Pijn achter of rond wenkbrauwen: Oorzaken en behandeling

Pijn achter of rond wenkbrauwen: Oorzaken en behandeling Sommige patiënten ervaren pijn achter of rond de wenkbrauwen. Deze pijn kan voortkomen uit verschillende oorzaken, zoals diverse vormen van hoofdpijn, de oogziekte glaucoom, of andere medische aandoeningen. Naast pijn kunnen er aanvullende symptomen optreden, afhankelijk van het onderliggende probleem. Deze symptomen kunnen koorts, jeuk en misselijkheid omvatten. Soms kan de pijn vanzelf verdwijnen, vooral als de arts de oorzaak heeft kunnen verhelpen met medicatie, een procedure of een operatie. Het is cruciaal om een arts te raadplegen wanneer de pijn ernstig is of gepaard gaat met andere symptomen, aangezien sommige oorzaken kunnen leiden tot ernstige complicaties.

Epidemiologie

Algemene epidemiologie
Pijn achter of rond de wenkbrauwen kan verschillende oorzaken hebben, variërend van minder ernstige aandoeningen zoals spanningshoofdpijn tot ernstigere gezondheidsproblemen zoals hersentumoren of arteriitis temporalis. De epidemiologie van deze aandoeningen is divers en kan worden beïnvloed door leeftijd, geslacht, genetische factoren en omgevingsinvloeden.

Prevalentie en frequentie
Pijn in dit gebied komt relatief vaak voor en kan op elk moment in het leven van een persoon optreden. Veel voorkomende oorzaken zijn spanningshoofdpijn en sinusitis, die vaak optreden bij mensen met een zittende levensstijl, hoge stressniveaus of allergieën. De prevalentie van hoofdpijn is hoog en wordt geschat op 30-78% van de bevolking die op enig moment in hun leven te maken krijgt met deze aandoening.

Leeftijd en geslacht
Bepaalde risicofactoren zijn gekoppeld aan specifieke aandoeningen. Leeftijd speelt een belangrijke rol bij de incidentie van ernstige aandoeningen zoals hersentumoren en de ziekte van Horton, die vaker voorkomen bij oudere volwassenen. Het is ook bekend dat mannen en vrouwen verschillend reageren op bepaalde aandoeningen, waarbij sommige aandoeningen, zoals spanningshoofdpijn en TMJ, vaker voorkomen bij vrouwen.

Omgevingsfactoren
Daarnaast kunnen omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan allergenen of schadelijke stoffen, ook bijdragen aan de ontwikkeling van aandoeningen die pijn achter of rond de wenkbrauwen veroorzaken. Een actieve levensstijl, een gezond dieet en het beheersen van stressniveaus kunnen helpen om sommige van deze aandoeningen te voorkomen.

Belang van vroege diagnose
Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal voor het verminderen van de symptomen en het verbeteren van de kwaliteit van leven. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan symptomen en bij aanhoudende of verergerende pijn een arts te raadplegen.

Oorzaken van pijn achter of rond de wenkbrauwen

Arteriitis temporalis (ontsteking van wanden van bloedvaten)

Oorzaken
Arteriitis temporalis (ook bekend als reuscelarteriitis of temporale arteriitis) is een ontstekingsziekte waarbij de wanden van middelgrote en grote bloedvaten, vaak de slagaders in het hoofd nabij de slaap, ontstoken raken.

Hoofdpijn kan een symptoom zijn van arteriitis temporalis. / Bron: Geralt, PixabayHoofdpijn kan een symptoom zijn van arteriitis temporalis. / Bron: Geralt, Pixabay
Symptomen
Het meest voorkomende symptoom van arteriitis temporalis is hoofdpijn, hoewel niet alle patiënten deze klacht ervaren. Andere symptomen kunnen een gevoelige hoofdhuid, kaakpijn, tongpijn, en oogproblemen zoals wazig zien, dubbelzien of een verminderd gezichtsvermogen zijn. De diagnose kan uitdagend zijn door de variëteit aan symptomen, waaronder systemische verschijnselen.

Behandeling
Arteriitis temporalis is een medisch noodgeval en vereist onmiddellijke behandeling met glucocorticosteroïden. Meestal wordt een hoge dosis prednisolon voorgeschreven. Bij sommige patiënten kan aanvullende medicatie nodig zijn. Indien onbehandeld, kan arteriitis temporalis leiden tot beroerte of verlies van gezichtsvermogen.

Cervicogene hoofdpijn

Oorzaken
Cervicogene hoofdpijn wordt vaak veroorzaakt door een probleem in de cervicale wervelkolom. Dit kan ontstaan door spierspanning door een slechte houding, een whiplash of andere letsels. Artrose of degeneratie van de wervels kan ook druk uitoefenen op de zenuwen, wat leidt tot hoofdpijn.

Symptomen
De pijn begint meestal in de nek en kan uitstralen naar het voorhoofd en rond de wenkbrauwen. De pijn kan aanvoelen als een doffe druk of pulserende sensatie. Veel mensen ervaren ook stijfheid in de nek en schouders, evenals vermoeidheid of zelfs duizeligheid.

Diagnose
De diagnose wordt gesteld op basis van de medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek en soms beeldvorming zoals röntgenfoto's of MRI-scans om andere mogelijke oorzaken van de pijn uit te sluiten.

Behandeling
Behandeling omvat vaak fysiotherapie gericht op het verbeteren van de houding en het versterken van de nekspieren. Pijnstillers, ontstekingsremmers en soms injecties kunnen ook worden voorgeschreven om de pijn te verlichten. In ernstigere gevallen kan een operatie nodig zijn om druk op de zenuwen te verlichten.

