Otitis media (middenoorontsteking): Infectie bij kinderen

Otitis media is een ontsteking of infectie van het middenoor, een veelvoorkomende aandoening, vooral bij kinderen. Deze infectie kan acuut of chronisch zijn en wordt vaak veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie die volgt op een bovenste luchtweginfectie, zoals een verkoudheid of griep. Symptomen van otitis media zijn onder andere oorpijn, koorts en een afscheiding uit het oor. In veel gevallen geneest de aandoening vanzelf, maar soms zijn medicatie of een operatie nodig.

• Epidemiologie van middenoorontsteking: Vaak bij kinderen
• Incidentie en prevalentie
• Geografische variatie
• Mechanisme
• Pathofysiologie van otitis media
• Rol van infectieuze agentia
• Oorzaken: Vaak na bovenste luchtweginfectie
• Risicofactoren ontsteking in het middenoor
• Risicogroepen
• Kinderen onder de 5 jaar
• Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
• Symptomen van otitis media
• Alarmsymptomen
• Pijn in het oor
• Gehoorverlies en afscheiding uit het oor
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Herstel zonder complicaties
• Complicaties
• Complicaties
• Preventie van middenoorontsteking
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met otitis media
• Neem rust en vermijd stress
• Beheer pijn en ongemak effectief
• Houd het oor droog en schoon
• Volg het voorgeschreven behandelplan
• Let op tekenen van complicaties
• Stimuleer een goede oorhygiëne bij kinderen
• Gebruik neussprays of stoominhalatie om de buis van Eustachius vrij te houden
• Vermijd roken en rookrijke omgevingen
• Zorg voor een gezonde omgeving en leefstijl
• Plan controleafspraken indien nodig
• Misvattingen rond otitis media (middenoorontsteking)
• Otitis media komt altijd door een infectie
• Alle gevallen van otitis media vereisen antibiotica
• Middenoorontsteking is altijd pijnlijk
• Otitis media is alleen een kinderziekte
• De oorzaak van otitis media ligt altijd in het oor zelf
• Otitis media verdwijnt altijd zonder medische hulp

Epidemiologie van middenoorontsteking: Vaak bij kinderen

Otitis media (middenoorontsteking) is een veelvoorkomende aandoening die vooral bij kinderen voorkomt, maar ook bij volwassenen kan optreden. Het is een van de belangrijkste oorzaken van medische consultaties in de huisartsenpraktijk en wordt vaak geassocieerd met verkoudheden, griep of andere bovenste luchtweginfecties. De epidemiologie van otitis media toont dat het een wereldwijd verbreide aandoening is, met een piek in de prevalentie bij jonge kinderen.

Incidentie en prevalentie

Otitis media komt vaak voor bij kinderen jonger dan 5 jaar, waarbij ongeveer 60% van de kinderen minstens één episode van otitis media ervaart voor hun derde levensjaar. Bij volwassenen is de prevalentie lager, maar de aandoening kan nog steeds optreden, vooral bij mensen met terugkerende luchtweginfecties of een verzwakt immuunsysteem.

Geografische variatie

Hoewel otitis media wereldwijd voorkomt, zijn er aanwijzingen dat de incidentie in bepaalde regio's, zoals landen met beperkte toegang tot gezondheidszorg of waar vaccinatiegraad laag is, hoger kan zijn. Ook blijkt dat de prevalentie varieert afhankelijk van sociaaleconomische factoren en omgevingsomstandigheden zoals luchtvervuiling en de aanwezigheid van rook.

Mechanisme

Otitis media ontstaat meestal door een infectie van het middenoor, die vaak het gevolg is van een verkoudheid of een bovenste luchtweginfectie. De aandoening wordt gekarakteriseerd door een ontsteking van het slijmvlies in de gehoorgang, die zich verder kan verspreiden naar het trommelvlies en het middenoor. Dit veroorzaakt pijn, zwelling en mogelijk een verminderde gehoorfunctie.

Pathofysiologie van otitis media

De pathofysiologie van otitis media begint vaak met een infectie van de bovenste luchtwegen, zoals een verkoudheid of sinusitis. De infectie kan leiden tot een verstopping van de buis van Eustachius, waardoor de luchtdruk in het middenoor niet goed gereguleerd kan worden. Dit bevordert de groei van bacteriën of virussen in het middenoor, wat resulteert in ontsteking en vochtophoping.

