Lagoftalmie: Oogleden niet kunnen sluiten door (oog)ziekte

Met de ogen knipperen is voor de meeste mensen een heel normaal fenomeen. Hierdoor blijft de traanfilm in de ogen stabiel, waardoor het hoornvlies gezond blijft. Bij sommige mensen lukt het echter niet om de ogen volledig te sluiten. Dit ooggerelateerde symptoom, dat zich presenteert bij een aantal (oog)ziekten en bij een oogtrauma, staat bekend als 'lagoftalmie' (lagophthalmus). Lagoftalmie kan mogelijk leiden tot schade aan het gezichtsvermogen omdat het hoornvlies (cornea) uitdroogt. Bekende klachten zijn bijvoorbeeld brandende en droge ogen. Kunsttranen en andere ondersteunende middelen verhelpen dit probleem, al zijn er ook andere medische procedures beschikbaar zodat de patiënt de oogleden weer kan sluiten.

• Epidemiologie
• Oorzaken van niet kunnen sluiten van oogleden
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Lagoftalmie is een aandoening die bij een relatief klein percentage van de bevolking voorkomt, vaak als gevolg van onderliggende aandoeningen of letsel. Het is vooral aanwezig bij mensen met neurologische aandoeningen, infecties of na chirurgische ingrepen. Hoewel specifieke prevalentiegegevens moeilijk te vinden zijn, wordt aangenomen dat de aandoening meer voorkomt bij mensen met aangezichtsverlamming of andere neurologische problemen.

Oorzaken van niet kunnen sluiten van oogleden

Schade aan de gezichtszenuw Tijdens de slaap maar ook overdag bij het knipperen sluit de patiënt losjes de ogen. Hierbij ontspannen de oogspieren 'musculus levator palpebrae' en de 'spier van Müller'. Normaal gesproken draait de oogbol dan achter het ooglid omhoog, wat in medische termen gekend is als het 'fenomeen van Bell'. Bij lagoftalmie lukt het niet om de ogen volledig te sluiten. Hierdoor ontstaat de kans dat de cornea (het hoornvlies) uitdroogt, hetgeen mogelijk leidt tot (permanente) schade aan het gezichtsvermogen. De meest voorkomende oorzaak van lagoftalmie is een probleem met de gezichtszenuw (ook bekend als de zevende hersenzenuw), die de beweging van zowel de spieren die de wenkbrauwen en degenen die de oogleden sluiten regelt.

Symptoom van (oog)ziekte Bij volgende (oog)ziekten komt lagoftalmie mogelijk tot stand:

Aangezichtsverlamming Lagoftalmie komt voor bij een facialisparese (aangezichtsverlamming). Deze aangezichtsverlamming komt mogelijk tot stand bij het Möbius-syndroom, een zeldzame en erfelijke ziekte met verlamming van het aangezicht en de oogspieren. Ook bij Bell’s palsy, een vorm van een plotse aangezichtsverlamming, komt dit fenomeen frequent tot stand. Een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen) brengt tot slot ook lagoftalmie met zich mee.

Coma Bepaalde comateuze patiënten ervaren bovendien problemen met het sluiten van de oogleden.

Huidaandoeningen Enkele huidaandoeningen zoals ichthyosis (huidziekte met droge en schilferende huid) zijn geassocieerd met het niet volledig kunnen sluiten van het ooglid.

Infectieziekten Infecties veroorzaken eveneens lagoftalmie, vooral bij patiënten met verzwakte weerstand. Bekende infectieuze oorzaken van lagoftalmie omvatten:

• bof (virale infectie met gezwollen oorspeekselklieren)
• botulisme (infectie met spierzwakte en verlamming)
• de ziekte van Lyme (bacteriële infectie door tekenbeet)
• difterie (bacteriële infectie met symptomen aan keel en luchtwegen)
• het syndroom van Guillain-Barré (zwakte en pijn door zenuwschade)
• lepra (infectieziekte die zenuwschade en huid- en ooggerelateerde symptomen veroorzaakt. De bacteriële infectie is voornamelijk aanwezig in (sub)tropische klimaten.)
• polio (virusziekte met gedeeltelijke of volledige verlamming)
• waterpokken (infectie met algemene symptomen en huiduitslag)