Clusterhoofdpijn

Alcohol kan een aanval van clusterhoofdpijn uitlokken. / Bron: Jarmoluk, PixabayAlcohol kan een aanval van clusterhoofdpijn uitlokken. / Bron: Jarmoluk, Pixabay
Oorzaken en risicofactoren
De exacte oorzaak van clusterhoofdpijn is onbekend. Het lijkt gerelateerd aan tijdelijke verstoringen van chemische stoffen in de hersenen. Bekende risicofactoren zijn:
  • Alcohol
  • Specifieke voedingsmiddelen, vooral die rijk aan nitrieten (bijvoorbeeld spek)
  • Felle lichten
  • Warm weer of warme douches en baden
  • Tabaksproducten

Symptomen
Clusterhoofdpijn wordt gekenmerkt door aanvallen die in clusters (groepen) optreden. Tijdens een clustercyclus kunnen er één tot acht ernstige hoofdpijnaanvallen per dag optreden. Deze aanvallen kunnen weken tot maanden duren, gevolgd door remissieperiodes zonder klachten. Chronische clusterhoofdpijn kent geen remissieperiodes of heeft remissies die korter zijn dan 3 maanden. De pijn is vaak intens en scherp, en kan worden vergezeld door andere symptomen zoals transpiratie, oogpijn, en zwelling van het ooglid.

Behandeling
Bij acute aanvallen van clusterhoofdpijn kan de arts zuurstoftherapie en triptanen voorschrijven. Ondersteunende therapieën zoals bloeddrukmedicatie en serotonine-antagonisten kunnen helpen bij het beheer van de frequentie en ernst van de aanvallen.

Glaucoom: Oogziekte

Anatomie van het Oog
De ruimte tussen het hoornvlies en de lens van het oog is gevuld met kamerwater, een heldere vloeistof die de binnenkant van het voorste deel van het oog voedt en de oogbol op juiste druk houdt. Het kamerwater wordt geproduceerd door het straallichaam en stroomt uit via een gaasachtig netwerk, het trabeculaire netwerk, dat zich in de hoek van het hoornvlies en de iris bevindt. Wanneer dit netwerk wordt geblokkeerd of de drainagehoek verstopt raakt, kan de druk in het oog stijgen, wat leidt tot glaucoom. Glaucoom veroorzaakt schade aan de oogzenuw, wat kan leiden tot permanent verlies van gezichtsvermogen.

Oorzaken en risicofactoren
Glaucoom omvat een groep oogziekten die schade aan de oogzenuw veroorzaken en verlies van gezichtsvermogen tot gevolg hebben. Typen glaucoom zijn onder andere openhoekglaucoom, geslotenhoekglaucoom en normale druk glaucoom. Risicofactoren zijn een verhoogde oogdruk, lage intracraniële druk (druk rond de hersenen), familiegeschiedenis van glaucoom en hoge bloeddruk.

Wazig zien kan een teken zijn van glaucoom. / Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)Wazig zien kan een teken zijn van glaucoom. / Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)
Symptomen
Openhoekglaucoom ontwikkelt zich langzaam en gaat vaak gepaard met geen oogpijn. Het perifeer gezichtsvermogen (zicht aan de zijkanten) vermindert eerst, gevolgd door verlies van het centrale gezichtsvermogen als het onbehandeld blijft. Geslotenhoekglaucoom kan zich plotseling of geleidelijk ontwikkelen en gaat vaak gepaard met ernstige oogpijn, gekleurde halo's rond lichten, wazig zien, een verwijde pupil, roodheid van het oog, misselijkheid en braken.

Behandeling
Vroegtijdige behandeling door een oogarts kan de progressie van glaucoom vertragen of stoppen met medicatie, laserbehandeling of chirurgie. De oogarts streeft ernaar de oogdruk te verlagen.

Gordelroos: Virale Infectie met Huiduitslag

Oorzaken
Gordelroos wordt veroorzaakt door het varicella zoster-virus, hetzelfde virus dat waterpokken veroorzaakt. Na een waterpokkeninfectie blijft het virus in een sluimerende toestand in de zenuwweefsels aanwezig en kan jaren later opnieuw worden geactiveerd, wat leidt tot gordelroos. Het is momenteel niet volledig begrepen waarom het virus bij sommige mensen opnieuw activeert en bij anderen niet.

Symptomen
De symptomen beginnen vaak met tintelingen, jeuk en een branderig gevoel aan de linker- of rechterkant van de romp. Daarna ontstaat een pijnlijke uitslag (soms gepaard met hoofdpijn, milde koorts, koude rillingen en maagklachten) aan één kant van het lichaam. Vervolgens verschijnen met vloeistof gevulde blaren. De huid kan ook gevoelig zijn voor aanraking. Bij betrokkenheid van de gezichtszenuwen kunnen het gezicht en het oog worden aangetast, mogelijk gepaard gaande met pijn achter of rond de wenkbrauwen.

Behandeling
De blaren verdwijnen meestal binnen zeven tot tien dagen, en de huiduitslag kan binnen twee tot vier weken verdwijnen. Er is geen genezing voor gordelroos, maar antivirale medicijnen kunnen de duur en ernst van de ziekte verminderen. Deze medicijnen zijn het meest effectief als ze binnen de eerste drie dagen na het verschijnen van de uitslag worden ingenomen. Patiënten moeten zo snel mogelijk een arts raadplegen bij de eerste tekenen van gordelroos.

Hersentumor

Oorzaken
Hersentumoren kunnen zowel primaire tumoren zijn (die zich ontwikkelen vanuit hersencellen) als secundaire tumoren (die zich verspreiden vanuit andere delen van het lichaam). De exacte oorzaak van de meeste hersentumoren is onbekend, maar genetische factoren en blootstelling aan bepaalde stoffen kunnen een rol spelen.

Symptomen
Naast pijn rond de wenkbrauwen kunnen andere symptomen zijn: misselijkheid, braken, verwardheid, veranderingen in de cognitieve functie, en visuele of spraakproblemen. Deze symptomen kunnen geleidelijk verergeren, afhankelijk van de tumor.

Diagnose
Diagnose wordt vaak gesteld met behulp van beeldvormingstechnieken zoals MRI of CT-scans. Een biopsie kan ook nodig zijn om het type tumor vast te stellen.

Behandeling
De behandeling kan bestaan uit chirurgie om de tumor te verwijderen, bestraling of chemotherapie. De specifieke aanpak hangt af van het type tumor, de locatie en de algemene gezondheid van de patiënt.