Rol van infectieuze agentia

De meest voorkomende verwekker van otitis media zijn bacteriën, zoals Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae en Moraxella catarrhalis. Virale infecties, zoals die door rhinovirussen of influenza, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van otitis media. De interactie tussen deze micro-organismen en het immuunsysteem speelt een belangrijke rol in de ernst en duur van de infectie.

Oorzaken: Vaak na bovenste luchtweginfectie

Otitis media ontstaat meestal na een bovenste luchtweginfectie zoals een verkoudheid, griep of een allergie. De buis van Eustachius, die het middenoor met de keel verbindt, kan door deze infecties ontsteken en verstoppen. Hierdoor hoopt vocht zich op in het middenoor, wat kan leiden tot infectie door bacteriën of virussen. De symptomen ontstaan door de ontsteking van dit vocht.

Risicofactoren ontsteking in het middenoor

Verschillende factoren kunnen het risico op otitis media verhogen:

• Aandoeningen: Zoals het syndroom van Down en schisis (gespleten gehemelte).
• Slechte luchtkwaliteit: Blootstelling aan tabaksrook en luchtvervuiling vergroot het risico op middenoorontsteking.
• Kinderopvang: Kinderen in groepsopvang hebben vaker verkoudheden en oorinfecties.
• Leeftijd: Kinderen tussen de zes maanden en twee jaar lopen een verhoogd risico door de grootte en vorm van hun buis van Eustachius en een nog niet volledig ontwikkeld immuunsysteem.
• Seizoensgebonden factoren: Otitis media komt vaker voor in de herfst en winter, een periode waarin verkoudheden en griep vaker voorkomen.
• Zuigelingenvoeding: Baby’s die uit een fles drinken hebben meer kans op oorinfecties dan baby’s die borstvoeding krijgen.

Risicogroepen

Er zijn specifieke risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van otitis media. Dit betreft voornamelijk jonge kinderen, maar ook bepaalde andere groepen kunnen een verhoogd risico hebben.

Kinderen onder de 5 jaar

Kinderen, vooral die onder de 5 jaar, vormen de grootste risicogroep voor otitis media. Dit komt doordat de anatomie van hun oor en buis van Eustachius nog in ontwikkeling is, wat hen kwetsbaarder maakt voor verstoppingen en infecties. Ook hebben jonge kinderen vaak vaker luchtweginfecties, wat het risico vergroot.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem

Mensen met een verzwakt immuunsysteem, zoals patiënten die immuunsuppressieve therapieën ondergaan of die lijden aan chronische aandoeningen zoals cystische fibrose, hebben een hoger risico op het ontwikkelen van otitis media. Deze aandoeningen kunnen het lichaam minder goed in staat stellen om infecties te bestrijden, waardoor het risico op middenoorinfecties toeneemt.

Symptomen van otitis media

Symptomen van een middenoorontsteking kunnen variëren en kunnen onder andere omvatten:

• Braken
• Diarree
• Een gevoel van volheid in het oor
• Krakende of ploffende geluiden in de oren
• Metaalachtige smaak in de mond (af en toe)
• Oorafscheiding (otorree)
• Oorbloeding
• Een trekkend gevoel in het oor
• Verlies van eetlust
• Verlies van evenwicht
• Gehoorverlies of plotselinge doofheid
• Hoofdpijn
• Koorts
• Lusteloosheid
• Meer dan normaal huilen
• Moeite met het horen of reageren op geluiden
• Moeite met slapen
• Niet reageren op geluiden
• Oorpijn (otalgie), vooral bij het liggen
• Prikkelbaarheid

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van otitis media zijn vaak het gevolg van de ontsteking en infectie van het middenoor. Het herkennen van deze symptomen is belangrijk voor tijdige diagnose en behandeling.

Pijn in het oor

Oorpijn is het meest voorkomende symptoom van otitis media. Deze pijn kan variëren van mild tot ernstig en wordt vaak erger bij liggen of het aansteken van het oor. Bij jonge kinderen kan het zich uiten als prikkelbaarheid of voortdurend trekken aan het oor.

