Streptokokkeninfectie: Infectie met Streptococcus-bacteriën

Een streptokok (Streptococcus) betekent letterlijk 'kettingkok'. Het betreft een kogelronde bacterie die in rijen ligt en verschillende ziekten en etteringen kan veroorzaken. Streptokokken A zijn een groep bacteriën die veel voorkomt bij mensen en zich op verschillende manieren kan verspreiden. Deze bacteriën veroorzaken milde tot ernstige symptomen aan de huid, keel, longen, bloed, hersenen, en meer. Streptokokken kunnen patiënten van elke leeftijd treffen. Bij milde infecties is niet altijd een behandeling nodig, maar ernstige gevallen vereisen vaak ziekenhuisopname en een antibioticabehandeling. De prognose van een streptokokkeninfectie is meestal zeer goed, hoewel er bij sommige patiënten levensbedreigende complicaties kunnen optreden.

• Epidemiologie van streptokokkeninfectie
• Soorten en symptomen van streptokokkeninfecties
• Groep A-streptokokken
• Groep B-streptokokken
• Oorzaken van streptokokkeninfectie
• Risicofactoren voor streptokokkeninfectie
• Geassocieerde symptomen van streptokokkeninfectie
• Alarmsymptomen bij streptokokkeninfectie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van streptokokkeninfecties
• Streptokokken A
• Streptokokken B
• Prognose van streptokokkeninfectie
• Complicaties van streptokokkeninfectie
• Preventie van streptokokkeninfectie

Epidemiologie van streptokokkeninfectie

Streptokokkeninfecties komen wereldwijd veel voor, vooral in dichtbevolkte gebieden en bij kinderen tussen de 5 en 15 jaar. Groep A-streptokokken (GAS) zijn de belangrijkste oorzaak van keelinfecties, maar kunnen ook leiden tot huidinfecties zoals impetigo. Streptokokkeninfecties zijn het meest prevalent tijdens de late herfst en winter in gematigde klimaten. In ontwikkelingslanden komt acute reumatische koorts, een complicatie van onbehandelde keelinfecties, nog steeds veel voor. De verspreiding vindt plaats via nauw contact, zoals via druppelinfectie wanneer een besmette persoon hoest of niest.

Demografie en geografische verspreiding
In ontwikkelde landen zijn ernstige complicaties, zoals acute reumatische koorts en post-streptokokken glomerulonefritis, zeldzaam door de beschikbaarheid van antibiotica. In ontwikkelingslanden zijn deze complicaties echter nog steeds een groot probleem door beperkte toegang tot gezondheidszorg.

Seizoensgebondenheid
De incidentie van streptokokkenkeelontsteking neemt toe in de winter en het vroege voorjaar, terwijl huidinfecties zoals impetigo vaker voorkomen in warmere maanden.

Soorten en symptomen van streptokokkeninfecties

Er zijn meer dan twintig verschillende soorten streptokokken, opgesplitst in twee hoofdgroepen: groep A en groep B. Elke groep kan leiden tot verschillende soorten infecties, variërend van milde tot ernstige vormen. Hieronder worden de verschillende infecties van groep A en hun symptomen beschreven, geactualiseerd en uitgebreid.

Groep A-streptokokken

Groep A-streptokokkeninfecties komen vaak voor op de huid en in de keel en vormen een veelvoorkomende oorzaak van bacteriële infecties bij zowel volwassenen als kinderen. Hoewel de meeste infecties mild zijn, kunnen sommige ernstige complicaties veroorzaken, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Milde infecties
De meerderheid van de infecties veroorzaakt door groep A-streptokokken zijn mild en betreffen vaak de huid en slijmvliezen. Deze infecties zijn meestal goed te behandelen met antibiotica en leiden zelden tot complicaties als ze tijdig worden aangepakt.

Cellulitis
Cellulitis is een infectie van de diepere huidlagen en het subcutane weefsel, meestal aan de benen. Risicofactoren voor cellulitis zijn zwaarlijvigheid, een verzwakt immuunsysteem, slecht gecontroleerde diabetes, problemen met de bloedsomloop en eerdere infecties zoals waterpokken of gordelroos. Symptomen van cellulitis zijn onder andere roodheid, zwelling, warmte en pijn in het getroffen gebied.

