Miosis: Oorzaken van vernauwde pupil of pupillen in het oog

In het midden van het oog bevindt zich de pupil, een zwarte cirkel die cruciaal is voor het reguleren van de hoeveelheid licht die het oog binnenkomt. De pupil vergroot zich in het donker om meer licht door te laten en vernauwt zich in heldere omstandigheden om overmatige lichtinval te beperken. Miosis is een aandoening waarbij de pupil abnormaal klein is, zelfs in situaties met weinig licht. Deze pupilvernauwing kan optreden door diverse oorzaken, waaronder aandoeningen of medicatiegebruik, en kan in één of beide ogen voorkomen. Patiënten met miosis kunnen moeite hebben met het zien in het donker. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak kunnen ook andere symptomen aanwezig zijn. De arts kan pupilverwijdende oogdruppels gebruiken om de verkleinde pupillen weer te verwijden.

• Synoniemen van miosis
• Normale Oorzaken van Kleine Pupillen
• Aandoeningen die pupilvernauwing veroorzaken
• Horner-syndroom
• Omgevingsfactoren en kleine pupillen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pupilvernauwing
• Preventie

Synoniemen van miosis

Miosis wordt ook wel aangeduid met de volgende synoniemen:

• Miose
• Corestenoma

Normale Oorzaken van Kleine Pupillen

Baby’s

Bij baby’s zijn de pupillen in de eerste weken na de geboorte vaak kleiner. Dit is een beschermingsmechanisme tegen fel licht.

Ouderen

Naarmate mensen ouder worden, neemt de grootte van de pupillen af. Dit komt doordat de spieren die verantwoordelijk zijn voor de pupilreactie verzwakken met de veroudering van het oog. Hierdoor kan het voor ouderen moeilijker zijn om 's nachts goed te zien.

Aandoeningen die pupilvernauwing veroorzaken

Hersenen

Miosis kan optreden als gevolg van schade aan de hersenen, door onder andere:

• Alcoholische neuropathie (zenuwaandoening veroorzaakt door chronisch alcoholmisbruik)
• Clusterhoofdpijn (plotselinge, ernstige hoofdpijn aan één kant van het hoofd)
• Diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes, vaak gepaard met pijn)
• Aneurysma (uitstulping van een bloedvat)
• Intracerebrale bloeding (bloeding binnen de hersenen, vaak veroorzaakt door verhoogde bloeddruk)
• Pontiene bloeding (bloeding in de pons, een deel van de hersenstam)
• Heerfordt-syndroom (Sarcoïdose met bijkomende symptomen)
• Horner-syndroom
• Wallenberg-syndroom (beroerte in het verlengde merg van de hersenen)
• Meningitis (hersenvliesontsteking, vaak gepaard met hoofdpijn en stijve nek)
• Neurosyfilis (bacteriële infectie in de hersenen voortkomend uit onbehandelde syfilis, een seksueel overdraagbare aandoening)

Horner-syndroom

Het Horner-syndroom is een zeldzame neurologische aandoening waarbij een beschadiging van het zenuwstelsel aan één kant van het gezicht leidt tot een kleinere pupil aan die zijde. Miosis gaat vaak gepaard met een gedeeltelijk hangend ooglid (ptosis), een lichtere oogkleur in één oog (heterochromie) en een verminderd vermogen om te zweten (anhidrosis) aan de aangedane zijde. Deze aandoening kan ontstaan na nekletsel, een nekoperatie of kan erfelijk zijn. Het Horner-syndroom kan ook optreden bij afwijkingen van de borstkas, nek of hersenen. Soms wordt het ook gezien bij kinderen met een neuroblastoom, een zeldzame vorm van kanker die uitgaat van zenuwcellen.

Ogen

Oogproblemen die kunnen leiden tot miosis zijn onder andere:

• Hoornvliesletsel
• Hoornvlieszweer
• Stormorken-syndroom (afwijkingen aan bloed, ogen en spieren)
• Hyfemie (bloeding in de voorste oogkamer)
• Sneeuwblindheid (fotokeratitis: oogontsteking door UV-straling)
• Uveïtis (ontsteking van de uvea, de middelste laag van het oog)
• Verziendheid (problemen met het zien van objecten van dichtbij)

Andere Aandoeningen

Naast de genoemde aandoeningen kan miosis ook optreden door:

• Chemische brandwonden
• Een ernstig tekort aan vitamine D
• Het Parry-Romberg-syndroom
• Hyperpyrexie (extreem hoge koorts door een onderliggend probleem)

Omgevingsfactoren en kleine pupillen

Blootstelling aan chemicaliën en toxische stoffen

Bepaalde chemicaliën, zoals insecticiden en zenuwgassen (bijvoorbeeld sarin), kunnen leiden tot pupilvernauwing. Ook het gebruik van bepaalde drugs, zoals heroïne, kan de pupillen verkleinen.

