Presyncope: Bijna flauwvallen (licht gevoel in het hoofd)

Een licht gevoel in het hoofd, ook wel presyncope genoemd, is een veelvoorkomend en vervelend gevoel waarbij iemand het gevoel heeft flauw te vallen, maar zonder daadwerkelijk het bewustzijn te verliezen. Hoewel de meeste oorzaken van een licht gevoel in het hoofd niet ernstig zijn en vanzelf genezen of gemakkelijk te behandelen zijn, kunnen in sommige gevallen ernstige aandoeningen, zoals een beroerte of een hartaanval, de onderliggende oorzaak zijn. Ook bepaalde omgevingsfactoren, zoals medicijngebruik of uitdroging, kunnen leiden tot presyncope. Verschillende zelfzorgmaatregelen kunnen het lichte gevoel in het hoofd verlichten, maar het is verstandig om bij bijkomende symptomen een arts te raadplegen. Afhankelijk van de oorzaak kan de arts medicatie, een medische ingreep of zelfs chirurgie aanbevelen om het onderliggende probleem op te lossen.

• Oorzaken van presyncope
• Risicofactoren van bijna-flauwvallen
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen
• Licht gevoel in hoofd
• Andere tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van presyncope
• Zelfzorgmaatregelen
• Medische behandeling
• Prognose van presyncope
• Complicaties van presyncope
• Fysieke complicaties
• Psychologische complicaties
• Verergering van de onderliggende aandoening
• Preventie van een licht gevoel in het hoofd

Oorzaken van presyncope

Voor een goed functioneren van het evenwichtssysteem moeten de hersenen informatie verwerken die ze ontvangen van de ogen, het zenuwstelsel en de binnenoren. Wanneer de hersenen deze signalen niet correct kunnen verwerken, bijvoorbeeld door tegenstrijdige informatie of disfunctioneren van de sensorische systemen, kan een licht gevoel in het hoofd ontstaan.

Risicofactoren van bijna-flauwvallen

Aandoeningen

Een licht gevoel in het hoofd ontstaat vaak door een tijdelijk tekort aan bloed of zuurstof in de hersenen, veroorzaakt door een bloeddrukdaling, snelle uitdroging door braken, diarree of koorts.

Andere mogelijke oorzaken zijn:

• bloedarmoede
• bloedverlies
• een allergie
• beroerte
• binnenooraandoeningen
• eetstoornissen
• hersentrauma
• inwendige bloeding
• lage bloedsuikerspiegel
• shock
• verkoudheid of griep
• elektrolytenstoornissen: Dit kan optreden wanneer patiënten langdurig zweten, zoals bij extreme warmte, wat leidt tot een gebrek aan essentiële elektrolyten.
• hartproblemen, zoals een abnormaal hartritme of hartaanval
• orthostatisch tachycardiesyndroom
• hoogteziekte
• longproblemen, zoals hyperventilatie, pulmonale hypertensie of een longembolie
• neurologische aandoeningen, waaronder de ziekte van Parkinson en multiple sclerose
• paniekaanvallen, stress of angst

In geval van onderliggende problemen kunnen bijkomende symptomen optreden, zoals pijn op de borst, hartkloppingen, spraakverlies of visuele veranderingen.

Omgevingsfactoren

Presyncope kan ook het gevolg zijn van omgevingsfactoren en levensstijlgewoonten.

Houding/positie
Bepaalde houdingen of bewegingen kunnen leiden tot een licht gevoel in het hoofd:

• langdurig rechtstaan of lange tijd doorbrengen op de voeten
• te snel opstaan vanuit een liggende of zittende positie: Dit komt vooral voor bij oudere mensen.

Levensstijl
Onregelmatige eetgewoonten, zoals het overslaan van maaltijden, kunnen bijdragen aan presyncope. Daarnaast kunnen overmatig alcoholgebruik, nicotine- of tabaksproducten en drugs, vooral bij onervaren gebruikers, een licht gevoel in het hoofd veroorzaken.

Medicatie
Een licht gevoel in het hoofd kan ook een bijwerking zijn van bepaalde medicijnen, zoals antihistaminica (geneesmiddelen voor allergieën), bloeddrukverlagende medicijnen, sommige antibiotica of selectieve serotonineheropnameremmers. Verdovende middelen, zoals codeïne, kunnen eveneens een licht gevoel in het hoofd veroorzaken.

Warmte
Lichaamsbeweging in de warmte, langdurige blootstelling aan de hete zon en warme, benauwde ruimtes kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van een licht gevoel in het hoofd.

Symptomen

Licht gevoel in hoofd

Een licht gevoel in het hoofd verwijst naar een bijna-flauwvallen zonder daadwerkelijk bewustzijnsverlies (bewustzijnsverlies). Dit gevoel kan enkele seconden tot enkele minuten duren of sporadisch terugkeren. Patiënten ervaren soms het gevoel dat de kamer draait of beweegt, en het symptoom treedt meestal op wanneer ze zitten of staan. In liggende positie komt dit minder vaak voor.

