Gezichtspijn: Oorzaken van pijn aan gelaat of aangezicht

Pijn in het gezicht is een symptoom waarvoor verschillende fysieke maar ook psychische oorzaken bestaan. Het diagnosticeren van de oorzaak is bijgevolg soms erg complex. De milde tot ernstige constante of intermitterende aangezichtspijn gaat verder vaak gepaard met andere tekenen. De intensiteit van gezichtspijn vereist een snelle diagnose en een onmiddellijke start van de behandeling, ook omdat sommige oorzaken van gelaatspijn ernstig zijn. In de meeste gevallen is gezichtspijn goed te behandelen met medicatie maar soms is wel een operatieve ingreep nodig.

• Aandoeningen of medische problemen van aangezichtspijn
• Infecties
• Neurologische problemen
• Schade in of aan het gezicht
• Speekselklieraandoeningen
• Tandaandoeningen
• Tumor
• Vasculaire problemen
• Andere medische oorzaken
• Omgevingsfactoren en pijnlijk aangezicht
• Atypische gezichtspijn
• Symptomen van gelaatspijn
• Alarmsymptomen bij pijn aan gelaat
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van pijn in het gezicht

Aandoeningen of medische problemen van aangezichtspijn

Pijn die in het gezicht begint, is te wijten aan een zenuwprobleem, een verwonding of een infectie. Gezichtspijn start mogelijk ook op andere plaatsen in het lichaam, zoals aan de oren of aan het hoofd. Niet altijd is de oorzaak van een pijnlijk gezicht te achterhalen, maar meestal wijst de pijn in het gezicht op een aandoening die de neus, de ogen, de tanden of de oren treft. Eén van volgende oorzaken veroorzaakt mogelijk aangezichtspijn.

Infecties

Herpes simplex (koortsblaasjes) en herpes zoster (gordelroos: huiduitslag en symptomen aan het gezicht) zijn enkele infecties die mogelijk gezichtspijn veroorzaken.

Neurologische problemen

Neurologische aandoeningen die leiden tot een pijnlijk aangezicht zijn onder andere:

• geniculate neuralgie
• glossofaryngeale neuralgie (zenuwpijn in het gezicht)
• het cluster tic-syndroom
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)
• occipitalis neuralgie (achterhoofdpijn door schade aan zenuw)
• postherpetische neuralgie (zenuwpijn door gordelroos)
• posttraumatische neuralgie
• superieure laryngeale neuralgie
• trigeminus neuritis
• trigeminusneuralgie (aangezichtspijn met pijnscheuten) (neuralgie: zenuwpijn

Schade in of aan het gezicht

Wanneer schade in of aan het gezichtsgebied ontstaat, resulteert dit in een pijnlijk gezicht. Dit gebeurt bijvoorbeeld door een chirurgische ingreep of medische behandeling, maar ook door een een verwonding van het gezicht.

Speekselklieraandoeningen

Bij speekselklierstenen, bof of parotitis verschijnt sneller pijn in het gelaat.

Tandaandoeningen

Volgende voorbeelden van tandaandoeningen leiden mogelijk tot pijn in het aangezicht:

• apische parodontitis (ontsteking en schade aan weefsel en bot die tanden ondersteunen)
• bruxisme (tandenknarsen)
• een tandabces (aanhoudende, kloppende pijn aan de ene kant van de onderste gezichtshelft)
• een tandcyste
• omkeerbare en onomkeerbare pulpitis (ontsteking van tandpulpa met pijn en gevoeligheid)
• tandcariës (tandbederf: gaatjes in de tanden)

Tumor

Een goedaardige of kwaadaardige tumor of een botcyste in het gezichtsgebied is een bekende risicofactor voor een pijnlijk gelaat. Ook metastasen (uitzaaiingen) van kanker die het gezicht treffen, zijn mogelijk maar dit gebeurt slechts zelden.

Vasculaire problemen

Problemen met de bloedvaten leiden soms ook tot een pijnlijk gelaat. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij:

• atypische odontalgie
• chronische Paroxysmale hemicranie (aanvallen van eenzijdige hoofdpijn)
• clusterhoofdpijn
• migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn)
• myofasciale pijn
• temporale arteritis (reuscellenarteritis: ontsteking van slagaders bij de slaap)
• temporomandibulaire dysfunctie (pijn aan kaak en gezicht)

Andere medische oorzaken

Enkele andere medische oorzaken zijn bekend voor aangezichtspijn:

• carotidisaderdissectie / een hartaanval / een abnormaal hartritme
• een depressie: Vooral ouderen en vrouwen krijgen te maken met gezichtspijn omdat zij sneller lijden aan een depressie.
• glaucoom (verhoogde oogdruk met schade aan oogzenuw waardoor een verlies van het gezichtsvermogen optreedt)
• sinusitis (doffe pijn en gevoeligheid rond de ogen en jukbeenderen die verergert bij het vooroverbuigen)
• tic douloureux

Omgevingsfactoren en pijnlijk aangezicht

Alle oorzaken van brandend maagzuur leiden bovendien sneller tot een gelaatspijn, zoals het drinken van alcohol of het eten van pittig voedsel. Overmatige stress, overmatige seksuele activiteit en overwerk zijn ook bekende risicofactoren. Wanneer mensen verder zijn blootgesteld aan wind, koude, vocht of hitte is aangezichtspijn mogelijk. Ook het dragen van een bril die te smal is voor het hoofd leidt tot pijn in het gezicht.