Erysipelas (wondroos, belroos)
Erysipelas, ook bekend als wondroos, is een acute infectie van de oppervlakkige huidlagen. Het wordt gekenmerkt door een vuurrode huiduitslag met een scherpe begrenzing en vaak gepaard gaande met koorts en koude rillingen. Risicofactoren zijn vergelijkbaar met die van cellulitis, inclusief zwakke immuniteit en slecht gecontroleerde chronische ziekten zoals diabetes.

Impetigo
Impetigo is een zeer besmettelijke huidinfectie die meestal voorkomt bij kinderen. Het veroorzaakt blaasjes en gele korstjes, vooral rond de mond en neus, maar kan ook op andere delen van het lichaam voorkomen. De bacteriën kunnen gemakkelijk van persoon tot persoon worden overgedragen via direct contact.

Keelontsteking
Groep A-streptokokken zijn een van de meest voorkomende oorzaken van keelontsteking, vooral bij kinderen. Symptomen zijn onder andere een pijnlijke keel, gezwollen en rode amandelen met witte vlekken, koorts en moeite met slikken. De verspreiding gebeurt meestal via druppeltjes in de lucht, bijvoorbeeld door hoesten of niezen.

Middenoorontsteking (otitis media)
Een middenoorontsteking veroorzaakt oorpijn, koorts, prikkelbaarheid en tijdelijk gehoorverlies. Vooral bij jonge kinderen kan een middenoorontsteking leiden tot complicaties zoals permanente gehoorproblemen als het niet correct wordt behandeld.

Sinusitis
Sinusitis is een ontsteking van de sinusholtes, vaak veroorzaakt door bacteriële infecties, zoals groep A-streptokokken. Symptomen zijn onder andere verstopte neus, gezichtspijn, hoofdpijn en soms koorts. De infectie kan zich verspreiden naar andere delen van het hoofd of de luchtwegen als deze niet goed wordt behandeld.

Invasieve infecties
Invasieve infecties door groep A-streptokokken zijn zeldzamer, maar ook gevaarlijker. Ze komen vooral voor bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem, ouderen, mensen met chronische ziekten en mensen die alcohol misbruiken. In deze gevallen kan de bacterie zich snel verspreiden door het lichaam en ernstige complicaties veroorzaken. De volgende invasieve infecties komen voor:

• Longontsteking: Groep A-streptokokken kunnen longontsteking veroorzaken, met symptomen zoals aanhoudend hoesten, ademhalingsmoeilijkheden, koorts en pijn op de borst. Zonder behandeling kan dit leiden tot ernstige ademhalingsproblemen en zelfs ademhalingsfalen.
• Meningitis: Streptokokken kunnen ook leiden tot bacteriële meningitis, een ontsteking van de hersenvliezen. Symptomen zijn onder andere ernstige hoofdpijn, een stijve nek, koorts, braken en overgevoeligheid voor licht (fotofobie). Meningitis is een medisch noodgeval dat onmiddellijk behandeld moet worden om blijvende schade of overlijden te voorkomen.
• Necrotiserende fasciitis: Deze zeldzame maar ernstige infectie staat bekend als een "vleesetende bacterie"-infectie, waarbij spier- en huidweefsel snel afsterft. De aandoening vereist snelle medische interventie, waaronder chirurgische verwijdering van geïnfecteerd weefsel en behandeling met antibiotica.
• Roodvonk: Dit is een complicatie van een keelontsteking, veroorzaakt door toxinen die door de bacteriën worden geproduceerd. Het resulteert in een felrode uitslag, vooral op de borst en buik, en gaat vaak gepaard met koorts en keelpijn. De uitslag voelt ruw aan en verdwijnt meestal binnen een week, maar kan gepaard gaan met vervelling van de huid.
• Sepsis: Sepsis, ook wel bloedvergiftiging genoemd, ontstaat wanneer de infectie zich door de bloedbaan verspreidt. Symptomen zijn koorts, een snelle hartslag, lage bloeddruk en verwardheid. Sepsis is levensbedreigend en vereist onmiddellijke medische behandeling om orgaanfalen te voorkomen.
• Toxisch shock syndroom (TSS): Dit is een zeldzame, maar levensbedreigende complicatie van een streptokokkeninfectie waarbij bacteriën snel door het lichaam verspreiden en meerdere organen aantasten. Symptomen zijn hoge koorts, verwardheid, lage bloeddruk en orgaanfalen. Zonder tijdige behandeling kan TSS dodelijk zijn.

