Surfersoor: Ziekte met botgroei aan uitwendige gehoorgang

Een surfersoor (exostosen van de uitwendige gehoorgang) is een langzaam progressieve ooraandoening waarbij een goedaardige botgroei ontstaat als gevolg van een chronische blootstelling aan koud water en koude wind. Deze aandoening komt vaak voor bij surfers, maar iedereen die mogelijk meermaals wordt blootgesteld aan koud water en koude wind, zoals zwemmers, duikers, kajakkers en deelnemers aan andere maritieme activiteiten krijgen mogelijk te maken met deze ziekte. Meestal veroorzaakt de aandoening geen klachten, maar af en toe veroorzaken de botuitsteeksels in het benige gedeelte van de gehoorgang wel symptomen zoals gehoorverlies, herhaalde middenoorinfecties en een oorafscheiding. De behandeling bestaat uit het verwijderen van het vuil uit de uitwendige gehoorgang dat daar vast komt te zitten door de abnormale botgroei, al is operatie af en toe nodig bij ernstige symptomen. De vooruitzichten van behandelde patiënten zijn meestal wel goed.

• Epidemiologie van botuitsteeksels van uitwendige gehoorgang
• Oorzaken: Chronische blootstelling aan koud water en koude wind
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van surfersoor
• Prognose van botgroei aan uitwendige gehoorgang
• Preventie van oorexostosen

Epidemiologie van botuitsteeksels van uitwendige gehoorgang

De prevalentie van de ooraandoening bedraagt 6,3 per 1.000 mensen is. De ziekte komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, waarschijnlijk doordat mannen vaker deelnemen aan wateractiviteiten dan vrouwen. Een surfersoor komt voor op elke leeftijd, maar dertigers en veertigers zijn vaker aangetast.

Oorzaken: Chronische blootstelling aan koud water en koude wind

Exostosen (botuitsteeksels) ontwikkelen zich door langdurige irritatie van de uitwendige gehoorgang met koude wind of koud water (kouder dan 19°C), meestal koud zeewater. De botuitsteeksels vloeien voort uit de benige trommelvliesring. Vermoedelijk veroorzaakt de blootstelling aan koud water of koude wind langdurige vasodilatatie (vaatverwijding) wat leidt tot nieuwe botvorming. Het gebied boven de trommelvliesring is uiterst gevoelig vanwege de zeer dunne laag huid die het onderliggende bot bedekt. Het oorsmeer kan door de botgroei niet worden afgevoerd, waardoor een oorprop (prop gevuld met oorsmeer) niet weg kan. Deze verstopping van de uitwendige gehoorgang leidt tot de symptomen van de ooraandoening. Andere chemische en fysieke irriterende stoffen veroorzaken soms ook deze ooraandoening.

Symptomen

Botuitsteeksels in het benige gedeelte van de gehoorgang veroorzaken meestal geen symptomen. Door een opbouw van oorsmeer dat niet weg kan; ontstaat echter mogelijk een oorprop. Hierdoor raakt de uitwendige gehoorgang verstopt, hetgeen leidt tot geleidend gehoorverlies en een ophoping van vuil wat op zijn beurt resulteert in een chronische otitis externa (middenoorontsteking). Andere symptomen die hierbij optreden, zijn een vol gevoel in het oor, een oorafscheiding en/of een gevoel van water achter de oren. Zeer zelden veroorzaakt deze ziekte rechtstreeks pijn, maar mogelijk is oorpijn een secundair gevolg van een middenoorontsteking.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek

Het doorlopen van de geschiedenis is uiterst belangrijk bij het stellen van een diagnose van deze ziekte. De aandoening is niet beperkt tot surfen en komt mogelijk ook voor bij elke activiteit met koude, natte, winderige omstandigheden zoals windsurfen, kajakken, zeilen, jetskiën, kitesurfen en duiken. De patiënt moet herhaaldelijk blootgesteld zijn aan koud water of koude wind, meestal door wateractiviteiten zoals surfen, kajakken, duiken of zwemmen. Hoe kouder het water of de wind, hoe ernstiger de symptomen van de ziekte mogelijk zijn. Significante botuitsteeksels in het benige gedeelte van de gehoorgang ontwikkelen zich gewoonlijk na minimum van vijf à tien jaar blootstelling aan koud water of koude wind.

Lichamelijk onderzoek

De arts onderzoekt het oor met een otoscoop (inwendig kijkonderzoek van het oor of de oren) en ziet dan meestal meerdere knobbelachtige gezwellen op de trommelring. Het stevig gezwel komt vaak voor in beide uitwendige gehoorgangen. Als de exostosen groot genoeg zijn, verbergen ze het zicht op het trommelvlies. Als gehoorverlies aanwezig is, voert de arts een bijkomende audiometrie (gehooronderzoek) in.

Diagnostisch onderzoek

De geschiedenis en het lichamelijk onderzoek zijn meestal voldoende om botuitsteeksels in het benige gedeelte van de gehoorgang te diagnosticeren. De ernst van exostosen wordt beoordeeld van 1 tot 3 op basis van het percentage verstopping van het kanaal. Verder is een CT-scan van de uitwendige gehoorgang mogelijk nodig. Op de CT-scan ziet de arts de brede gehoorgang met een overmatige botgroei. Meestal is de CT-scan gereserveerd voor een chirurgische planning en is dit beeldvormend onderzoek niet noodzakelijk voor elke patiënt met een surfersoor.

Differentiële diagnose

De differentiaaldiagnose voor gezwellen in het uitwendige gehoorgang bestaan uit:

• een oorstop
• goedaardige oorpoliepen
• osteomen (goedaardige gezwellen van botweefsel)
• otitis media

Behandeling van surfersoor

De behandeling bestaat meestal uit het regelmatig reinigen van de uitwendige gehoorgang om het ingesloten vuil te verwijderen. Als de symptomen ondanks de medische behandeling ernstig zijn (meestal meer dan 80% verstopping), is een chirurgische ingreep onder algemene anesthesie vereist. Bij circa zeven op de tien patiënten is hierdoor de levenskwaliteit verbeterd. Chirurgische complicaties zijn onder meer een trommelvliesruptuur, een vertraagde genezing, kanaalstenose, een verlies van hoogfrequent gehoor, temporomandibulaire gewrichtsstoornissen (kaakpijn en gezichtspijn), en een aangezichtszenuwverlamming. Door de snelheid van complicaties is chirurgie voorbehouden aan patiënten met symptomen. Als symptomatische exostosen aan twee kanten aanwezig zijn, vinden twee operaties plaats met een tussenperiode van zes weken.

Prognose van botgroei aan uitwendige gehoorgang

De aandoening is progressief, wat betekent dat de symptomen verergeren worden naarmate de tijd verstrijkt als de blootstelling aan de ongunstige omstandigheden aanhoudt. Uiteindelijk groeien de exotoses tot het punt waarop ze medisch problematisch worden. De uitkomsten bij de meeste geopereerde patiënten zijn goed, maar de percentages chirurgische complicaties om de aandoening te verlichten zijn wel hoog.

Preventie van oorexostosen

Om het risico op de ontwikkeling van een surfersoor te voorkomen, gebruiken mensen best siliconen oordoppen; een zwemmuts, een duikhelm, een wetsuit capuchon of andere oorbescherming.

Lees verder

• Zwemmersoor: Ooraandoening met afscheiding uit oor & oorpijn
• Otitis media (middenoorontsteking): Infectie bij kinderen
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Oorprop: Overtollig oorsmeer verwijderen, o.a. met water
• Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling