Luchtvervuiling: Oorzaken en effecten vervuilde lucht

De Wereldgezondheidsorganisatie meldt dat luchtvervuiling een vorm van vervuiling van de binnen- of buitenomgeving is die ontstaat door een chemisch, fysisch of biologisch middel dat de natuurlijke kenmerken van de atmosfeer wijzigt. Huishoudelijke verbrandingstoestellen, motorvoertuigen, industriële voorzieningen en bosbranden zijn gebruikelijke bronnen van luchtvervuiling. Vervuilde stoffen die van groot belang zijn voor de volksgezondheid zijn fijne stofdeeltjes, koolmonoxide, ozon, stikstofdioxide en zwaveldioxide. Luchtvervuiling binnenshuis en buitenshuis veroorzaakt ademhalingsproblemen en andere ziekten, die mogelijk fataal zijn.

• Steenkool
• Aardolie en dieselolie
• Fijn stof
• Effecten van luchtvervuiling op mensen
• Behandeling

Steenkool

Luchtvervuiling door verbranding van steenkool voor energie en warmte is een kenmerk van stedelijk wonen in ontwikkelde landen. Het bestaat uit zwarte rook en zwaveldioxide (SO2). Een wetgeving in halfweg de twintigste eeuw leidde tot beperkingen met betrekking tot het verbranden van kolen. Dergelijke vervuiling is anno 2018 nog gangbaar in Oost-Europa en Rusland en neemt toe in nieuw geïndustrialiseerde landen (vooral India en China).

Aardolie en dieselolie

De verbranding van aardolie en dieselolie in motorvoertuigen heeft geleid tot een nieuw soort luchtvervuiling, bestaande uit primaire verontreinigende stoffen zoals stikstofoxiden (NO en NO2), dieseldeeltjes, polyaromatische koolwaterstoffen en de secundaire verontreinigende ozon (O3) gegenereerd door fotochemische reacties in de atmosfeer (ozonconcentraties zijn het hoogst in zonnige, landelijke gebieden). Niveaus van NO2 zijn mogelijk hoog in slecht geventileerde keukens en woonkamers waar gas wordt gebruikt voor koken en voor het stoken.

Fijn stof

Ook fijn stof zorgt voor luchtvervuiling. Fijn stof, ingedeeld op grootte, bestaat uit grove en fijne deeltjes. Grove deeltjes zijn 10-2,5 μm in aerodynamische diameter en worden geproduceerd bij bouwwerkzaamheden en door de landbouw. De fijne deeltjes (<2,5 μm) ontstaan als gevolg van verbranding van fossiele brandstoffen. Deze laatste, aangeduid als PM2,5, zijn grotendeels verantwoordelijk voor luchtvervuiling die leidt tot gezondheidsproblemen zoals bijvoorbeeld ademhalingsproblemen en hartaandoeningen. Deze zeer kleine deeltjes blijven gedurende lange perioden in de lucht en worden naar het landelijk gebied gebracht.

De globale luchtkwaliteitsrichtlijnen van de WHO suggereren 24 uur-waarden van <25 μg / m3 voor PM2,5 voor de korte termijn en 10 μg / m3 voor de lange termijn. In Europa is 70% van de fijne stofdeeltjes in de stedelijke lucht het gevolg van de verbranding van diesel, met een achtergrondconcentratie van 3-5 μg / m3. De WHO schat dat luchtvervuiling jaarlijks wereldwijd 800.000 vroegtijdige sterfgevallen veroorzaakt (juni 2018).

Effecten van luchtvervuiling op mensen

Een persoon die vaak blootgesteld wordt aan luchtvervuiling, kampt sneller met complicaties. Kinderen die vaak buiten blijven en ouderen met een zwak immuunsysteem lopen een hoger risico op deze gezondheidseffecten. De vervuiling door motorvoertuigen heeft ook geleid tot verhoogde ziekenhuisopnames.

Luchtverontreinigende stoffen en hun gevolgen voor de gezondheid

• fijn stof, gevoelig voor ouderen, luchtweg- en alveolaire ontsteking, maar ook gevoelig voor allergische personen, met hart- en ademhalingsaandoeningen, een luchtwegontsteking
• ozon (O3): gevoelig voor iedereen, vooral tijdens inspanning, restrictieve longaandoening, luchtwegontsteking, verhoogde reactie op allergeen (uitlokkende stof)
• stikstofdioxide (NO2): gevoelig voor allergische personen, luchtwegontsteking, verhoogde reactie op allergeen
• zwaveldioxide (SO2): gevoelig voor astmatici, bronchoconstrictie (vernauwing van de luchtwegen) door neurogeen mechanisme

Milde effecten

Griepachtige symptomen komen het vaakst tot uiting, zoals een jeukende keel, keelpijn, een krakerige keel, keelirritatie, een keelontsteking, hoesten en een verkoudheid. Oogirritatie en allergieën zijn ook vaak voorkomende symptomen. Bij kinderen veroorzaakt luchtvervuiling sneller bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen).

Ernstige effecten

Ernstigere klachten omvatten een verergering van astma (ontsteking van luchtwegen in de longen), bronchiale astma, kortademigheid, een vernauwing van de borst, hartaandoeningen, ernstige schade aan het ademhalingssysteem die infecties van de hogere luchtwegen veroorzaken. Een verdere blootstelling aan verontreinigende stoffen leidt af en toe tot longkanker. Jaarlijks overlijden wereldwijd ten minste zeven miljoen personen als gevolg van de effecten van luchtverontreiniging. Vaak komen ouderen te overlijden als gevolg van ademhalingsproblemen en hart- en vaatziekten.

Behandeling

Wanneer de luchtkwaliteit slecht is, krijgen astmapatiënten het advies om buitenshuis bewegen te vermijden en de ontstekingsremmende medicatie te verhogen. Deze medicijnen betreffen inhalatiecorticosteroïden (ingeademde krachtige ontstekingsremmers). Kortetermijn- en langetermijnmaatregelen zijn nodig om luchtvervuiling te verminderen, met name voor dieseldeeltjes. Dergelijke maatregelen omvatten een verhoogd motorisch rendement, het gebruik van dieselroetfilters en een verminderde afhankelijkheid van auto's en vrachtwagens, bijvoorbeeld door het gebruik van meer openbaar vervoer.

Lees verder

• Longaandoeningen: Longziektes en problemen met longen en luchtpijp (special)