Gehoorverlies en afscheiding uit het oor

Gehoorverlies is een ander belangrijk symptoom van otitis media. Het ontstaat door de ophoping van vloeistof in het middenoor, wat de werking van de gehoorbeentjes belemmert. Bij een ernstigere infectie kan er ook afscheiding uit het oor optreden, wat wijst op een doorbraak van het trommelvlies.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Bij de diagnose van otitis media onderzoekt de arts het oor met een otoscoop. Dit instrument heeft een lichtbron en een vergrootglas waarmee de arts het trommelvlies en de gehoorgang kan inspecteren. Een pneumatische otoscoop blaasd lucht in het oor om de beweging van het trommelvlies te testen. Bij aanwezigheid van vocht in het middenoor is de beweging vaak verminderd. Tympanometrie kan ook worden toegepast om de druk in het middenoor te meten. Een gehooronderzoek is nodig als de patiënt herhaaldelijk middenoorontstekingen heeft gehad.

Differentiële diagnose
De symptomen van otitis media kunnen overeenkomen met andere aandoeningen:

• Acute sinusitis
• Bacteriëmie
• Diarree
• Cholesteatoom
• RSV-infectie (respiratoir syncytieel virus)
• Rhinovirusinfectie
• Apert-syndroom (craniofaciale aandoening)
• Para-influenzavirus
• Syndroom van Kartagener (ciliaire dyskinesie)
• Koliek
• Koorts bij een baby of peuter
• Koorts zonder duidelijke oorzaak
• Nasofaryngeale kanker
• Neuspoliepen (goedaardige gezwellen in neus of sinussen)
• Otitis externa (zwemmersoor)
• Passief roken en longaandoeningen
• Pediatrisch hoofdtrauma
• Pediatrische allergische rhinitis
• Pediatrische bacteriële meningitis (hersenvliesontsteking)
• Pediatrische faryngitis (keelontsteking)
• Pediatrische gastro-enteritis (buikgriep)
• Pediatrische gastro-oesofageale reflux
• Pediatrische mastoïditis (ontsteking van de botten achter het oor)
• Pediatrische otosclerose (verharding van gehoorbeentjes)
• Pediatrische pneumokokkeninfecties (infecties door pneumokokkenbacteriën)
• Pediatrische schisis (aangeboren gespleten lip en/of gehemelte)
• Slechthorendheid

Behandeling

De behandeling van otitis media hangt af van verschillende factoren:

• De algehele gezondheid van de patiënt
• De ernst van de symptomen
• De leeftijd van de patiënt
• De reactie op eerdere behandelingen of medicijnen
• De verwachte duur van de aandoening
• De voorkeuren van de patiënt

Meestal herstelt een patiënt spontaan binnen drie tot vijf dagen. Een warm kompres op het aangedane oor kan de pijn verlichten. Bij zuigelingen of ernstige gevallen kunnen antibiotica nodig zijn om bacteriële infecties te bestrijden. Pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen ook helpen bij het verlichten van symptomen. Bij chronische otitis media kan het inbrengen van buisjes in het trommelvlies worden overwogen om herhaalde infecties te voorkomen.

Prognose

De prognose van otitis media is over het algemeen goed, vooral wanneer de aandoening tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld. De meeste gevallen van otitis media genezen binnen enkele dagen tot weken, hoewel er in sommige gevallen complicaties kunnen optreden.

Herstel zonder complicaties

De meeste kinderen herstellen volledig van otitis media zonder langdurige gevolgen. Wanneer de infectie wordt behandeld met antibiotica of pijnstillers, kunnen de symptomen vaak snel verbeteren, en kan het gehoor normaal herstellen.

Complicaties

In zeldzame gevallen kunnen complicaties optreden, zoals gehoorverlies of zelfs chronische otitis media. Langdurige of terugkerende infecties kunnen het middenoor blijvend beschadigen, wat kan leiden tot blijvende gehoorproblemen of spraak- en taalontwikkelingsvertraging bij jonge kinderen.