Hoge bloeddruk

Oorzaken
Hoge bloeddruk kan veroorzaakt worden door een combinatie van factoren zoals genetica, ongezonde levensstijl, overgewicht, roken en een hoge zoutinname. Stress en een gebrek aan lichaamsbeweging kunnen ook bijdragen aan het ontwikkelen van hypertensie.

Symptomen
Vaak zijn er geen duidelijke symptomen van hoge bloeddruk, maar sommige mensen ervaren hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid of pijn rond de wenkbrauwen. In ernstige gevallen kunnen er symptomen optreden die wijzen op een hypertensieve crisis, zoals ernstige hoofdpijn of kortademigheid.

Diagnose
De diagnose wordt gesteld door het meten van de bloeddruk met een sphygmomanometer. Regelmatige controles zijn belangrijk, vooral voor mensen met risicofactoren.

Behandeling
Behandeling kan bestaan uit veranderingen in levensstijl zoals dieet en lichaamsbeweging, evenals medicatie zoals diuretica, ACE-remmers of bètablokkers, afhankelijk van de ernst van de hoge bloeddruk.

Oogletsel

Oorzaken
Oogletsel kan ontstaan door een directe verwonding, zoals een klap of stoot, of door chemische blootstelling, schurende stoffen of scherpe voorwerpen. Ook ongevallen bij het sporten of in het huishouden kunnen leiden tot oogletsel.

Symptomen
Naast pijn rond de wenkbrauwen kunnen symptomen omvatten: zwelling, roodheid, tranenvloed, wazig zien of zelfs bloedingen. Sommige patiënten kunnen ook last hebben van fotofobie (overgevoeligheid voor licht).

Diagnose
De diagnose wordt gesteld door een oogarts die een grondig onderzoek uitvoert, inclusief het gebruik van een spleetlamp om de ogen en omliggende structuren te beoordelen.

Behandeling
De behandeling hangt af van de ernst van het letsel. Dit kan variëren van het aanbrengen van een koud kompres voor verlichting van zwelling tot chirurgische ingrepen bij ernstiger letsel. In alle gevallen is het belangrijk om snel medische hulp te zoeken.

Sinusitis (Bijholteontsteking)

Oorzaken
Sinusitis is een ontsteking of infectie van de bijholten, de met lucht gevulde ruimten rond de neus, ogen en wangen. Het kan worden veroorzaakt door virale infecties, bacteriën of schimmels. Allergieën, verkoudheden en infecties kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van sinusitis. Wanneer de sinusopeningen ontstoken raken, wordt de normale afvoer van slijm belemmerd, wat leidt tot een opeenhoping en een verhoogd risico op infectie.

Symptomen
De symptomen van sinusitis omvatten vaak hoofdpijn, neusverstopping, en verdikte afscheiding. Pijn en druk in het gezicht, vooral rond de ogen en wangen, kunnen optreden, evenals koorts en vermoeidheid.

Diagnose
De diagnose kan worden gesteld door de medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek, vaak aangevuld met beeldvorming zoals een CT-scan om de sinussen te beoordelen.

Behandeling
De behandeling van sinusitis kan bestaan uit antibiotica, als een bacteriële infectie de oorzaak is, en neusdruppels of sprays om de symptomen te verlichten. In chronische gevallen kan een arts ook andere behandelingen aanbevelen, zoals neusspoelingen met een zoutoplossing of chirurgie om de openingen van de sinussen te verleggen.

Spanningshoofdpijn

Oorzaken
Spanningshoofdpijn wordt vaak veroorzaakt door stress, angst, een slechte houding of spierspanning in de nek en schouders. Het kan ook optreden na lange periodes van concentratie of mentale belasting.

Symptomen
Deze hoofdpijn wordt gekenmerkt door een doffe, constante pijn die als een band om het hoofd aanvoelt. De pijn kan zich uitstrekken naar de wenkbrauwen en kan gepaard gaan met gevoel van vermoeidheid of irritatie.

Diagnose
De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de symptomen en het uitsluiten van andere soorten hoofdpijn door een zorgverlener.

Behandeling
Behandeling omvat vaak ontspanningstechnieken, zoals yoga of meditatie, evenals pijnstillers en aanpassingen in levensstijl, zoals het verbeteren van de houding of het verminderen van stress.

Temporomandibulaire gewrichtsdisfunctie (TMJ)

Oorzaken
TMJ kan worden veroorzaakt door een combinatie van factoren, zoals een verkeerde beet, artritis, spierspanning of letsel aan het kaakgewricht. Stress kan ook bijdragen aan het klemmen of knarsen van de tanden, wat de symptomen kan verergeren.

Symptomen
Patiënten met TMJ ervaren vaak pijn in de kaak, die kan uitstralen naar de wenkbrauwen en het voorhoofd. Andere symptomen zijn knarsen, klikken of klemmen van de kaken en soms hoofdpijn of oor pijn.

Diagnose
De diagnose wordt gesteld door een tandarts of arts, die de kaakfunctie en pijngebieden beoordeelt. Röntgenfoto's of MRI-scans kunnen worden gebruikt om de gewrichten te bekijken.

Behandeling
Behandeling kan bestaan uit het dragen van een bitje, fysiotherapie, pijnstillers en het aanpassen van eetgewoonten. In ernstige gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn.

Trigeminusneuralgie (druk op zenuw met pijn aan gezicht)

Oorzaken
Trigeminusneuralgie ontstaat meestal door compressie van de nervus trigeminus, de zenuw die verantwoordelijk is voor het gevoel in het gezicht, de tanden en de mond, en die deze sensaties naar de hersenen doorgeeft. Deze compressie wordt vaak veroorzaakt door een nabijgelegen bloedvat dat tegen een deel van de zenuw in de schedel drukt. Trigeminusneuralgie kan ook voortkomen uit schade aan de nervus trigeminus door andere medische aandoeningen, zoals multiple sclerose of een tumor. In sommige gevallen is de oorzaak onbekend, wat kan duiden op idiopathische trigeminusneuralgie.

Risicofactoren
Pijnlijke aanvallen van trigeminusneuralgie kunnen worden uitgelokt door lichte aanrakingen van het gezicht, zoals bij het wassen, eten, of tandenpoetsen. Ook kan blootstelling aan wind, zelfs in geringe mate, pijn veroorzaken. De aanvallen kunnen spontaan optreden zonder duidelijke uitlokkende factor. Andere risicofactoren zijn ouderdom en geslacht, waarbij vrouwen en oudere volwassenen vaker getroffen worden.