Andere tekenen

Andere symptomen kunnen ook optreden:

• algemene zwakte
• duizeligheid
• bleek gezicht
• gevoel van warmte
• onduidelijke spraak
• snelle hartslag en hartkloppingen
• hoofdpijn
• koud zweten
• misselijkheid
• overmatig geeuwen
• problemen met horen, zoals oorsuizen
• tunnelvisie of wazig zien
• verwardheid
• zweten

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met een grondige medische en medicatiegeschiedenis en voert een lichamelijk onderzoek uit. Afhankelijk van de symptomen kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om de oorzaak van de presyncope te bepalen:

• bloedonderzoek
• CT-scan (bij trauma of neurologische problemen)
• echocardiografie (hartonderzoek met geluidsgolven)
• elektrocardiografie (ECG, hartfilmpje)
• Holter-monitoring (24-uurs hartbewaking)
• kanteltafeltest (orthostatische hypotensie)
• MRI-scan van het hoofd
• röntgenfoto van de borstkas
• specialistisch KNO-onderzoek

Behandeling van presyncope

Zelfzorgmaatregelen

Bepaalde zelfzorgmaatregelen helpen mogelijk om een licht gevoel in het hoofd te verlichten of te voorkomen.

Voeding
Patiënten moeten een gezond dieet volgen, regelmatig kleine maaltijden eten en voldoende water drinken. In sommige gevallen zijn extra elektrolyten nodig. De voedingsinname moet daarnaast voldoende koolhydraten, ijzer, vitamine B12 en foliumzuur bevatten om bloedarmoede te voorkomen. Caféine, alcohol en tabaksproducten moeten worden vermeden.

Sport
Regelmatige, maar niet overmatige lichaamsbeweging kan ook helpen.

Medicatiegebruik
Indien nodig, moeten patiënten met hun arts overleggen of medicatie, zoals antihistaminica of bloeddrukverlagende middelen, aangepast kan worden om presyncope te voorkomen.

Rust en omgeving
Langdurig staan, vooral in benauwde ruimtes, moet worden vermeden, en het kan nuttig zijn om bewegingen, zoals opstaan uit een zittende of liggende positie, langzaam uit te voeren. Daarnaast is het belangrijk om rust te nemen.

Extra ondersteuning
In sommige gevallen kan een stok of rollator een goede manier zijn om patiënten te ondersteunen.

Tijdige inname van voedsel en vocht
Sommige patiënten krijgen, met name bij warm weer of andere belastende omstandigheden, het advies om regelmatig water te drinken of om een kleine hoeveelheid zout te eten om de bloeddruk op peil te houden.

Medische behandeling

Afhankelijk van de oorzaak van de presyncope kunnen verschillende medische behandelingen nodig zijn. Indien een onderliggende medische aandoening verantwoordelijk is voor de klachten, moet die aandoening worden behandeld.

Enkele behandelingen kunnen zijn:

• bij een lage bloeddruk: bloeddrukverhogende medicatie
• bij een hartritmestoornis: een pacemaker of andere behandeling
• bij ernstige bloedarmoede: een bloedtransfusie

In zeldzame gevallen kan een chirurgische ingreep nodig zijn.

Prognose van presyncope

De prognose van presyncope hangt sterk af van de onderliggende oorzaak. In de meeste gevallen, vooral wanneer presyncope wordt veroorzaakt door tijdelijke factoren zoals uitdroging, warmte of snelle veranderingen in houding, is de prognose gunstig. Door levensstijlveranderingen en eventuele behandeling van de onderliggende oorzaak kunnen de klachten vaak volledig verdwijnen of aanzienlijk verminderen.

Patiënten met presyncope als gevolg van een hartziekte of neurologische aandoeningen hebben echter een minder voorspelbare prognose. In deze gevallen is het van essentieel belang dat de onderliggende aandoening goed wordt beheerd om herhaalde episoden en mogelijke complicaties te voorkomen. Regelmatige follow-ups met een arts zijn cruciaal om de gezondheidstoestand te monitoren en tijdig in te grijpen indien nodig.

Complicaties van presyncope

Hoewel presyncope op zichzelf meestal niet levensbedreigend is, kunnen er complicaties optreden, vooral wanneer het symptoom vaak voorkomt of niet goed wordt beheerd.

Fysieke complicaties

Het grootste risico van presyncope is het gevaar van vallen of een ongeval wanneer iemand bijna flauwvalt. Dit kan leiden tot letsel, zoals:

• hoofdtrauma
• botbreuken
• kneuzingen
• snijwonden

Psychologische complicaties

Frequent last hebben van een licht gevoel in het hoofd kan ook leiden tot psychologische complicaties, zoals:

• angststoornissen
• depressie
• verminderde kwaliteit van leven
• sociale isolatie, door angst voor het optreden van een episode in het openbaar

Verergering van de onderliggende aandoening

Indien presyncope wordt veroorzaakt door een ernstigere onderliggende aandoening, zoals een hartziekte of neurologisch probleem, kan het niet tijdig behandelen van deze oorzaak leiden tot een verslechtering van de aandoening en mogelijk ernstige complicaties, zoals:

• beroerte
• hartaanval
• chronische vermoeidheid
• shock
• orgaanfalen

Het is daarom essentieel om een arts te raadplegen bij terugkerende symptomen van presyncope, zodat de onderliggende oorzaken geïdentificeerd en adequaat behandeld kunnen worden.

Preventie van een licht gevoel in het hoofd

Voorkomen is altijd beter dan genezen. Daarom is het belangrijk om onderliggende oorzaken te behandelen. Naast de bovengenoemde zelfzorgmaatregelen moeten patiënten regelmatige controleafspraken maken met hun arts om hun conditie te monitoren en ervoor te zorgen dat er geen nieuwe onderliggende oorzaken ontstaan.

Lees verder

• Flauwvallen (syncope): Tijdelijk verlies van bewustzijn
• Duizeligheid en vertigo: Oorzaken van duizelig gevoel
• Bewustzijnsverlies (bewusteloosheid): Oorzaken & behandeling
• Vasovagale syncope: Flauwvallen na uitlokkende factor
• Mictiesyncope: Flauwvallen tijdens of na het plassen