Complicaties

Hoewel de meeste gevallen van otitis media geen langdurige complicaties veroorzaken, kunnen ernstige of terugkerende infecties leiden tot:

• De ziekte van Ménière (symptomen: duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)
• Een gescheurd trommelvlies: meestal geneest dit vanzelf, maar in sommige gevallen is chirurgisch herstel nodig.
• Infecties van omliggende structuren zoals mastoïditis (ontsteking van de botten achter het oor), labyrintitis (ontsteking van het binnenoor) en meningitis (ontsteking van de hersenvliezen)
• Permanent gehoorverlies
• Taal- en spraakproblemen

Preventie van middenoorontsteking

Enkele preventieve maatregelen om het risico op otitis media te verminderen zijn:

• Immunisatie: Zorg voor een volledige vaccinatie volgens het schema van het Rijksvaccinatieprogramma, waaronder vaccins tegen pneumokokken en influenza.
• Handhygiëne: Regelmatig handen wassen kan helpen de verspreiding van virussen en bacteriën te voorkomen.
• Vermijd blootstelling aan tabaksrook: Roken en passief roken verhogen het risico op middenoorinfecties.
• Beperk gebruik van fopspeen: Het langdurig gebruik van fopspenen kan het risico op oorinfecties verhogen.
• Houd een gezonde leefomgeving: Zorg voor een schone lucht en vermijd blootstelling aan luchtvervuiling.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met otitis media

Otitis media, ook bekend als een middenoorontsteking, is een veelvoorkomende aandoening die vaak voorkomt bij kinderen maar ook volwassenen kan treffen. Het ontstaat wanneer het middenoor ontstoken raakt, vaak door een infectie. Deze aandoening kan pijn en ongemak veroorzaken en soms gehoorproblemen. Hieronder vind je praktische tips om om te gaan met otitis media en het herstel te ondersteunen.

Neem rust en vermijd stress

Bij een middenoorontsteking is het belangrijk om je lichaam de tijd te geven om te herstellen. Zorg ervoor dat je voldoende rust neemt en vermijd stressvolle situaties, aangezien stress je immuunsysteem kan verzwakken. Als je kind otitis media heeft, zorg er dan voor dat het voldoende slaapt en in een rustige omgeving verblijft om het herstel te bevorderen.

Beheer pijn en ongemak effectief

Pijn en druk in het oor zijn veelvoorkomende symptomen van otitis media. Gebruik eventueel pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen om de pijn te verlichten, maar volg altijd de doseringsinstructies op de verpakking of raadpleeg je arts voor advies. Een warme kompres tegen het oor kan ook helpen om de pijn te verlichten.

Houd het oor droog en schoon

Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het aangedane oor droog blijft, vooral als er afscheiding uit het oor komt. Vermijd zwemmen of het inbrengen van water in het oor totdat de ontsteking volledig is genezen. Gebruik geen wattenstaafjes om het oor schoon te maken, aangezien dit de ontsteking kan verergeren. Laat overtollige afscheiding voorzichtig wegvloeien en raadpleeg je arts als je onzeker bent.

Volg het voorgeschreven behandelplan

Als je arts antibiotica of andere medicijnen heeft voorgeschreven, zorg er dan voor dat je deze nauwkeurig en volledig inneemt zoals voorgeschreven. Stop niet met de medicatie, zelfs als je je beter voelt, omdat dit de kans op terugkerende infecties kan vergroten. Vraag je arts om uitleg als je twijfels hebt over de behandeling.

Let op tekenen van complicaties

Hoewel otitis media meestal vanzelf overgaat of met eenvoudige behandeling te genezen is, kunnen er complicaties optreden. Let op symptomen zoals aanhoudende of verergerende pijn, koorts, gehoorverlies of een loopoor met een onaangename geur. Als je een van deze tekenen opmerkt, neem dan onmiddellijk contact op met je arts.

Stimuleer een goede oorhygiëne bij kinderen

Bij kinderen is het belangrijk om aandacht te besteden aan oorhygiëne om otitis media te voorkomen of het herstel te ondersteunen. Leer je kind om regelmatig de handen te wassen, aangezien bacteriën en virussen vaak via de handen naar de oren worden overgedragen. Zorg er ook voor dat het kind niet in de oren peutert, omdat dit het risico op infectie kan vergroten.

Gebruik neussprays of stoominhalatie om de buis van Eustachius vrij te houden

Een verstopte buis van Eustachius kan bijdragen aan otitis media. Gebruik zoutoplossingsneussprays om de neusholtes vrij te maken of overweeg stoominhalatie om de druk in het middenoor te verminderen. Dit kan vooral nuttig zijn bij verkoudheid of allergieën die samenhangen met de middenoorontsteking.