Symptomen
Bij klassieke trigeminusneuralgie ervaren patiënten plotselinge, ernstige, eenzijdige gezichtspijn die optreedt in aanvallen. De pijn kan gelokaliseerd zijn achter en rond de wenkbrauwen en wordt vaak beschreven als scherp, schietend, of voelend als een elektrische schok in de kaak, tanden of het tandvlees. Deze aanvallen duren meestal kort, variërend van enkele seconden tot twee minuten, en stoppen ook abrupt. Hoewel de pijn meestal aan één kant van het gezicht voorkomt, kan deze soms ook aan beide kanten optreden, maar doorgaans niet gelijktijdig.

Diagnose
De diagnose van trigeminusneuralgie wordt vaak gesteld op basis van de medische geschiedenis en symptomen van de patiënt. Een neurologisch onderzoek kan helpen om andere oorzaken van gezichts- of hoofdpijn uit te sluiten. In sommige gevallen kunnen aanvullende onderzoeken, zoals een MRI-scan, nodig zijn om compressie of andere structurele afwijkingen van de zenuw te bevestigen.

Behandeling
De behandeling van trigeminusneuralgie kan medicatie omvatten, zoals anticonvulsiva (bijvoorbeeld carbamazepine of gabapentine) die helpen bij het verminderen van zenuwpijn. Andere medicijnen zoals tricyclische antidepressiva en spierrelaxantia kunnen ook nuttig zijn.

Als medicatie niet effectief is, kan een chirurgische behandeling noodzakelijk zijn. Een veelvoorkomende procedure is de microvasculaire decompressie, waarbij een chirurg het bloedvat dat op de zenuw drukt, verplaatst of op een andere manier ontlast. Alternatieve chirurgische opties kunnen zijn radiochirurgie of percutane procedures zoals baloncompressie of glycerine-injecties, die gericht zijn op het beschadigen van de zenuw om de pijnsignalen te onderbreken. Hoewel deze ingrepen vaak effectief zijn, kunnen de resultaten variëren en zijn de effecten meestal tijdelijk, vaak enkele jaren.

Ziekte van Horton (arteriitis temporalis)

Oorzaken
De exacte oorzaak van de ziekte van Horton is onbekend, maar het is een vorm van vasculitis die voornamelijk oudere volwassenen treft. Het wordt geassocieerd met ontstekingen in de bloedvaten die de hersenen en ogen van bloed voorzien.

Symptomen
Naast pijn rond de wenkbrauwen kunnen symptomen zijn: hoofdpijn, kaakpijn, vermoeidheid en koorts. In ernstige gevallen kan het leiden tot blijvende schade aan het gezichtsvermogen of een beroerte.

Diagnose
De diagnose wordt meestal gesteld op basis van symptomen, bloedonderzoek en beeldvorming. Een biopsie van de schedel kan ook worden overwogen om de diagnose te bevestigen.

Behandeling
Behandeling bestaat meestal uit hoge doses corticosteroïden om de ontsteking te verminderen en complicaties te voorkomen. Regelmatige controle is belangrijk om de behandeling aan te passen en bijwerkingen te beheersen.

Risicofactoren

Algemene risicofactoren
Pijn achter of rond de wenkbrauwen kan worden beïnvloed door verschillende risicofactoren, waaronder genetische predispositie, levensstijl en omgevingsinvloeden. Het identificeren van deze factoren kan helpen bij het begrijpen van de oorzaken en het ontwikkelen van effectieve behandelingsstrategieën.

Stress en emotionele belasting
Een van de belangrijkste risicofactoren is stress. Hoge niveaus van stress kunnen leiden tot spanningshoofdpijn, die zich kan manifesteren als pijn rond de wenkbrauwen. Emotionele belasting, zoals angst of depressie, kan de frequentie en intensiteit van hoofdpijn aanvullen.

Leefstijlfactoren
Leefstijlfactoren zoals slechte houdingen, onvoldoende lichaamsbeweging en een ongezond dieet kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van hoofdpijn en gerelateerde pijnklachten. Mensen die vaak in dezelfde positie zitten, zoals bij computerwerk, hebben een verhoogd risico op spanningshoofdpijn en nekpijn, wat kan uitstralen naar de wenkbrauwzone.

Gezondheidsproblemen
Bepaalde medische aandoeningen verhogen ook het risico op pijn rond de wenkbrauwen. Voorbeelden zijn hoge bloeddruk, nek- en rugklachten, en oogaandoeningen zoals glaucoom. Mensen met een voorgeschiedenis van migraine of andere hoofdpijnstoornissen hebben mogelijk een verhoogde kans op pijn in dit gebied.

Genetische predispositie
Genetische factoren spelen een rol in de gevoeligheid voor bepaalde hoofdpijnsyndromen. Als er een familiegeschiedenis is van migraine of andere soorten hoofdpijn, kan dit de kans op het ontwikkelen van pijn achter of rond de wenkbrauwen vergroten.

Omgevingsfactoren
Blootstelling aan omgevingsfactoren, zoals allergenen, vervuiling en geluidsoverlast, kan ook bijdragen aan hoofdpijn en ongemak in de wenkbrauwzone. Het is belangrijk om deze factoren in overweging te nemen bij het evalueren van de oorzaak van de pijn.

Slaapgebrek
Slaapgebrek of een slechte slaapkwaliteit kan een belangrijke risicofactor zijn voor hoofdpijn. Onvoldoende slaap kan de pijnintensiteit verhogen en leiden tot een verhoogde frequentie van hoofdpijn, waaronder pijn rond de wenkbrauwen.

Het is belangrijk om deze risicofactoren in overweging te nemen bij het zoeken naar behandeling en het ontwikkelen van strategieën voor het verminderen van pijn achter of rond de wenkbrauwen.

Geassocieerde symptomen

Algemene symptomen
Pijn achter of rond de wenkbrauwen kan gepaard gaan met verschillende symptomen die de ernst en de oorzaak van de pijn kunnen beïnvloeden. Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen om een juiste diagnose en behandeling te kunnen stellen.

