Jeukende (kriebelende) keel: Oorzaken en behandelingen

Een jeukende keel is meestal het gevolg van een aandoening maar ook enkele omgevingsfactoren zijn bekend voor dit vervelend gevoel. De keeljeuk gaat vaak met zwelling en een krassend gevoel gepaard, wat vervolgens resulteert in hoesten. In de meeste gevallen zijn deze symptomen niet ernstig. Eenvoudige behandelingen volstaan bijgevolg voor een jeukende keel. Treedt de jeuk in de keel echter op in combinatie met enkele ernstige symptomen of houden de klachten aan, dan is het raadzaam om professionele medische zorg in te roepen.

• Aandoeningen en jeukende keel
• Aandoeningen van andere organen
• Bacteriële-, virale en schimmelinfecties
• Brandend maagzuur
• Hooikoorts en andere allergenen
• Nekproblemen
• Psychische problemen
• Systemische ziekten
• Tumoren
• Uitdroging
• Omgevingsfactoren en kriebelende keel
• Allergische reactie op medicatie
• Medicatie en bijwerkingen
• Spreken en zingen
• Voedselallergie
• Vreemd voorwerp
• Behandelingen van keeljeuk, hoesten en andere symptomen
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Preventie

Aandoeningen en jeukende keel

Aandoeningen van andere organen

Een aantal andere aandoeningen van nabijgelegen organen veroorzaken jeuk in de keel zoals:

• acute of chronische bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• andere longaandoeningen
• astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• atypische pneumonie (longontsteking)
• boulimie (oncontroleerbare vreetbuien en compenserend gedrag)
• een bacteriële longontsteking
• een vergiftiging met aceton
• longparasieten (zoals echinokokkose: cysten (abnormaal gevormde blaasvormige holten in lichaam) door infectie met lintworm)
• mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• ozena
• pericarditis (ontsteking van het hartzakje)
• sinusitis
• tuberculose (bacteriële infectie met longproblemen)

Bacteriële-, virale en schimmelinfecties

Een keelontsteking of bacteriële tonsillitis (keelamandelontsteking) start bij de meeste patiënten met een jeukende keel, om daarna verder te evolueren naar keelpijn. Ook een virale infectie zoals een verkoudheid of de griep resulteert mogelijk in een keel die jeukt. De keelpijn als gevolg van de griep is meestal ernstiger dan deze van een verkoudheid, en is dan ook vergezeld van koorts, pijn in het lichaam en pijn op de borst. Kroep (virale infectie met blaffende hoest bij kinderen), wat het gevolg is van een allergie of een virale of bacteriële infectie, komt voornamelijk voor bij kinderen. Kenmerkend naast de jeukende keel is de blaffende hoest. Spruw (candidiasis), mucormycosis (schimmelziekte aan sinussen, hersenen en longen) of andere schimmelinfecties manifesteren zich mogelijk in de keel, en dit vooral bij patiënten met een verzwakt immuunsysteem. Enkele kortdurende symptomen gaan eveneens gepaard met bacteriële, virale en schimmelinfecties zoals een verstopte neus, hoesten, hoofdpijn, koorts, niezen, opgezwollen klieren, spierpijn en/of zwakte.

Brandend maagzuur

Keelproblemen komen eveneens tot stand bij een aantal patiënten die lijden aan chronische zure reflux of brandend maagzuur. Deze aandoening treedt op wanneer maagzuur terugvloeit van de maag in de slokdarm. Een jeukende of een pijnlijke keel is niet het enige symptoom van de ziekte. Bij brandend maagzuur komen normaal gesproken nog volgende klachten tot stand:

• aangetast tandglazuur
• een brandend gevoel in de borst of de keel
• een ontstoken strottenhoofd (laryngitis)
• een slechte smaak in de mond
• ontstoken tandvlees (gingivitis)
• slikproblemen (dysfagie) of pijn bij het slikken (odynofagie)
• winderigheid

Niettemin lijden een aantal patiënten aan de chronische of stille vorm van reflux waardoor ze een jeukende keel als enige klacht ervaren.

