Astma en astma-aanval: symptomen, oorzaak en behandeling

Astma symptomen bestaan vaak uit hoesten en een piepende ademhaling. Andere veelvoorkomende astma symptomen zijn benauwdheid en kortademigheid. Astma is een chronische ziekte die ademhalingsproblemen kan veroorzaken. Mensen met astma kunnen soms moeilijk ademhalend doordat hun luchtwegen snel geprikkeld raken door allerlei stoffen. Zij kunnen dan kortademig worden, 'piepend' ademen of hoesten. Het is een chronische ontsteking van de luchtwegen. Astma kan niet worden genezen, maar het kan wel worden gemanaged. Astma wordt vaak al vastgesteld in de kindertijd. Desalniettemin hebben volwassene nog steeds een kans om astma te ontwikkelen: naar schatting 6 op de 1.000 mensen overkomt dit. Bij astma worden pufjes met een lage dosis prednison (inhalatiecorticosteroïden) voorgeschreven. Deze medicijnen beschermen je luchtwegen voor een aanval van benauwdheid (astma-aanval). Naast deze beschermende pufjes worden ook altijd luchtwegverwijdende pufjes voorgeschreven.

• Wat is astma?
• Chronische aandoening
• Luchtwegen extra gevoelig
• Benauwdheid
• Astma komt in aanvallen
• Astma bij volwassenen
• Symptomen en klachten van astma
• Klachten
• Astma symptomen variëren
• Klachtenvrije periodes
• Astma-aanvallen
• De vroege symptomen van astma
• Astma waarschuwingssignalen
• Astma actieplan
• Herken de symptomen van astma bij kinderen
• Chronisch hoesten, kortademig en piepende ademhaling
• Jonge kinderen en astma
• Onderzoek en diagnose
• Astma behandeling
• Medicatie
• Prednison en andere middelen
• Verkeerd gebruik van inhaler
• Immunotherapie
• Biologicals
• Leefstijlmaatregelen
• Luchtreiniger
• Voeding
• Bleekselderij
• Selenium
• Nieuwe ontwikkelingen en nieuws over astma

Wat is astma?

Chronische aandoening

Astma is een chronische ziekte die ademhalingsproblemen kan veroorzaken. Mensen met astma kunnen soms moeilijk ademhalend doordat hun luchtwegen snel geprikkeld raken door allerlei stoffen. Zij kunnen dan kortademig worden, 'piepend' ademen of hoesten. Het is een chronische ontsteking van de luchtwegen. Astma kan niet worden genezen, maar het kan wel worden gemanaged. Met de juiste behandeling kunnen mensen met astma een normaal, actief leven leiden.

Luchtwegen extra gevoelig

De luchtwegen van mensen met astma zijn extra gevoelig. Wanneer een astmapatiënt in de buurt is van bepaalde stoffen, kan dit zijn weerslag hebben op zijn extra gevoelige luchtwegen. Hierbij kan gedacht worden aan huisstofmijt, huisdieren of pollen. Maar er kunnen ook klachten ontstaan door niet-allergische prikkels zoals sigarettenrook, parfum en mist. Onder invloed van inspanning, stress en spanning, prikkelende factoren in de lucht en allergenen kan een astma-aanval ontstaan

Benauwdheid

De luchtwegen worden ten gevolge van deze prikkeling rood en gezwollen - de lagere luchtwegen (de longen) raken ontstoken. Ze vullen zich met slijm. De zwelling en het slijm maken de luchtwegen smaller, waardoor het moeilijker wordt om lucht door te laten. De longen raken uiteindelijk overvol met lucht. De lucht wordt niet genoeg ververst en dit leidt benauwdheid.

Astma komt in aanvallen

De benauwdheid en andere klachten (zie onder) treden op in aanvallen en periodes. Dikwijls treedt een aanval 's nachts of 's morgens vroeg op. Mensen met astma hebben vaak gedurende korte of langere tijd weinig tot geen klachten. Desalniettemin blijven de luchtwegen ook in deze rustige periode iets ontstoken. Daarom is astma een chronische aandoening. Chronisch betekent het langdurig blijven bestaan van een ziekte of één of meer van de verschijnselen van die ziekte.

