EHBO bij hyperventilatie-aanval (ademhalingsproblemen)

Bij hyperventilatie ervaart de patiënt ademhalingsproblemen, zoals een snelle en diepe ademhaling, flauwvallen en angst. Door de diepe ademhaling daalt het koolzuurgehalte in het bloed onder de normale spiegel. Vaak is hyperventilatie te wijten aan angst of stress, maar ook enkele ernstige ziekten kunnen leiden tot een hyperventilatie-aanval. De symptomen verdwijnen meestal door letterlijk en figuurlijk weer op adem te komen, wat op een aantal eenvoudige manieren mogelijk is. Niettemin is het raadzaam om contact op te nemen met de huisarts, omdat een hyperventilatie-aanval een symptoom kan zijn van een onderliggende aandoening.

• Epidemiologie
• Oorzaken van hyperventilatie
• Risicofactoren
• Symptomen: Problemen met ademhaling
• Alarmsymptomen van hyperventilatie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hyperventilatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van hyperventilatie
• Eerste hulp bij een hyperventilatie-aanval
• Medische hulp inschakelen
• EHBO: Zeker niet doen

Epidemiologie

Hyperventilatie komt veel voor in de algemene bevolking en kan op elke leeftijd optreden. Studies tonen aan dat ongeveer 5% tot 10% van de mensen op enig moment in hun leven hyperventilatie ervaart. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en kan zowel bij kinderen als volwassenen worden gezien. Hyperventilatie kan episodisch zijn of chronisch voorkomen, afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de frequentie van de aanvallen.

Oorzaken van hyperventilatie

Hyperventilatie kan worden veroorzaakt door een verscheidenheid aan factoren, waaronder:

• Angst en stress: De meest voorkomende oorzaak van hyperventilatie is acute angst of paniek, vaak als onderdeel van een paniekaanval of een stressvolle situatie.
• Fysieke inspanning: Intensieve lichamelijke activiteit kan leiden tot verhoogde ademhalingsfrequentie.
• Medische aandoeningen: Aandoeningen zoals astma, COPD, longembolie en sommige infecties kunnen hyperventilatie veroorzaken.
• Metabole stoornissen: Problemen zoals een verstoorde elektrolytenbalans kunnen leiden tot veranderingen in ademhalingspatronen.
• Hormonale veranderingen: Hormonale schommelingen, zoals tijdens zwangerschap of menstruatie, kunnen hyperventilatie beïnvloeden.

Risicofactoren

De risicofactoren voor het ontwikkelen van hyperventilatie zijn onder andere:

• Psychische aandoeningen: Personen met angststoornissen, paniekstoornissen of andere psychische aandoeningen hebben een verhoogd risico.
• Chronische stress: Langdurige blootstelling aan stress kan het risico op hyperventilatie verhogen.
• Fysieke conditie: Mensen die regelmatig lichamelijke oefeningen doen, kunnen vatbaarder zijn voor hyperventilatie tijdens intensieve trainingen.
• Onderliggende medische aandoeningen: Aandoeningen zoals astma of hartproblemen kunnen bijdragen aan hyperventilatie.
• Leeftijd en geslacht: Jonge volwassenen en vrouwen hebben een hogere kans om hyperventilatie te ervaren.

Symptomen: Problemen met ademhaling

De patiënt ervaart bij een hyperventilatie-aanval een beklemd gevoel op de borst en benauwdheid. Hierdoor ontwikkelt hij een snelle, ondiepe en hijgende ademhaling. Tijdens de aanval lijkt het voor de patiënt alsof hij te weinig zuurstof binnenkrijgt, wat de snelle ademhaling verklaart. Hij heeft echter geen zuurstofgebrek, maar het koolzuurgehalte in het bloed is laag, wat de symptomen veroorzaakt. Het gebied rond de mond kan stijf en gevoelloos aanvoelen. Tintelingen (paresthesieën) en krampen komen ook voor in de handen (vingers) en voeten (tenen). Door de krampen kunnen de vingers de vorm van “klauwvingers” aannemen. Duizeligheid, draaierigheid, flauwvallen, hartkloppingen (palpitaties), koorts, rillingen en een tijdelijk gebrek aan bewegingsvermogen zijn andere mogelijke lichamelijke symptomen van hyperventilatie. Psychische symptomen kunnen verwardheid en extreme angst of ongerustheid omvatten. Niet al deze symptomen zijn bij elke patiënt aanwezig, maar benauwdheid en ademhalingsproblemen komen vaak voor.

Alarmsymptomen van hyperventilatie

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstiger onderliggende aandoening bij hyperventilatie zijn onder andere:

• Intense pijn op de borst: Kan wijzen op een hartprobleem.
• Langdurige ademhalingsproblemen: Die niet verbeteren met gebruikelijke technieken.
• Extreme zwakte of verwardheid: Kan duiden op een ernstige medische aandoening.
• Ernstige duizeligheid of flauwvallen: Indien gepaard met verlies van bewustzijn.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hyperventilatie wordt vaak gesteld op basis van klinische symptomen en medische geschiedenis. Verdere diagnostische onderzoeken kunnen noodzakelijk zijn om andere mogelijke oorzaken uit te sluiten:

• Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek: Artsen zullen vragen stellen over de frequentie, duur en ernst van de symptomen.
• Echocardiografie: Kan worden gebruikt om hartproblemen uit te sluiten.
• MRI-scan: Kan nuttig zijn bij het onderzoeken van long- of hersenproblemen.
• Elektrocardiografie: Meet de elektrische activiteit van het hart om mogelijke hartproblemen te identificeren.
• Röntgenfoto van de borstkas: Kan helpen bij het beoordelen van long- en hartstructuren.