Oogkasontsteking Een ontsteking van de oogkas, wat vaak optreedt in combinatie met een auto-immuunaandoening of chronische ontstekingsziekte, veroorzaakt bij een aantal patiënten lagoftalmie. De patiënt kan dan met de getroffen oogkas het oog niet meer sluiten. Dit vindt meestal bij één oog plaats en slechts in tien procent van de gevallen bij beide ogen.

Ooglidcorrectie Daarnaast is lagoftalmie mogelijk een complicatie van een ooglidcorrectie (blefaroplastiek). Een ooglidcorrectie verbetert het uiterlijk van hangende oogleden (ptosis) om medische en cosmetische redenen, maar wanneer de arts teveel huid van het ooglid verwijdert, leidt dit mogelijk tot lagoftalmie.

Schildklierziekte Lagoftalmie vindt plaats bij de oogziekte van Graves (Graves-orbitopathie) of een aanverwante schildklieraandoening. Uitpuilende ogen (exoftalmie) zijn kenmerkend bij deze oogaandoeningen.

Trauma Daarnaast zien artsen lagoftalmie na een trauma waarbij een stomp of diep voorwerp in het oog terechtkomt.

Tumor Een akoestisch neuroom (brughoektumor), een goedaardige tumor in de hersenzenuw, gaat soms gepaard met lagoftalmie.

Symptomen

Het cornea-epitheel is beschadigd door chronisch uitdroging, waardoor sneller sprake is van hoornvliesletsels. Doordat de ogen progressief uitdrogen (droge ogen syndroom), ontstaan tranende ogen. Tevens hebben patiënten bij deze problemen met het hoornvlies een zanderig gevoel in de ogen. Ook geïrriteerde ogen (oogirritatie), brandende ogen en rode ogen kunnen optreden. De symptomen zijn soms erger in de ochtend omdat bij bepaalde patiënten lagoftalmie uitsluitend ’s nachts optreedt, waarbij ze ’s nachts onbewust met de ogen open slapen (nachtelijke lagoftalmie).

Diagnose en onderzoeken

Niet altijd is lagoftalmie eenvoudig op te sporen, vooral niet bij nachtelijke lagoftalmie. Niettemin is een snelle diagnose van belang om oogproblemen te voorkomen. De oogarts voert een grondig oogonderzoek uit nadat hij een uitgebreide geschiedenis van de symptomen van de patiënt heeft doorgenomen. Een spleetlamponderzoek bevestigt de diagnose van lagoftalmie.

Spleetlamponderzoek Bij een spleetlamponderzoek wordt de oogarts in staat gesteld om de verschillende lagen van het oog nauwkeurig te bekijken. Dit onderzoek maakt het mogelijk om te zien of er tekenen van corneale schade, zoals abrasies of erosies, aanwezig zijn. Dit is belangrijk omdat deze symptomen vaak aanwezig zijn bij lagoftalmie.

Schirmer-test De Schirmer-test kan worden uitgevoerd om de hoeveelheid traanvocht te meten. Dit helpt om vast te stellen of de ogen voldoende worden bevochtigd, wat van cruciaal belang is voor het diagnosticeren van droge ogen, een veel voorkomend gevolg van lagoftalmie.

Ooglidtest Een eenvoudige ooglidtest kan helpen om de ernst van de lagoftalmie te beoordelen. De arts vraagt de patiënt om de ogen te sluiten en observeert of de oogleden volledig tegen elkaar aansluiten. Deze test kan vaak op een simpele manier aantonen of er sprake is van een sluitingsdefect.

Neuroloogonderzoek Aangezien lagoftalmie vaak een neurologische oorzaak heeft, kan een neuroloogonderzoek noodzakelijk zijn. Dit kan tests en beeldvorming omvatten om te bepalen of er sprake is van een zenuwprobleem dat de ooglidspieren beïnvloedt.

