Longkanker (bronchuscarcinoom): Kanker in longen

Een bronchuscarcinoom (longkanker) ontstaat uit de mucosa (slijmvliezen) van de luchtwegen. Bij longkanker vormt zich een kwaadaardig gezwel in de longen doordat de cellen van de luchtwegen zich ongeremd delen. Een bronchuscarcinoom is verder onder te verdelen in kleincellige en niet-kleincellige longkanker, het spinocellulair carcinoom en een mesothelioom (kanker van het long- of borstvlies).

• Indeling bonchuscarcinoom
• Soorten longkanker
• Epidemiologie
• Oorzaken van aandoening
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Indeling bronchuscarcinoom
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie en risicofactoren
• Terminologie
• Nawoord

Indeling bonchuscarcinoom

Soorten longkanker

Niet-oatcellcarcinoom (= niet-kleincellig/groot carcinoom)

De niet-kleincellige vorm van longkanker is meestal perifeer gelegen en kenmerkt zich door vrij grote cellen (grote massa). De groeisnelheid van deze vormen is verschillend. Niet-kleincellige longkanker zaait relatief langzaam uit door het lichaam, maar het is frequent metastaserend (uitzaaiend). Deze tumor is meestal al langere tijd in het lichaam gegroeid voordat een arts dit ontdekt. Tussen het ontstaan van de tumor en het tijdstip waarop de arts dit diagnosticeert, liggen soms vele jaren. In die periode heeft de tumor zich mogelijk al uitgezaaid door het lichaam.

Oatcellcarcinoom (= kleincellig carcinoom)

Ongeveer 20% van de gevallen van longkanker is kleincellig (= komt minder frequent voor). Deze vorm van longkanker die uitgaat van de endocriene cellen, kenmerkt zich door hele kleine, kwetsbare cellen die zich bijzonder snel delen. Hierdoor verspreiden zij zich razendsnel door het lichaam. Een oatcellcarcinoom is meestal centraal gelegen, zeer agressief en snel metastaserend. Vaak is kleincellige longkanker dan ook al uitgezaaid op het moment dat klachten ontstaan. De behandeling van kleincellige longkanker is anders dan bij niet-kleincellige longkanker. In de meeste gevallen is heelkunde niet mogelijk, maar gebeurt de behandeling door middel van chemotherapie en radiotherapie (bestraling). Een oatcellcarcinoom gaat ook frequent gepaard met paraneoplastische verschijnselen.

Spinocellulair carcinoom

Een spinocellulair carcinoom (kanker op huid, in slijmvliezen en in organen) is niet frequent. Meestal is deze tumor centraal gelegen en groeit hij traag. Deze tumor leidt mogelijk tot een bronchusafsluiting.

Mesothelioom

Een mesothelioom, ook wel longvlieskanker of borstvlieskanker genoemd, is een specifieke kanker, veroorzaakt door de inademing van asbest. Een patiënt ademt asbestvezels in en de vezels nestelen zich in de longvliezen. Daar prikkelen ze de bekledende cellen en veroorzaken dusdanige veranderingen, dat deze cellen in kwaadaardige tumorcellen veranderen.

Epidemiologie

Een bronchuscarcinoom is de meest frequent voorkomende tumor bij de man en de tweede meest frequent voorkomende tumor bij de vrouw, na borstcarcinoom. Longkanker neemt echter ook toe bij vrouwen als gevolg van een toenemend rookgedrag. Longkanker is de belangrijkste oorzaak van kankersterfte bij vrouwen in Europa (komt dus nog vóór borstkanker).

Oorzaken van aandoening

Roken is in 90% van de gevallen de oorzaak van longkanker. Hoe meer, en hoe langer iemand rookt, des te groter is de kans op longkanker. Iedere sigaret die een patiënt rookt, vergroot de kans op longkanker. Met andere woorden: iedere sigaret die een patiënt minder rookt, verlaagt de kans op longkanker. Mensen die vaak in rokerige ruimtes verblijven, hebben een iets hogere kans op het krijgen van longkanker. Andere mensen met een verhoogd risico zijn mensen die in contact komen met stoffen als asbest (asbestose), koolteer of arseen (arsenicum).

