Presyncope: Bijna flauwvallen (licht gevoel in het hoofd)

Een licht gevoel in het hoofd (presyncope) is een veel voorkomend en vervelend gevoel waarbij een patiënt een gevoel van flauwvallen heeft. Hij valt echter niet flauw en verliest het bewustzijn ook niet. De meeste oorzaken van een licht gevoel in het hoofd zijn niet ernstig en genezen spontaan of zijn gemakkelijk te behandelen. Af en toe zijn echter ernstige aandoeningen gekoppeld aan het bijna-flauwvallen, zoals een beroerte of een hartaanval. Verder leiden ook enkele omgevingsfactoren zoals medicatiegebruik tot een presyncope. Veel zelfzorgmaatregelen verlichten het licht gevoel in het hoofd, al is het wel verstandig om bij bijkomende tekenen de arts te raadplegen. Hij zet mogelijk een medicamenteuze behandeling, een procedure of zelfs chirurgie in om het onderliggend probleem te verhelpen.

• Oorzaken van presyncope
• Risicofactoren van bijna-flauwvallen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Licht gevoel in hoofd
• Andere tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van licht gevoel in het hoofd
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Prognose

Oorzaken van presyncope

Voor een goede werking van het evenwicht moeten de hersenen allerlei informatie verwerken die ze ontvangen van de ogen, het zenuwstelsel en de binnenoren. Als de hersenen deze signalen niet kunnen verwerken, bijvoorbeeld doordat de berichten tegenstrijdig zijn, of als de sensorische systemen niet goed werken, ervaart de patiënt een licht gevoel in het hoofd.

Risicofactoren van bijna-flauwvallen

Aandoeningen

Een licht gevoel in het hoofd is in de meeste gevallen te wijten aan een tijdelijk tekort aan bloed of zuurstof in de hersenen als gevolg van een bloeddrukdaling, snelle uitdroging door braken, diarree of koorts.

Andere oorzaken zijn:

• bloedarmoede
• bloedverlies
• een allergie
• een beroerte
• een binnenooraandoening
• een eetstoornis
• een hersentrauma
• een inwendige bloeding
• een lage bloedsuikerspiegel
• een shock
• een verkoudheid of de griep
• elektrolytenstoornissen: Verschillende essentiële elektrolyten worden uitgescheiden wanneer het lichaam transpireert. Wanneer patiënten zich lange tijd in een ongewone of extreme warmte bevinden, gaan ze overmatig zweten. Dit leidt tot een gebrek aan sommige elektrolyten. Deze elektrolytenstoornissen resulteren tot een licht gevoel in het hoofd.
• hartproblemen, waaronder een abnormaal hartritme of een hartaanval
• het orthostatisch tachycardiesyndroom
• hoogteziekte
• longproblemen, waaronder hyperventilatie (snelle en diepe ademhaling) pulmonale hypertensie of een longembolie (afsluiting van een slagader in de longen)
• neurologische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson (met bevingen) en multiple sclerose
• paniekaanvallen, stress of angst

Vaak komen ook bijkomende symptomen tot stand wanneer een onderliggend probleem aanwezig is, zoals pijn op de borst, hartkloppingen, een verlies van spraak of een verandering van het gezichtsvermogen.

Omgevingsfactoren

Een presyncope is een soort prodroom van een syncope. Dit is mogelijk ook het gevolg van omgevingsfactoren.

Houding/positie
Ook enkele houdingen/posities leiden mogelijk tot bijna-flauwvallen:

• langdurig rechtstaan / lange tijd doorbrengen op de voeten
• te snel rechtop komen: Veel patiënten ervaren een licht gevoel in het hoofd als ze te snel opstaan vanuit een liggende of zittende positie. Vaak treft dit ouderen.

Levensstijl
Patiënten die maaltijden overslaan leiden sneller aan een presyncope. Het gevoel van bijna-flauwvallen wordt mogelijk ook uitgelokt door overmatig alcoholgebruik. Nicotine- of tabaksproducten en drugs veroorzaken tot slot eveneens een licht gevoel in het hoofd voor onervaren gebruikers.

Medicatie
Een licht gevoel in het hoofd resulteert mogelijk uit het gebruik van antihistaminica (geneesmiddelen voor de behandeling van allergische reacties), het gebruik van bloeddrukverlagende medicatie of uit het gebruik van sommige antibiotica of selectieve serotonineheropnameremmers. Verdovende middelen, zoals codeïne, leiden ook een licht gevoel in het hoofd veroorzaken.