Behandeling van hyperventilatie

De behandeling van hyperventilatie richt zich op het verlichten van symptomen en het adresseren van de onderliggende oorzaak:

• Ademhalingstechnieken: Het leren van ademhalingsoefeningen zoals het ademen door de neus of het volgen van een langzaam ademhalingsritme kan helpen.
• Cognitieve gedragstherapie: Kan nuttig zijn bij angstgerelateerde hyperventilatie.
• Medicatie: In sommige gevallen kunnen medicaties worden voorgeschreven om angst te verminderen of andere medische aandoeningen te behandelen.
• Behandeling van onderliggende aandoeningen: Indien hyperventilatie een symptoom is van een andere aandoening, moet deze aandoening ook worden behandeld.

Prognose

De prognose voor hyperventilatie is doorgaans goed, vooral wanneer de oorzaak effectief wordt aangepakt. De meeste patiënten ervaren aanzienlijke verlichting van hun symptomen met behulp van ademhalingstechnieken en psychologische ondersteuning. Chronische hyperventilatie kan echter meer complexiteit met zich meebrengen en kan langdurige behandeling vereisen.

Complicaties

Als hyperventilatie niet wordt behandeld of als het een symptoom is van een ernstiger aandoening, kunnen de volgende complicaties optreden:

• Langdurige angst- of paniekstoornissen: Als hyperventilatie vaak voorkomt, kan dit leiden tot aanhoudende angst of paniek.
• Verhoogde hartfrequentie: Kan bijdragen aan hartproblemen op de lange termijn.
• Hyperventilatiesyndroom: Een toestand waarbij chronische hyperventilatie leidt tot aanhoudende symptomen en problemen.

Preventie van hyperventilatie

Preventieve maatregelen om hyperventilatie te voorkomen zijn onder andere:

• Stressmanagement: Technieken zoals mindfulness, meditatie en yoga kunnen helpen bij het verminderen van stress en angst.
• Regelmatige lichaamsbeweging: Kan helpen bij het bevorderen van een gezonde ademhalingspatroon en verminderen van stress.
• Behandeling van angststoornissen: Psychologische therapieën kunnen helpen bij het beheren van angst en het voorkomen van hyperventilatie-aanvallen.

Eerste hulp bij een hyperventilatie-aanval

Rust inbrengen

Als hulpverlener is het belangrijk om zelf rustig te blijven en de patiënt gerust te stellen. De ademhaling normaliseert zich meestal vanzelf binnen enkele minuten na een hyperventilatie-aanval. Houd kijklustigen op afstand, omdat zij een bijkomende stressfactor voor de patiënt kunnen vormen.

Door de neus ademen

Het kan helpen om de patiënt af te leiden en hem door de neus te laten ademen. Zet de patiënt bij voorkeur voorovergebogen op een stoel met beide voeten stevig op de grond. Laat de patiënt de knieën naast elkaar plaatsen en de armen op de bovenbenen leggen. Laat hem door de neus ademen, bij voorkeur door één neusgat tegelijk. Dit kan de ademhaling vergemakkelijken. Zorg ervoor dat de patiënt niet van de stoel valt tijdens deze ademhalingsoefening.

Getelde ademhaling volgen

Tel luidop een langzaam ademhalingsritme en moedig de patiënt aan zijn ademhaling aan te passen aan het trage ritme van de tel. Blijf bij de patiënt totdat zijn ademhaling weer normaal is en het koolzuurgehalte in het bloed is hersteld. De symptomen van hyperventilatie verdwijnen meestal geleidelijk binnen enkele minuten.

Medische hulp inschakelen

Als de hulpverlener vermoedt dat de patiënt lijdt aan een andere, onderliggende aandoening die de hyperventilatie veroorzaakt, zoals shock, is medische hulp noodzakelijk. Medische hulp is ook nodig als de patiënt moeilijk te kalmeren is, als er pijn optreedt, of als de ademhalingsproblemen aanhouden.

EHBO: Zeker niet doen

Stimuleer de patiënt niet om in een papieren of plastic zak te ademen, vooral als hij hiertegen weerstand biedt, omdat dit de angst kan verergeren. Ademen in een papieren of plastic zak is bovendien niet echt aanbevolen en kan zelfs onbetrouwbaar zijn. Dit kan bij patiënten met een onderliggende ernstige oorzaak van hyperventilatie tot levensgevaarlijke complicaties leiden. Bij echte zuurstofproblemen kan deze methode de symptomen juist verergeren. Langdurig gebruik van een papieren of plastic zak kan bovendien leiden tot zuurstofnood bij de patiënt.

Lees verder

• Hyperventilatie: Snelle & diepe ademhaling, vaak door ziekte
• Ademhalingsproblemen: Oorzaken van moeite met ademen