Bronchuscarcinoom ontstaat in de longen zelf en is dus verschillend van longmetastasen (uitzaaiingen in de longen), waarbij een tumor (kwaadaardig gezwel) elders in het lichaam is ontstaan en uitgezaaid is naar de longen.

Symptomen

De symptomen van bronchuscarcinoom kunnen variëren afhankelijk van de locatie en de omvang van de tumor.

Soms heeft een patiënt geen symptomen en ontdekt een arts dit toevallig bij een röntgenfoto (radiografisch onderzoek) van de borstkas (thoraxfoto). Een patiënt presenteert zich verder mogelijk met prikkelhoest, hemoptoe (bloed ophoesten) en retro-obstructieve pneumonie. Late symptomen omvatten thoracale pijn, dyspneu (moeilijk ademhalen door afsluiting van een deel van de long), ademhalingspijn, algemene zwakte en achteruitgang, vermagering en vermoeidheid / kankervermoeidheid.

Diagnose en onderzoeken

Speurhonden zijn in staat longkanker te ruiken. Dit is onderzocht in een testomgeving, waarbij de honden in staat zijn longkanker te onderscheiden van COPD (chronische obstructieve longziekte).

Een arts gebruikt diverse onderzoeksmethoden om longkanker vast te stellen en verder te evalueren:

• Thoraxfoto (radiografie van de borstkas);
• CT-scan (computertomografie = scan via röntgenstralen);
• Histologisch onderzoek van sputum (ophopend slijm door hoesten);
• Bronchoscopie (via een buis door mond of neus in de luchtwegen kijken om de luchtpijp en de grote luchtwegen van binnen te bekijken);
• Echografie (geluidsgolven);
• Mediastinoscopie (kijken naar lymfeklieren en structuren in het mediastinum (ruimte tussen de longen waar o.a. de slokdarm doorheen loopt);
• MRI-scan (scan via magnetische golven);
• Transthoracale punctie (via de borstkas neemt de arts een stukje weefsel weg om te onderzoeken);
• Bepaling van tumormarkers (stoffen in het bloed).

Naast de eerder genoemde onderzoeken, zijn er aanvullende diagnostische technieken die kunnen worden ingezet, zoals een PET-scan om metabolische activiteit van de tumor en eventuele metastasen te beoordelen. Bronchoscopie kan worden gebruikt om direct in de luchtwegen te kijken en weefselmonsters te nemen voor pathologisch onderzoek.

Indeling bronchuscarcinoom

Om te kunnen beoordelen hoe uitgebreid een tumor is, maken artsen gebruik van de TNM-indeling.

• T: De arts controleert de tumor op aanwezigheid, grootte en plaats. Dit wordt onderverdeeld in de stadia T1, T2, T3 of T4.
• N: Zijn de lymfeklieren (noduli) aangetast? Dit wordt onderverdeeld in N1 (aangetaste klieren in het uitstroomgebied van de long), N2 (aangetaste klieren in het gebied tussen de longen aan de kant van de tumor) en N3 (aangetaste klieren elders).
• M: De arts zoekt naar eventuele uitzaaiingen in andere organen. Bij M0 zijn er geen uitzaaiingen in andere organen, bij M1 wel.

Om de uitgebreidheid van de tumor vast te stellen, voeren artsen diverse onderzoeken uit, zoals een CT-scan en/of NMR-Thorax, een mediastinoscopie (om de lokale lymfeklierstations te beoordelen), een CT- of NMR-scan van de hersenen en het abdomen (om metastasen te beoordelen), en een RX-skelet en botscintigrafie (bij een vermoeden van botmetastasen).

Bij ruim 50% van de patiënten met verdenking op mediastinale lymfekliermetastasen bij longkanker kan een cervicale mediastinoscopie worden vermeden door het gebruik van endobronchiale echografie met transbronchiale naaldaspiratie (longbiopsie). Dit onderzoek is de eerste keus bij de stadiëring van het mediastinum bij longcarcinoom, maar vervangt een mediastinoscopie niet volledig.

