Horner-syndroom: Neurologische aandoening

Horner-syndroom: Neurologische aandoening Het Horner-syndroom is een relatief zeldzame neurologische aandoening gekenmerkt door een vernauwde pupil (miosis), een afhangend bovenste ooglid (ptosis), een teruggetrokken oogbol en de onmogelijkheid om te zweten aan één zijde van het gezicht (anhidrose). Het syndroom is het gevolg van een combinatie van symptomen veroorzaakt door de onderbreking van een zenuwbaan van de hersenen naar het gezicht en de ogen aan één zijde van het lichaam. Het syndroom werd voor het eerst beschreven door de Amerikaanse arts William Edmonds Horner in 1824.

Synoniemen Horner-syndroom

Het Horner-syndroom is eveneens bekend onder deze synoniemen:
  • Horner-Bernard-syndroom
  • oculopupillair syndroom
  • oculosympathetische beroerte
  • syndroom van Horner

Epidemiologie aandoening

Het Horner-syndroom is een zeldzame aandoening die wordt veroorzaakt door een verstoring in het sympathische zenuwstelsel. De incidentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij volwassenen komt het syndroom vaker voor als gevolg van neurologische of oncologische aandoeningen, terwijl bij kinderen trauma of congenitale oorzaken prevaleren.

Voorkomen wereldwijd
Horner-syndroom wordt wereldwijd gedocumenteerd, met hogere meldingen in landen met geavanceerde diagnostische technologieën. Specifieke epidemiologische gegevens zijn beperkt vanwege de variabiliteit in oorzaken en de zeldzaamheid van de aandoening.

Leeftijd en geslacht
Hoewel het Horner-syndroom patiënten van alle leeftijden kan treffen, wordt het vaker vastgesteld bij ouderen door de toegenomen prevalentie van onderliggende aandoeningen zoals beroertes en kanker. Er is geen duidelijke seksevoorkeur gerapporteerd.

Regionale variaties
De etiologie van Horner-syndroom kan variëren afhankelijk van regionale factoren, zoals de prevalentie van infecties, toegang tot gezondheidszorg en genetische predisposities. In ontwikkelingslanden kunnen infectieuze oorzaken prominenter aanwezig zijn, terwijl in geïndustrialiseerde landen vasculaire en oncologische oorzaken domineren.

Mechanisme

Horner-syndroom ontstaat door een onderbreking van de sympathische zenuwbanen die de oogleden, pupil en zweetklieren in het gezicht aansturen.

Anatomie van het sympathische zenuwstelsel
De sympathische banen lopen van de hypothalamus via het ruggenmerg naar het gezicht. Deze banen worden in drie segmenten verdeeld: de eerste orde (centraal), tweede orde (preganglionair) en derde orde (postganglionair). Een laesie in elk van deze segmenten kan leiden tot Horner-syndroom.

Symptomen van sympathische onderbreking
Bij een laesie in de sympathische banen ontstaat een kenmerkend symptoomcomplex, waaronder ptosis (hangend ooglid), miosis (vernauwde pupil) en anhidrose (verminderde zweetproductie).

Onderliggende pathologieën
De specifieke oorzaak van de onderbreking kan variëren van vasculaire incidenten (zoals dissectie van de halsslagader) tot tumoren, trauma of inflammatoire aandoeningen.

Oorzaken en erfelijkheid ziekte

Het Horner-syndroom is het gevolg van andere medische problemen zoals onder andere:

In sommige gevallen is geen onderliggende oorzaak te vinden. Soms is het syndroom aangeboren, maar de oorzaak van een eventuele genmutatie is hiervan niet bekend. Mogelijk gebeurt de overervingswijze van het syndroom op autosomaal dominante wijze, maar hiernaar is verder onderzoek vereist.

Risicofactoren

Verschillende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van Horner-syndroom.

Neurologische aandoeningen
Ziekten zoals beroertes en multiple sclerose verhogen de kans op beschadiging van de sympathische zenuwbanen.

Oncologische oorzaken
Tumoren, met name in de thorax of nek, zoals een Pancoast-tumor, kunnen de zenuwbanen mechanisch comprimeren of infiltreren.

Vasculaire afwijkingen
Dissecties van de halsslagader of aorta kunnen direct schade veroorzaken aan de zenuwbanen.

Trauma
Letsel aan de nek of bovenste thorax door ongevallen, operaties of puncties kan bijdragen aan het ontstaan van Horner-syndroom.

