Spoelwormen bij mensen: symptomen en behandeling

Spoelwormen zijn wormen die zich in de dunne darm ophouden en vaak verloopt een infectie bij mensen zonder noemenswaardige symptomen. De eitjes van spoelwormen zitten in kattenpoep en hondenpoep en ook in grond in plantsoenen, niet afgedekte zandbakken en rond bomen, en verder op alle plekken waar honden en katten poepen. Vooral kinderen raken gemakkelijk besmet, omdat ze op de grond en in zandbakken spelen. Het kind kan eitjes aan zijn hand krijgen door bijvoorbeeld te spelen in een zandbak en via de handen kunnen die in de mond terechtkomen. Behandeling van spoelwormen vindt plaats middels een wormenkuur, welke te koop is bij apotheek of drogist. Het werkzame bestanddeel is mebendazol.

• Spoelwormen bij mensen
• Toxocariasis
• Van dier op mens
• Ascaris lumbricoides
• Hoe raak je besmet met spoelwormen?
• Wat zijn de symptomen?
• Verschijnselen
• Heel zelden ernstige klachten
• Hoe kun je besmetting voorkomen?
• Onderzoek en diagnose
• Visuele inspectie en symptoomanalyse
• Laboratoriumonderzoek
• Bloedonderzoek
• Beeldvormingstechnieken
• Differentiële diagnose
• Medische geschiedenis en risicofactoren
• Hoe worden spoelwormen behandeld?
• Prognose

Spoelwormen bij mensen

Spoelwormen zijn ronde wormen. Ze hebben een lengte van meestal tussen de 5 en 15 cm. Er zijn verschillende soorten spoelwormen. Spoelwormen behoren tot de groep rondwormen (nematoden). Ze komen bij mensen en dieren voor.

Toxocariasis

Van dier op mens

Toxocariasis is een infectie die wordt overgedragen van dieren op mensen (zoönose), welke wordt veroorzaakt door parasitaire rondwormen die vaak gevonden worden aangetroffen in de darmen van honden (Toxocara canis) en katten (T. cati). Hier te lande raken zowel kinderen als volwassenen vooral besmet met de honden- en kattenspoelworm. Bijna één op de vijf Nederlanders is wel eens besmet geraakt met eitjes van deze lastpak, die via de handen in je mond terechtkomen. Daaruit komen larven die zich via de darmwand verspreiden door het lichaam en zich vervolgens in verschillende organen kunnen nestelen. De larven groeien bij mensen niet uit tot wormen.

Ascaris lumbricoides

De spoelworm ascaris lumbricoides houdt zich wel op in de darmen van de mens. De ascaris lumbricoides is een ronde, op een regenworm gelijkende ingewandsworm, en bij de mens heeft deze een lengte van 15 tot 25 cm. Je kunt met deze parasiet besmet raken in warme gebieden met slechte sanitaire voorzieningen. Besmetting met deze worm komt in Nederland niet zo vaak voor. Het kan voorkomen dat je zo'n worm of een kluwentje wormen aantreft bij de ontlasting.

Hoe raak je besmet met spoelwormen?

Honden en katten kunnen via hun ontlasting mensen besmetten met eitjes van spoelwormen. Vooral kinderen zijn de pisang. Zij raken gemakkelijk besmet, bijvoorbeeld via ontlasting van katten of honden in de zandbak of op de grond. De eitjes komen aan hun handen en via hun handen in hun mond. Niet alleen jonge kinderen, maar ook eigenaren van honden of katten hebben een hogere kans op besmetting.

Wat zijn de symptomen?

Verschijnselen

Van een besmetting met spoelwormen merk je vaak niets en de besmetting duurt vaak ook niet lang. In sommige gevallen kan een besmetting met spoelwormen gedurende langere tijd voor griepachtige klachten zorgen, waarbij koorts, algehele malaise, buikpijn en kriebelhoest voorop staan. Het is veelal niet duidelijk waar deze klachten vandaan komen. Deze symptomen kunnen optreden doordat de larven organen als longen of lever zijn binnengedrongen.

Heel zelden ernstige klachten

Wanneer de larven in de hersenen aanwezig zijn, kun je last krijgen van epileptische aanvallen. En slechts zeer zelden kan er een beschadiging aan het netvlies optreden indien de larven in het oog zitten. Bij personen met een aanleg voor allergisch astma, kan een verergering van de klachten optreden.

Hoe kun je besmetting voorkomen?

Neem de volgende (hygiëne)maatregelen in acht om besmetting met spoelwormen te voorkómen:

• Behandel huisdieren (katten en honden) periodiek met een wormenkuur (twee keer per jaar ontwormen is voldoende).
• Was je handen (en die van je kind) met water en zeep na ieder toiletbezoek, voor het (bereiden van) eten, na het tuinieren (of spelen in de zandbak) en na het schoonmaken van de kattenbak of het verwijderen van hondenpoep en/of kattenpoep.
• Verwijder honden- en kattenpoep uit de tuin. Uitwerpselen moeten ofwel worden begraven of verpakt en weggegooid worden in de afvalbak.
• Verschoon ten minste eenmaal per week de mand of ligplaats van hond of kat.
• Bedek de zandbak na het spelen met een deksel of een net, zodat katten er niet in poepen.
• Laat je kind niet eten of drinken als hij of zij in de zandbak speelt.
• Zorg bij het kind voor korte nagels, zodat er minder snel eitjes achter blijven haken.