Hoofdpijn
Een veelvoorkomend symptoom dat geassocieerd is met pijn rond de wenkbrauwen is hoofdpijn. Dit kan variëren van milde tot ernstige pijn en kan zich manifesteren als een doffe druk of stekende pijn. Hoofdpijn kan voortkomen uit verschillende oorzaken, zoals spanningen, migraine of sinusitis.

Misselijkheid en braken
In sommige gevallen kan pijn achter de wenkbrauwen gepaard gaan met misselijkheid en braken. Dit kan wijzen op een ernstiger onderliggende aandoening, zoals een hersentumor of hoge intracraniale druk. Het is essentieel om medische hulp te zoeken als deze symptomen zich voordoen.

Visuele veranderingen
Pijn rond de wenkbrauwen kan soms gepaard gaan met veranderingen in het gezichtsvermogen, zoals wazig zien, dubbelzien of andere visuele stoornissen. Dit kan een teken zijn van oogproblemen of druk op de zenuwen in de hersenen, en vereist onmiddellijke evaluatie door een arts.

Roodheid en zwelling
Bij bepaalde aandoeningen, zoals oogletsel of infecties, kunnen symptomen zoals roodheid en zwelling optreden rond de ogen en wenkbrauwen. Dit kan ook wijzen op een ontsteking of allergische reactie die verdere medische behandeling vereist.

Stijfheid in de nek
Soms kan pijn achter of rond de wenkbrauwen gepaard gaan met stijfheid in de nek. Dit kan het gevolg zijn van cervicogene hoofdpijn of spanning in de nekspieren. Het is belangrijk om te letten op deze symptomen, aangezien ze kunnen duiden op de noodzaak van fysiotherapie of andere behandelingen.

Vermoeidheid
Pijn in de wenkbrauwzone kan ook leiden tot algemene vermoeidheid, vooral als het gepaard gaat met aanhoudende hoofdpijn of andere pijnklachten. Vermoeidheid kan de algehele kwaliteit van leven beïnvloeden en kan een signaal zijn dat er behoefte is aan behandeling of veranderingen in de levensstijl.

Verstopte neus
Bij sinusitis kan pijn rond de wenkbrauwen gepaard gaan met een verstopte neus en andere sinusgerelateerde symptomen, zoals een loopneus en hoesten. Het herkennen van deze symptomen is cruciaal voor de juiste diagnose en behandeling van sinusitis.

Het is van belang om geassocieerde symptomen in overweging te nemen bij het evalueren van pijn achter of rond de wenkbrauwen, aangezien deze kunnen helpen bij het bepalen van de onderliggende oorzaak en het ontwikkelen van een effectief behandelplan.

Alarmsymptomen

Acute of ernstige pijn
Als de pijn achter of rond de wenkbrauwen acuut of extreem ernstig is, kan dit wijzen op een ernstige aandoening, zoals een hersentumor of een arteriële bloeding. Het is essentieel om onmiddellijk medische hulp in te schakelen als de pijn plotseling en intens is.

Bijwerkingen van neurologische symptomen
Het optreden van neurologische symptomen zoals verwardheid, moeite met spreken, of verlies van coördinatie kan duiden op een ernstige medische noodsituatie. Dit kan het gevolg zijn van een beroerte of andere neurologische aandoeningen, en vereist onmiddellijke aandacht.

Blijven aanhouden of verergeren van symptomen
Als de symptomen, zoals hoofdpijn of pijn rond de wenkbrauwen, aanhouden of verergeren ondanks zelfzorgmaatregelen, is het belangrijk om medische hulp te zoeken. Dit kan een teken zijn van een onderliggende aandoening die behandeling vereist.

Visuele veranderingen of verlies van gezichtsvermogen
Als de pijn gepaard gaat met visuele veranderingen zoals wazig zien, dubbelzien of plotseling verlies van gezichtsvermogen, kan dit wijzen op ernstige oogproblemen of druk op de zenuwen. Dit vereist directe evaluatie door een arts.

Misselijkheid en braken
Aanhoudende misselijkheid en braken, vooral in combinatie met hoofdpijn, kunnen wijzen op verhoogde intracraniale druk of andere ernstige aandoeningen. Dit vereist onmiddellijke medische evaluatie.

Stijfheid in de nek met koorts
Als pijn rond de wenkbrauwen gepaard gaat met stijfheid in de nek en koorts, kan dit wijzen op meningitis of een andere ernstige infectie. Dit is een medische noodsituatie en vereist onmiddellijke aandacht.

Diverse huid- of oogverschijnselen
Als er huiduitslag, zwelling of andere abnormale verschijnselen rond de ogen of het gezicht optreden in combinatie met pijn, kan dit wijzen op een allergische reactie of infectie die onmiddellijke behandeling vereist.

Het herkennen van deze alarmsymptomen is cruciaal voor het snel en effectief aanpakken van ernstige aandoeningen die kunnen leiden tot blijvende schade of complicaties. Het is altijd beter om voorzichtig te zijn en bij twijfel medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Medische geschiedenis
De diagnose begint vaak met een grondige anamnese, waarbij de arts vragen stelt over de pijn, de duur, frequentie, en eventuele andere symptomen. Het is belangrijk om eventuele eerdere medische aandoeningen, huidige medicatie, en levensstijlfactoren te bespreken.

Lichamelijk onderzoek
Een lichamelijk onderzoek is essentieel voor het beoordelen van de pijn. De arts zal de nek, het hoofd, en het gezicht onderzoeken om te bepalen waar de pijn zich bevindt en of er sprake is van zwelling, stijfheid of andere anomalieën. Neurologische tests kunnen ook worden uitgevoerd om de functie van zenuwen en reflexen te evalueren.

Beeldvormend onderzoek
Afhankelijk van de bevindingen kunnen verschillende beeldvormende onderzoeken worden aangevraagd, zoals:
  • CT-scan: Dit kan helpen bij het identificeren van tumoren, bloedingen of andere afwijkingen in de hersenen.
  • MRI-scan: Deze techniek biedt gedetailleerdere beelden van de hersenen en kan helpen bij het diagnosticeren van aandoeningen zoals hersentumoren of ontstekingen.
  • Röntgenfoto’s: Vooral nuttig bij het onderzoeken van sinusitis of andere bijholteproblemen.