Congenitale oorzaken
Bij pasgeborenen kan Horner-syndroom worden veroorzaakt door geboortetrauma of genetische afwijkingen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van Horner-syndroom.

Ouderen
Bij ouderen nemen vasculaire en oncologische aandoeningen toe, wat hen vatbaarder maakt voor het syndroom.

Kankerpatiënten
Patiënten met maligniteiten, vooral in de thoracale of cervicale regio, hebben een verhoogd risico.

Posttraumatische patiënten
Patiënten die traumatisch letsel aan de nek of bovenste thorax hebben opgelopen, lopen een groter risico op beschadiging van de zenuwbanen.

Kinderen
Hoewel zeldzaam, kan Horner-syndroom bij kinderen voorkomen door geboortetrauma of aangeboren afwijkingen.

Symptomen

Het Horner-syndroom treft meestal één kant van het gezicht. De symptomen variëren in ernst per patiënt. Volgende symptomen wijzen niet automatisch in de richting van het syndroom van Horner, maar de patiënt doet er goed aan toch onmiddellijk contact op te nemen met de oogarts bij een combinatie van deze problemen. Mogelijke symptomen zijn onder andere:
  • aangezichtspijn met pijnscheuten
  • anhidrose: weinig of geen transpiratie; dit is soms aan één deel maar kan ook de hele aangetaste zijde van het gezicht betreffen.
  • anisocorie: een opmerkelijk verschil in grootte van de pupil tussen de twee ogen
  • blozen
  • daling van het gezichtsvermogen
  • droge huid aan de getroffen zijde
  • duizeligheid
  • een teruggetrokken oogbol: de oogbol bevindt zich achteraan de oogkas
  • ernstige, plotselinge hoofdpijn, oogkaspijn of nekpijn
  • lichte stijging van het onderste ooglid, soms het tegenovergestelde van ptosis
  • miosis: een aanhoudend kleine pupil, weinig of vertraagde verwijding van de aangetaste pupil bij weinig licht
  • onvermogen om de ogen volledig te openen aan de getroffen zijde (lagoftalmie)
  • ptosis: afhangend bovenooglid
  • spierzwakte of een gebrek aan spiercontrole

Mogelijk heeft een kind geen gezonde roze gelaatskleur aan de aangetaste zijde, of is de iris in het getroffen oog lichter van kleur.

Alarmsymptomen

Horner-syndroom kan soms wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen.

Acute symptomen
Plotselinge ptosis, miosis en anhidrose, vooral in combinatie met nekpijn of hoofdpijn, kunnen wijzen op een dissectie van de halsslagader of een beroerte.

Snel progressieve symptomen
Bij patiënten met een snel verergerend Horner-syndroom moet gedacht worden aan maligniteiten zoals een Pancoast-tumor of metastasen.

Geassocieerde neurologische klachten
Symptomen zoals dubbelzien, moeite met spreken of zwakte aan één kant van het lichaam vereisen directe medische aandacht om een beroerte of andere ernstige neurologische aandoening uit te sluiten.

Bij kinderen
Horner-syndroom bij kinderen, vooral met heterochromie (verschil in oogkleur), kan wijzen op een aangeboren afwijking of neuroblastoom.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek
De oogarts voert een grondig oogheelkundig onderzoek uit waarbij hij eveneens de pupilreactie test in een verdonkerde en ook een goed verlichte ruimte. Hiervoor verwijdt hij eerst de ogen via pupilverwijdende oogdruppels (de medische term hiervoor is mydriatica).

Ruggenprik / Bron: Brainhell, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Ruggenprik / Bron: Brainhell, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Diagnostisch onderzoek
Bijkomende onderzoeken zijn:

Differentiële diagnose
De arts verwart het Horner-syndroom soms met anisocorie, het syndroom van Adie en het Wallenberg-syndroom.

Behandeling neurologische aandoening

Dit syndroom valt niet te genezen, maar voor de onderliggende aandoening bestaat mogelijk wel een behandeling. Soms is het letsel chirurgisch te verwijderen. Chemotherapie en bestraling helpen bij een tumor.

Prognose

De prognose voor een patiënt met het Horner-syndroom is afhankelijk van de etiologie en het slagen van de behandeling van de onderliggende aandoening.

