Trigeminusneuralgie: Aangezichtspijn met pijnscheuten

Trigeminusneuralgie (aangezichtspijn) is een chronische zenuwstoornis waarbij pijnscheuten ontstaan in delen van het gezicht. Dit is het gevolg van druk of schade aan één van de zenuwen in het gezicht. De pijn in het gezicht is aanvankelijk mild maar de ziekte is progressief, waardoor zowel de frequentie als de ernst van de pijnscheuten toeneemt. De arts onderzoekt grondig wat deze neurologische aandoening precies veroorzaakt, en zet dan afhankelijk van de oorzaak medicatie of een operatie in. De prognose van deze aandoening is variabel; de ziekte is namelijk niet levensbedreigend maar wel progressief. Een aantal patiënten ervaart bovendien een verminderde kwaliteit van leven door de pijnaanvallen.

• Synoniemen trigeminusneuralgie
• Zenuwen in het gezicht
• Oorzaken van aangezichtspijn
• Risicofactoren van pijn aan aangezicht
• Symptomen: Korte pijnscheuten die verergeren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van trigeminusneuralgie
• Zelfzorg en alternatieve behandelingen
• Prognose neurologische aandoening

Synoniemen trigeminusneuralgie

Voor aangezichtspijn zijn in de medische literatuur enkele synoniemen bekend zoals:

• tic douloureux
• trigeminusneuralgie

Zenuwen in het gezicht

Bij aangezichtspijn treedt de pijn op in het gebied van één of meer van de drie takken van de nervus trigeminus, ook gekend als de ‘drielingzenuw’ of ‘trifacialis’ of de ‘vijfde hersenzenuw’. De nervus trigeminus bevat motorische en sensibele vezels die nodig zijn voor het gevoel in het gezicht. Één van de twaalf zenuwparen in de hersenen is de nervus trigeminus. Langs elke kant van het hoofd bevindt zich een drielingzenuw. Deze naam ontleent zich omdat de zenuw zich opsplitst in drie zogenaamde takken:

1. mandibulaire tak (nervus mandibularis)
2. maxilliaire tak (nervus maxillaris)
3. oftalmische tak (nervus ophthalmicus)

Mandibulaire tak (nervus mandibularis)

De mandibula staat voor de ‘onderkaak’. Deze zenuw langs de kaak, de onderlip, het tandvlees van de ondertanden en ook langs sommige kauwspieren.

Maxilliaire tak (nervus maxillaris)

De maximilla is de medische term voor ‘bovenkaak’. De maxilliaire tak zorgt voor het gevoel van het onderste ooglid, de wang, het neusgat, de bovenlip en het tandvlees van de boventanden.

Oftalmische tak (nervus ophthalmicus)

Oftalmisch staat voor ‘met betrekking tot het oog’. Deze tak is bijgevolg verantwoordelijk voor het regelen van de gevoelens van het oog, het bovenooglid en het voorhoofd.

Oorzaken van aangezichtspijn

Diverse mogelijke oorzaken van trigeminusneuralgie zijn bekend, maar vaak is de arts niet in staat om een oorzaak te vinden. Volgende oorzaken zijn bekend:

• druk op de trigeminuszenuw door een gezwollen bloedvat of hersentumordie daarna de myelineschede (beschermende laag rond zenuw) beschadigt
• multiple sclerose, sclerodermie (opbouw van littekenweefsel in huid en organen) of andere aandoeningen die de myelineschede van de zenuwen eveneens beschadigen
• schade aan de trigeminuszenuw, zoals door een trauma aan het gezicht, door mond- of sinuschirurgie of door een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)

Risicofactoren van pijn aan aangezicht

Aangezichtspijn verschijnt het vaakst bij vijftigplussers, maar is op elke leeftijd mogelijk. Patiënten jonger dan veertig jaar met trigeminusneuralgie lijden vaak aan multiple sclerose of een hersentumor. Vrouwen zijn vaker dan mannen getroffen door de ziekte. De neurologische aandoening is soms familiaal bepaald (door de manier waarop de vorming van bloedvaten in de hersenen plaatsvindt). Verder is trigeminusneuralgie gekoppeld met een hoge bloeddruk (hypertensie).