Behandeling

Niet-oatcellcarcinoom (niet-kleincellig/groot cellig carcinoom)

Bij ongeveer 30-35% van de patiënten, indien het tumorstadium beperkt is tot stadium I, II, IIIA en er voldoende longfunctie aanwezig is, wordt een heelkundige resectie met lobectomie of pneumectomie uitgevoerd. Ongeveer 60-65% van de patiënten krijgt palliatieve radiochemotherapie. Patiënten met een centraal gelegen NSCLC die een longparenchymsparende procedure ondergaan, hebben een lagere mortaliteit en een betere overleving dan patiënten bij wie een pneumonectomie wordt verricht.

Oatcellcarcinoom (kleincellig carcinoom)

Bij kleincellige longkanker is de ziekte meestal zeer uitgebreid, waardoor chirurgisch ingrijpen bijna altijd zinloos is. Heelkunde met adjuvante chemotherapie is zelden mogelijk. Soms krijgt de patiënt een combinatie van radiotherapie van de thorax en hersenen en chemotherapie.

Prognose

De prognose van bronchuscarcinoom is somber. De vijfjaarsoverleving bedraagt slechts 10%.

Complicaties

Een patiënt met complicaties van bronchuscarcinoom presenteert zich mogelijk met heel wat symptomen en ziektebeelden:

• Heesheid door aantasting van de nervus recurrens. De nervus recurrens loopt gedeeltelijk vlakbij de borstholte en gaat weer terug omhoog naar o.a. spieren voor de linkerstemband.
• Dysfagie door slokdarmaantasting.
• Stridor door aantasting van grote luchtwegen.
• Wheezing (piepend geluid bij de uitademing).
• Diafragmaverlamming door aantasting van de nervus frenicus.
• Vena cava superior-syndroom (verstopping van een bloedvat door een tumor) met gestuwde venen in de hals en borstkaswand (zwelling van hoofd, hals en armen door stuwing).
• Pancoast-syndroom met krachtverlies van een arm; dat ontstaat door een longtop-tumor met aantasting van de zenuwplexus naar de arm, de plexus brachialis in de oksel.
• Syndroom van Claude-Bernard-Horner door uitval van de orthosympathische bezenuwing van een oog; leidt tot miosis (vernauwde pupil), enoftalmie, ptosis (hangend ooglid) van het aangetaste ooglid.
• Metastasen: bot, lever, hersenmetastasen, bijnieren, longen en pleura.
• Syndroom van Pierre-Marie-Bamberger met pijnlijke zwelling van de extremiteiten.
• Paraneoplastische ziektebeelden, vooral bij het oatcellcarcinoom:
• Secretie van ADH (dus: vochtretentie = het vasthouden van vocht!) met hyponatriëmie (laag natriumgehalte in het bloed);
• Secretie van PTH met hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed);
• Secretie van ACTH met Cushingsymptomen.

Preventie en risicofactoren

Roken is de belangrijkste risicofactor voor het ontwikkelen van bronchuscarcinoom. Daarnaast spelen blootstelling aan asbest, radon en andere carcinogene stoffen, evenals genetische factoren, een rol. Het verminderen van blootstelling aan deze risicofactoren kan helpen het risico op het ontwikkelen van longkanker te verlagen.

Terminologie

Nawoord

Longkanker blijft een complexe en ernstige ziekte waarbij vroege detectie en een gedetailleerde beoordeling essentieel zijn voor een betere prognose. Door voortschrijdend onderzoek en technologische ontwikkelingen verbeteren de diagnostische mogelijkheden en behandelmethoden, wat hoop biedt voor patiënten en hun families. Het blijft van groot belang dat zowel patiënten als medische professionals goed geïnformeerd zijn over de nieuwste ontwikkelingen en behandelopties om de best mogelijke zorg te kunnen bieden.

Lees verder

• Longgezondheid: Tips voor gezonde longen & goede longfunctie
• Kleincellige longkanker: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Mesothelioom: Kanker in longen door blootstelling aan asbest
• Longmetastasen: Uitzaaiingen van kanker in de longen
• Radiotherapie bij longtumor door oncoloog en radiotherapeut