Hyperventilatie: Snelle & diepe ademhaling, vaak door ziekte
Een patiënt met hyperventilatie heeft een snelle en diepe ademhaling. Diverse milde tot ernstige emotionele en fysieke aandoeningen veroorzaken hyperventilatie. Vaak treden bij ernstige of levensbedreigende oorzaken van hyperventilatie ook bijkomende symptomen op. Als een patiënt hyperventileert, is het van essentieel belang om rustig te blijven en zelfzorgmaatregelen in te zetten om de ademhalingssnelheid te verlagen. Wanneer een medische aandoening aan de basis ligt van de hyperventilatie, moet de arts dit probleem verhelpen om de hyperventilatie onder controle te krijgen.
Wat is hyperventilatie?
Gemiddeld gebeuren ongeveer twaalf tot vijftien ademhalingen per minuut. Het lichaam ademt meestal automatisch uit, zonder dat een persoon daarover hoeft na te denken. Een normale ademhalingsfrequentie zorgt ervoor dat zuurstof in de longen terechtkomt en kooldioxide het lichaam kan verlaten. Hyperventilatie duidt op een snelle ademhaling, waarbij patiënten ook vaak dieper gaan ademen dan normaal. Als een patiënt hyperventileert, is de balans van gassen verstoord doordat te veel koolstofdioxide uit het lichaam verwijderd wordt. Wanneer de kooldioxidegehalten laag worden, wijzigt de zuurtegraad (pH) van het bloed. Dit leidt tot de aandoening
alkalose (te lage zuurgraad van het bloed) met zwakte tot gevolg.
Risicofactoren van te diep en te snel ademen
Angst, paniek of stress
Eén van de meest voorkomende oorzaken van hyperventilatie is emotionele
stress, waaronder stress,
paniek, nervositeit of
angst. Angst is dan ook het meest geassocieerde symptoom van hyperventilerende patiënten. Circa de helft van de patiënten die hyperventileren door angst, lijdt ook aan een psychiatrische of
psychische aandoening. Hyperventilatie veroorzaakt door emoties bestempelen artsen soms als het 'hyperventilatiesyndroom'.
Diabetische ketoacidose
Diabetische ketoacidose is een complicatie van diabetes mellitus (
suikerziekte). Dit treedt op wanneer het lichaam niet genoeg insuline voor energie heeft en in plaats daarvan vet gaat verbranden. Als het lichaam te lang afhankelijk is van vetten, bouwen zich ketonen (soort bijproducten) in het lichaam op. Hyperventilatie is één van de symptomen van diabetische ketoacidose. Andere symptomen zijn
misselijkheid, een
overmatige dorst (polydipsie) en
frequent urineren (pollakisurie).
Grote hoogte
Wanneer een persoon zich op grote hoogte bevindt, nemen de luchtdruk en het zuurstofniveau af, wat het ademen bemoeilijkt. Op grote hoogte moeten de longen harder werken om zuurstof in het lichaam te krijgen. Op een hoogte van ongeveer 8000 voet leidt een laag zuurstofniveau tot
ademhalingsproblemen, waaronder hyperventilatie. Bij sommige patiënten start hyperventilatie op een hoogte van minder dan 8000 voet. Patiënten met
astma (chronische
ontsteking van de luchtwegen in de longen) hebben bijvoorbeeld op lagere hoogten reeds ademhalingsproblemen.
Hoofdletsels
De
hersenen spelen een essentiële rol bij het beheersen van de ademhaling. Als een patiënt een
hoofdwonde heeft, leidt dit tot veranderingen in de ademhalingsfrequentie, inclusief hyperventilatie. Bijkomende symptomen van een hoofdletsel zijn
hoofdpijn, misselijkheid en
verwardheid. Alle patiënten met een ernstig hoofdletsel moet onmiddellijk naar een arts gaan.
Infecties
Sommige soorten infecties in het lichaam leiden tot hyperventilatie, zoals een
longontsteking. Hierdoor gebeurt een zwelling en een opeenhoping van vocht in de longen (
longoedeem), wat leidt tot een snelle ademhaling. Ook door
sepsis (bloedvergiftiging) gaan patiënten mogelijk hyperventileren.

