Otitis media (middenoorontsteking): Infectie bij kinderen

Otitis media is een ontsteking of infectie van het middenoor, een veelvoorkomende aandoening, vooral bij kinderen. Deze infectie kan acuut of chronisch zijn en wordt vaak veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie die volgt op een bovenste luchtweginfectie, zoals een verkoudheid of griep. Symptomen van otitis media zijn onder andere oorpijn, koorts en een afscheiding uit het oor. In veel gevallen geneest de aandoening vanzelf, maar soms zijn medicatie of een operatie nodig.

• Epidemiologie van middenoorontsteking: Vaak bij kinderen
• Oorzaken: Vaak na bovenste luchtweginfectie
• Risicofactoren ontsteking in het middenoor
• Symptomen van otitis media
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van middenoorontsteking

Epidemiologie van middenoorontsteking: Vaak bij kinderen

Otitis media komt veel voor bij jonge kinderen. Ongeveer 80% van de kinderen heeft vóór hun derde levensjaar minstens één keer een middenoorontsteking gehad. Bij volwassenen komt het minder vaak voor, maar kan ook optreden. Bij kinderen is de buis van Eustachius korter en horizontaal gepositioneerd, wat de kans op infecties vergroot. Jongens en meisjes worden gelijkmatig getroffen.

Oorzaken: Vaak na bovenste luchtweginfectie

Otitis media ontstaat meestal na een bovenste luchtweginfectie zoals een verkoudheid, griep of een allergie. De buis van Eustachius, die het middenoor met de keel verbindt, kan door deze infecties ontsteken en verstoppen. Hierdoor hoopt vocht zich op in het middenoor, wat kan leiden tot infectie door bacteriën of virussen. De symptomen ontstaan door de ontsteking van dit vocht.

Risicofactoren ontsteking in het middenoor

Verschillende factoren kunnen het risico op otitis media verhogen:

• Aandoeningen: Zoals het syndroom van Down en schisis (gespleten gehemelte).
• Slechte luchtkwaliteit: Blootstelling aan tabaksrook en luchtvervuiling vergroot het risico op middenoorontsteking.
• Kinderopvang: Kinderen in groepsopvang hebben vaker verkoudheden en oorinfecties.
• Leeftijd: Kinderen tussen de zes maanden en twee jaar lopen een verhoogd risico door de grootte en vorm van hun buis van Eustachius en een nog niet volledig ontwikkeld immuunsysteem.
• Seizoensgebonden factoren: Otitis media komt vaker voor in de herfst en winter, een periode waarin verkoudheden en griep vaker voorkomen.
• Zuigelingenvoeding: Baby’s die uit een fles drinken hebben meer kans op oorinfecties dan baby’s die borstvoeding krijgen.

Symptomen van otitis media

Symptomen van een middenoorontsteking kunnen variëren en kunnen onder andere omvatten:

• Braken
• Diarree
• Een gevoel van volheid in het oor
• Krakende of ploffende geluiden in de oren
• Metaalachtige smaak in de mond (af en toe)
• Oorafscheiding (otorree)
• Oorbloeding
• Een trekkend gevoel in het oor
• Verlies van eetlust
• Verlies van evenwicht
• Gehoorverlies of plotselinge doofheid
• Hoofdpijn
• Koorts
• Lusteloosheid
• Meer dan normaal huilen
• Moeite met het horen of reageren op geluiden
• Moeite met slapen
• Niet reageren op geluiden
• Oorpijn (otalgie), vooral bij het liggen
• Prikkelbaarheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek

Bij de diagnose van otitis media onderzoekt de arts het oor met een otoscoop. Dit instrument heeft een lichtbron en een vergrootglas waarmee de arts het trommelvlies en de gehoorgang kan inspecteren. Een pneumatische otoscoop blaasd lucht in het oor om de beweging van het trommelvlies te testen. Bij aanwezigheid van vocht in het middenoor is de beweging vaak verminderd. Tympanometrie kan ook worden toegepast om de druk in het middenoor te meten. Een gehooronderzoek is nodig als de patiënt herhaaldelijk middenoorontstekingen heeft gehad.