Hooikoorts en andere allergenen

Hooikoorts (allergische rinitis) is een aandoening die erg vaak een jeukende keel veroorzaakt. Hierbij reageert het lichaam overdreven op een anders onschadelijke stof, waardoor de chemische stof histamine vrijkomt. Gebruikelijke uitlokkende factoren (allergenen) zijn pollen, (bijvoorbeeld huidschilfers van honden), chemische stoffen en irriterende stoffen zoals cocaïne, marihuana, pesticiden, sigarettenrook, schoonmaakproducten of uitlaatgassen. Een jeukende keel veroorzaakt door hooikoorts is niet het enige symptoom; bij de patiënt presenteert zich nog één of meer van volgende tekenen:

• een loopneus of verstopte neus
• gezwollen ogen
• jeukende huid
• jeukende ogen
• niezen
• rode ogen
• sinusdruk
• vermoeidheid
• waterige ogen

Nekproblemen

Keelirritatie ontstaat eveneens bij nekproblemen zoals een vergrote schildklier en lymfeknopen, een abces, een tumor. Keel- en nekproblemen komen ook tot stand na een verwonding of na een operatie.

Psychische problemen

Sommige mensen lijden aan een psychische stoornis waardoor ze aandacht willen trekken of vragen. Dit doen ze door zonder oorzaak herhaaldelijk een droge hoest te produceren wat dan ook gepaard gaat met een jeukende keel.

Systemische ziekten

Keeljeuk treedt bovendien op bij systemische bindweefselziekten, zoals:

• het syndroom van Sjögren (aandoening aan ogen, mond en keel)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• systemische lupus erythematosus
• systemische sclerose (aandoening met symptomen aan huid en organen)
• vasculitis (vaatontsteking door ziekte of medicatie)

Tumoren

Wanneer een tumor in de keelholte of het strottenhoofd verschijnt, veroorzaakt dit bij sommige patiënten een kriebelende keel. Zangers of mensen die veel luid spreken, krijgen vaker te maken met kleine goedaardige (benigne) tumoren. Ook kwaadaardige (maligne) tumoren komen soms tot stand, en dit dan voornamelijk bij mensen boven de vijftig jaar die roken. Lymfomen (kanker van lymfocyten), (uitzaaiingen van kanker) (metastasen) in de lymfeklieren in de hals, of kanker in de hals en de borst leiden af en toe ook tot een kriebelende keel.

Uitdroging

Bij uitdroging (dehydratie) verliest het lichaam meer vocht (water) dan het opneemt. Deze situatie gebeurt vaak bij warm weer, na het sporten of bij een ziekte. Een patiënt met uitdroging presenteert zich met een droge mond (xerostomie). Dit tijdelijk symptoom komt tot stand omdat de mond en keel over onvoldoende speeksel beschikken. De droge mond veroorzaakt een jeukend gevoel in de keel. Een aantal andere symptomen komen nog tot uiting bij uitdroging zoals af en toe donkere urine en veel dorst.

Omgevingsfactoren en kriebelende keel

Allergische reactie op medicatie

Veel patiënten reageren allergisch op bepaalde medicijnen. Vooral penicilline en andere antibiotica zijn vaak de veroorzaker van deze allergische reactie die variabel is ernst. Een jeukende keel start meestal kort nadat de patiënt de medicatie heeft ingenomen.

Medicatie en bijwerkingen

Het gebruik van medicatie brengt soms bijwerkingen met zich mee, waaronder een droge hoest en een jeukende keel. Deze zijn niet het gevolg van een allergische reactie maar enkel een bijwerking van dit geneesmiddel. ACE-remmers zijn medicijnen die de arts inzet als behandeling voor een hoge bloeddruk (hypertensie) en hartziekten. Deze medicijnen staan erom bekend dat ze een jeukende keel veroorzaken als bijwerking. De bijwerkingen van medicatie starten meestal ook vrij snel na het nemen hiervan. Ook andere bijwerkingen zijn mogelijk na medicatiegebruik; deze komen overeen met deze van 'voedselallergie'.

Spreken en zingen

Een pijnlijke, jeukende keel is ook mogelijk bij het langdurig spreken, zingen of schreeuwen. Enkele dagen rust zijn nodig om deze problemen te verhelpen. Pijnstillers zijn zelden nodig bij deze vorm van een kriebelende keel.