Astma bij volwassenen

In de overgrote meerderheid van de gevallen wordt astma vastgesteld in de kindertijd. De kans dat je als volwassene alsnog astma blijkt te hebben, is zeer klein. Naar schatting 6 op de 1.000 mensen overkomt dit. Als je een direct familielid met astma hebt, is de kans groter dat je het ook krijgt. Maar astma kun je ook op latere leeftijd ontwikkelen als je geen familieleden hebt met astma. Astma kan uitgelokt worden door externe factoren, zoals je leefomgeving of je levensstijl. Een belangrijke uitlokkende factor is roken. Tabaksrook is schadelijk voor je luchtwegen en prikkelt deze. Als dit over langere tijd gebeurt, dan wordt de kans groter dat er een ontstekingsreactie ontstaat in je luchtwegen. Blijft de prikkeling bestaan, dan kan deze ontstekingsreactie chronisch worden. Luchtvervuiling is ook een factor in de ontwikkeling van astma; bijvoorbeeld in de buurt wonen van een snelweg. Er zijn ook mensen die beroepsmatig regelmatig en soms onbedoeld vervuilde lucht of chemische dampen inademen. Bij mensen met hooikoorts of huisstofmijtallergie kan overprikkeling van de luchtwegen ook een aanleiding zijn voor astma.

Symptomen en klachten van astma

Klachten

De volgende klachten en symptomen kunnen optreden bij astma:

• hoesten, vooral 's nachts, waarbij soms slijm wordt opgehoest;
• reutelend, piepend, zagend of brommend ademhalen;
• kortademigheid in aanvallen of gedurende perioden;
• kortademigheid bij inspanning;
• beklemmend gevoel op de borst, pijn of druk;
• (soms) blauwe vingers door zuurstoftekort.

Astma symptomen variëren

Niet elk persoon met astma heeft dezelfde symptomen op dezelfde wijze. Niet alle symptomen hoeven zich voor te doen en het is ook mogelijk dat verschillende symptomen van astma zich op verschillende tijdstippen aandienen. De symptomen kunnen ook variëren. Zo kan de ene astma-aanval mild verlopen en de andere juist weer ernstiger.

Klachtenvrije periodes

Sommige mensen met astma hebben langere perioden waarin ze (vrijwel) klachtenvrij zijn, onderbroken door periodieke verergering van hun symptomen door astma-aanvallen. Anderen kunnen elke dag in meer of mindere mate last hebben van astmasymptomen. Bovendien hebben sommige mensen alleen last van astma tijdens zware lichamelijke inspanning of als ze getroffen worden door een virale infectie zoals verkoudheid of griep.

Astma-aanvallen

Milde astma-aanvallen komen over het algemeen vaker voor dan ernstige aanvallen. Het is belangrijk milde symptomen te herkennen en deze direct te behandelen, teneinde te voorkomen dat ernstige episodes optreden en om de astma goed onder controle te houden.

De vroege symptomen van astma

Vroege waarschuwingssignalen zijn veranderingen die plaatsvinden net voor of aan het begin van een astma-aanval. Deze symptomen kunnen optreden voordat de bekende symptomen van astma zich voordoen. Deze signalen zijn de eerste tekenen dat de astma verergert.

Astma waarschuwingssignalen

In het algemeen zijn deze symptomen niet ernstig genoeg om de dagelijkse activiteiten er voor te laten staan. Maar door de symptomen te (h)erkennen en bijvoorbeeld tijdig een 'pufje' te nemen (het inhaleren van medicijnen bij luchtwegklachten), kan een astma-aanval of verergering van de klachten voorkomen worden. Vroegtijdige waarschuwingssignalen zijn onder andere:

• frequent hoesten, vooral 's nachts;
• kortademigheid;
• snel vermoeid zijn of zwak voelen bij lichamelijke inspanning;
• piepende ademhaling (wheezing) of hoesten na het sporten;
• moe, snel overstuur, chagrijnig of humeurig;
• tekenen van een verkoudheid of een allergie (niezen, loopneus, hoesten, verstopte neus; keelpijn en hoofdpijn)
• slaapproblemen.

