Zwemmersoor: Ooraandoening met afscheiding uit oor & oorpijn

Bij een zwemmersoor (otitis externa) is de oorschelp en de gehoorgang ontstoken. Dit ontstaat vaak door water dat in het oor terechtkomt na het zwemmen, wat een vochtige omgeving creëert die aantrekkelijk is voor bacteriën en schimmels. Kenmerkende symptomen zijn oorafscheiding, oorpijn en gehoorverlies. De aandoening is doorgaans goed te behandelen met antibiotica-oordruppels, waarmee complicaties meestal worden voorkomen. In sommige gevallen kan een meer invasieve behandeling nodig zijn.

• Anatomie van het oor en relatie tot zwemmersoor
• Epidemiologie ooraandoening
• Mechanisme
• Oorzaken acuut of chronisch zwemmersoor
• Risicofactoren otitis externa
• Risicogroepen
• Symptomen: Afscheiding uit het oor en oorpijn
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties ontsteking gehoorgang en oorschelp
• Preventie: Zwemmen in schoon water

Anatomie van het oor en relatie tot zwemmersoor

Het oor bestaat uit drie hoofdsecties: het uitwendige oor, het middenoor en het binnenoor. Zwemmersoor, ook wel otitis externa genoemd, betreft een infectie of ontsteking van de gehoorgang, het kanaal dat van het uitwendige oor naar het trommelvlies leidt. De gehoorgang heeft een beschermende huidlaag die kan worden aangetast door vocht, irritatie of infecties. Wanneer de beschermende huidbarrière verstoord wordt, kunnen bacteriën of schimmels de gehoorgang binnendringen, wat leidt tot ontsteking en infectie.

Gehoorgang en bescherming

De gehoorgang is normaal gesproken beschermd door talgklieren en cerumen (oorsmeer), dat een barrière vormt tegen vreemde deeltjes, bacteriën en schimmels. Het binnendringen van water in de gehoorgang tijdens het zwemmen kan deze natuurlijke barrière verstoren, wat het risico op infectie vergroot.

Risico op infectie bij vochtig milieu

Wanneer de gehoorgang vochtig blijft na zwemmen of andere wateractiviteiten, creëert dit een ideale omgeving voor bacteriën en schimmels om zich te ontwikkelen. Dit leidt tot een verhoogd risico op zwemmersoor, vooral als de gehoorgang beschadigd is door overmatig reinigen of het inbrengen van voorwerpen zoals wattenstaafjes.

Epidemiologie ooraandoening

Zwemmersoor komt vaak voor bij mensen die regelmatig zwemmen, vooral in verontreinigd water of in omgevingen met veel vocht, zoals zwembaden en zeeën. De aandoening komt vaker voor in warme, vochtige klimaten, waar het water sneller in de gehoorgang kan blijven zitten.

Incidentie en prevalentie

Zwemmersoor is een veelvoorkomende aandoening, vooral tijdens de zomermaanden wanneer zwemmen en wateractiviteiten populair zijn. De prevalentie varieert per regio, maar het komt vaak voor bij volwassenen en kinderen die regelmatig in open water of openbare zwembaden zwemmen.

Leeftijd en geslacht

Zwemmersoor kan bij mensen van alle leeftijden optreden, maar komt vaker voor bij jonge volwassenen en kinderen die veel zwemmen. Er is geen significant verschil tussen mannen en vrouwen wat betreft de incidentie van de aandoening.

Mechanisme

Zwemmersoor ontstaat meestal wanneer de huid van de gehoorgang beschadigd raakt door vocht of irriterende stoffen, waardoor bacteriën of schimmels de kans krijgen om een infectie te veroorzaken. Dit kan leiden tot een ontsteking van de huid in de gehoorgang, wat pijn, jeuk en soms afscheiding veroorzaakt.

Fysiologisch proces van infectie

De infectie begint vaak als een lokale ontsteking van de huid van de gehoorgang door bacteriën, zoals Pseudomonas aeruginosa of Staphylococcus aureus, of schimmels. Deze micro-organismen prolifereren in de vochtige omgeving van de gehoorgang, wat leidt tot zwelling, roodheid, pijn en afscheiding.

Ontstekingsreactie

De ontsteking veroorzaakt een verminderde werking van de gehoorgang, wat leidt tot verstopte oren, jeuk en pijn. Als de infectie niet wordt behandeld, kan deze zich verder verspreiden naar de diepere structuren van de gehoorgang, waardoor ernstigere symptomen en complicaties optreden.

