen komen in Nederland niet veel voor. Behandeling van lintworm vindt plaats met een antiworm-middel. Bij de meeste lintworminfecties moet je één keer tabletten slikken. Door geen rauw of onvoldoende verhit vlees of vis te eten en het in acht nemen van een goede hygiëne, kun je besmetting voorkomen.

Lintworm bij mens

• Wat is een lintworm?
• Soorten lintwormen
• Runderlintworm (Taenia saginata)
• Varkenslintworm (Taenia solium)
• Vislintworm (Diphyllobothrium latum)
• Oorzaak van de besmetting
• Besmetting voorkomen
• Risicofactoren
• Lintworm symptomen bij de mens
• Complicaties
• Afsluiting van spijsvereringsorganen
• Neurocysticercosis
• Cysten in organen
• Onderzoek en diagnose
• Ontlastingsonderzoek
• Differentiële diagnose
• Behandeling lintworm
• Wormdodend middel
• Behandelingen van invasieve infecties
• Prognose

Wat is een lintworm?

Lintwormen zijn platte, gesegmenteerde wormen die in de darmen van sommige dieren leven. Met een kopdeel zit deze parasiet stevig verankerd in de darmwand. Een volwassen lintworm kan maar liefst 2 tot 10 meter lang worden en een levensduur hebben van grofweg 25 jaar. Dieren kunnen besmet raken met deze parasieten wanneer ze grazen in weilanden of vervuild water drinken. Het eten van onvoldoende verhit vlees van besmette dieren is de belangrijkste oorzaak van een lintwormnfectie bij mensen. Hoewel lintworm bij de mens meestal weinig klachten veroorzaakt en gemakkelijk te behandelen is, kan het soms leiden tot ernstige, levensbedreigende problemen. Dat is de reden waarom het zo belangrijk is om de symptomen te herkennen en te weten wat je moet doen om besmetting te voorkomen.

Soorten lintwormen

In Nederland zijn er drie soorten lintwormen die bij de mens in de darmen kunnen voorkomen:

Runderlintworm (Taenia saginata)

Dit betreft een grote lintworm die vele meters lang kan worden en de stukjes geledingen die afbreken zijn witachtig van kleur en ongeveer 2 cm lang. Deze stukjes worden met je poep uitgescheiden en zijn met het blote oog zichtbaar. Deze stukjes kunnen grofweg 90.000 eitjes bevatten. Door het eten van rauw of onvoldoende verhit rundvlees dat is besmet met blaaswormen, kun je ermee besmet worden. Een blaasworm of cysticercus duidt op een blaas gevuld met vocht waarin zich een onrijpe lintwormkop bevindt. Deze kan jaren in het rund overleven. Op het moment dat het dier geslacht wordt en je het vlees onvoldoende verhit en vervolgens eet, kan de levende lintwormkop in je darm terechtkomen en zich aldaar gedurende ongeveer twee maanden ontwikkelen tot een heuse lintworm. Hiermee is de cyclus rond is. De eitjes die je daarna uitscheidt zijn evenwel niet besmettelijk voor mensen. Alleen bij een koe of een kalf kunnen ze weer uitgroeien tot blaaswormen.

Varkenslintworm (Taenia solium)

Dit betreft een kloeke lintworm die vaak 2 tot 7 meter lang wordt. Ook de geledingen van de varkenslintworm kun je met het blote oog in ontlasting waarnemen. Deze bevatten grofweg 50.000 eitjes, minder dan bij de geledingen van de runderlintworm. Door rauw of onvoldoende verhit varkensvlees te consumeren waarin blaaswormen aanwezig zijn, kun je ermee besmet worden.

De mens kan bij de varkenslintworm als tussengastheer fungeren. Opname van eitjes kan leiden tot het vormen van de blaasworm. Dit wordt 'cysticercose' genoemd. Als de blaaswormen of cysticerci in de spieren of huid voorkomen, heb je veelal weinig of geen last van klachten. Er kunnen echter ernstige symptomen ontstaan als de blaasjes in de hersenen of ogen terechtkomen. Bij blaaswormen in de hersenen (neurocysticercosis) kunnen symptomen van hersenvliesontsteking ontstaan met hoofdpijn, verwardheid, epileptische aanvallen en een stijve nek. Vaak worden de klachten verward met de aanwezigheid van een hersentumor. Als het oog is aangedaan, kun je getroffen worden door een oogontsteking (oculaire cysticercosis). De klachten die je ontwikkelt hangen niet alleen af van de hoeveelheid blaaswormen, maar ook van de locatie, de vorm en de grootte.