Medicatie

Verschillende medicijnen kunnen miosis veroorzaken. Dit omvat medicijnen tegen angst, spierkrampen, en epilepsie (zoals diazepam, ook bekend als Valium) en antihistaminica (zoals diphenhydramine, bekend als Benadryl). Bijwerkingen van deze medicijnen kunnen ook misselijkheid, braken, een maagontsteking, zwakte, duizeligheid en aanvallen omvatten. Verdovende pijnstillers zoals codeïne, morfine en methadon kunnen eveneens kleinere pupillen veroorzaken, vaak samen met symptomen zoals vermoeidheid, ondiepe ademhaling, angst, euforie, braken, verwardheid en obstipatie. Bovendien kunnen cholinerge oogdruppels (zoals pilocarpine en demecariumbromide), die gebruikt worden bij de behandeling van glaucoom, leiden tot miosis.

Diagnose en onderzoeken

Oogonderzoek
Bij de diagnose van miosis begint de oogarts met het vaststellen van de klachten en voert daarna een gedetailleerd oogonderzoek uit. Dit onderzoek wordt vaak uitgevoerd in een verduisterde ruimte om de grootte en de vorm van de pupillen beter te kunnen beoordelen. De arts controleert de pupilreactie op licht, de grootte en de eventuele ongelijkheid tussen de pupillen (anisocorie). Normaal gesproken zijn pupillen twee tot vier millimeter groot in fel licht en vier tot acht millimeter in het donker. De arts meet de pupillen in zowel lichte als donkere omstandigheden om de reactie te evalueren. Het kan ook nodig zijn om pupilverwijdende oogdruppels (mydriatica) te gebruiken en de pupilreactie daarop te observeren.

Diagnostisch onderzoek

Als de oorzaak van miosis niet duidelijk is na het oogonderzoek, kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn. Dit kan onder andere een oog- en oogkasechografie omvatten. Daarnaast kunnen beeldvormende onderzoeken zoals röntgenfoto’s, MRI-scans of CT-scans van de borstkas, hersenen of nek worden uitgevoerd om neurologische problemen op te sporen of uit te sluiten. Bij een vermoeden van vergiftiging of medicijnbijwerkingen kan de arts ook urineonderzoek en/of bloedonderzoek laten uitvoeren.

Behandeling van pupilvernauwing

De behandeling van miosis richt zich op de onderliggende oorzaak. Indien medicijnen verantwoordelijk zijn voor de vernauwing, kan een wijziging in medicatie nodig zijn of kan het probleem vanzelf verdwijnen zodra de patiënt stopt met de betreffende medicatie. Bij ontstekingen, zoals uveïtis, kan de arts pupilverwijdende oogdruppels zoals atropine of homatropine voorschrijven om de pupillen te verbreden. Andere behandelingen kunnen topische zalven en corticosteroïden omvatten om ontstekingen te verminderen. Bij aandoeningen zoals het Horner-syndroom of andere hersenaandoeningen kan soms een chirurgische ingreep nodig zijn.

Preventie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om miosis te voorkomen, kunnen enkele maatregelen helpen bij het beheren van de aandoening:

• Vroege diagnose: Tijdige diagnose en behandeling kunnen complicaties verminderen en de symptomen beter onder controle houden.
• Regelmatige controle: Opvolging bij een specialist kan helpen bij het monitoren van de voortgang en het aanpassen van de behandeling indien nodig.
• Bewaking van medicatie: Het is belangrijk om de bijwerkingen van medicijnen goed in de gaten te houden en indien nodig met de arts over alternatieven te overleggen.
• Bescherming tegen schadelijke stoffen: Vermijd blootstelling aan toxische stoffen en drugs die miosis kunnen veroorzaken.