Groep B-streptokokken

Groep B-streptokokken (GBS) zijn bacteriën die normaal gesproken onschadelijk leven in het spijsverteringsstelsel en, bij vrouwen, in de vagina. Deze bacteriën komen minder vaak voor omdat de meeste mensen snel immuniteit ontwikkelen. Echter, groep B-streptokokken kunnen pasgeborenen ernstig treffen, vooral tijdens de geboorte.

Zwangerschap en baby's
Circa 20% van de zwangere vrouwen draagt groep B-streptokokken in de vagina en/of het spijsverteringskanaal zonder symptomen te vertonen. Deze bacteriën kunnen echter tijdens de bevalling of via vruchtwater op de baby worden overgedragen. Risicofactoren voor de overdracht op pasgeborenen zijn onder meer:

• Een voorgeschiedenis van groep B-streptokokkeninfectie bij eerdere zwangerschappen
• Vroeggeboorte (geboorte vóór 37 weken)
• Meerlingenzwangerschap (bijvoorbeeld tweelingen of drielingen)
• Verlengde bevalling of gebroken vliezen die langer dan 18 uur aanhouden

Pasgeborenen die geïnfecteerd raken, kunnen levensbedreigende aandoeningen ontwikkelen, waaronder sepsis (bloedinfectie), longontsteking of meningitis. Deze infecties kunnen zich snel ontwikkelen, vooral binnen de eerste twaalf uur na de geboorte.

Symptomen bij pasgeborenen kunnen onder meer zijn:

• Ongebruikelijk hoge of lage temperatuur
• Ongebruikelijk snelle ademhaling (tachypneu) of langzame ademhaling (bradypneu)
• Ongebruikelijk snelle hartslag (tachycardie) of langzame hartslag (bradycardie)
• Grommend geluid bij het ademen
• Verminderd alertheid of niet reageren
• Prikkelbaarheid
• Slapte of lethargie
• Voedingsproblemen of moeite met voeden

Volwassenen
Bij volwassenen, met name ouderen of verzwakte patiënten, kunnen groep B-streptokokken verschillende infecties veroorzaken, zoals:

• Urineweginfecties: Deze infecties kunnen leiden tot symptomen zoals pijn bij het plassen, frequente aandrang om te urineren en mogelijk koorts.
• Bloedinfecties: GBS kan in de bloedbaan terechtkomen en sepsis veroorzaken, wat een levensbedreigende toestand is met symptomen zoals koorts, verwardheid en een versnelde hartslag.
• Huidinfecties: Groep B-streptokokken kunnen infecties veroorzaken die zwelling, roodheid en pijn op de huid met zich meebrengen.
• Longontsteking: Deze infectie kan symptomen veroorzaken zoals hoesten, koorts, ademhalingsproblemen en pijn op de borst.

Vroegtijdige herkenning en behandeling zijn cruciaal om de impact van deze infecties te minimaliseren. Bij risicogroepen kan het belangrijk zijn om voorafgaand aan de bevalling screening en preventieve antibiotica te overwegen om infecties bij pasgeborenen te voorkomen.

Oorzaken van streptokokkeninfectie

Streptokokkeninfecties worden veroorzaakt door bacteriën van het geslacht Streptococcus, met name groep A-streptokokken (Streptococcus pyogenes). Deze bacteriën kunnen verschillende soorten infecties veroorzaken, afhankelijk van waar ze het lichaam binnendringen.

Groep A-streptokokken (GAS)
Groep A-streptokokken zijn de meest voorkomende oorzaak van keelontsteking, ook wel streptokokkenkeel genoemd. Ze kunnen ook huidinfecties veroorzaken, waaronder cellulitis, impetigo en necrotiserende fasciitis. Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor ernstigere aandoeningen zoals:

• Roodvonk: Dit is een uitslag die vaak volgt op een keelontsteking en gekenmerkt wordt door een rode, schilferige huid.
• Toxisch shocksyndroom: Een zeldzame maar ernstige infectie die leidt tot een levensbedreigende reactie van het lichaam.
• Meningitis: Ontsteking van de hersenvliezen, die ernstige neurologische symptomen kan veroorzaken.