Symptomen: Korte pijnscheuten die verergeren

Klassieke trigeminusneuralgie

Wanneer één van de drie zenuwtakken getroffen is, ontstaan plots korte en episodes (enkele seconden tot enkele minuten) van milde pijn die voelbaar is van het voorhoofd tot de kaak. Meestal zijn de wang, kaak, tanden, tandvlees en lippen getroffen, en sporadisch ook de ogen en het voorhoofd. Normaal gesproken is de pijn slechts aanwezig aan één kant van het gezicht, maar bij een aantal patiënten zijn beide gezichtshelften getroffen (bilaterale trigeminusneuralgie). Verder is pijn achter of rond de wenkbrauwen mogelijk. De pijn doet soms denken aan een tandabces, is stekend of voelt aan als elektrische schokjes. De zenuwpijn is voorts essentieel (zonder gevoelsstoornis) of symptomatisch. De pijnscheuten treden verder meermaals per dag of per week op, gevolgd door pijnloze periodes (remissie). Wel verergert de pijn na verloop van tijd, en komen de pijnscheuten tevens vaker voor. Verder ervaren patiënten van zowel de klassieke als de atypische vorm van aangezichtspijn soms angst omdat ze bang zijn voor de terugkeer van de pijn. Uitlokkende factoren voor de pijnscheuten omvatten bijvoorbeeld:

• de tanden poetsen
• drinken
• een kleine zucht wind of contact met koude wind
• eten
• het aanbrengen van make-up
• het aanraken van het gezicht
• het gezicht wassen
• kauwen
• lachen
• slikken
• spreken
• zich scheren

Atypische trigeminusneuralgie

Sommige patiënten ervaren minder intense maar wel constante aangezichtspijn die eerder brandend aanvoelt. Zij kampen met de atypische vorm van trigeminusneuralgie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De patiënt vertelt de arts over de soort pijn, wanneer deze optreedt, hoe vaak deze verschijnt en ook of hij reeds medicijnen gebruikt heeft om de pijn te doen minderen. De arts krijgt hiermee reeds een eerste beeld van de klachten, en voert daarna een neurologisch onderzoek uit. De arts raakt bij dit onderzoek diverse delen van het gezicht aan en hij test de reflexen om zo een samengedrukte zenuw op te sporen.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert een MRI-scan uit bij de patiënt om het onderliggend probleem van aangezichtspijn op te sporen, zoals een hersentumor of multiple sclerose.

Behandeling van trigeminusneuralgie

Trigeminusneuralgie behandelt de arts medicamenteus of chirurgisch, afhankelijk van de klachten en het stadium van de ziekte.

Medicatie
Anticonvulsiva schakelen de pijnsignalen van zenuwen uit. Verder zijn spierontspanners (spasmolytica) beschikbaar, die de patiënt al dan niet in combinatie met anticonvulsiva inneemt. Klassieke pijnstillers werken niet goed voor patiënten met trigeminusneuralgie. Soms zet de arts daarom ook tricyclische antidepressiva in voor het verlichten van de symptomen. Verder geeft de arts soms botoxinjecties voor het verminderen van de pijnscheuten.

Chirurgie

De ziekte is progressief en de medicijnen werken na verloop van tijd minder goed. De arts bekijkt de algemene gezondheid van de patiënt, de getroffen zenuwen en de voorkeuren van de patiënt en hij stelt daarop dan een geschikte chirurgische procedure voor. Verschillende chirurgische opties zijn dan mogelijk voor het verlichten van de klachten. Deze gebeuren onder lokale verdoving of onder volledige anesthesie.

Zelfzorg en alternatieve behandelingen

Enkele alternatieve behandelingen verlichten de symptomen bij een aantal patiënten. Wil de patiënt deze uittesten, dan moet hij hierover steeds overleggen met de arts omdat deze mogelijk interageren met de medische behandelingen.

• acupunctuur (een Chinese traditie die zeer dunne naalden gebruikt om de energiestroom in het lichaam te compenseren)
• aromatherapie (het gebruik van plantaardige oliën zoals pepermunt, lavendel, enzovoort om te genezing te bespoedigen)
• meditatie en yoga
• vitaminen en andere supplementen
• voedingstherapie

Prognose neurologische aandoening

Hoewel de pijn bij aangezichtspijn intens is, is de aandoening niet levensbedreigend. Wel is de ziekte progressief.

Lees verder

• Anesthesia dolorosa: Pijn en gevoelloosheid in aangezicht