Astma actieplan

Bij vroege tekenen of symptomen, kan de inname van astmamedicatie verhoogd worden, zoals beschreven in het astma actieplan. Veel astmapatiënten hebben baat bij een goed uitgewerkt en uitgeschreven astma actieplan. In zo'n plan staat tot in detail uitgelegd wanneer de patiënt welke medicatie moet nemen voor het onder controle houden van de ziekte en hoe men moet omgaan met astma-aanvallen. Het tijdig en adequaat reageren op verergering van astma, voorkomt verergering van de klachten.

Herken de symptomen van astma bij kinderen

Astma is de meest voorkomende chronische ziekte op de kinderleeftijd en komt bij 5 tot 12 procent van de kinderen voor. Om onbekende redenen, neemt de incidentie van astma bij kinderen gestaag toe. Hoewel de symptomen van astma kunnen beginnen op elke leeftijd, treden de eerste symptomen van astma vaak op voor het vijfde levensjaar.

Chronisch hoesten, kortademig en piepende ademhaling

De meeste astmapatiënten zijn kortademig, hebben een piepende ademhaling en moeten hoesten. Niet alle kinderen met astma hebben echter een piepende ademhaling. Chronisch hoesten kan het enige duidelijke teken zijn die duidt op astma. Astma kan bij een kind over het hoofd worden gezien als de hoest wordt toegeschreven aan een steeds terugkerende bronchitis.

Jonge kinderen en astma

Bij jonge kinderen zijn speciale criteria opgesteld om te beoordelen of er sprake is van astma. Het is namelijk zo dat niet elke peuter of kleuter die piept en hoest astma heeft. Bij kinderen van twee jaar of jongeren moeten er drie episodes van piepen zijn geweest wil men de diagnose astma stellen.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van astma zal de huisarts je verwijzen naar een longarts. Deze stelt je dan vragen over je klachten, zoals wanneer je zoals last hebt van de longen heeft en hoe lang je deze klachten al hebt. De longarts zal tevens naar je longen luisteren (ademgeluiden) en een foto van je longen laten maken. Daarnaast behoort een eenvoudig longfunctie-onderzoek en bloed laten prikken tot de mogelijkheden. Afhankelijk van de bevindingen van al deze onderzoeken, zal de longarts je terug laten komen voor uitgebreider onderzoek. Mogelijk onderzoeken die je krijgt zijn de volgende:

• Spirometrie, waarbij de functie van de longen wordt gemeten;
• Reversibiliteitsonderzoek, waarbij de longfunctie gemeten wordt voordat en ongeveer een half uur nadat je een luchtwegverwijder hebt ingeademd;
• Hyperreactiviteitsonderzoek, waarbij het effect van een prikkelende stof op je longfunctie wordt gemeten;
• Huidallergietest, waarbij er getest wordt op de aanwezigheid van een allergie;
• Hyperventilatieprovocatietest, waarbij de aanwezigheid van hyperventilatie aangetoond kan worden;
• Looptest, waarbij wordt onderzocht of je inspanningsastma hebt.

Astma behandeling

Medicatie

Bij astma krijg je meestal ontstekingsremmers en luchtwegverwijders voorgeschreven. Deze medicijnen adem je in via de mond met een inhalator, waardoor ze direct in je longen terechtkomen. Deze inhalatoren worden vaak 'puffers' genoemd. Ontstekingsremmers en luchtwegverwijders kunnen ook gecombineerd worden toegediend in één puffer. Deze combinatiemedicijnen zorgen voor zowel bescherming van je longen én verwijding van je luchtwegen. Voorts kan de arts medicijnen voorschrijven voor verschillende allergieën, zoals huisstofmijt, hooikoorts of huisdieren (zoals katten).