Groep B-streptokokken (GBS)
Groep B-streptokokken leven meestal onschadelijk in het spijsverteringsstelsel en, bij vrouwen, in de vagina. Ze kunnen echter pasgeborenen ernstig treffen tijdens de bevalling, wat kan leiden tot infecties zoals sepsis, longontsteking of meningitis.

Overdracht en infectieroutes
De bacteriën verspreiden zich voornamelijk via druppelinfectie wanneer besmette mensen hoesten, niezen of praten. Dit kan leiden tot directe infectie van andere mensen in de nabijheid. Indirecte verspreiding via voorwerpen, zoals keukengerei of handdoeken, is ook mogelijk, maar komt minder vaak voor.

Risicofactoren voor streptokokkeninfectie

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een streptokokkeninfectie kunnen verhogen.

Leeftijd
Kinderen tussen de 5 en 15 jaar lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van streptokokkenkeelontsteking. Huidinfecties komen vaker voor bij jongere kinderen, terwijl oudere volwassenen ook risico lopen op ernstigere infecties.

Leefomgeving
Mensen die in dichtbevolkte omgevingen wonen, zoals scholen, kazernes of verzorgingstehuizen, hebben een groter risico op blootstelling aan streptokokken. De kans op verspreiding van de bacteriën is hoger in dergelijke instellingen door nauwe contacten.

Verzwakt immuunsysteem
Personen met een verzwakt immuunsysteem, door chronische ziekten zoals diabetes of door medicatie zoals immunosuppressiva, lopen meer risico op ernstige streptokokkeninfecties. Dit maakt hen vatbaarder voor zowel milde als ernstige vormen van infecties.

Huidletsels
Mensen met open wonden of huidletsels hebben een verhoogd risico op huidinfecties door streptokokken. De bacteriën kunnen gemakkelijker binnendringen via beschadigde huid.

Slechte hygiëne
Onvoldoende handhygiëne en het delen van persoonlijke voorwerpen zoals handdoeken of bestek kunnen de verspreiding van streptokokkenbacteriën bevorderen.

Bestaande aandoeningen
Mensen met bestaande aandoeningen zoals hart- of longaandoeningen hebben een verhoogd risico op complicaties door streptokokkeninfecties. Deze aandoeningen kunnen de immuniteit verlagen en de kans op infecties verhogen.

Door bewust te zijn van deze risicofactoren, kunnen mensen preventieve maatregelen nemen om de kans op een streptokokkeninfectie te verkleinen.

Geassocieerde symptomen van streptokokkeninfectie

Streptokokkeninfecties kunnen een breed scala aan symptomen veroorzaken, afhankelijk van het type infectie.

Algemene symptomen
Lichaamspijnen, vermoeidheid en koorts komen vaak voor bij verschillende soorten streptokokkeninfecties. Deze symptomen zijn vaak het gevolg van de immuunrespons op de infectie.

Huidinfecties
Bij streptokokken-huidinfecties, zoals impetigo, treden symptomen op zoals rode vlekken of blaasjes die openbreken en korsten vormen. Bij ernstigere infecties zoals cellulitis of necrotiserende fasciitis is er sprake van hevige pijn, zwelling en roodheid. In geval van necrotiserende fasciitis kan ook een snel voortschrijdende weefselafbraak optreden, wat levensbedreigend kan zijn.

Keelontsteking (faryngitis)
Typische symptomen zijn keelpijn, moeite met slikken, rode en gezwollen amandelen, koorts en gezwollen lymfeklieren in de hals. Patiënten kunnen ook last hebben van hoofdpijn en buikpijn. Soms kunnen er vlekken of een witte laag op de amandelen zichtbaar zijn.

Middenoorontsteking (otitis media)
Bij een middenoorontsteking kunnen symptomen zoals oorpijn, koorts, prikkelbaarheid en soms ook een loopneus optreden. Dit kan vooral bij kinderen een signaal zijn van een onderliggende streptokokkeninfectie.

Sinusitis
Bij sinusitis veroorzaakt door streptokokken kunnen symptomen zoals verstopte neus, druk op de sinussen, hoofdpijn en koorts optreden. Dit kan leiden tot aanhoudende symptomen die medische aandacht vereisen.

Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen, aangezien een tijdige diagnose en behandeling essentieel zijn om complicaties te voorkomen.

Alarmsymptomen bij streptokokkeninfectie

Bij streptokokkeninfecties is het belangrijk om te letten op bepaalde alarmsymptomen die kunnen wijzen op ernstige complicaties.