Vislintworm (Diphyllobothrium latum)

Deze lastpak kun je oplopen door rauwe of onvoldoende verhitte vis (zoals snoek, forel, baars en zalm) te eten waarin de blaaswormen zitten. De lintworm kan tot tien meter lang worden. Ook deze lintworm scheidt geledingen gevuld met eieren af, die met de ontlasting het lichaam verlaten.

Oorzaak van de besmetting

Door het inslikken van de eitjes van de lintworm, kun je besmet raken. Deze eitjes kunnen voorkomen in vlees en vis. Je kunt ze binnenkrijgen door rauw of niet goed gegaard vis of vlees te eten. Bij rauw vlees kun je denken aan filet americain, rauw gehakt en tartaar. Daarnaast kunnen er eitjes aanwezig zijn in groente die met lintworm besmette mest is bemest. In de darm groeien de eitjes uit tot een volwassen lintworm, welke zich vasthecht aan de darmwand. Aan de achterzijde vallen er geregeld witgele stukjes af, die in de ontlasting terechtkomen.

Besmetting voorkomen

Door geen rauw of onvoldoende verhit vlees of vis te eten, kun je besmetting voorkomen. Het is dus belangrijk of vis en vlees goed te koken of te bakken. Eet ook geen ongewassen groente. Zwem in (sub)tropische gebieden niet in zoet water. Ga naar een zwembad met gechloreerd water. Voorts is het belangrijk om de handen grondig te wassen met warm water en zeep na toiletgebruik, een luierwissel en voedselbereiding.

Risicofactoren

Factoren die je mogelijk een groter risico op lintworminfectie kunnen opleveren zijn:

• Slechte hygiëne. Hierdoor is de kans groter dat je besmette ontlasting inneemt via voedsel of water, via de mond (met besmette vingers) of door besmette grond.
• Blootstelling aan vee. Dit is vooral problematisch in gebieden waar menselijke en dierlijke uitwerpselen niet op de juiste manier worden verwijderd.
• Reizen naar ontwikkelingslanden. Infecties komen vaker voor in gebieden met slechte sanitatiepraktijken.
• Rauw of onvoldoende gaar vlees eten. Onjuiste bereiding van vlees kan ertoe leiden dat lintwormeieren en larven uit besmette varkens- of runderresten niet worden gedood.
• Wonen in endemische gebieden. In bepaalde delen van de wereld is de kans groter op blootstelling aan lintwormeieren. Het risico om in contact te komen met eieren van de varkenslintworm (Taenia solium) is bijvoorbeeld groter in gebieden in Latijns-Amerika, China, Sub-Sahara Afrika of Zuidoost-Azië waar vrije uitloopvarkens vaker voorkomen.

Lintworm symptomen bij de mens

Meestal heb je geen klachten als je een lintworm bij je draagt. Het is een fabeltje dat je veel gewicht verliest door een lintworm. Slechts zelden veroorzaakt een lintworm gewichtsverlies. Een lintworm wordt vaak opgemerkt doordat je kleine witgele segmenten in je poep aantreft. Deze stukjes kunnen jeuk aan de anus veroorzaken. Soms kan een lintworm (vage) buikpijnklachten veroorzaken. Mensen die zijn geïnfecteerd met een vislintworm kunnen een vitamine B12-tekort oplopen, waardoor ze bloedarmoede krijgen.

Complicaties

Intestinale lintworminfecties veroorzaken meestal geen complicaties. Soms kunnen één van de volgende complicaties optreden.

Afsluiting van spijsvereringsorganen

Complicatie kan bestaan uit afsluiting van spijsvereringsorganen. Als lintwormen groot genoeg worden, kunnen ze je alvleesklier afsluiten, wat leidt tot een een alvleesklierontsteking. Ook kunnen de lintwormen de galwegen afsluiten, die gal van de lever en galblaas naar je darmen vervoeren, of je alvleesklierkanaal, dat spijsverteringsvloeistoffen van je alvleesklier naar je darm vervoert.