Differentiële diagnose

De symptomen van otitis media kunnen overeenkomen met andere aandoeningen:

• Acute sinusitis
• Bacteriëmie
• Diarree
• Cholesteatoom
• RSV-infectie (respiratoir syncytieel virus)
• Rhinovirusinfectie
• Apert-syndroom (craniofaciale aandoening)
• Para-influenzavirus
• Syndroom van Kartagener (ciliaire dyskinesie)
• Koliek
• Koorts bij een baby of peuter
• Koorts zonder duidelijke oorzaak
• Nasofaryngeale kanker
• Neuspoliepen (goedaardige gezwellen in neus of sinussen)
• Otitis externa (zwemmersoor)
• Passief roken en longaandoeningen
• Pediatrisch hoofdtrauma
• Pediatrische allergische rhinitis
• Pediatrische bacteriële meningitis (hersenvliesontsteking)
• Pediatrische faryngitis (keelontsteking)
• Pediatrische gastro-enteritis (buikgriep)
• Pediatrische gastro-oesofageale reflux
• Pediatrische mastoïditis (ontsteking van de botten achter het oor)
• Pediatrische otosclerose (verharding van gehoorbeentjes)
• Pediatrische pneumokokkeninfecties (infecties door pneumokokkenbacteriën)
• Pediatrische schisis (aangeboren gespleten lip en/of gehemelte)
• Slechthorendheid

Behandeling

De behandeling van otitis media hangt af van verschillende factoren:

• De algehele gezondheid van de patiënt
• De ernst van de symptomen
• De leeftijd van de patiënt
• De reactie op eerdere behandelingen of medicijnen
• De verwachte duur van de aandoening
• De voorkeuren van de patiënt

Meestal herstelt een patiënt spontaan binnen drie tot vijf dagen. Een warm kompres op het aangedane oor kan de pijn verlichten. Bij zuigelingen of ernstige gevallen kunnen antibiotica nodig zijn om bacteriële infecties te bestrijden. Pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen ook helpen bij het verlichten van symptomen. Bij chronische otitis media kan het inbrengen van buisjes in het trommelvlies worden overwogen om herhaalde infecties te voorkomen.

Prognose

Otitis media kan tijdelijk gehoorverlies veroorzaken, vergelijkbaar met wat men onder water ervaart. Dit type gehoorverlies verdwijnt meestal als het vocht uit het middenoor verdwijnt. Bij herhaalde middenoorontstekingen kan blijvende schade optreden, wat de noodzaak van een snelle en effectieve behandeling benadrukt. Otitis media met effusie kan moeilijker te diagnosticeren zijn, omdat het geen pijn of koorts veroorzaakt maar wel de taal- en spraakontwikkeling kan beïnvloeden.

Complicaties

Hoewel de meeste gevallen van otitis media geen langdurige complicaties veroorzaken, kunnen ernstige of terugkerende infecties leiden tot:

• De ziekte van Ménière (symptomen: duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)
• Een gescheurd trommelvlies: meestal geneest dit vanzelf, maar in sommige gevallen is chirurgisch herstel nodig.
• Infecties van omliggende structuren zoals mastoïditis (ontsteking van de botten achter het oor), labyrintitis (ontsteking van het binnenoor) en meningitis (ontsteking van de hersenvliezen)
• Permanent gehoorverlies
• Taal- en spraakproblemen

Preventie van middenoorontsteking

Enkele preventieve maatregelen om het risico op otitis media te verminderen zijn:

• Immunisatie: Zorg voor een volledige vaccinatie volgens het schema van het Rijksvaccinatieprogramma, waaronder vaccins tegen pneumokokken en influenza.
• Handhygiëne: Regelmatig handen wassen kan helpen de verspreiding van virussen en bacteriën te voorkomen.
• Vermijd blootstelling aan tabaksrook: Roken en passief roken verhogen het risico op middenoorinfecties.
• Beperk gebruik van fopspeen: Het langdurig gebruik van fopspenen kan het risico op oorinfecties verhogen.
• Houd een gezonde leefomgeving: Zorg voor een schone lucht en vermijd blootstelling aan luchtvervuiling.

Lees verder

• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling
• Zwemmersoor: Ooraandoening met afscheiding uit oor & oorpijn
• Tympanometrie: Onderzoek van het middenoor
• Kind: Oorbuisjes plaatsen door vocht achter het trommelvlies
• Perceptief en geleidend gehoorverlies: Oorzaken en symptomen