Ademhalingsproblemen
Kortademigheid of moeite met ademhalen kan wijzen op een systemische verspreiding van de infectie, bijvoorbeeld als de streptokokken longontsteking veroorzaken. Dit kan ook leiden tot zuurstoftekort en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Hoge koorts en hevige pijn
De aanwezigheid van hoge koorts (boven 38,5 °C) in combinatie met hevige pijn of zwelling kan wijzen op ernstige complicaties zoals sepsis of necrotiserende fasciitis. Deze symptomen vereisen een snelle evaluatie en mogelijk een ziekenhuisopname.

Verwardheid of sufheid
Veranderingen in de mentale toestand, zoals verwardheid of sufheid, kunnen een teken zijn van een ernstige infectie die zich door het lichaam verspreidt. Dit kan duiden op sepsis of andere levensbedreigende complicaties en is een dringende reden voor medische hulp.

Het is cruciaal om deze alarmsymptomen serieus te nemen en tijdig te reageren, omdat vroegtijdige interventie de kans op ernstige complicaties kan verkleinen.

Diagnose en onderzoeken

Streptokokken A
Een infectie met streptokokken A wordt gediagnosticeerd met een uitstrijkje van het aangetaste weefsel of speeksel. Dit wordt vaak gedaan door een arts in de praktijk of op de spoedeisende hulp. Daarnaast kan een bloedonderzoek nuttig zijn om antilichamen op te sporen die tegen de infectie vechten. Bij invasieve infecties, zoals sepsis of necrotiserende fasciitis, kunnen de bacteriën ook in het bloed worden opgespoord door middel van bloedkweek.

Streptokokken B
Bij pasgeborenen wordt de diagnose bevestigd met bloed- en urineonderzoek. Dit is essentieel omdat een vroege detectie van groep B-streptokokken-infecties cruciaal is voor het voorkomen van ernstige complicaties zoals meningitis of longontsteking. De arts kan ook de symptomen en risicofactoren van de moeder evalueren om het risico op overdracht tijdens de bevalling te beoordelen.

Het is belangrijk om bij verdenking op een streptokokkeninfectie tijdig medische hulp in te schakelen voor een juiste diagnose en behandeling.

Behandeling van streptokokkeninfecties

Streptokokken A

Milde infecties
Milde streptokokken A-infecties, zoals keelontsteking of impetigo, verdwijnen vaak zonder specifieke medische behandeling. Het gebruik van NSAID’s, zoals ibuprofen en paracetamol, kan nuttig zijn voor het verlichten van symptomen zoals koorts en pijn. Het is belangrijk om voldoende te hydrateren en rust te nemen. Voor huidinfecties zoals impetigo of cellulitis is het noodzakelijk om antibiotische crèmes of een orale antibioticakuur voor te schrijven. Dit helpt niet alleen de infectie te bestrijden, maar voorkomt ook verdere verspreiding naar andere delen van het lichaam of naar andere mensen.

Invasieve infecties
In geval van ernstigere streptokokken A-infecties, zoals necrotiserende fasciitis, longontsteking of sepsis, is snelle medische interventie essentieel. Dergelijke infecties vereisen vaak ziekenhuisopname. Behandeling omvat het toedienen van intraveneuze antibiotica, zoals penicilline of andere breedspectrumantibiotica, afhankelijk van de ernst en het type infectie. Naast antibiotica kan chirurgische ingreep nodig zijn om geïnfecteerd of necrotisch weefsel te verwijderen. Monitoring van vitale functies en ondersteunende zorg, zoals intraveneuze vloeistoffen en pijnbestrijding, zijn ook cruciaal.

Streptokokken B

Groep B-streptokokken komen vaak voor in het spijsverteringsstelsel en bij vrouwen in de vagina. Bij zwangere vrouwen die positief testen op deze bacteriën, kan preventieve behandeling tijdens de bevalling helpen om de kans op infectie bij de pasgeborene te verminderen. Intravenieuze antibiotica, zoals ampicilline, worden vaak gegeven als de moeder positief test, vooral bij risicofactoren zoals een vroeggeboorte of meerlingenzwangerschap.