Complicaties

De complicaties van het Horner-syndroom kunnen variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak:
  • Neurologische complicaties door beschadiging van zenuwbanen kunnen leiden tot aanhoudende symptomen of verergering van de aandoening.
  • Visuele problemen zoals verminderde gezichtsscherpte of aanhoudende miosis kunnen invloed hebben op de levenskwaliteit.
  • Pijnlijke symptomen zoals aangezichtspijn of hoofdpijn kunnen het dagelijks functioneren beïnvloeden.
  • Psychologische impact door het uiterlijk van de symptomen of het niet kunnen zweten aan één zijde van het gezicht.

Preventie

Preventie van het Horner-syndroom is beperkt omdat het vaak een gevolg is van andere medische aandoeningen. Echter, bepaalde maatregelen kunnen helpen bij het verminderen van het risico of het vroegtijdig opsporen van de onderliggende oorzaken:
  • Preventieve zorg en vroege behandeling van aandoeningen die het risico op het ontwikkelen van het Horner-syndroom verhogen, zoals beroertes of nektrauma's.
  • Regelmatige medische controle en opvolging bij risicofactoren zoals een geschiedenis van longtumoren of andere relevante medische aandoeningen.
  • Educatie en bewustwording van symptomen om tijdige medische hulp te waarborgen bij het optreden van aanwijzingen die kunnen wijzen op het Horner-syndroom.

Praktische tips voor het omgaan met Horner-syndroom

Horner-syndroom is een neurologische aandoening die ontstaat door verstoring van de zenuwbanen die de ogen en het gezicht aansteken. Het syndroom kan leiden tot een aantal symptomen, zoals een verzwakte pupilreactie, hangend ooglid (ptosis), een versmalde pupil en afwezigheid van zweet op de zijkant van het gezicht. Hoewel de aandoening zelf vaak niet levensbedreigend is, kan het wel leiden tot ongemak en veranderingen in het uiterlijk. Het is belangrijk om te weten hoe je met de aandoening kunt omgaan en de symptomen zo goed mogelijk kunt beheersen. Hieronder volgen enkele praktische tips.

Zorg voor regelmatig medisch toezicht en opvolging

Omdat het Horner-syndroom vaak een onderliggend probleem heeft, zoals een aandoening aan de hersenen, het ruggenmerg of de nek, is het van cruciaal belang om regelmatig controleafspraken te hebben bij een arts. Je arts kan onderzoeken of er een onderliggende aandoening is die behandeld moet worden, zoals een tumor of een vaatprobleem. Als de oorzaak van het Horner-syndroom bekend is, kan een gericht behandelplan worden opgesteld. Het is ook belangrijk om eventuele veranderingen in symptomen snel aan je arts te melden om complicaties te voorkomen.

Let op de invloed van de aandoening op je uiterlijk

Een van de zichtbare effecten van Horner-syndroom is de hangende ooglid (ptosis), wat je gezichtsuitdrukking kan beïnvloeden. Als je je zorgen maakt over de esthetische impact, kan het nuttig zijn om een oogarts of een plastisch chirurg te raadplegen. In sommige gevallen kunnen behandelingen zoals chirurgische ingrepen of het gebruik van ooglidheffers helpen om het uiterlijk van het oog te verbeteren. Daarnaast kunnen oefeningen om de oogspieren te versterken soms verlichting bieden, hoewel dit afhankelijk is van de ernst van de aandoening.

Houd rekening met je ooggezondheid

De symptomen van Horner-syndroom kunnen de manier waarop je ogen reageren op licht beïnvloeden. De pupil van het aangedane oog kan bijvoorbeeld trager reageren op veranderingen in lichtintensiteit. Dit kan leiden tot tijdelijke problemen met het zicht, vooral in fel verlichte omgevingen of bij het oversteken van donkere naar lichte omgevingen. Het is handig om een zonnebril te dragen in felle zon of bij intens licht om het ongemak te verminderen. Daarnaast is het belangrijk om regelmatig oogonderzoeken te laten uitvoeren om eventuele andere oogproblemen of complicaties tijdig te ontdekken.

Werk samen met een fysiotherapeut voor nek- en schouderpijn

In sommige gevallen wordt Horner-syndroom veroorzaakt door een zenuwprobleem in de nek of de wervelkolom. Als de aandoening leidt tot pijn in de nek, schouders of rug, kan fysiotherapie helpen om de symptomen te verlichten. Oefeningen die gericht zijn op het versterken van de nek- en schouderspieren kunnen je helpen om de spanning te verminderen en het bereik van beweging te vergroten. Een fysiotherapeut kan je begeleiden bij het opstellen van een oefenprogramma dat veilig en effectief is, rekening houdend met de specifieke oorzaak van je symptomen.

