Anesthesia dolorosa: Pijn en gevoelloosheid in aangezicht

Anesthesia dolorosa betekent letterlijk ‘pijnlijke gevoelloosheid’. Deze aandoening treedt op als gevolg van schade aan de nervus trigeminus (aangezichtszenuw). Dit kan ontstaan na een complicatie bij een operatie voor de behandeling van trigeminusneuralgie (aangezichtspijn), of door een fysiek trauma aan de aangezichtszenuw. De patiënt ervaart zowel gevoelloosheid als pijn in het aangezicht. De pijn wordt behandeld met medicatie, en ook alternatieve en aanvullende therapieën kunnen worden geprobeerd, hoewel deze doorgaans wisselend succes hebben.

• Epidemiologie van anesthesie dolorosa
• Oorzaken: Schade aan aangezichtszenuw
• Chirurgische procedures
• Toevallige verwondingen
• Neuropathische veranderingen
• Risicofactoren en risicogroepen
• Symptomen in aangezicht
• Gevoelloosheid
• Pijn
• Deafferentiatiepijnsyndroom
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van anesthesia dolorosa
• Professionele medische behandeling
• Alternatieve therapie
• Prognose van pijnaandoening
• Complicaties van anesthesia dolorosa
• Preventie van anesthesia dolorosa

Epidemiologie van anesthesie dolorosa

Anesthesie dolorosa is een zeldzame aandoening die optreedt na de toepassing van regionale anesthesie of zenuwblokkade. De exacte prevalentie is moeilijk te bepalen, maar sommige studies suggereren dat het voorkomt bij ongeveer 0,1% tot 1% van de patiënten die regionale anesthesie ondergaan. Deze aandoening komt voor bij zowel mannen als vrouwen, met een lichte voorkeur voor vrouwen. De incidentie van anesthesie dolorosa kan variëren afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de gebruikte anesthesietechniek, de locatie van de zenuwblokkade, en de onderliggende gezondheidsstatus van de patiënt.

Oorzaken: Schade aan aangezichtszenuw

De nervus trigeminus (aangezichtszenuw) is een hersenzenuw die verantwoordelijk is voor het gevoel in het aangezicht. Deze zenuw speelt ook een rol in de motorische functies van het aangezicht, zoals kauwen en bijten. Anesthesie dolorosa resulteert uit letsel aan de nervus trigeminus.

Chirurgische procedures

Dit letsel kan optreden tijdens een operatie voor trigeminusneuralgie, een aandoening waarbij een patiënt aangezichtspijn met scheuten ervaart. Chirurgische procedures zoals radiofrequentie-rhizotomie, glyceroltherapie of balloncompressie kunnen allemaal leiden tot anesthesie dolorosa. Tijdens deze operaties kan het zijn dat de chirurg de vezels die verantwoordelijk zijn voor aanraking beschadigt, terwijl de vezels die pijnsignalen doorgeven intact blijven.

Toevallige verwondingen

Het is ook mogelijk dat anesthesie dolorosa toevallig ontstaat door een verwonding aan de nervus trigeminus. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door trauma of andere externe factoren die de zenuw beschadigen. Het letsel kan leiden tot een ongewenste gevoeligheid van de zenuw, waardoor patiënten een aanhoudende, scherpe pijn ervaren in gebieden die normaal gesproken gevoelloos zouden moeten zijn door de anesthesie.

Neuropathische veranderingen

Daarnaast kunnen neuropathische veranderingen ook bijdragen aan het ontstaan van anesthesie dolorosa. Na schade aan de zenuw kan er een abnormale prikkeloverdracht plaatsvinden, wat leidt tot chronische pijn, zelfs in de afwezigheid van een pijnlijke stimulus. Dit fenomeen kan het herstel van de zenuwfunctie compliceren en de symptomen verergeren.

Het begrijpen van deze oorzaken is cruciaal voor zorgverleners bij het diagnosticeren en behandelen van patiënten met anesthesie dolorosa.

Risicofactoren en risicogroepen

Anesthesie dolorosa kan worden beïnvloed door verschillende risicofactoren en risicogroepen die het risico op schade aan de nervus trigeminus verhogen.

Chirurgische geschiedenis
Patiënten met een voorgeschiedenis van chirurgische ingrepen aan het hoofd of de nek, met name gerelateerd aan de nervus trigeminus, lopen een verhoogd risico op anesthesie dolorosa. Procedures zoals trigeminusneuralgie-operaties zijn directe risicofactoren, vooral als deze operaties leiden tot complicaties of onvolledige zenuwherstel.

Leeftijd
De leeftijd van de patiënt kan ook een rol spelen. Oudere volwassenen zijn mogelijk kwetsbaarder voor zenuwschade door chirurgische ingrepen of andere medische aandoeningen, wat het risico op anesthesie dolorosa vergroot.

Neurologische aandoeningen
Patiënten met bestaande neurologische aandoeningen, zoals multiple sclerose of andere aandoeningen die de zenuwen aantasten, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van anesthesie dolorosa. Deze aandoeningen kunnen de zenuwgevoeligheid beïnvloeden en het herstel na letsel bemoeilijken.

