Hypoglykemie: Verlaagde bloedsuikerspiegel

De hersenen gebruiken veel energie en voor een goede werking hebben ze een voortdurende aanvoer van glucose nodig. Bij hypoglykemie (hypoglycemie, hypo) is de bloedsuikerspiegel verlaagd waardoor het lichaam niet genoeg suiker heeft om als brandstof te gebruiken. Een laag bloedsuikergehalte is een veel voorkomend probleem bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), al komt het lage glucosegehalte ook voor bij andere doelgroepen. Hypoglykemie gaat in het beginstadium nog gepaard met milde symptomen zoals honger en spiertrillingen, terwijl in een later stadium de patiënt verward is, lijdt aan duizeligheid en bewusteloos kan geraken. Onbehandeld komen patiënten mogelijk te overlijden als gevolg van hypoglykemie. Een snelle behandeling met medicatie, suiker en/of andere voedingsrichtlijnen is dan ook nodig.

• Epidemiologie
• Glucose in het bloed
• Diabetestype en risico op hypoglykemie
• Diabetes mellitus type 1
• Diabetes mellitus type 2
• Zwangerschapsdiabetes
• Oorzaken
• Aandoeningen en verlaagde bloedsuikerspiegel
• Syndromen en hypoglykemie
• Omgevingsfactoren en laag bloedsuikergehalte
• Activiteit
• Medicatie
• Voeding
• Risicofactoren
• Symptomen en tekenen van hypoglykemie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en behandeling
• Behandeling
• Prognose van hypoglykemie
• Complicaties van hypoglykemie
• Preventie

Epidemiologie

Hypoglykemie kan voorkomen bij verschillende bevolkingsgroepen, maar de frequentie en oorzaken kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende aandoening en de gebruikte behandeling. Bij diabetes mellitus type 1 komt hypoglykemie vaker voor vanwege het gebruik van insuline. Ongeveer 20-30% van de patiënten met diabetes type 1 ervaart regelmatig hypoglykemie. Bij diabetes mellitus type 2 is hypoglykemie minder frequent, maar het risico neemt toe bij langdurige ziekte en bij het gebruik van bepaalde medicaties zoals sulfonylurea's.

Zwangerschapsdiabetes kan ook gepaard gaan met hypoglykemie, hoewel het risico vaak lager is dan bij diabetes mellitus type 1 en 2. Het risico op hypoglykemie bij zwangerschapsdiabetes varieert afhankelijk van de mate van glucosecontrole en de behandelingsstrategie.

Andere aandoeningen en syndromen die hypoglykemie kunnen veroorzaken komen minder vaak voor, maar kunnen een belangrijke rol spelen bij de diagnose en behandeling van patiënten met een onbekende oorzaak van hypoglykemie.

Glucose in het bloed

De hormonen insuline (geproduceerd in de alvleesklier, verlaagt de bloedsuikerspiegel) en glucagon (verhoogt de bloedsuikerspiegel) zijn verantwoordelijk voor de regulatie van de bloedsuikerspiegel. Ze zorgen voor een goed evenwicht in het bloed, zodat het glucosegehalte niet te laag wordt (hypoglykemie) of niet te hoog wordt (hyperglykemie). Patiënten met diabetes mellitus hebben een gebrek aan insuline, waardoor het suikergehalte verhoogd is.

Diabetestype en risico op hypoglykemie

Het risico op het ontwikkelen van hypoglykemie varieert bij patiënten met diabetes, afhankelijk van het type suikerziekte.

Diabetes mellitus type 1

Het beheer van diabetes bij patiënten met diabetes mellitus type 1 vereist vaak veel aandacht en zorgvuldige planning. Bij dit type kan het lichaam geen insuline aanmaken, dus moet deze worden toegediend. Het is ook belangrijk om goed op de voeding te letten. Wanneer de patiënt de juiste insuline toedient op basis van de hoeveelheid geconsumeerde koolhydraten, blijven de bloedsuikerspiegels binnen een gezond bereik.

Diabetes mellitus type 2

Bij patiënten met diabetes mellitus type 2 kan het lichaam voldoende insuline produceren, maar zijn de cellen resistent, waardoor de insuline niet effectief is bij het overbrengen van bloedglucose naar de cellen om als energie te worden gebruikt. Deze patiënten ervaren minder vaak hypoglykemie dan patiënten met diabetes mellitus type 1. Wel neemt de frequentie van hypoglykemie toe naarmate de ziekte vordert.