Voedselallergie

Soms krijgt iemand ook te maken met een allergische reactie op voedselinname, wat vooral voorkomt bij het eten van onder andere aardbeien, eieren, melk, pinda’s en boomnoten, schaaldieren, sojasaus, tarwe en vis. Meestal ontwikkelen de symptomen hiervan zich binnen enkele minuten tot uren na de inname van het uitlokkende voedsel. De milde tot ernstige symptomen gaan met een jeukende keel of mond gepaard. De symptomen die optreden bij voedselallergieën omvatten:

• ademhalingsproblemen
• bewustzijnsverlies
• buikpijn
• diarree
• een daling van de bloeddruk
• een dromerig gevoel
• een zwelling van de lippen, de tong en de keel
• jeukende oren
• misselijkheid en braken
• netelroos: een rode, jeukende huiduitslag die gepaard gaat met de vorming van bultjes op de huid
• roodheid van de huid rond de ogen
• slikproblemen

Vreemd voorwerp

Soms leidt een vreemd voorwerp in de keel tot jeuk in de keel. Dit is bijvoorbeeld te wijten aan een stukje visgraat, een zaadje of een scherp stuk glas dat blijft zitten aan de keelwand. Wanneer het uithoesten, inslikken met water of gorgelen met zout water niet lukt, is medische hulp nodig. Pijnstillers mag de patiënt hierbij eveneens nemen, maar meestal verdwijnen de vreemde voorwerpen in de keel spontaan.

Behandelingen van keeljeuk, hoesten en andere symptomen

Veelal helpen wat huismiddeltjes of zelfzorgmaatregelen om de jeukende keel te verminderen, maar de behandeling is wel afhankelijk van de oorzaak. In sommige gevallen is namelijk professionele medisch zorg vereist.

Zelfzorg

Zelfzorgmaatregelen die vaak helpen om de symptomen van een jeukende keel te onderdrukken, zijn:

• antihistaminica (geneesmiddelen voor de behandeling van een allergische reactie) nemen
• appelciderazijn drinken
• een hete thee met citroen, honing of gember drinken
• een lepel honing nemen als bescherming van de keel
• een luchtbevochtiger gebruiken
• een neusspray gebruiken
• langdurig of overdreven luid praten, zingen en/of schreeuwen vermijden
• stoppen met roken
• uitlokkende factoren vermijden
• vrij verkrijgbare of op doktersvoorschrift verkrijgbare medicijnen nemen bij een verkoudheid of griep
• warm zoutwater / zuiveringszout gorgelen
• zuigtabletten en hoestbonbons nemen

Professionele medische zorg

Treden volgende symptomen op, dan is het raadzaam om meteen een arts te raadplegen omdat deze symptomen mogelijk wijzen op een infectie of een allergische reactie:

• ademhalingsproblemen
• bloed ophoesten
• duizeligheid
• een beklemmend gevoel op de keel
• een hoge hartslag (tachycardie)
• een piepende ademhaling (stridor)
• een zwelling van het gezicht
• ernstige hoofdpijn
• ernstige keelpijn
• flauwvallen
• gezwollen klieren of een brok in de keel
• koorts
• nachtelijk zweten
• netelroos
• onbedoeld gewichtsverlies
• pijn op de borst
• slikproblemen

Ook wanneer de symptomen van een jeukende keel meer dan tien dagen aanhouden, steeds verergeren of niet reageren op de zelfzorgmaatregelen, is het nodig om een arts op te zoeken.

Antivirale geneesmiddelen, antibiotica (geneesmiddelen tegen bacteriële infecties), antimycotica (geneesmiddelen tegen schimmelinfecties), corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmende medicijnen) en andere medicijnen en behandelingen zijn voorhanden wanneer de patiënt lijdt aan een ernstigere aandoening. De arts moet altijd eerst goed de oorzaak van de symptomen identificeren via een keeluitstrijkje, een huid-, bloedonderzoek en/of urineonderzoek. Op deze manier weet hij goed welke behandeling hij moet inzetten voor het verlichten van de kriebelende keel.

Preventie

Een jeukende keel voorkomen is niet altijd mogelijk, maar een gezonde levensstijl hanteren vermindert het risico op een jeukende keel. Dit houdt in dat de patiënt niet rookt, veel water drinkt, alcohol en cafeïne vermijdt, regelmatig de handen wast tijdens het seizoen van de verkoudheden en griep en ramen gesloten houdt en zo veel mogelijk binnen blijft tijdens het hooikoortsseizoen.