Trauma of letsel aan het gezicht
Een geschiedenis van trauma aan het gezicht, zoals verkeersongevallen of sportblessures, kan ook het risico verhogen. Letsel aan de zenuw kan leiden tot een verhoogde kans op pijn en gevoelloosheid in het aangezicht, wat kan resulteren in anesthesie dolorosa.

Genetische predispositie
Hoewel minder vaak besproken, kan een genetische predispositie voor zenuwschade ook een factor zijn. Sommige patiënten hebben mogelijk een erfelijke aanleg voor neurologische aandoeningen die het risico op zenuwletsel verhogen.

Het identificeren van deze risicofactoren en risicogroepen is belangrijk voor medische professionals bij het beoordelen van patiënten en het ontwikkelen van effectieve behandelplannen.

Symptomen in aangezicht

Gevoelloosheid

De patiënt ervaart gevoelloosheid in het gezicht, vergelijkbaar met de gevoelloosheid na een verdovende injectie bij een tandheelkundige behandeling. De blootstelling aan koude kan de gevoelloosheid verergeren, waardoor het gezicht als bevroren aanvoelt.

Pijn

Daarnaast heeft de patiënt constante pijn in het aangetaste gezichtsgebied. De pijn kan prikkend, brandend, trekkend of stekend zijn. Sommige patiënten beschrijven de pijn ook als scherp, stekend, schietend of met elektrische schokjes. Druk en een zwaar gevoel aan het gezicht kunnen ook deel uitmaken van de symptomen van anesthesia dolorosa. De pijn verergert vaak wanneer de patiënt inactief is. Ook oogpijn kan optreden.

Deafferentiatiepijnsyndroom

Anesthesia dolorosa wordt beschouwd als een zogenaamd ‘deafferentiatiepijnsyndroom’. Dit betekent dat de patiënt volledig gevoelloos is in het getroffen gezichtsgebied, maar een slecht functionerend pijngevoel intact blijft.

Diagnose en onderzoeken

Bij de diagnose van anesthesie dolorosa speelt een grondige anamnese een cruciale rol. De patiënt informeert de arts over symptomen zoals totale verdoving in het gezicht, vaak gecombineerd met aanhoudende aangezichtspijn. De arts vraagt verder naar de medische voorgeschiedenis van de patiënt, inclusief informatie over fysiek trauma aan het gezicht of recente operaties, zoals die voor trigeminusneuralgie.

Fysiek onderzoek
Een uitgebreid lichamelijk onderzoek wordt uitgevoerd om de symptomen te evalueren en om andere mogelijke oorzaken van de klachten uit te sluiten. De arts kan specifieke tests uitvoeren om de gevoeligheid en motorische functies van de aangezichtszenuw te beoordelen. Dit helpt bij het bepalen van de mate van zenuwschade en bij het vaststellen van de diagnose.

Beeldvormingstechnieken
Afhankelijk van de symptomen kan de arts besluiten om beeldvormingstechnieken zoals een MRI of CT-scan aan te vragen. Deze onderzoeken kunnen helpen bij het visualiseren van de zenuwstructuren en het uitsluiten van andere oorzaken van de symptomen, zoals tumoren of hernia's die op de zenuw kunnen drukken.

Kwantitatieve sensorische test
Hoewel een kwantitatieve sensorische test kan worden uitgevoerd om de gevoeligheid in het getroffen gebied te meten, is deze test doorgaans niet noodzakelijk voor de diagnose. Het bevestigt de verdoofdheid in het gebied, maar de diagnose kan meestal worden gesteld op basis van de symptomen en de medische voorgeschiedenis.

De combinatie van de anamnese, lichamelijk onderzoek en eventueel aanvullende onderzoeken stelt de arts in staat om een nauwkeurige diagnose te stellen en een passend behandelplan op te stellen.

Behandeling van anesthesia dolorosa

Professionele medische behandeling

Een effectieve behandeling voor anesthesia dolorosa bestaat momenteel niet. De arts zal echter een multidisciplinaire benadering toepassen om de pijn te beheersen. Deze behandeling kan medicatie omvatten, zoals anticonvulsiva, antidepressiva, spierverslappers, topische anesthetica of zalven, anesthesie-injecties (zenuwblokkades) of opioïden (krachtige pijnstillers). Psychologische ondersteuning kan ook nuttig zijn voor veel patiënten. Chirurgie is doorgaans geen optie bij anesthesia dolorosa.

Alternatieve therapie

Daarnaast zijn er complementaire en alternatieve therapieën beschikbaar die bij sommige patiënten de pijn kunnen verminderen. Deze behandelingen omvatten acupunctuur, homeopathie, hoog-cervicale chiropractie, voedingstherapie, warme en koude kompressen, biofeedback en TENS (transcutane elektrische zenuwstimulatie). Het is raadzaam dat de patiënt deze behandelingen eerst met de arts bespreekt.

Prognose van pijnaandoening

De prognose voor anesthesie dolorosa varieert afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de onderliggende oorzaak van de aandoening en de behandelingsmethoden die worden toegepast. Over het algemeen hebben multidisciplinaire behandelingen een gematigd succes.