Warmte
Lichaamsbeweging in de warmte, teveel tijd doorbrengen in de hete zon en warme, benauwde kamers zijn mogelijk uitlokkende factoren van een licht gevoel in het hoofd.

Symptomen

Licht gevoel in hoofd

Een licht gevoel in het hoofd duidt op bijna-flauwvallen zonder effectief het bewustzijn te verliezen (bewustzijnsverlies). Een licht gevoel in het hoofd is van korte (enkele seconden) of lange (enkele minuten) duur, of keert sporadisch ook terug. Het hoofd voelt hierbij mogelijk gewichtloos aan. Soms heeft de patiënt ook het gevoel dat de kamer draait of beweegt. Meestal verschijnt het symptoom wanneer de patiënt zit of rechtstaat. In liggende positie is dit teken minder vaak aanwezig.

Andere tekenen

Ook treden mogelijk andere tekenen op:

• algemene zwakte
• braken
• duizeligheid
• een bleek gezicht
• een gevoel van warmte
• een onduidelijke spraak
• een snelle hartslag en hartkloppingen
• hoofdpijn
• koud zweten
• misselijkheid
• overmatig geeuwen
• problemen met horen, oorsuizen
• tunnelvisie, een wazig gezichtsvermogen
• verwardheid
• zweten

Diagnose en onderzoeken

De arts doorloopt de medische geschiedenis en de medicatiegeschiedenis, voert een lichamelijk onderzoek uit. Afhankelijk van de aanwezige symptomen, zijn nog één of meer onderzoeken nodig om de oorzaak van een presyncope op te sporen:

• een bloedonderzoek
• een CT-scan (trauma, neurologische problemen, …)
• een echocardiografie (onderzoek van het hart door middel van geluidsgolven)
• een elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje)
• een Holter-monitoring (24u bewaking van het hart met een toestel)
• een kanteltafeltest (orthostatische hypotensie)
• een MRI-scan van het hoofd
• een neurologisch onderzoek
• een urineonderzoek
• een vingerprik-bloedsuikermeting/glucosetest

Behandeling van licht gevoel in het hoofd

De behandeling voor een licht gevoel in het hoofd hangt af van de oorzaak of het onderliggende probleem.

Zelfzorg

Soms is een patiënt gebaat met zelfzorgmaatregelen, zoals het drinken van veel water of andere vloeistoffen (tenzij een licht gevoel in het hoofd het gevolg is van watervergiftiging want dan is het drinken van drinkwater vrij gevaarlijk). Verder moeten patiënten proberen iets suikerachtig te eten en te gaan liggen of zitten en de hoogte van het hoofd ten opzichte van het lichaam te verminderen (bijvoorbeeld door het hoofd tussen de knieën te plaatsen). Andere eenvoudige remedies zijn het vermijden van plotselinge veranderingen in houding tijdens zitten of liggen en het vermijden van fel licht. Ook omgevingsfactoren die mogelijk leiden tot dit symptoom, moet de patiënt indien mogelijk vermijden of beperken.

Professionele medische zorg

Als een patiënt niet in staat is om vloeistoffen binnen te houden door de misselijkheid of braken, is een intraveneuze (via een ader) vochttoediening nodig. Verder zet de arts mogelijk medicatie in om het onderliggend probleem aan te pakken: diuretica (plaspillen), anti-angstmedicatie, medicijnen tegen misselijkheid en braken en geneesmiddelen die migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn) behandelen. Ook verwijst de arts de patiënt mogelijk door naar een fysiotherapeut waar hij evenwichtsoefeningen kan krijgen. Zeer sporadisch moet de arts het gehele of gedeeltelijke binnenoor verwijderen via een chirurgische ingreep. Dit gebeurt vooral bij herhaalde episodes.

Prognose

De meeste patiënten herstellen snel van een licht gevoel in het hoofd. Soms blijft de bloeddruk gedurende 15-30 minuten aanhoudend laag met bijbehorende zwakte. Patiënten voelen zich vaak de volgende dag helemaal ‘weggespoeld’.

Lees verder

• Flauwvallen (syncope): Tijdelijk verlies van bewustzijn
• Duizeligheid en vertigo: Oorzaken van duizelig gevoel
• Bewustzijnsverlies (bewusteloosheid): Oorzaken & behandeling
• Vasovagale syncope: Flauwvallen na uitlokkende factor
• Mictiesyncope: Flauwvallen tijdens of na het plassen