Oorzaken acuut of chronisch zwemmersoor

Acuut zwemmersoor

Schade aan de huid
De belangrijkste oorzaak van een zwemmersoor is schade aan de huid van het uitwendige oor of de gehoorgang, waardoor bacteriën of schimmels binnendringen. Schade aan de huid kan ontstaan door:

• Blootstelling aan chemicaliën zoals haarverf, bleekmiddelen, sommige shampoos en haarsprays
• Onjuist reinigen van de oren met wattenstaafjes, doekjes of andere voorwerpen
• Inbrengen van voorwerpen in het oor zoals oordopjes, een hoorapparaat, of een hoofdtelefoon
• Krabben aan het oorgebied

Water in het oor
Een zwemmersoor ontstaat ook snel wanneer iemand zwemt in vervuild water. De bacteriën of schimmels in dit water kunnen een oorontsteking veroorzaken. Ook na het zwemmen of douchen kan water in het oor blijven zitten, wat zorgt voor een vochtige omgeving die bevorderlijk is voor ziekteverwekkers.

Chronisch zwemmersoor

Een chronisch zwemmersoor kan het gevolg zijn van een allergische reactie of een chronische huidaandoening zoals eczeem of psoriasis. Het kan ook gepaard gaan met een middenoorontsteking (otitis media) of een luchtweginfectie zoals een verkoudheid.

Risicofactoren otitis externa

Factoren die het risico op een zwemmersoor verhogen zijn onder andere:

• Overmatig gebruik van wattenstaafjes of andere voorwerpen voor het reinigen van de gehoorgang
• Een smalle gehoorgang waardoor water gemakkelijk vast blijft zitten (vaak bij kinderen)
• Vorige episodes van een zwemmersoor
• Verminderde productie van oorsmeer
• Gebruik van apparaten zoals hoofdtelefoons of gehoorapparaten
• Huidallergieën of irritatie door sieraden, haarlak of haarverf
• Frequent zwemmen
• Zwemmen in vervuild water, zoals in een meer of zwembad

Risicogroepen

Bepaalde groepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van zwemmersoor, vooral diegenen die regelmatig in wateromgevingen vertoeven of vatbaar zijn voor huidbeschadigingen.

Zwemmen in verontreinigd water

Mensen die zwemmen in rivieren, meren of zeeën met een hoge mate van vervuiling, hebben een verhoogd risico op het oplopen van infecties in de gehoorgang. Dit is met name het geval in gebieden waar onvoldoende waterbehandeling plaatsvindt.

Kinderen en jongvolwassenen

Kinderen en jongvolwassenen die vaak in zwembaden of natuurlijke wateren zwemmen, vormen een risicogroep. Ze zijn vatbaarder voor het ontwikkelen van zwemmersoor door frequente blootstelling aan water en het gebruik van onveilige schoonmaakpraktijken.

Mensen met verzwakte immuunsystemen

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem, zoals hiv-positieve patiënten of mensen die chemotherapie ondergaan, kunnen gemakkelijker infecties ontwikkelen, inclusief zwemmersoor. Bij deze groep kan de infectie ernstiger zijn en moeilijker te behandelen.

Symptomen: Afscheiding uit het oor en oorpijn

De symptomen van een zwemmersoor kunnen geleidelijk optreden of plotseling verschijnen. Ze zijn meestal mild, maar kunnen verergeren zonder behandeling. Typische symptomen zijn:

• Gele, geelgroene, pusachtige of stinkende afscheiding uit het oor
• Oorbloeding (soms)
• Oorpijn, vooral bij aanraking of beweging van de oorschelp
• Pijn achter het oor
• Eenzijdig gehoorverlies of gehoorverlies aan beide oren
• Oorsuizen (tinnitus aurium)
• Jeuk in de gehoorgang
• Drukkend gevoel in het hoofd
• Gezwollen lymfeklieren in de nek
• Duizeligheid en koorts kunnen voorkomen, vooral in een gevorderd stadium

Alarmsymptomen

Zwemmersoor kan beginnen met milde symptomen, maar kan verergeren als het niet tijdig wordt behandeld. De belangrijkste symptomen zijn jeuk, pijn en afscheiding uit het oor.

Jeuk en irritatie

De eerste symptomen van zwemmersoor zijn meestal jeuk en irritatie in de gehoorgang. Deze symptomen kunnen erger worden bij het inbrengen van wattenstaafjes of bij watercontact.