Atypische gezichtspijn

Sommige patiënten lijden aan persistente idiopathische faciale pijn. Dit is een chronische aandoening die (bijna) dagelijks gedurende meer dan drie maanden verschijnt en waarbij de patiënt elke dag gedurende meer dan twee uur pijn aan het gelaat heeft. Deze chronische aangezichtspijn treedt op zonder bekende oorzaak. Mogelijk spelen wel traumatische neuropathische mechanismen een rol. De pijn is aanvankelijk beperkt maar verspreidt zich vervolgens. Wanneer de pijn in de mond optreedt, is sprake van 'atypische odontalgie'.

Symptomen van gelaatspijn

Gezichtspijn treedt eenzijdig of bilateraal (aan beide gezichtshelften) op. De pijn aan het gelaat is scherp, krampachtig, branderig, snijdend, stekend, dof, kloppend en/of intens. De pijn bestrijkt een deel of bepaalde delen van het gezicht of het hele gezicht. Verder is de pijn constant of komt deze met tussenpozen op. Het pijnlijke gezicht is acuut of chronisch van aard. Ook andere symptomen gaan hiermee gepaard, zoals bijvoorbeeld oogpijn, hoofdpijn, nekpijn, neuspijn, benauwdheid, fotofobie (lichtschuwheid), misselijkheid en braken. Wanneer de pijn zich ook in de mond bevindt, is eten, kauwen en praten bemoeilijkt. Verder verschijnen mogelijk sensorische veranderingen, zoals allodynie (pijn bij niet-pijnlijke pijnprikkel), gevoelloosheid, een gewijzigd gevoel en paresthesieën (tintelingen).

Alarmsymptomen bij pijn aan gelaat

Wanneer één of meer van volgende symptomen optreden bij de gelaatspijn, is het verstandig om een arts te bezoeken:

• angst
• beperkingen door de pijn
• duizeligheid
• een eenzijdige neusobstructie (verstopping van het gezicht)
• een huiduitslag aan het gezicht
• een neusafscheiding
• een opgezwollen gezicht
• gehoorverlies
• gewichtsverlies
• neurologische tekenen
• problemen met het gezichtsvermogen
• progressieve pijn
• systemische pijn
• tinnitus aurium (oorsuizen)

Diagnose en onderzoeken

Moeilijke diagnose
Bij ongeveer 15% van de patiënten die met aangezichtspijn de huisarts raadplegen, is ook sprake van hoofdpijn en nekpijn. Pijn in het gezicht is een uitdagend symptoom doordat dit verschillende oorzaken kent. Patiënten hebben het bovendien lastig om het soort pijn te beschrijven. Veel patiënten bezoeken vaak ook veel soorten artsen, zoals een tandarts, een keel-, neus- en oorarts (KNO-arts), een pijnspecialist, een neurochirurg en/of een neuroloog. Dit is verwarrend en tijdrovend voor patiënten. De meeste oorzaken van pijn aan het gelaat zijn goedaardig, en verdwijnen vanzelf. De arts moet echter voorzichtig en waakzaam zijn om een verkeerde diagnose te voorkomen. Hij moet dus elke progressieve en levensbedreigende pathologie uitsluiten.

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
De patiënt beschrijft eerst de symptomen: locatie, begin, karakter, uitstralingspijn, geassocieerde factoren, timing, verergerende/verlichtende factoren, ernstscore, duur, bijkomende symptomen, … Ook wil de arts op de hoogte zijn van andere medische problemen of recente operaties of medische procedures. Daarna beoordeelt de arts de asymmetrie van het gezicht, zwellingen (zoals bij parotitis) of huidveranderingen. Hij betast vervolgens het voorhoofd, de kauwspieren, de temporomandibulaire gewrichten, de gebieden naast de neusbrug en de kaken. Hij kijkt tevens in de mond en zoekt daar naar tekenen van een slechte beet, tandbederf of letsels in het mondslijmvlies. Verder kijkt de arts naar de locatie van de tekenen en verwijst hij de patiënt indien nodig verder naar een keel-, neus- en oorarts, een kaakchirurg, een neuroloog of een andere specialist.

Diagnostisch onderzoek
Mogelijke diagnostische onderzoeken omvatten

• een bloedonderzoek (om infecties op te sporen of uit te sluiten)
• een hartonderzoek
• een MRI-scan
• een oogonderzoek
• een sialografie (radiografisch onderzoek van de speekselklieren) of echografie voor speekselklieraandoeningen
• een temporale arteriebiopsie
• röntgenfoto’s van de tanden

Behandeling van pijn in het gezicht

De behandeling van een pijnlijke gezichtshelft of een pijnlijk gezicht hangt af van de geïdentificeerde oorzaak. Virale infecties behoeven niet steeds een medische behandeling, al zijn ook wel ondersteunende en antivirale geneesmiddelen beschikbaar voor het verlichten van de klachten. Vrij verkrijgbare medicijnen, antibiotica, corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) pijnstillers, antidepressiva of chirurgische ingrepen zijn vaak inzetbaar.

Lees verder

• Trigeminusneuralgie: Aangezichtspijn met pijnscheuten