Hyperventilatie: symptomen, klachten, oorzaak en behandeling

Hyperventilatie klachten en hyperventilatie symptomen kunnen behoorlijk beangstigend zijn. Hyperventilatie kan zowel overdag als 's nachts optreden. Hyperventilatie heeft te maken met een verkeerde ademhaling. De persoon die hyperventileert ademt te snel en/of te diep. Hyperventilatie veroorzaakt een afname van de hoeveelheid koolzuur in het bloed (kooldioxide of CO2). Dit geeft allerlei verschijnselen en symptomen. Symptomen die kunnen optreden hij hyperventilatie zijn benauwdheid, beklemming op de borst, hartkloppingen, tintelingen in vingers, voeten of mond, transpiratie, hoofdpijn, duizeligheid, gevoel van flauwvallen. Met oefeningen kun je hyperventilatie onder controle krijgen.

• Wat is hyperventilatie?
• Te snel of te diep ademen
• Hoe ontstaan hyperventilatieklachten?
• Oorzaak van hyperventilatie
• Hyperventilatie door verkeerd te ademen
• Fysiologische hyperventilatie
• Hyperventilatie door onderliggende aandoening
• Chronische hyperventilatie
• Symptomen van hyperventilatie
• Verschijnselen
• Hyperventilatie: klachten zijn beangstigend
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Vervolgonderzoek
• Ziekenhuisopname
• Behandeling van hyperventilatie
• Hyperventilatieklachten verminderen door oefeningen
• Afleiding zoeken
• Prognose
• Preventie

Wat is hyperventilatie?

Te snel of te diep ademen

De longen halen zuurstof uit de ingeademde lucht, welke wordt opgelost in het bloed en vervolgens wordt getransporteerd naar de weefsels en organen om deze van zuurstof te voorzien. Als de zuurstof is gebruikt, blijft het afvalproduct koolzuurgas (kooldioxide of CO2) over. De longen halen dit uit het bloed en het wordt uitgeademd. Hoe snel een mens ademt is afhankelijk van de omstandigheden. Als iemand hard loopt of zwaar lichamelijk werk verricht, zal hij vlugger ademen om meer zuurstof binnen te krijgen. Hij verbruikt immers meer zuurstof. Door vlugger te ademen (te hyperventileren) kan iemand meer zuurstof opnemen en meer koolzuurgas uitademen. Hierdoor is er te weinig koolzuurgas in het bloed, waardoor de lichaamsprocessen worden verstoord en het bloed minder zuur wordt en allerlei niet ernstige maar wel vervelende klachten kunnen ontstaan, zoals benauwdheid, beklemming op de borst, hartkloppingen, tintelingen in vingers, voeten of mond, transpiratie en duizeligheid.

Hoe ontstaan hyperventilatieklachten?

Hyperventilatie ontstaat door verkeerd te ademen; wanneer iemand sneller en/of dieper ademt dan normaal. Iemand gaat bijvoorbeeld sneller/dieper ademen, terwijl hij niet actief is en gewoon ergens zit. Dit wordt hyperventilatie genoemd. Het woord 'hyper' staat voor te veel en ventilatie staat voor ademen. Hyperventilatie staat dus voor een te intensieve ademhaling.

Oorzaak van hyperventilatie

Iedereen kan op een gegeven ogenblik last krijgen van hyperventilatie. Er zijn mensen die slechts één keer een hyperventilatie aanval hebben in hun leven, terwijl anderen er terugkerend last van hebben. Hyperventilatie is niet gevaarlijk.

Hyperventilatie door verkeerd te ademen

De oorzaak van hyperventilatie is het verkeerd ademen. De persoon ademt te snel en/of te diep. Dit kan allerlei oorzaken hebben. Stress, paniek en psychische druk zijn de meest voorkomende oorzaken van hyperventilatie. Terugkerende hyperventilatieaanvallen zijn veelal een uiting van een onderliggende paniekstoornis.