Laboratoriumonderzoeken
Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om infecties of ontstekingen te identificeren. Het kan ook helpen bij het controleren van bloeddruk en andere vitale functies. Specifieke tests kunnen worden aangevraagd als er vermoeden is van een bepaalde aandoening, zoals bloedwaarden bij hoge bloeddruk of infectieuze markers bij vermoeden van meningitis.

Oogonderzoek
Bij klachten die specifiek met het oog gerelateerd zijn, kan een optometrist of oogarts ingeschakeld worden voor een uitgebreid oogonderzoek. Dit kan helpen bij het identificeren van glaucoom of andere oogaandoeningen die bijdragen aan pijn in de omgeving van de wenkbrauwen.

Differentiële diagnose
Het is belangrijk om verschillende aandoeningen te overwegen die pijn achter of rond de wenkbrauwen kunnen veroorzaken. De arts kan andere specialists raadplegen, zoals een neuroloog of KNO-arts, om een bredere evaluatie te krijgen.

Door het combineren van deze diagnostische methoden kan de arts een nauwkeurige diagnose stellen en een geschikte behandelingsstrategie aanbevelen. Snelle en zorgvuldige diagnose is cruciaal voor een effectieve behandeling en herstel.

Behandeling

Algemene benadering van behandeling
De behandeling van pijn achter of rond de wenkbrauwen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Het doel is om de pijn te verlichten, de functie te herstellen, en verdere complicaties te voorkomen. Artsen kunnen een combinatie van medicatie, fysiotherapie, en levensstijlaanpassingen aanbevelen om het herstel te bevorderen.

Medicatie
Afhankelijk van de oorzaak van de pijn kunnen verschillende medicijnen worden voorgeschreven:
  • Pijnstillers: Over-the-counter pijnstillers zoals paracetamol of ibuprofen kunnen helpen bij het verlichten van milde tot matige pijn. In sommige gevallen kan de arts sterkere pijnstillers voorschrijven, zoals opioïden voor acute pijnsituaties.
  • Ontstekingsremmers: Niet-steroïde anti-inflammatoire medicijnen (NSAID's) zoals naproxen kunnen helpen bij het verminderen van ontsteking en pijn, vooral bij aandoeningen zoals sinusitis of artritis.
  • Spierontspanners: Bij cervicogene hoofdpijn of spanningshoofdpijn kunnen spierontspanners zoals carisoprodol nuttig zijn om de spierspanning te verminderen en de pijn te verlichten.
  • Specifieke medicatie: Voor aandoeningen zoals migraine of clusterhoofdpijn kunnen specifieke medicaties zoals triptanen of andere voorgeschreven medicijnen effectief zijn in het verlichten van de symptomen.
  • Antidepressiva: In sommige gevallen kunnen antidepressiva worden voorgeschreven om chronische pijn te helpen beheersen, vooral wanneer er ook sprake is van depressieve symptomen.

Fysiotherapie
Fysiotherapie kan een cruciale rol spelen bij het herstel van pijn achter de wenkbrauwen, vooral bij cervicogene hoofdpijn of spanningshoofdpijn. Fysiotherapeuten kunnen oefeningen aanbevelen om de nekspieren te versterken, de houding te verbeteren, en spanning te verminderen. Technieken die vaak worden toegepast, zijn onder andere:
  • Manuele therapie: Deze techniek omvat handmatige manipulatie van de wervelkolom en gewrichten om pijn en stijfheid te verminderen.
  • Massage: Therapeutische massage kan helpen om spierspanning te verlichten en de bloedsomloop te verbeteren in het nek- en schoudergebied.
  • Dry needling: Hierbij worden fijne naalden in specifieke triggerpoints gestoken om spiercontracties te verlichten en pijn te verminderen.
  • Oefeningen: Het ontwikkelen van een programma van stretching- en versterkingsoefeningen kan bijdragen aan het verbeteren van de functionaliteit en het verminderen van pijn op lange termijn.

Lifestyle aanpassingen
Aanpassingen in de levensstijl kunnen de frequentie en ernst van pijnaanvallen verminderen:
  • Stressmanagement: Het toepassen van ontspanningstechnieken zoals meditatie, yoga of ademhalingsoefeningen kan helpen om stress en spanning te verlagen. Regelmatige ontspanning helpt ook bij het beheersen van pijn.
  • Regelmatige lichaamsbeweging: Lichaamsbeweging, zoals wandelen, zwemmen of fietsen, kan bijdragen aan een betere algehele gezondheid en het verminderen van spanningshoofdpijn door het verbeteren van de bloedcirculatie en het verminderen van stress.
  • Slaapkwaliteit verbeteren: Voldoende en kwalitatieve slaap is essentieel voor herstel. Het creëren van een rustgevende slaapomgeving en het handhaven van een regelmatig slaapschema kan helpen. Vermijd cafeïne en schermtijd voor het slapen gaan om een betere slaapkwaliteit te bevorderen.
  • Voeding: Een gezond dieet dat rijk is aan antioxidanten, omega-3 vetzuren en vitamine B kan de algehele gezondheid verbeteren en mogelijk pijn verlichten. Het is belangrijk om een evenwichtig voedingspatroon te handhaven dat voldoende groenten, fruit, en volle granen bevat.

Medische ingrepen
In sommige gevallen zijn medische ingrepen nodig, afhankelijk van de onderliggende oorzaak:
  • Chirurgische ingrepen: Bij aandoeningen zoals hersentumoren of ernstige temporomandibulaire gewrichtsdisfunctie kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn om druk te verlichten of de onderliggende oorzaak te behandelen.
  • Injecties: Voor bepaalde hoofdpijntypes, zoals spanningshoofdpijn of cervicogene hoofdpijn, kunnen injecties met corticosteroïden of botulinumtoxisme helpen bij het verlichten van pijn. Deze injecties kunnen de pijnsensoren in de getroffen gebieden blokkeren.
  • Zenuwblokkade: In gevallen van chronische pijn kunnen artsen zenuwblokkades toepassen om pijnsignalen naar de hersenen te verminderen. Dit kan vaak door middel van injecties bij specifieke zenuwen.