Neurocysticercosis

Er kan neurocysticercosis optreden bij een invasieve varkenslintworminfectie, wat kan resulteren in hoofdpijn en visusstoornissen, evenals epileptische aanvallen, meningitis, hydrocefalus (waterhoofd) of dementie. De dood kan optreden in ernstige gevallen.

Cysten in organen

Wanneer larven migreren naar de lever, longen of andere organen,vormen ze cysten. Na verloop van tijd kunnen deze cysten zo groot worden dat het orgaan minder goed begint te functioneren of de bloedtoevoer vermindert. Lintwormcysten kunnen soms scheuren, waardoor ze meer larven vrijgeven, die zich kunnen verplaatsen naar andere organen en extra cysten vormen. Een gescheurde of lekkende cyste kan een allergie-achtige reactie veroorzaken, met symptomen als jeuk, netelroos, zwelling en moeite met ademhalen. In ernstige gevallen kan chirurgie of orgaantransplantatie nodig zijn.

Onderzoek en diagnose

Ontlastingsonderzoek

De kleine, witgele segmenten in de ontlasting zijn karakteristiek voor een lintworm. Bij twijfel kan de huisarts een ontlastingsonderzoek in een laboratorium laten verrichten. Op basis daarvan kan met zekerheid een lintworm vastgesteld worden.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnose van lintworm is:

• Anafylaxie
• Arteriitis temporalis (een ontsteking van een bloedvat in je hoofd, bij de slaap)
• Blindedarmontsteking (appendicitis
• Galblaasontsteking
• Chronische bloedarmoede
• Emfyseem
• Longabces
• Hersenontsteking (encefalitis)
• Enteritis of darmontsteking
• Gastro-enteritis (buikgriep)
• Idiopathische epilepsie
• Prikkelbare darm syndroom (PDS)
• Hersenvliesontsteking
• Tumoren

Behandeling lintworm

Wormdodend middel

Behandeling bestaat uit het slikken van een wormdodend middel, zoals antiniclosamide. Deze vernietigt lintwormen en zorgt dat ze loskomen van de darmwand, waarna de dode lintworm (al dan niet in stukjes) je darmen verlaat via de ontlasting.

Behandelingen van invasieve infecties

Het behandelen van een invasieve infectie hangt af van de locatie en de gevolgen van de infectie.

Anthelminthicum
Albendazol is een anthelminthicum (middel tegen wormen) dat onder meer wordt ingezet bij sommige lintwormcysten om deze te verkleinen. De arts kan de cysten periodiek controleren met behulp van beeldvormende onderzoeken zoals echografie of röntgenfoto's om er zeker van te zijn dat het geneesmiddel effectief is.

Ontstekingsremmende behandeling
Stervende lintwormcysten kunnen zwelling of ontsteking in weefsels of organen veroorzaken. De arts kan corticosteroïden voorschrijven, zoals prednison of dexamethason, om de ontsteking tegen te gaan.

Anti-epileptische behandeling
Als de besmetting toevallen veroorzaakt, kunnen anti-epileptica deze stoppen.

Plaatsing van een shunt
Hydrocephalus kan overmatig vocht in de hersenen veroorzaken. Bij een hydrocefalus kan een shunt aangelegd worden om het teveel aan hersenvocht te laten afvloeien uit de hersenen.

Chirurgie
Afhankelijk van hun locatie en symptomen, kunnen cysten soms operatief verwijderd worden. Cysten die zich ontwikkelen in de lever, longen en ogen worden meestal verwijderd, omdat ze uiteindelijk de functie van de organen kunnen bedreigen. Soms is drainage een alternatief voor een operatie. De plek wordt behandeld met een spoeling met een antiparasitaire oplossing.

Prognose

Intestinale lintwormen zonder verdere complicaties, hebben een uitstekende prognose.

Lees verder

• Wormen bij mensen: oorzaken wormen in darmen en ontlasting
• Aarsmaden: klein witte wormpjes rond aars of anus
• Spoelwormen bij mensen: symptomen en behandeling
• Zweepwormen (Trichuris trichiura): symptomen en behandeling
• Jeuk aan de anus: symptomen, oorzaak en behandeling