Fysiologische hyperventilatie

Er bestaat ook fysiologische hyperventilatie. Dit treedt op wanneer er te weinig zuurstof in het bloed aanwezig is. In dat geval zal men hyperventileren om het zuurstofgehalte te verhogen. Dit ziet men bijvoorbeeld bij bergbeklimmen op grote hoogte, waar het zuurstofgehalte in de lucht lager is. Op grote hoogtes kan een klimmer spontaan beginnen te hyperventileren.

Hyperventilatie door onderliggende aandoening

Hyperventilatie kan ook optreden als gevolg van problemen veroorzaakt door astma, emfyseem, of na het oplopen van hoofdletsel. Het kan ook optreden door vergiftiging (overdosis aspirine).

Chronische hyperventilatie

De meeste episoden van hyperventilatie zijn kort en zonder blijvende effecten. Chronische hyperventilatie of het chronische hyperventilatiesyndroom is van een andere orde. Hoewel het voortkomt uit 'overademing', is dit meestal niet direct duidelijk voor artsen of patiënten. Je zucht of gaapt echter vaak, terwijl je verder normaal lijkt te ademen. Je hebt vaak de neiging om je meer te concentreren op andere lichamelijke symptomen, zoals pijn op de borst, duizeligheid, hartkloppingen, spijsverteringsklachten, zwakte, prikkelbaarheid en slaapstoornissen. Veel mensen met chronische hyperventilatie lijden aan obsessief-compulsieve stoornissen, melden seksuele en huwelijksproblemen en hebben moeite met het omgaan met stress. Bovendien bootsen hun symptomen die van ernstige medische aandoeningen na die kunnen leiden tot veel onnodige medische tests en procedures voordat de echte oorzaak van het probleem wordt gevonden.

Symptomen van hyperventilatie

Verschijnselen

Symptomen van hyperventilatie duren meestal 20 tot 30 minuten en kunnen onder meer bestaan uit de volgende klachten:

• benauwd gevoel, kortademigheid;
• prop in de keel, kriebel in de keel;
• droge mond;
• strak gevoel rond de mond;
• duizelingen of een gevoel flauw te vallen;
• tintelingen en prikkelingen in handen en voeten;
• krampen in de handen, of kramp in de vingers;
• opgeblazen gevoel in handen en voeten;
• een benauwd gevoel alsof men niet genoeg lucht krijgt;
• pijn op de borst;
• hartkloppingen;
• hoofdpijn;
• misselijkheid;
  Wazig zien als symptoom van hyperventilatie / Bron: Gene Hunt, Flickr (CC BY-2.0)
• visusstoornissen, zoals wazig zien of een tunnel visie;
• onwerkelijk gevoel
• geluiden en de omgeving wordt anders waargenomen;
• klam gevoel;
• slap gevoel in de knieën;
• het idee gek te worden of de angst dood te gaan;
• zweten;
• problemen met de concentratie of geheugen;
• vermoeidheid, algemene zwakte;
• prikkelbaarheid;
• algemene spierstijfheid (tetanie);
• zuchten, luchthonger;
• frequent ademen, hijgen;
• pijn in de maagstreek;
• winden laten;
• diarree / obstipatie.

Hyperventilatie: klachten zijn beangstigend

De klachten kunnen zeer beangstigend zijn voor de persoon met hyperventilatie. Hij kan denken dat hij gek wordt of dat hij een hartaanval krijgt. Deze angst kunnen de klachten doen verergeren, waardoor de persoon weer angstiger wordt en aldus in een vicieuze cirkel terecht komt, welke uitmondt in een paniekstoornis. Mensen die dit vaak overkomt, lijden aan een zogeheten paniekstoornis.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De arts zal allerlei vragen stellen over de klachten die je ervaart en hij of zij zal je medische geschiedenis in ogenschouw nemen. De arts zal je daarna lichamelijk onderzoeken en zich in het bijzonder op je ademhaling en de bloedcirculatie.