Behandelopties
Behandelingen kunnen bestaan uit medicatie, fysiotherapie, en in sommige gevallen, chirurgische ingrepen. Patiënten kunnen profiteren van pijnstillers, antidepressiva of anticonvulsiva die specifiek gericht zijn op zenuwpijn. Fysiotherapie kan helpen om de functionaliteit van het aangezicht te verbeteren en de symptomen te verlichten.

Succes van behandelingen
De effectiviteit van de behandeling kan variëren; sommige patiënten ervaren significante verlichting van de symptomen, terwijl anderen mogelijk een beperkte respons hebben op de therapie. Het succes hangt vaak af van de tijdigheid van de diagnose en de mate van zenuwschade.

Langdurige effecten
Sommige patiënten kunnen aanhoudende symptomen ervaren, zelfs na behandeling. De duur en intensiteit van de symptomen kunnen fluctueren, en sommige patiënten kunnen terugvallen in hun klachten. Regelmatige controles met zorgverleners zijn belangrijk om de voortgang te volgen en de behandeling indien nodig aan te passen.

Levenskwaliteit
Hoewel de aandoening uitdagend kan zijn, kunnen veel patiënten met de juiste behandelingen en ondersteuning een acceptabel niveau van levenskwaliteit bereiken. Het is essentieel om een persoonlijk behandelplan te ontwikkelen dat is afgestemd op de specifieke behoeften van de patiënt.

Complicaties van anesthesia dolorosa

Potentiële complicaties van anesthesia dolorosa omvatten:

Chronische pijn
Chronische pijn die niet goed onder controle kan worden gehouden, kan leiden tot langdurige invaliditeit. Patiënten kunnen blijven lijden aan aanhoudende pijn die hun dagelijkse leven beïnvloedt en hen belemmert in hun activiteiten.

Kwaliteit van leven
Verminderde kwaliteit van leven door voortdurende pijn en gevoelloosheid in het gezicht is een veelvoorkomende complicatie. De constante aanwezigheid van symptomen kan patiënten dwingen hun routines aan te passen en sociale interacties te beperken.

Psychologische effecten
Psychologische effecten zoals angst, depressie en verminderd emotioneel welzijn kunnen ontstaan door de impact van de aandoening op het dagelijks functioneren. Patiënten kunnen worstelen met gevoelens van hopeloosheid of frustratie door de chronische aard van de pijn.

Verstoringen in het dagelijks leven
Mogelijke verstoring van sociale en werkgerelateerde activiteiten als gevolg van de chronische pijn en gevoelloosheid kan aanzienlijke gevolgen hebben voor het sociale leven en de professionele carrière van de patiënt. De onvoorspelbaarheid van de symptomen kan patiënten beletten om zich volledig aan activiteiten deel te nemen, wat leidt tot isolatie.

Deze complicaties onderstrepen het belang van tijdige en effectieve behandeling en ondersteuning voor patiënten die lijden aan anesthesia dolorosa.

Preventie van anesthesia dolorosa

Hoewel het niet altijd mogelijk is om anesthesia dolorosa volledig te voorkomen, kunnen de volgende maatregelen helpen het risico te verminderen:

Zorgvuldige planning van operaties
Zorgvuldige planning en uitvoering van operaties die de nervus trigeminus betreffen, met aandacht voor het minimaliseren van schade aan de zenuwvezels, is cruciaal. Het is belangrijk dat chirurgen zich bewust zijn van de anatomie van de zenuw en de technieken die kunnen helpen om deze te beschermen tijdens chirurgische ingrepen.

Regelmatige evaluaties
Regelmatige evaluaties door een specialist kunnen helpen om eventuele complicaties tijdens de behandeling van trigeminusneuralgie te identificeren en te beheersen. Dit kan inhouden dat patiënten regelmatig worden gecontroleerd op symptomen en dat hun behandelplannen indien nodig worden aangepast.

Postoperatieve zorg
Postoperatieve zorg en opvolging zijn essentieel om vroegtijdig tekenen van mogelijke complicaties te detecteren. Dit kan helpen bij het snel aanpakken van problemen voordat ze verergeren en het risico op anesthesia dolorosa verhogen.

Risico’s en voordelen bespreken
Overleg met de arts over de risico’s en voordelen van behandelingen voor trigeminusneuralgie is belangrijk om weloverwogen beslissingen te nemen over de te volgen therapieën. Patiënten moeten goed geïnformeerd zijn over hun opties, zodat ze samen met hun arts de beste keuze kunnen maken.

Multidisciplinaire behandelstrategieën
Integratie van multidisciplinaire behandelstrategieën kan helpen om de impact van de aandoening te minimaliseren, inclusief pijnmanagement en psychologische ondersteuning. Dit kan ervoor zorgen dat patiënten een meer holistische aanpak krijgen, die hen helpt om beter met hun symptomen om te gaan en hun kwaliteit van leven te verbeteren.

Deze preventieve maatregelen kunnen bijdragen aan een betere uitkomst voor patiënten die risico lopen op anesthesia dolorosa.

Lees verder

• Trigeminusneuralgie: Aangezichtspijn met pijnscheuten