Oorinfecties: Soorten, symptomen en behandeling

Een oorinfectie is de meest voorkomende oorzaak van oorpijn. Deze aandoening komt frequent voor bij kinderen maar treft eveneens volwassenen. Zowel infecties aan het binnenoor, middenoor als buitenoor zijn mogelijk. Oorpijn, een oorafscheiding en prikkelbaarheid zijn enkele symptomen van een oorinfectie. Meestal lijden patiënten aan een virale oorinfectie en dan verdwijnen de klachten spontaan binnen enkele dagen. Af en toe is wel een medische behandeling nodig, die bestaat uit medicijnen of het plaatsen van oorbuisjes. Enkele natuurlijke behandelingen verlichten eveneens de klachten van oorinfecties.

• Anatomie van het oor
• Soorten oorinfecties
• Oorinfecties van het buitenoor
• Oorinfecties van het middenoor
• Oorinfecties van het binnenoor
• Risicofactoren
• Symptomen: Oorpijn en een oorafscheiding
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Medicatie
• Vocht afvoeren door plaatsen van oorbuisje
• Zelfzorgbehandeling
• Prognose van oorinfectie
• Complicaties van infectie aan binnenoor, middenoor of buitenoor
• Preventie van infectie aan de oren

Anatomie van het oor

Het oor heeft externe (buitenste), middelste en binnenste delen. Het buitenoor (oorschelp) is gemaakt van geribbeld kraakbeen en is bedekt door de huid. Geluid gaat door de oorschelp naar de uitwendige gehoorgang (een korte buis die eindigt op het trommelvlies). Het geluid zorgt ervoor dat het trommelvlies en de minuscule bevestigde botten in het middengedeelte van het oor trillen. Deze trillingen worden naar het nabijgelegen slakkenhuis geleid. Het spiraalvormige slakkenhuis is onderdeel van het binnenoor. Dit zorgt voor de transformatie van geluid in zenuwimpulsen die naar de hersenen reizen. De met vloeistof gevulde halfcirkelvormige kanalen (labyrint) hechten zich vast aan het slakkenhuis en de zenuwen in het binnenoor. Ze sturen informatie over de balans en hoofdpositie naar de hersenen. De buis van Eustachius voert vloeistof uit het middenoor af in de keel (farynx) achter de neus.

Soorten oorinfecties

Oorinfecties van het buitenoor

Een uitwendige oorinfectie staat bekend als een zwemmersoor (otitis externa). Deze infectie is meestal het gevolg van een bacteriële infectie van het huidweefsel. Een overmatige onderdompeling in water of schade aan de gehoorgang door bijvoorbeeld het gebruik van wattenstaafjes om oorsmeer te verwijderen, verhoogt de kans op een oorinfectie van het buitenoor.

Oorinfecties van het middenoor

Oorzaken van een middenoorinfectie
Het middenoor is een kleine ruimte achter de oortrommel die goed geventileerd moet worden. Normaal gesproken passeert lucht van achter de neus door de buis van Eustachius, waardoor het middenoor schoon en droog blijft. Wanneer er onvoldoende verse lucht is die het middenoor ventileert, zoals wanneer de buis van Eustachius verstopt is, ontstaat een vochtig, stil en warm gebied, wat een perfecte voedingsbodem is voor ziektekiemen. Bij een middenoorontsteking (otitis media) ontstaat een infectie net achter het trommelvlies.

Virussen
Een oorinfectie bij kinderen is meestal het gevolg van een virale luchtweginfectie van de hogere luchtwegen, zoals een verkoudheid of de griep. Deze aandoeningen leiden tot een zwelling van de buis van Eustachius zodat er geen lucht meer in het middenoor kan stromen. Allergieën tegen pollen, stof, huidschilfers van dieren of voedsel hebben eenzelfde effect als een verkoudheid of griep, evenals rook, dampen en andere gifstoffen uit de omgeving.

Bacteriën
Bacteriën veroorzaken soms ook direct een oorinfectie, maar meestal verschijnen de organismen na een virale infectie of een allergische reactie en vinden ze snel hun weg naar de warme, vochtige omgeving van het middenoor. Binnenvallende bacteriën richten mogelijk grote schade aan, waardoor ontstekingen ontaarden in infecties en koorts tot stand komt. De bacteriën die die het vaakst in geïnfecteerde middenoren te vinden zijn, behoren dezelfde soorten die verantwoordelijk zijn voor veel gevallen van sinusitis, een longinfectie en andere luchtweginfecties. Het conjugaat pneumokokkenvaccin is zeer effectief tegen verschillende stammen van de meest voorkomende bacteriën die een oorinfectie veroorzaken. Dit vaccin geeft de arts standaard aan zuigelingen en peuters om meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek), een longinfectie en bloedinfecties te voorkomen.