Longaandoeningen veroorzaken mogelijk pijn op de borst /
Bron: Pexels, PixabayLongziekten
Bepaalde
longaandoeningen, zoals
emfyseem (longaandoening met
kortademigheid en
hoesten), een chronische obstructieve longziekte (
COPD), een
longembolie (afsluiting van een slagader in de longen) en astma, bemoeilijken soms het ademen. De luchtwegen versmallen, waardoor het lichaam harder moet werken om lucht in de longen te krijgen, wat leidt tot een snelle ademhaling. Als een longziekte hyperventilatie veroorzaakt, treden mogelijk andere symptomen op zoals een
piepende ademhaling (stridor),
pijn op de borst en hoesten.
Andere oorzaken
Andere oorzaken van het snel en diep ademhalen zijn:

Hoofdpijn treedt mogelijk op bij een hyperventilatie-aanval /
Bron: Geralt, PixabaySymptomen
Het belangrijkste symptoom van hyperventilatie is een snelle ademhaling. Een snelle ademhaling veroorzaakt lage koolstofdioxidegehalten in het lichaam, wat tot bijkomende klachten leidt.
Symptomen die geassocieerd zijn met een hyperventilatie-aanval zijn onder andere:
Alarmsymptomen bij te snelle en diepe ademhaling
In sommige gevallen is het moeilijk om te bepalen of hyperventilatie het gevolg is van een medische aandoening of emotionele stress. Als hyperventilatie ernstig is of als het de eerste keer is dat een patiënt dit ervaart, is het raadzaam om medische noodhulp te zoeken.
Als de volgende symptomen gepaard gaan met hyperventilatie, is spoedhulp nodig:
- een blauwe of grijsachtige kleur van de lippen, huid of vingers (cyanose)
- een bloeding
- flauwvallen
- koorts
- pijn op de borst
- verwardheid
Diagnose en onderzoeken
Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
Hyperventilatie heeft vele mogelijke oorzaken, dus het is belangrijk dat de arts alle symptomen van een patiënt kan beoordelen. Hiervoor heeft hij een
medische geschiedenis nodig. Verder is een lichamelijk onderzoek vereist waarbij de arts ook de ademhalingssnelheid controleert.
Diagnostisch onderzoek
De arts zet mogelijk bijkomende onderzoeken in:
een arteriële bloedgastest: Deze test meet de hoeveelheid zuurstof en koolstofdioxide in het bloed. Deze test bepaalt of hyperventilatie het kooldioxidegehalte in het bloed heeft verlaagd.
een
bloedonderzoek
een
CT-scan van de
borstkas
een
elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje)
een
röntgenfoto van de borstkas (
thoraxfoto)
een ventilatie- / perfusiescan van de longen om de ademhaling en de longcirculatie te meten
Behandeling van hyperventileren
De behandeling voor hyperventilatie is gericht op het verlagen van een snelle ademhaling zodat de ademhalingssnelheid normaliseert.
Zelfzorg
Als hyperventilatie mild is en optreedt als gevolg van angst of stress, volstaat een thuisbehandeling om het ademhalingsritme weer te normaliseren. Dankzij een buikademhaling concentreert een patiënt zich op de ademhaling vanuit zijn
middenrif in plaats van vanuit de borst. Ook door het neusgat ademen is aanbevolen in plaats van een
mondademhaling uit te voeren. De patiënt kan het best afwisselend een enkel neusgat blokkeren en door een ander neusgat ademen. Verder gaat de patiënt liggen en verwijdert hij alle strakke kledij, zoals een riem, een das of een te strakke bh. Vervolgens probeert hij te ontspannen. Meditatie is een ander nuttig instrument om de ademhaling te vertragen. Verder zijn enkele
EHBO-tips voor hyperventilatie beschikbaar.
Professionele medische behandeling
Een arts tracht de onderliggende oorzaak van hyperventilatie te behandelen zodat de te snelle en diepe ademhaling in de toekomst niet meer optreedt. Wanneer hij bijvoorbeeld diabetische ketoacidose aanpakt, zal de ademhalingssnelheid weer normaliseren.
Wanneer hyperventilatie te wijten is aan psychische problemen, zoals angst of paniekaanvallen, bestaat de behandeling uit:
Lees verder