Syndroom van Horner

Het syndroom van Horner, ook wel het syndroom van Claude Bernard of oculopupillair syndroom genoemd, is een neurologische aandoening. Bij dit syndroom is er sprake van een stoornis van het autonome zenuwstelsel, waarbij de sympathische zenuw innervatie van meestal één oog is verstoord. De kenmerkende symptomen bij het syndroom van Horner zijn miosis en ptosis, soms in combinatie met anhidrosis. Het syndroom van Horner is niet een op zich zelf staande aandoening, maar is meestal een uiting van een onderliggende ziekte. De behandeling zal dan ook voornamelijk gericht zijn op het vinden van deze onderliggende aandoening, zodat deze behandeld kan worden.

Symptomen

De kenmerkende symptomen van het syndroom van Horner zijn een ipsilaterale miosis en ptosis, soms in combinatie met een anhidrosis. Het ipsilateraal voorkomen van deze symptomen wil zeggen dat ze moeten voorkomen aan dezelfde kant. Miosis betekent het hebben van een kleine pupil. Dit komt doordat de sympathische innervatie van de spier die zorgt voor de pupilgrootte is verstoord, waardoor de parasympathische innervatie de overhand neemt. Met ptosis wordt bedoeld, het afhangen van het bovenste ooglid, wat wordt veroorzaakt door een verstoring van de innervatie van de musculus tarsalis, waardoor deze verslapt. De musculus tarsalis is slechts één van de spieren die zorgt voor het openen van het ooglid, de andere is de musculus levator palpebrae. Hierdoor is er slechts sprake van een geringe ptosis. Naast miosis en ptosis kan ook anhidrosis optreden. Dit houdt in dat er geen zweetsecretie is rondom het aangedane oog of op de wang. In eerste instantie werd naast deze symptomen ook enoftalmie, het inzakken van de oogbol in de oogkas, als een symptoom beschreven. Dit is echter slechts schijn en de aanwezigheid hiervan is dus geen symptoom van het syndroom van Horner. Bij mensen, bij wie het syndroom van Horner is ontstaan rond of vlak na de geboorte kan er een verschil zijn in de kleur van de iris van het ogen. De iris van het aangedane oog blijft vaak blauw, terwijl die van het goede oog de kleur aan zal nemen die wordt geërfd van de ouders.

Het voorkomen van het syndroom van Horner

Het syndroom van Horner is aanwezig als de innervatie van de sympathische zenuwen naar de pupil, het bovenste ooglid, de zweetklieren en de bloedvaten aan één kant van het gezicht verstoord is. Dit kan ontstaan door allerlei verschillende oorzaken, zoals verwondingen, ontstekingen of tumoren. Het syndroom van Horner is dus geen op zich zelf staande aandoening. Het syndroom is de uiting van een onderliggende oorzaak en er moet dus altijd onderzoek worden gedaan naar de aard van deze onderliggende ziekte. Er is een groot aantal aandoeningen waarbij het syndroom van Horner kan voorkomen. Voorbeelden van zulke onderliggende ziekten zijn episodes van clusterhoofdpijn, multiple sclerose (MS), neurofibromatose type I, afsluiting van een halsslagader, de ziekte van Kawasaki en een pancoasttumor. Ook kan het syndroom de complicatie zijn van het gebruik van bepaalde oogmedicijnen. Het syndroom is een zeldzame aandoening op kinderleeftijd, het wil echter nog wel eens aangeboren zijn. Dit komt dan doordat de zenuw bij de bevalling heeft klemgezeten of het kan voorkomen als het kind tijdens de zwangerschap is blootgesteld aan het varicella zoster virus, oftewel het virus dat waterpokken veroorzaakt.

Behandeling

De behandeling van het syndroom is gericht op de op de behandeling van de onderliggende oorzaak. Het succes van deze behandeling hangt af van de aard van de onderliggende ziekte. Sommige ziekten kunnen goed behandeld worden, waarna de symptomen van het syndroom van Horner kunnen verdwijnen, alhoewel dat enige tijd kan duren. Dit is echter niet het geval voor alle oorzaken, in welk geval de symptomen aanwezig blijven. Bij kinderen met het syndroom van Horner is er een risico op het krijgen van een lui oog.