Bij pasgeborenen die besmet zijn geraakt, zijn antibiotica van cruciaal belang. Behandeling kan variëren van intraveneuze antibiotica in het ziekenhuis tot monitoring van symptomen zoals ademhalingsproblemen of koorts. Het is belangrijk om symptomen van infectie, zoals lethargie, ongewone temperatuur (te hoog of te laag), en ademhalingsmoeilijkheden, nauwlettend in de gaten te houden.

Nazorg en monitoring
Nazorg is een belangrijk onderdeel van de behandeling van streptokokkeninfecties. Patiënten moeten na de initiële behandeling regelmatig worden gecontroleerd op eventuele terugkeer van symptomen of nieuwe klachten. Voor mensen met een voorgeschiedenis van ernstige streptokokkeninfecties kan een specialist, zoals een infectioloog, betrokken worden voor verdere evaluatie en behandeling.

Het handhaven van goede hygiënepraktijken, zoals regelmatig handen wassen en het vermijden van het delen van persoonlijke voorwerpen, is cruciaal om herinfectie of verspreiding naar anderen te voorkomen. In gevallen van ernstige infecties kunnen vaccinatieonderzoeken worden overwogen om immuniteit tegen bepaalde stammen van streptokokken te vergroten, hoewel dit nog in ontwikkeling is.

De behandeling van streptokokkeninfecties vereist vaak een multidisciplinaire aanpak, waarbij artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners samenwerken om de beste zorg en resultaten voor de patiënt te waarborgen.

Prognose van streptokokkeninfectie

Met een tijdige en juiste behandeling is de prognose voor de meeste streptokokkeninfecties over het algemeen goed.

Keelontsteking en milde infecties
Keelontsteking, veroorzaakt door groep A-streptokokken, geneest meestal binnen een week na het starten van een antibioticabehandeling. Het is belangrijk dat patiënten de volledige kuur afmaken om het risico op terugval te minimaliseren. In de meeste gevallen verdwijnen symptomen zoals keelpijn, koorts en gezwollen lymfeklieren snel.

Invasieve infecties
Bij invasieve streptokokkeninfecties, hoewel zeldzamer, is de prognose ook relatief goed wanneer er snel medische hulp wordt ingeroepen. Patiënten die op tijd antibiotica ontvangen, hebben vaak een gunstige uitkomst. De tijdigheid van de behandeling is cruciaal en kan het verschil maken in herstel.

Impact van vroegtijdige behandeling
Vroegtijdige behandeling van streptokokkeninfecties speelt een essentiële rol in de prognose. Hoe eerder de symptomen worden herkend en behandeld, hoe beter de kans op een snel herstel. Patiënten worden aangemoedigd om bij het eerste teken van symptomen zoals keelpijn, huidinfecties of andere gerelateerde klachten medische hulp te zoeken.

Rol van antibiotica
Antibiotica zijn de hoeksteen van de behandeling voor streptokokkeninfecties. Wanneer deze tijdig en adequaat worden voorgeschreven, kunnen ze de infectie effectief bestrijden en verdere verspreiding van de bacteriën voorkomen. Het is van cruciaal belang dat patiënten de aanbevolen antibioticakuur volledig volgen, zelfs als de symptomen vroegtijdig verbeteren.

Langdurige opvolging
Voor sommige patiënten, vooral die met een voorgeschiedenis van streptokokkeninfecties, kan langdurige opvolging nuttig zijn. Dit kan inhouden dat ze regelmatig hun arts bezoeken voor evaluaties om ervoor te zorgen dat er geen aanhoudende of terugkerende symptomen zijn.

Complicaties van streptokokkeninfectie

Streptokokkeninfecties kunnen leiden tot een breed scala aan complicaties, vooral als ze niet tijdig en adequaat worden behandeld. Hieronder worden de mogelijke complicaties alfabetisch beschreven met gedetailleerde uitleg over elk type.

Abcesvorming
Abcessen zijn lokale ophopingen van pus die zich vormen in weefsels, organen of andere holtes als gevolg van een bacteriële infectie, zoals streptokokken. Bij keelinfecties veroorzaakt door groep A-streptokokken kan zich een peritonsillair abces (abces rond de amandelen) ontwikkelen. Symptomen omvatten hevige keelpijn, moeite met slikken, koorts en zwelling aan één kant van de keel. De behandeling omvat meestal drainage van het abces door een chirurgische ingreep, gevolgd door een antibioticakuur om de infectie te bestrijden. Indien niet behandeld, kan het abces zich uitbreiden naar aangrenzende weefsels, met ernstige gevolgen.