Vermijd roken en rookrijke omgevingen

Roken en passief roken kunnen het risico op otitis media vergroten, vooral bij kinderen. Tabaksrook irriteert de luchtwegen en kan de functie van de buis van Eustachius verstoren. Als je rookt, overweeg dan te stoppen of rook in ieder geval niet in de buurt van kinderen of binnenruimtes.

Zorg voor een gezonde omgeving en leefstijl

Een gezonde leefstijl kan helpen om je immuunsysteem te versterken en de kans op infecties te verminderen. Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon met voldoende groenten en fruit, blijf gehydrateerd en zorg voor voldoende beweging. Voor kinderen kan het belangrijk zijn om borstvoeding te overwegen, aangezien dit beschermende antilichamen biedt tegen infecties.

Plan controleafspraken indien nodig

Als je arts heeft aanbevolen om terug te komen voor een controle, zorg er dan voor dat je deze afspraken nakomt. Controleafspraken zijn belangrijk om ervoor te zorgen dat de ontsteking volledig genezen is en dat er geen blijvende gehoorschade of andere complicaties optreden.

Door bovenstaande tips te volgen, kun je het herstel van otitis media ondersteunen en de kans op terugkerende infecties verminderen. Als je twijfelt over de behandeling of symptomen, raadpleeg dan altijd je arts voor advies.

Misvattingen rond otitis media (middenoorontsteking)

Otitis media, ofwel middenoorontsteking, is een veelvoorkomende aandoening, vooral bij jonge kinderen. Er bestaan echter verschillende misvattingen over deze aandoening die kunnen leiden tot verkeerd begrip of behandeling.

Otitis media komt altijd door een infectie

Hoewel otitis media vaak wordt veroorzaakt door een infectie, kan het ook het gevolg zijn van andere factoren, zoals een verstopping van de neus of allergieën. Het is dus niet altijd een bacteriële infectie, en in sommige gevallen kan het vanzelf verdwijnen zonder antibiotica.

Alle gevallen van otitis media vereisen antibiotica

Een van de grootste misvattingen is dat alle gevallen van otitis media behandeld moeten worden met antibiotica. In veel gevallen, vooral als de aandoening viraal is, zijn antibiotica niet nodig en kan de ziekte vanzelf genezen. Het gebruik van antibiotica zonder noodzaak kan bijdragen aan resistentie tegen medicijnen.

Middenoorontsteking is altijd pijnlijk

Hoewel pijn een veelvoorkomend symptoom is bij otitis media, komt de aandoening ook voor zonder hevige pijnklachten. Sommige mensen, vooral jonge kinderen, kunnen zelfs andere symptomen ervaren, zoals prikkelbaarheid, koorts of een pijnloze verstopte oren.

Otitis media is alleen een kinderziekte

Hoewel otitis media vaker voorkomt bij jonge kinderen, kunnen ook volwassenen last krijgen van deze aandoening. De oorzaken kunnen variëren van verkoudheid tot allergieën, en zelfs structurele afwijkingen in het oor.

De oorzaak van otitis media ligt altijd in het oor zelf

De oorzaak van otitis media ligt vaak in de neus of de lymfesysteem, waarbij de infectie zich via de buis van Eustachius naar het middenoor verspreidt. Dit betekent dat de gezondheid van de longen en luchtwegen in belangrijke mate de kans op otitis media kan beïnvloeden.

Otitis media verdwijnt altijd zonder medische hulp

Hoewel otitis media in sommige gevallen vanzelf kan verdwijnen, is het belangrijk om medische hulp te zoeken als de symptomen verergeren of langer aanhouden. Ernstige gevallen kunnen leiden tot complicaties zoals abcesvorming of blijvende gehoorschade, die professionele behandeling vereisen.

Lees verder

• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling
• Zwemmersoor: Ooraandoening met afscheiding uit oor & oorpijn
• Tympanometrie: Onderzoek van het middenoor
• Kind: Oorbuisjes plaatsen door vocht achter het trommelvlies
• Perceptief en geleidend gehoorverlies: Oorzaken en symptomen