Regelmatige controle
Het is belangrijk om regelmatig medisch toezicht te hebben, vooral bij chronische aandoeningen. Dit stelt de arts in staat om de voortgang te volgen, de behandeling aan te passen indien nodig, en complicaties tijdig te herkennen. Controle kan ook helpen bij het beoordelen van de effectiviteit van de behandeling en het aanpassen van levensstijlveranderingen.

Door een combinatie van deze behandelingen kan de pijn achter of rond de wenkbrauwen effectief worden beheerd, met het doel om de levenskwaliteit van de patiënt te verbeteren en de kans op terugval te minimaliseren.

Prognose

Algemene prognose
De prognose voor pijn achter of rond de wenkbrauwen is afhankelijk van de oorzaak van de pijn. Over het algemeen hebben veel aandoeningen die deze pijn veroorzaken een goede prognose wanneer ze vroegtijdig worden gediagnosticeerd en adequaat worden behandeld. Patiënten die tijdig medische hulp zoeken, ervaren vaak een aanzienlijke vermindering van hun symptomen, wat leidt tot een verbeterde kwaliteit van leven.

Invloed van tijdigheid van behandeling
De tijdigheid van de behandeling speelt een cruciale rol in de prognose. Aandoeningen zoals sinusitis, spanningshoofdpijn en cervicogene hoofdpijn hebben doorgaans een positieve prognose wanneer ze snel worden aangepakt. Vroegtijdige diagnose stelt zorgverleners in staat om de juiste behandelingsstrategieën toe te passen, waardoor de kans op langdurige of chronische klachten afneemt.

Rol van levensstijl en zelfzorg
Bepaalde aanpassingen in levensstijl kunnen ook bijdragen aan een betere prognose. Patiënten die gezonde gewoonten ontwikkelen, zoals stressmanagement, regelmatige lichaamsbeweging en een evenwichtige voeding, hebben vaak betere resultaten. Bovendien kunnen zelfzorgmaatregelen, zoals het toepassen van warme kompressen of het volgen van fysiotherapie, de symptomen verlichten en het herstel bevorderen.

Het belang van opvolging
Regelmatige controles en opvolging zijn essentieel voor een gunstige prognose. Dit helpt zorgverleners om de voortgang van de behandeling te volgen en om vroegtijdig in te grijpen als de symptomen aanhouden of verergeren. Het monitoren van de situatie stelt ook patiënten in staat om actief betrokken te zijn bij hun gezondheidszorg, wat bijdraagt aan een betere uitkomst.

Complicaties

Mogelijke complicaties bij pijn achter of rond de wenkbrauwen
Pijn achter of rond de wenkbrauwen kan voortkomen uit verschillende onderliggende aandoeningen. Afhankelijk van de oorzaak en de tijdigheid van de behandeling, kunnen er complicaties optreden. Deze complicaties kunnen variëren in ernst en impact op de gezondheid van de patiënt.

Chronische pijn en ongemak
Een veelvoorkomende complicatie is het ontwikkelen van chronische pijn. Wanneer de onderliggende oorzaak niet adequaat wordt behandeld, kunnen patiënten last blijven houden van langdurige pijn, wat hun dagelijkse leven en activiteiten aanzienlijk kan beïnvloeden. Chronische pijn kan leiden tot een verminderde kwaliteit van leven en kan psychologische effecten hebben, zoals angst en depressie.

Visuele stoornissen
Bij aandoeningen zoals glaucoom of hersentumoren kan de pijn achter de wenkbrauwen gepaard gaan met visuele stoornissen. Als deze aandoeningen niet op tijd worden behandeld, kunnen ze leiden tot blijvende schade aan het gezichtsvermogen, wat ernstige gevolgen kan hebben voor de dagelijkse functionaliteit van de patiënt. Regelmatige oogonderzoeken en tijdige diagnostiek zijn cruciaal om deze complicaties te voorkomen.

Neurologische complicaties
Bij sommige oorzaken van pijn, zoals hersentumoren of trigeminusneuralgie, kunnen neurologische complicaties optreden. Dit kan zich uiten in symptomen zoals tintelingen, zwakte of verlamming van de gezichts- of kaakspieren. Vroegtijdige herkenning en behandeling van deze aandoeningen zijn van vitaal belang om verdere neurologische schade te voorkomen.

Psychologische impact
De constante aanwezigheid van pijn kan ook psychologische complicaties met zich meebrengen. Patiënten kunnen lijden aan verhoogde niveaus van stress, angst en depressie, vooral als de pijn hen belemmert in hun dagelijkse activiteiten of werk. Het is belangrijk dat zorgverleners ook aandacht besteden aan de geestelijke gezondheid van patiënten die lijden aan aanhoudende pijnklachten.

Preventie

Preventie van pijn achter of rond de wenkbrauwen
Preventie speelt een cruciale rol in het vermijden van pijn achter of rond de wenkbrauwen. Door gezonde gewoonten en levensstijlkeuzes te implementeren, kunnen veel van de oorzaken die tot deze pijn leiden, worden verminderd of zelfs voorkomen.

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl kan helpen bij het verminderen van stress en het verbeteren van de algehele gezondheid, wat kan bijdragen aan het voorkomen van hoofdpijn en andere gerelateerde aandoeningen. Regelmatige lichaamsbeweging is essentieel. Activiteiten zoals wandelen, joggen, zwemmen en yoga kunnen helpen om spanning in de nek en schouders te verminderen.

Een evenwichtige voeding is eveneens van belang. Het is aan te raden om voeding te consumeren die rijk is aan vitamines en mineralen. Voedingsmiddelen zoals fruit, groenten, volle granen, magere eiwitten en gezonde vetten ondersteunen de algehele gezondheid en kunnen ontstekingen verminderen.

Voldoende hydratatie is ook cruciaal, aangezien uitdroging een belangrijke oorzaak van hoofdpijn kan zijn. Het drinken van voldoende water gedurende de dag helpt om de lichaamstemperatuur te reguleren en houdt de hersenen goed gehydrateerd.