Vervolgonderzoek

Bepaalde tests kunnen worden bevolen om andere oorzaken van je klachten uit te sluiten:

• arterieel bloedmonster, waarmee de hoeveelheid zuurstof en koolstofdioxide in het bloed wordt gemeten
• ander bloedonderzoek
  Beeldvormend onderzoek van de longen / Bron: Minerva Studio/Shutterstock.com
• thoraxfoto (longfoto), waarbij een röntgenfoto van de borstkas wordt gemaakt
• ventilatie-perfusiescan, waarmee de doorbloeding van de longen in beeld wordt gebracht
• CT-scan van de borst
• elektrocardiogram (ECG, of hartfilmpje)

Ziekenhuisopname

Als de arts vermoedt dat je mogelijk een ernstiger aandoening hebt dan het hyperventilatiesyndroom, dan kan een ziekenhuisopname nodig zijn voor verder onderzoek en observatie. Levensbedreigende aandoeningen geassocieerd met een snelle of diepe ademhaling zijn onder meer:

• hartaandoeningen
• longaandoeningen
• zenuwstelselproblemen
• geneesmiddelenreacties en vergiftiging
• infectie
• zwangerschap
• leveraandoeningen

Behandeling van hyperventilatie

Als iemand klachten heeft die met hyperventilatie te maken lijken te hebben, dan is een bezoek aan de huisarts voor het stellen van een diagnose raadzaam. De huisarts kan de patiënt eventueel verwijzen naar een passende behandeling.

Hyperventilatieklachten verminderen door oefeningen

Er zijn oefeningen om hyperventilatieklachten te verminderen. Bepaalde ontspanningsoefeningen kunnen ook behulpzaam zijn. Oefeningen zijn prima, maar het is ook belangrijk om de oorzaak van de klachten weg te nemen. Bij lichamelijk gezonde mensen is hyperventilatie geen op zichzelf staand probleem, maar een symptoom van een onderliggend probleem, meestal stress of angst. Behandeling van hyperventilatie is afhankelijk van de oorzaak. Bij aanhoudende stress of angst kan een psychotherapeutische behandeling een positieve uitwerking hebben. Iemand kan ook zelf proberen na te gaan hoe het hyperventileren is ontstaan. Een hulpmiddel om te achterhalen welke situaties of spanningen hyperventilatie uitlokken, is het bijhouden van een dagboek.

Afleiding zoeken

Als de patiënt merkt dat hij begint te hyperventileren, dan moet hij bedenken dat de klachten geen enkel kwaad kunnen en vanzelf weer overgaat. Hij kan zichzelf geruststellen. Hyperventilatie wordt door angst veroorzaakt en niet door een ernstige ziekte. De patiënt doet er verstandig aan rustig te ademen, door steeds drie seconden in te ademen en vervolgens zes seconden uit te ademen en in gedachten mee te tellen. Een rustige ademhaling kan de klachten doen verminderen. Voorts is het belangrijk afleiding te zoeken door een slok water te nemen, naar buiten te nemen, hardop te lezen, enz. Iets actiefs doen zoals een eind wandelen, rennen of fietsen kan ook behulpzaam zijn. aanval te stoppen. Ademen in een papieren zak wordt niet meer aanbevolen.

Prognose

Met de juiste training of behandeling, kan een persoon technieken van stressreductie en ademhalingsoefeningen leren, waarmee het aantal en de ernst van de hyperventilatie-aanvallen zullen verminderen.

Preventie

Je kunt ademhalingstechnieken en ontspanningsmethoden leren om hyperventilatie te voorkomen. Ook helpt het om regelmatig te bewegen of te sporten (wandelen, hardlopen, fietsen, etc.). Vergeet niet om kalm en rustig te blijven als je een van de symptomen van hyperventilatie ervaart. Doe ontspanningsoefeningen en zoek afleiding.

Lees verder

• Angstaanvallen: symptomen, behandeling en angst stoppen
• Agorafobie, straatvrees behandeling: straatvrees overwinnen
• Paniekaanval: symptomen en oorzaken van een paniekstoornis
• Stoppen met piekeren: tips tegen dwangmatige gedachten
• Angst en angststoornissen: vaker bij vrouwen dan bij mannen