Pijn en verstopte oren

Naarmate de infectie verergert, kan pijn optreden in het oor, die kan uitstralen naar de kaak of hals. Het oor kan ook verstopt raken door zwelling of afscheiding, waardoor het gehoor vermindert.

Afscheiding uit het oor

Bij een gevorderde infectie kan er een gele of groene afscheiding uit het oor komen, wat duidt op een bacteriële infectie. Dit kan gepaard gaan met een onaangename geur.

Diagnose en onderzoeken

De arts zal de oren inspecteren met een otoscoop (otoscopie) en constateren dat de gehoorgang rood en gezwollen is; de huid kan ook schilferig zijn. Door de oorschelp te bewegen, kan de pijn toenemen. Het trommelvlies kan moeilijk zichtbaar zijn door zwelling. De arts kan ook een vloeistofmonster uit het oor nemen en naar een laboratorium sturen om te identificeren welke bacteriën of schimmels de oorzaak zijn van de infectie.

Behandeling

De behandeling bestaat meestal uit antibiotica in de vorm van oordruppels, die gedurende tien tot veertien dagen worden toegepast. Bij ernstige zwelling kan de arts een wiek in het oor plaatsen om de druppels naar het einde van de gehoorgang te laten druppelen. Indien nodig kunnen orale antibiotica worden voorgeschreven bij een middenoorontsteking of een infectie die zich buiten het oor verspreidt. Bij schimmelinfecties zal een antimycoticum (schimmeldodend middel) worden ingezet. Corticosteroïden (ontstekingsremmers) kunnen nodig zijn om jeuk en ontsteking te verlichten. Pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen helpen bij de pijnbestrijding. Azijnzuuroordruppels kunnen ook verlichting bieden. Bij chronische gevallen is vaak een langdurige of herhaalde behandeling noodzakelijk. Het is aan te raden om warmte aan het oor toe te passen om de pijn te verlichten. Tijdens de behandeling moeten zwemmen, duiken, en het gebruik van oordopjes, hoofdtelefoons of gehoorapparaten worden vermeden.

Prognose

De meeste gevallen van zwemmersoor reageren goed op behandeling met oor-druppels of antibiotica, maar zonder behandeling kan de infectie verergeren.

Genezing met tijdige behandeling

Wanneer zwemmersoor vroeg wordt gediagnosticeerd en behandeld, is de prognose meestal goed. Antibacteriële of schimmeldodende druppels zijn effectief bij het behandelen van de infectie.

Risico op chronische infecties

Bij onvoldoende behandeling of herhaaldelijke infecties kan zwemmersoor chronisch worden, wat leidt tot voortdurende ontsteking van de gehoorgang en mogelijke gehoorverlies.

Complicaties ontsteking gehoorgang en oorschelp

Mogelijke complicaties van een zwemmersoor zijn:

• Verspreiding van de infectie naar omliggende structuren, zoals het schedelbot
• Levensbedreigende situaties als de hersenen of zenuwen worden aangetast
• Verspreiding naar diepe weefsels en bindweefsels, resulterend in cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid)
• Bij ouderen of mensen met diabetes mellitus kan een maligne otitis externa of necrotiserende otitis externa ontstaan, wat leidt tot bot- en kraakbeenschade. Deze aandoening vereist hoge doses antibiotica via intraveneuze toediening.
• Het optreden van oorpoliepen, goedaardige gezwellen gepaard met oorafscheiding
• Tijdelijk gehoorverlies

Preventie: Zwemmen in schoon water

Om otitis externa te voorkomen, zijn de volgende maatregelen aanbevolen:

• Houd de oren schoon en droog; voorkom dat er water in de oren komt tijdens douchen, wassen of baden.
• Plaats na blootstelling aan water een mengsel van één druppel alcohol en één druppel witte azijn in de oren om de groei van bacteriën te voorkomen.
• Droog natte oren goed af.
• Gebruik na het zwemmen oordruppels om de gehoorgang te drogen.
• Vermijd krabben aan de oren of het inbrengen van wattenstaafjes of andere objecten in de oren.
• Draag oordopjes tijdens het zwemmen.
• Vermijd zwemmen in vervuild water.

Lees verder

• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Surfersoor: Ziekte met botgroei aan uitwendige gehoorgang
• Otoscopie: Inwendig gehooronderzoek van het oor of de oren
• Perceptief en geleidend gehoorverlies: Oorzaken en symptomen