Patronen
Oorinfecties komen voor in verschillende patronen. Een enkel geïsoleerd geval staat bekend als een acute oorinfectie (acute otitis media). Als de patiënt geneest maar de infectie drie keer terugkomt in een periode van zes maanden (of vier keer in één jaar), lijdt de patiënt aan terugkerende oorinfecties (terugkerende acute otitis media). Dit geeft meestal aan dat de buis van Eustachius niet goed werkt. Een vochtophoping in het middenoor zonder infectie staat bekend als otitis media met effusie. Bij deze aandoening blijft vocht aanwezig in het oor.

Oorinfecties van het binnenoor

Oorinfecties van het binnenoor zijn zeer zeldzaam en zijn meestal het resultaat van een virus. Hierbij ontstaat en infectie van de structuren van het binnenoor (labyrintitis). Omdat deze structuren verantwoordelijk zijn voor het gehoor en het evenwicht, veroorzaken infecties aan het binnenoor symptomen zoals oorsuizen (tinnitus aurium) of duizeligheid en verstoren ze het evenwicht (duizeligheid). Meestal hebben inwendige oorinfecties bij volwassenen en kinderen (zeldzaam) een medische behandeling nodig.

Risicofactoren

Algemene risicofactoren
Baby's en jonge kinderen (jonger dan twee jaar) zijn vaker dan volwassenen getroffen door oorinfecties. De buis van Eustachius is vaak te zacht of onrijp en heeft het moeilijker om open te blijven. Allergieën, postnasale infusie (keelslijmen: overmatig veel slijm in de achterkant van de keel), sinusinfecties, verkoudheidsvirussen en keelamandelproblemen tasten het vermogen van de buis van Eustachius aan om lucht te laten passeren in het middenoor. Oorinfecties komen vaker voor in de herfst en winter, omdat infecties van de hogere luchtwegen zoals een verkoudheid en de griep dan ook toenemen. Als kinderen ligt tijdens het krijgen van flesvoeding of een fopspeen gebruikt, krijgen ze ook vaker te maken met een oorinfectie. Verder lopen kinderen die verblijven in kinderdagcentra meer kans op een oorinfectie omdat ze daar meer blootgesteld worden aan ziektekiemen. Sigarettenrook en andere vormen van luchtvervuiling vormt tot slot een andere risicofactor voor een oorinfectie.

Terugkerende oorinfecties
Risicofactoren voor terugkerende oorinfecties zijn:

• baby's die flesvoeding krijgen (baby's die borstvoeding krijgen, krijgen minder oorinfecties)
• kinderen die veel verblijven in dagopvangcentra
• patiënten die leven in een huishouden met tabaksrokers
• patiënten met afwijkingen in het gehemelte, zoals een gespleten gehemelte
• patiënten met een familiegeschiedenis van oorinfecties
• patiënten met een slecht immuunsysteem of met een chronische luchtwegaandoening zoals mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen) en astma (ontsteking van luchtwegen in de longen)
• patiënten van het mannelijk geslacht

Symptomen: Oorpijn en een oorafscheiding

Symptomen die mogelijk gepaard gaan met een oorinfectie zijn:

• ’s nachts huilen tijdens het liggen
• aan het oor trekken
• braken
• duizeligheid
• een drukkend gevoel in het hoofd
• een gevoel van volheid in het oor
• een oorafscheiding
• een scherpe stekende pijn met onmiddellijke warme oorafscheiding uit de gehoorgang
• een verminderde eetlust
• een verstopte neus
• evenwichtsproblemen
• gedempt horen / gehoorverlies / plotselinge doofheid
• jeukende oren
• keelpijn
• koorts
• misselijkheid
• oorpijn (een scherpe, plotselinge pijn of doffe, aanhoudende pijn)
• oorsuizen
• prikkelbaarheid, rusteloosheid
• slecht slapen

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt de patiënt (of ouder) vragen over eventuele symptomen die zijn opgetreden. Vervolgens kijkt hij met een otoscoop (soort instrument) naar het trommelvlies. Vooral bij baby’s met oorpijn is dit voor de arts soms wel een uitdaging, dus het is belangrijk om een baby zo kalm mogelijk te krijgen voor het onderzoek. Tekenen van een infectie zijn een rood trommelvlies of een gezwollen trommelvlies met vloeistof erachter. De vloeistof is mogelijk dun (zoals bij een verkoudheid) of is dik (zoals pus). Het bevindt zich in het middenoor, net achter het trommelvlies. Het is mogelijk om met een puffer, die bevestigd is een de otoscoop, lucht te blazen in het oor. Beweegt het dunne trommelvlies, dan bevindt zich vloeistof in het middenoor. Een tympanometrie is een ander mogelijk gehooronderzoek dat de arts inzet voor het opsporen van een middenoorinfectie. Dit instrument gebruikt geluid en luchtdruk om de aanwezigheid van vloeistof in het middenoor op te sporen.