Acute reumatische koorts
Acute reumatische koorts is een systemische ontstekingsreactie die kan optreden na een keelinfectie met groep A-streptokokken. Deze aandoening wordt veroorzaakt door een abnormale immuunreactie waarbij het lichaam zijn eigen weefsels aanvalt, met name de gewrichten, het hart en het zenuwstelsel. De meest ernstige complicatie van acute reumatische koorts is reumatische hartziekte, waarbij de hartkleppen beschadigd raken. Symptomen zijn onder meer koorts, pijnlijke en gezwollen gewrichten, onregelmatige hartslag en neurologische verschijnselen zoals chorea (onvrijwillige bewegingen). Behandeling omvat ontstekingsremmende medicijnen, zoals aspirine of corticosteroïden, en langdurig gebruik van antibiotica om terugval te voorkomen.

Gehoorverlies
Een complicatie van streptokokkeninfecties, met name bij middenoorontstekingen, is gehoorverlies. Dit treedt op wanneer de infectie zich naar het binnenoor uitbreidt of wanneer chronische ontsteking het trommelvlies en de gehoorbeentjes aantast. Dit kan leiden tot tijdelijke of permanente gehoorproblemen, afhankelijk van de ernst en duur van de infectie. Vroege behandeling van middenoorontsteking met antibiotica kan gehoorverlies voorkomen. In ernstige gevallen kan chirurgische interventie nodig zijn om gehoorbeentjes te repareren of te vervangen.

Hartproblemen
Hartproblemen kunnen zich ontwikkelen als een gevolg van acute reumatische koorts, een complicatie van onbehandelde streptokokkeninfecties. De ontsteking kan de hartkleppen beschadigen, wat leidt tot reumatische hartziekte, een aandoening waarbij de kleppen niet goed openen of sluiten. Dit kan leiden tot symptomen zoals kortademigheid, vermoeidheid en hartkloppingen, en in ernstige gevallen kan het leiden tot hartfalen. Behandeling bestaat uit ontstekingsremmende medicijnen en, in sommige gevallen, chirurgische reparatie van de beschadigde hartkleppen.

Necrotiserende fasciitis
Necrotiserende fasciitis is een zeldzame maar uiterst gevaarlijke complicatie van streptokokkeninfecties. Deze aandoening, ook bekend als de "vleesetende ziekte," ontstaat wanneer de bacteriën diep in de huid en weefsels doordringen en snel spier-, vet- en huidweefsel vernietigen. De symptomen omvatten ernstige pijn, zwelling, blaren en verkleuring van de huid. De aandoening kan zich snel verspreiden en vereist onmiddellijke medische noodhulp. De behandeling bestaat uit agressieve chirurgische verwijdering van geïnfecteerd weefsel, in combinatie met hoge doses intraveneuze antibiotica. Zonder behandeling kan necrotiserende fasciitis fataal zijn.

Nierproblemen (post-streptokokken glomerulonefritis)
Post-streptokokken glomerulonefritis is een aandoening waarbij de glomeruli (filtereenheden) van de nieren ontstoken raken na een streptokokkeninfectie, meestal van de keel of huid. Deze aandoening leidt tot symptomen zoals bloed in de urine, oedeem (vochtophoping) en hoge bloeddruk. Hoewel de meeste gevallen vanzelf verbeteren, kan de aandoening in sommige gevallen leiden tot acuut nierfalen of blijvende nierbeschadiging. Behandeling richt zich op het beheersen van symptomen zoals hoge bloeddruk en oedeem, en in ernstige gevallen kan dialyse nodig zijn om de nierfunctie te ondersteunen.

Sepsis
Sepsis is een levensbedreigende complicatie waarbij een streptokokkeninfectie zich door het lichaam verspreidt via de bloedbaan. Dit leidt tot een systemische ontstekingsreactie die schade kan toebrengen aan organen zoals de longen, nieren en lever. Symptomen zijn onder andere hoge koorts, versnelde ademhaling, verwarring en lage bloeddruk. Sepsis vereist onmiddellijke medische aandacht en wordt behandeld met intraveneuze antibiotica, vochttoediening en soms intensieve zorg om orgaanfalen te voorkomen.