Prednison en andere middelen

Kortom, bij astma krijg je pufjes met een lage dosis prednison om aanvallen te voorkomen en pufjes die je luchtwegen openen als je benauwd bent. Bij neusklachten kan een neusspray met corticosteroïden helpen. Bijwerkingen zijn meestal mild, zoals irritatie of een bloedneus. Als het niet genoeg helpt, kan de dosis worden verhoogd of andere medicijnen worden toegevoegd, zoals antihistaminica of montelukast.

Verkeerd gebruik van inhaler

Uit onderzoek blijkt dat astmapatiënten de inhaler vaak verkeerd gebruiken. Slechts 7 procent gebruikt de speciale inhaler zoals die bedoeld is, zo blijkt uit Amerikaans onderzoek (2014). Volgens het Nederlandse Astmafonds moeten patiënten daarom veel betere voorlichting krijgen over de zelfmedicatie en die rol zou vooral door de apothekers moeten worden vervuld.

Immunotherapie

Voor ongeveer een derde van de mensen met astma blijven klachten bestaan, zelfs met de juiste medicatie en aanpassingen in levensstijl. Allergeen-specifieke immunotherapie kan voor deze groep een extra behandeling zijn.

Immunotherapie, ook bekend als desensibilisatie of hyposensibilisatie, is een behandeling voor bepaalde allergieën. Het houdt in dat je geleidelijk aan toenemende hoeveelheden van het allergeen krijgt toegediend, waardoor je afweersysteem er minder gevoelig voor wordt. Hierdoor kunnen allergische reacties verminderen of zelfs verdwijnen, waardoor je mogelijk minder medicijnen nodig hebt. Het is een geval van het kwaad met het kwaad bestrijden.

Biologicals

Bij ernstig astma kan de longarts zogeheten 'biologicals' voorschrijven. Deze medicijnen bevatten eiwitten die specifieke stappen in het ontstekingsproces stoppen. Of je hiervoor in aanmerking komt, wordt vaak besloten in overleg tussen verschillende specialisten. Je gebruikt deze medicijnen langdurig en ze kunnen zowel in het ziekenhuis als thuis worden toegediend.

Er zijn verschillende soorten biologicals die gebruikt kunnen worden bij ernstig astma. Enkele voorbeelden zijn:

• Omalizumab (Xolair)
• Mepolizumab (Nucala)
• Reslizumab (Cinqaero)
• Benralizumab (Fasenra)
• Dupilumab (Dupixent)

Leefstijlmaatregelen

Bij astma is het belangrijk om:

• Niet te roken.
• Regelmatig te bewegen.
• Op je gewicht te letten.
• Allergenen te vermijden bij allergisch astma.

Luchtreiniger

Installeer binnenshuis een luchtreiniger om stofdeeltjes te filteren en de lucht te zuiveren.

Voeding

Bleekselderij

De bestanddelen in bleekselderij werken zeer goed tegen ontstekingen. De in selderij aanwezige stoffen polyacetyleen en luteoline zijn krachtige ontstekingsremmers. Als je last hebt van astma, kan het eten van selderij of het drinken van selderijsap verlichting van de klachten bieden.

Selenium

Er zijn aanwijzingen dat wanneer mensen met astma seleniumsupplementen gebruiken, ze minder astma-gerelateerde symptomen ervaren.[1]


Noot:

1. Allam MF, Lucane RA. Selenium supplementation for asthma. Cochrane Database Syst Rev. 2004;(2):CD003538.

Lees verder

• Huisstofmijtallergie: symptomen, medicijnen en huisdieren
• Slijm ophoesten: wit, geel, grijs, rood sputum ophoesten
• Infectieuze oorzaken van acute hoest: waardoor komt het?
• COPD: symptomen, gevolgen, behandeling en medicatie COPD
• Hyperventilatie: symptomen, klachten, oorzaak en behandeling