Stressmanagement
Effectieve stressmanagementtechnieken kunnen bijdragen aan de preventie van pijn. Stress kan een belangrijke trigger zijn voor hoofdpijn en andere pijnklachten. Het beoefenen van mindfulness en meditatie kan helpen om de geest te kalmeren en spanning te verminderen.

Regelmatige ontspanningsoefeningen, zoals diepe ademhaling, progressieve spierontspanning of tai chi, kunnen ook helpen om stress te verlichten. Deze technieken helpen niet alleen bij het verminderen van stress, maar kunnen ook bijdragen aan een betere slaapkwaliteit, wat op zijn beurt de kans op hoofdpijn kan verlagen.

Het stellen van realistische doelen en het plannen van tijd voor ontspanning in de dagelijkse routine zijn ook belangrijk. Het creëren van een balans tussen werk en ontspanning helpt om overweldigende gevoelens te vermijden.

Regelmatige medische controles
Regelmatige bezoeken aan de arts kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van aandoeningen die pijn achter of rond de wenkbrauwen kunnen veroorzaken. Jaarlijkse oogonderzoeken zijn essentieel om aandoeningen zoals glaucoom of andere oogaandoeningen tijdig op te sporen.

Regelmatige controles van de bloeddruk zijn ook belangrijk. Hypertensie kan leiden tot hoofdpijn en andere gezondheidsproblemen. Door vroegtijdig op te treden, kunnen aanpassingen in levensstijl of medicatie worden gedaan.

Het is cruciaal om symptomen met een arts te bespreken. Het tijdig bespreken van hoofdpijn of andere gerelateerde klachten kan leiden tot een snellere diagnose en behandeling.

Veiligheid bij activiteiten
Het nemen van voorzorgsmaatregelen tijdens activiteiten kan helpen blessures te voorkomen die pijn kunnen veroorzaken. Het dragen van beschermende uitrusting bij sport en andere fysieke activiteiten kan ernstige verwondingen helpen voorkomen.

Bij het tillen van zware voorwerpen is het belangrijk om voorzichtig te zijn en goede tiltechnieken toe te passen om nek- en rugletsel te voorkomen. Overbelasting van het lichaam en langdurige activiteiten zonder pauzes kunnen leiden tot spierspanning en hoofdpijn. Het is belangrijk om regelmatig pauzes te nemen en het lichaam de kans te geven om te herstellen.

Door deze preventieve maatregelen te implementeren, kan de kans op het ervaren van pijn achter of rond de wenkbrauwen aanzienlijk worden verminderd.

Lees verder

© 2019 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wenkbrauwen aanvullen met haartransplantatieDe mode verandert snel. Was het in het verleden mode om de werkbrauwen te epileren en in plaats daarvan een potloodstree…
Het epileren van de wenkbrauwHet epileren van de wenkbrauwBij het epileren van wenkbrauwen is het belangrijk om te weten wat de vorm van je gezicht is, zodat de vorm van je wenkb…
Mooie wenkbrauwen zijn echte blikvangersMooie wenkbrauwen zijn echte blikvangersGoed gevormde wenkbrauwen kunnen bijdragen aan een verzorgd uiterlijk. Hou de wenkbrauwen goed in vorm door ze regelmati…
Wenkbrauwen bepalen het gezichtWenkbrauwen bepalen het gezichtWenkbrauwen geven het gezicht zoveel expressie en toch maakt menig vrouw zich fraai op, maar neemt de wenkbrauwen er nie…

Presyncope: Bijna flauwvallen (licht gevoel in het hoofd)Presyncope: Bijna flauwvallen (licht gevoel in het hoofd)Een licht gevoel in het hoofd, ook wel presyncope genoemd, is een veelvoorkomend en vervelend gevoel waarbij iemand het…
Specifieke fobieën: Angst voor een object of situatieSpecifieke fobieën: Angst voor een object of situatieEen specifieke fobie is een soort angststoornis waarbij een patiënt een onredelijke, irrationele en aanhoudende angst he…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: SofieZborilova, Pixabay
  • Geraadpleegd op 18 september 2019:
  • Cluster Headache, https://www.health.harvard.edu/a_to_z/cluster-headache-a-to-z
  • Coëlho, medisch zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Eyebrow pain: 8 causes and how to get relief, https://www.medicalnewstoday.com/articles/326101.php
  • Giant cell arteritis, https://www.bmj.com/content/365/bmj.l1964
  • Glaucoma tests, https://medlineplus.gov/lab-tests/glaucoma-tests/
  • Glaucoma: Symptoms, treatment and prevention, https://www.allaboutvision.com/conditions/glaucoma.htm
  • How to treat shingles on the face, https://www.medicalnewstoday.com/articles/322711.php
  • Managing cluster headache, https://pn.bmj.com/content/early/2019/07/05/practneurol-2018-002124
  • Shingles: Causes, Symptoms and Treatment, https://www.livescience.com/64221-shingles.html
  • Sinus infection, https://medlineplus.gov/sinusitis.html
  • Sinusitis, https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/sinusitis
  • Tension headache, https://www.health.harvard.edu/a_to_z/tension-headache-a-to-z
  • Trigeminal neuralgia, https://www.nhs.uk/conditions/trigeminal-neuralgia/
  • Trigeminal Neuralgia: A Clinical Review for the General Physician, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6384039/
  • Understanding Cluster Headache, https://americanmigrainefoundation.org/resource-library/cluster-headache-2/
  • Update on Trigeminal Neuralgia., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/31367794
  • What causes eyebrow pain?, https://www.medicalnewstoday.com/articles/326101.php
  • What Causes Migraines?, https://www.brainandlife.org/the-magazine/online-exclusives/what-causes-migraines/
  • What Causes Shingles? – Health, https://www.health.com/condition/shingles/what-causes-shingles
  • What is a Tension headache? (And what to do about it), https://www.matthewsbeacon.com/news/2019/7/10/tension-headaches
  • What’s Causing Pain Near or Behind My Eyebrows?, https://www.healthline.com/health/eyebrow-pain
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 29-10-2024
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 26
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.