Behandeling

De behandeling van lagoftalmie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de aandoening. Er zijn verschillende benaderingen mogelijk om de symptomen te verlichten en de schade aan het hoornvlies te voorkomen.

Kunsttranen Een veelgebruikte en niet-invasieve behandelmethode is het gebruik van kunsttranen. Deze helpen om de ogen te bevochtigen en kunnen helpen bij het verminderen van de symptomen van droge ogen en irritatie.

Ooglidcorrecties In ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn. Ooglidcorrecties zoals ooglidchirurgie kunnen worden uitgevoerd om de oogleden weer correct te sluiten. Dit kan door middel van het hechten van de oogleden of door gebruik te maken van speciale ooglidplakkers.

Botulinetoxine-injecties In sommige gevallen kunnen botulinetoxine-injecties worden toegepast om de spiertonus van de oogleden te verbeteren. Dit kan helpen om de oogleden beter te laten sluiten.

Lichttherapie Bij milde gevallen van lagoftalmie kan lichttherapie nuttig zijn. Dit helpt om de ogen te bevochtigen en kan verlichting bieden voor patiënten met chronische droogheid.

Schildklierbehandeling Als de lagoftalmie wordt veroorzaakt door een schildklieraandoening, kan behandeling van de schildklieraandoening noodzakelijk zijn. Dit kan medicatie of andere behandelingsopties omvatten om de schildklierfunctie te normaliseren.

Prognose

De prognose voor patiënten met lagoftalmie hangt sterk af van de onderliggende oorzaak van de aandoening en de mate van schade aan het hoornvlies. Bij een tijdige diagnose en passende behandeling is de prognose vaak gunstig. Vroege interventie kan helpen om ernstige complicaties zoals hoornvliesinfecties of blijvende schade te voorkomen.

Herstel Veel patiënten ervaren verbetering van hun symptomen met de juiste behandeling. In sommige gevallen kan volledig herstel mogelijk zijn, vooral als de oorzaak van lagoftalmie effectief wordt behandeld.

Langdurige effecten Bij patiënten met chronische of onbehandelde lagoftalmie kunnen er langdurige effecten optreden, zoals aanhoudende irritatie van de ogen of blijvende schade aan het hoornvlies.

Complicaties

Onbehandelde lagoftalmie kan leiden tot ernstige complicaties, waaronder:

• Cornea-erosies Beschadigingen aan het hoornvlies door voortdurende droogte kunnen leiden tot erosies en zweren op het hoornvlies.
• Infecties Een droog hoornvlies is gevoeliger voor infecties, wat kan leiden tot keratitis of andere ernstige ooginfecties.
• Visusverlies Langdurige schade aan het hoornvlies kan mogelijk resulteren in visusverlies of verminderd gezichtsvermogen.

Preventie

Hoewel niet alle gevallen van lagoftalmie kunnen worden voorkomen, zijn er enkele stappen die kunnen helpen om het risico te verminderen:

Vroege diagnose Een vroege diagnose van aandoeningen die lagoftalmie kunnen veroorzaken, zoals neurologische aandoeningen of schildklieraandoeningen, kan helpen om de aandoening te behandelen voordat er ernstige complicaties ontstaan.

Oogzorg Regelmatige oogcontroles kunnen helpen bij het opsporen van vroege tekenen van problemen met de ogen en kunnen bijdragen aan het voorkomen van ernstige schade aan het hoornvlies.

Behandeling van onderliggende aandoeningen Het effectief behandelen van onderliggende aandoeningen die lagoftalmie kunnen veroorzaken, kan helpen om de symptomen te verlichten en verdere complicaties te voorkomen.

Ooglidverzorging Het regelmatig reinigen en verzorgen van de oogleden kan helpen om irritatie te verminderen en de algehele gezondheid van de ogen te verbeteren.

Lees verder

• Ooglidaandoeningen: Oorzaken van problemen aan oogleden