Septische artritis
Septische artritis is een infectie van de gewrichten die kan optreden wanneer streptokokkenbacteriën zich naar een gewricht verspreiden, vaak via de bloedbaan. Dit leidt tot ernstige pijn, zwelling, roodheid en beperkte beweging in het aangetaste gewricht. Meestal worden de knieën, heupen of schouders getroffen. Indien onbehandeld, kan septische artritis leiden tot permanente gewrichtsschade en invaliditeit. De behandeling omvat drainage van het geïnfecteerde gewricht om pus te verwijderen, samen met een intensieve antibioticakuur om de bacteriën te bestrijden.

Toxic shock syndroom
Toxic shock syndroom (TSS) is een zeldzame maar ernstige complicatie die wordt veroorzaakt door toxines die worden geproduceerd door bepaalde streptokokkenstammen. Deze toxines veroorzaken een plotselinge daling van de bloeddruk, koorts, huiduitslag en orgaanfalen. TSS kan snel fataal zijn als het niet onmiddellijk wordt behandeld. De behandeling bestaat uit intraveneuze antibiotica en ondersteunende zorg, zoals het toedienen van vloeistoffen en medicijnen om de bloeddruk op peil te houden. Chirurgische interventie kan nodig zijn om de infectiebron te verwijderen.

Streptokokkeninfecties kunnen, hoewel vaak goed te behandelen, ernstige en soms levensbedreigende complicaties veroorzaken. Vroege herkenning en behandeling zijn essentieel om blijvende schade te voorkomen.

Preventie van streptokokkeninfectie

Preventie van streptokokkeninfecties is essentieel om de verspreiding van de bacteriën te beperken en ernstige complicaties te voorkomen. Hieronder worden de belangrijkste preventieve maatregelen beschreven.

Hygiëne
Een goede hygiëne speelt een cruciale rol bij het voorkomen van de verspreiding van streptokokken. Regelmatig handen wassen met water en zeep, vooral na hoesten of niezen, kan helpen om de bacteriën te elimineren. Daarnaast is het belangrijk om het delen van persoonlijke items zoals handdoeken, tandenborstels en keukengerei te vermijden, omdat streptokokken zich via speeksel en andere lichaamsvloeistoffen kunnen verspreiden. Het bedekken van de mond en neus bij hoesten of niezen en het gebruik van papieren zakdoekjes zijn ook effectieve manieren om de verspreiding van de bacteriën te beperken.

Vaccinonderzoek
Hoewel er op dit moment geen vaccin beschikbaar is voor de preventie van groep A-streptokokkeninfecties, wordt er wereldwijd onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van een effectief vaccin. De complexe aard van de bacteriën heeft de ontwikkeling tot op heden bemoeilijkt, maar wetenschappers boeken vooruitgang. Anno september 2024 is er echter nog geen vaccin beschikbaar voor algemeen gebruik. Het beschikbaar komen van een vaccin zou een doorbraak zijn in de preventie van ernstige complicaties zoals reumatische koorts en glomerulonefritis.

Vroege behandeling
Een van de meest effectieve methoden om complicaties van streptokokkeninfecties te voorkomen, is het vroegtijdig starten van een antibioticabehandeling bij bevestigde streptokokkeninfecties, vooral keelinfecties. Antibiotica, zoals penicilline of amoxicilline, kunnen de infectie snel onder controle brengen en de kans op complicaties zoals acute reumatische koorts of post-streptokokken glomerulonefritis drastisch verminderen. Het is belangrijk dat patiënten de volledige kuur afmaken, zelfs als de symptomen snel verdwijnen, om herhaling of incomplete behandeling te voorkomen.

Contact vermijden tijdens ziekte
Personen die een streptokokkeninfectie hebben, moeten nauw contact met anderen vermijden totdat ze minimaal 24 uur met antibiotica zijn behandeld en hun koorts is verdwenen. Dit voorkomt dat de bacteriën zich verspreiden naar gezinsleden, vrienden of collega's. Bij kinderen is het verstandig om hen thuis te houden van school of kinderopvang totdat ze geen risico meer vormen voor anderen.

Met een combinatie van goede hygiëne, tijdige behandeling en toekomstig vaccinonderzoek, kunnen streptokokkeninfecties en hun ernstige complicaties grotendeels worden voorkomen.

Lees verder

• Stafylokokkeninfectie: Infectie met Staphylococcus-bacteriën
• Reumatische koorts: Complicatie van streptokokkeninfectie