Zorg voor emotionele ondersteuning

Het omgaan met een aandoening zoals Horner-syndroom kan emotioneel uitdagend zijn, vooral als je merkt dat het je uiterlijk beïnvloedt of dat het moeilijk is om ermee om te gaan. Het kan nuttig zijn om emotionele steun te zoeken bij vrienden, familie of een psycholoog. Gesprekken met anderen die begrijpen wat je doormaakt, kunnen helpen om gevoelens van frustratie of onzekerheid te verminderen. Als je merkt dat de aandoening je mentale gezondheid beïnvloedt, kan therapie of counseling een waardevolle ondersteuning bieden om beter met de situatie om te gaan.

Pas je activiteiten aan op basis van symptomen

Omdat Horner-syndroom de manier waarop je ogen reageren op prikkels beïnvloedt, kan het nodig zijn om je dagelijkse activiteiten aan te passen om te voorkomen dat je overbelast raakt of ongemak ervaart. Als je merkt dat je snel moe wordt door visuele belasting, probeer dan pauzes in te bouwen tijdens activiteiten zoals lezen, werken op een computer of kijken naar schermen. Het kan ook nuttig zijn om je werkruimte goed te verlichten om vermoeide ogen te voorkomen. Wanneer je merkt dat je nekspieren stijf of pijnlijk aanvoelen, probeer dan een meer ergonomische houding aan te nemen, vooral tijdens het werken of slapen.

Met deze praktische tips kun je beter omgaan met de symptomen van Horner-syndroom en je dagelijkse leven zo comfortabel mogelijk maken. Regelmatig medisch toezicht en emotionele steun zijn cruciaal om met de aandoening om te gaan, terwijl aanpassingen in je activiteiten en oogzorg kunnen helpen om ongemakken te verminderen.
© 2016 - 2025 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Syndroom van HornerHet syndroom van Horner, ook wel het syndroom van Claude Bernard of oculopupillair syndroom genoemd, is een neurologisch…
Horner syndroom: hangend ooglid en pupilvernauwingHorner syndroom: hangend ooglid en pupilvernauwingHet syndroom van Horner wordt ook wel het syndroom van Claude Bernard, Bernard-Horner syndroom of oculosympathetic palsy…
Hangend ooglid (Ptosis)Hangend ooglid (Ptosis)Ptosis, ook wel hangend ooglid genoemd is een aandoening die vaak in verwarring wordt gebracht met vermoeidheid. Lees hi…
Syndroom van Horner: oorzaken, symptomen en behandelingSyndroom van Horner: oorzaken, symptomen en behandelingEen afhangend ooglid en een rode huid zijn typische kenmerken van het syndroom van Horner. Het gaat bij deze aandoening…

Simvastatine: werking, toepassing en bijwerkingenSimvastatine: werking, toepassing en bijwerkingenSimvastatine is de meest voorgeschreven cholesterolverlager in Nederland en wordt gebruikt om het risico op hart- en vaa…
Anisocorie: Oogafwijking met ongelijke pupilgroottesAnisocorie: Oogafwijking met ongelijke pupilgroottesDe in januari 2016 overleden Engelse zanger David Bowie had twee bijzonder verschillende ogen. Dit was het gevolg van an…
Bronnen en referenties
  • http://eyewiki.org/Horner's_syndrome
  • http://patient.info/doctor/horners-syndrome
  • http://rarediseases.org/rare-diseases/horners-syndrome/
  • http://www.encyclopedia.com/topic/Horners_syndrome.aspx
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/horner-syndrome/basics/tests-diagnosis/con-20034650
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/horner-syndrome/basics/causes/con-20034650
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/horner-syndrome/basics/symptoms/con-20034650
  • http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/horner-syndrome/basics/definition/con-20034650
  • http://www.merckmanuals.com/home/brain,-spinal-cord,-and-nerve-disorders/autonomic-nervous-system-disorders/horner-syndrome
  • http://www.uptodate.com/contents/horner-syndrome
  • https://www.gezondvgz.nl/%7BC53AE06F-A61F-43D8-93B0-6E7871E46C11%7D
  • https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000708.htm
  • Afbeelding bron 1: Brainhell, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 23-01-2025
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 13
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.