Behandeling

Medicatie

Als de arts op basis van de geschiedenis vermoedt dat bacteriën de oorinfectie hebben veroorzaakt, schrijft hij een antibioticum voor. De patiënt moet alle instructies opvolgen; hij moet dus alle doses nemen, zelfs als de infectie al beter is. De infectie keert anders mogelijk terug of anders wordt de infectie resistent tegen de antibiotica. Voor virale infecties, die meestal aan de basis liggen van oorinfecties, helpen antibiotica niet. Pijnstillers zoals paracetamol (Tylenol) of ibuprofen (Advil, Motrin) verminderen de pijn. Kinderen mogen geen aspirine nemen omdat deze pijnstillers het risico verhogen op het syndroom van Reye, een zeldzame aandoening die een zwelling in de hersenen of de lever veroorzaakt.

Vocht afvoeren door plaatsen van oorbuisje

Bij een langdurige aanwezigheid van vocht in het oor of terugkerende oorinfecties, is een myringotomie nodig. Hierbij maakt de arts een klein gaatje in het trommelvlies, zodat vloeistoffen zoals water, bloed of etter kunnen wegvloeien. In veel gevallen plaatst hij een buisje in het oor zodat er niet opnieuw een vochtophoping ontstaat en er weer lucht kan passeren zodat het middenoor droog blijft. Het oorbuisje zorgt ook voor minder pijn, een beter gehoorvermogen en een verminderd aantal oorinfecties. Dit buisje valt er meestal spontaan uit na zes tot achttien maanden. Jongere kinderen krijgen deze oorbuisjes via een operatie. De ingreep duurt circa vijftien minuten en gebeurt onder volledige anesthesie. Oudere kinderen en volwassenen hebben niet altijd een volledige verdoving nodig. Deze operatie leidt zelden tot een infectie of littekens en biedt meestal goede resultaten op lange termijn.

Zelfzorgbehandeling

Enkele zelfzorgremedies helpen tegen infecties aan het binnenoor, middenoor of buitenoor:

• frisse lucht: Rokers moeten stoppen met roken.
• gorgelen: Bij oudere kinderen of volwassenen helpt zout water om een ruwe keel te kalmeren en helpt om de buizen van Eustachius te openen.
• rechtop staan: Door het hoofd rechtop te houden, is het mogelijk om de vloeistof uit het middenoor te laten wegvloeien.
• warmte: Een verwarmd kompres op het oor toepassen biedt meer comfort.
• water: Water mag niet in het oor terechtkomen bij een zwemmersoor totdat de oorpijn verdwenen is.

Prognose van oorinfectie

De verschillende oorinfecties (binnenoor, middenoor en buitenoor) genezen meestal spontaan binnen de week. Soms zijn medicijnen of verdere behandelingen nodig.

Complicaties van infectie aan binnenoor, middenoor of buitenoor

Onbehandeld kunnen oorinfecties leiden tot meer ernstige complicaties, waaronder:

• de ziekte van Ménière (bij volwassenen) (duizeligheid, oorsuizen en gehoorverlies)
• een perforatie van het trommelvlies
• een verlamming van de gelaatszenuwen
• gehoorverlies
• mastoïditis (een zeldzame ontsteking van een bot aangrenzend aan het oor)
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek)

Preventie van infectie aan de oren

Volgende tips helpen om het aantal infecties aan de oren te verminderen

• Borstvoeding: baby's die gedurende twaalf maanden of langer borstvoeding krijgen, hebben minder snel een oorinfectie. Is het geven van borstvoeding geen optie, dan is het verstandig om een kind in een rechtop zittende houding flesvoeding te geven.
• Frisse lucht: Indien mogelijk moet de moet luchtvervuiling vermeden worden.
• Vaccinaties: Een kind moet het best het volledige vaccinatieprogramma volgen.
• Fopspeen: Het is belangrijk om een baby niet te lang de fopspeen te laten gebruiken want hierdoor vergroot de kans op een oorinfectie.
• Handhygiëne: Het is belangrijk om de handen vaak en grondig te wassen (goede handhygiëne) om de verspreiding van ziektekiemen te verminderen, zodat het kind geen griep of verkoudheid krijgt. Ook vuile voorwerpen blijven het best uit de buurt van de mond van het kind.

Lees verder

• Labyrintitis: Ontsteking van deel van binnenoor (labyrint)
• Otitis media (middenoorontsteking): Infectie bij kinderen
• Zwemmersoor: Ooraandoening met afscheiding uit oor & oorpijn
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Chronische oorinfectie: Soorten, oorzaken en behandeling