Onderzoek en diagnose

Visuele inspectie en symptoomanalyse

Bij het vermoeden van een spoelworminfectie begint de diagnose vaak met een visuele inspectie van de symptomen. Je arts zal vragen naar tekenen zoals buikpijn, misselijkheid, en onverklaarbaar gewichtsverlies. In sommige gevallen kunnen spoelwormen zichtbaar zijn in de ontlasting of bij lichamelijk onderzoek.

Laboratoriumonderzoek

Je huisarts zal meestal ontlastingsmonsters aanvragen om te controleren op aanwezigheid van wormeieren. Dit is de meest directe manier om te bevestigen of er sprake is van een spoelworminfectie. Meerdere monsters kunnen nodig zijn om een definitieve diagnose te stellen, omdat wormeieren niet altijd in elke ontlasting aanwezig zijn.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek kan helpen bij het vaststellen van een spoelworminfectie door te zoeken naar verhoogde niveaus van eosinofielen, een type witte bloedcel dat vaak stijgt bij parasitaire infecties. Dit kan een indicatie zijn van een worminfectie, hoewel het niet specifiek voor spoelwormen is.

Beeldvormingstechnieken

In complexe gevallen kan je arts beeldvormingstechnieken zoals een echografie, röntgenfoto of CT-scan aanbevelen. Deze technieken helpen om de omvang van de infectie en de locatie van de wormen in het lichaam te visualiseren, vooral als de infectie zich heeft verspreid naar andere organen.

Differentiële diagnose

Het is belangrijk om andere mogelijke oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Dit kan inhouden dat andere parasitaire infecties, gastro-intestinale aandoeningen of chronische ziekten worden onderzocht. Dit helpt ervoor te zorgen dat de juiste behandeling wordt gekozen.

Medische geschiedenis en risicofactoren

Je arts zal ook je medische geschiedenis en risicofactoren beoordelen. Bijvoorbeeld, recente reizen naar gebieden waar spoelwormen endemisch zijn of blootstelling aan risicovolle omgevingen kunnen bijdragen aan de diagnose. Dit helpt bij het afstemmen van de diagnose op je specifieke situatie.

Hoe worden spoelwormen behandeld?

Microscopisch onderzoek van de ontlasting bevestigt de aanwezigheid van spoelwormen. Zodra de diagnose is gesteld, schrijft de huisarts een wormdodend middel voor. Meestal wordt mebendazol gebruikt, dat effectief is tegen deze parasieten. Dit medicijn moet je drie dagen innemen.

Gedurende deze periode zullen de wormen in je lichaam worden uitgeroeid. Na de kuur kun je nog dode wormen in je ontlasting zien. Dit is normaal. Het kan zijn dat je na drie tot vier weken nog steeds wormen in je ontlasting vindt. In dat geval herhaal je de kuur zoals voorgeschreven door je arts.

In sommige gevallen kan je arts besluiten om aanvullende tests of behandelingen aan te raden als de symptomen aanhouden. Het is belangrijk om de volledige kuur te volgen en alle aanwijzingen van je arts op te volgen om een volledige uitroeiing van de wormen te garanderen.

Daarnaast kan je arts advies geven over hoe je de verspreiding van de infectie kunt voorkomen, zoals het verbeteren van hygiëne en het grondig wassen van voedsel.

Prognose

Bij de prognose van een spoelworminfectie zie je meestal een snelle verbetering na behandeling. De meeste mensen herstellen goed. Na de kuur met wormdodende medicatie verdwijnen de symptomen vaak binnen enkele weken. Je kunt nog dode wormen in je ontlasting zien, wat normaal is. Dit betekent dat de medicatie werkt.

Als je na drie tot vier weken nog steeds wormen ziet, kan een tweede kuur nodig zijn. Dit is meestal een snelle oplossing.

Soms kunnen complicaties optreden, maar dat is zeldzaam. In zo'n geval is een vervolgonderzoek noodzakelijk. Over het algemeen biedt de prognose bij spoelwormen veel hoop. Met een juiste behandeling en goede hygiëne ben je snel weer op de been.

Lees verder

• Wormen bij mensen: oorzaken wormen in darmen en ontlasting
• Aarsmaden: klein witte wormpjes rond aars of anus
• Lintworm bij de mens: symptomen, besmettelijk en behandeling
• Zweepwormen (Trichuris trichiura): symptomen en behandeling
• Jeuk aan de anus: symptomen, oorzaak en behandeling