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes komt alleen voor tijdens de zwangerschap en treedt op wanneer de alvleesklier onvoldoende insuline aanmaakt, vaak als gevolg van hormonale veranderingen. Patiënten met zwangerschapsdiabetes ervaren soms hypoglykemie, zelfs als ze tijdens de zwangerschap insuline gebruiken. Zwangerschapsdiabetes verschijnt vaker bij vrouwen met overgewicht, hoewel ook andere factoren een rol spelen.

Oorzaken

Hypoglykemie kan worden veroorzaakt door verschillende factoren:

• Te hoge insulinedosering bij diabetespatiënten, wat leidt tot een overmatige verlaging van de bloedsuikerspiegel.
• Een tekort aan voedselinname, vooral bij patiënten die insulinetoediening gebruiken zonder voldoende voedsel te consumeren.
• Overmatige fysieke activiteit zonder adequate glucose-inname kan ook leiden tot hypoglykemie.
• Medische aandoeningen zoals alcoholmisbruik, acidose, en hartfalen kunnen bijdragen aan een verlaagd glucosegehalte in het bloed.
• Erfelijke aandoeningen zoals galactosemie en tyrosinemie kunnen ook hypoglykemie veroorzaken.
• Bij patiënten zonder diabetes kunnen bepaalde medicijnen zoals kinine en hoge doses salicylaten bijdragen aan hypoglykemie.

Aandoeningen en verlaagde bloedsuikerspiegel

Hypoglykemie kan niet alleen voorkomen bij suikerziekte, maar ook door andere aandoeningen:

• acidose: te hoge zuurgraad van het bloed
• alcoholmisbruik
• anorexia nervosa (eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld)
• Een gebrek aan een hormoon, zoals cortisol, groeihormoon of schildklierhormoon (ziekte van Addison)
• galactosemie (falen van afbraak van galactose)
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• Hereditaire fructosurie: erfelijk familiaal enzymdefect (waarschijnlijk verminderde aldolase-activiteit) waardoor fructose zich in de lever ophoopt. De toediening van fructose leidt tot hypoglykemie en hyperfructosemie, wat gepaard gaat met braken, zweten, bleekheid (pallor), cyanose (blauwe huidskleur), tremor (bevingen), bijvoorbeeld bevingen aan handen, somnolentie (slaperigheid) en een coma.
• Hyperinsulinisme: Bij een ziekte van de alvleesklier of insulineproducerende gezwellen vindt een blijvende insulineproductie plaats, waardoor hypoglykemie ontstaat. Het lichaam heeft hierbij een verhoogde behoefte aan glucose, wat meestal leidt tot sterk overgewicht. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een insulinoom (tumor in de alvleesklier met blijvende insuline-aanmaak).
• nieraandoeningen
• tyrosinemie: opbouw van aminozuur tyrosine met veel tekenen

Syndromen en hypoglykemie

Bij enkele syndromen kan hypoglykemie een aanwezig teken zijn:

• Beckwith-Wiedemann-syndroom: aangeboren groeistoornissen zoals vergrote tong, gezwollen nieren en gezwollen pancreas, een navelbreuk (uitstulping van buikwand rond navel), een versnelde skeletrijping en macrosomie (het geboortegewicht van een pasgeborene is te hoog in vergelijking met het gemiddelde gewicht van een pasgeborene)
• dumpingsyndroom: snelle maaglediging na maagoperatie
• Reye-syndroom: Een vaak dodelijke aandoening bij jonge kinderen waarbij de patiënt kampt met encefalopathie (hersenaandoening), vettige degeneratie van de lever, hypoglykemie en hersenoedeem (hersenzwelling). De oorzaak van deze aandoening is niet duidelijk, maar vaak is het Reye-syndroom geassocieerd met een virusinfectie.
• Russell-Silver-syndroom: ontwikkelingsstoornis
• Sheehan-syndroom: onvoldoende werking van de hypofyse
• triple A-syndroom: aandoening met afwijkingen aan hersenen, ogen, slokdarm
• Wilson-syndroom: koperstapeling in lever en hersenen
• ziekte van von Gierke: glycogeenstapelingsziekte

Omgevingsfactoren en laag bloedsuikergehalte

Activiteit

Een verhoogde fysieke activiteit kan soms leiden tot hypoglykemie bij patiënten met diabetes.

Medicatie

Wanneer een diabetespatiënt te veel insuline inspuit, kan dit leiden tot een laag glucosegehalte in het bloed. Ook bepaalde diabetesmedicatie (sulfonylurea's) kan bij sommige patiënten de oorzaak zijn van een laag bloedglucosegehalte. Bovendien kan kinine soms hypoglykemie veroorzaken bij gezonde patiënten. Kinine wordt gebruikt voor de behandeling van malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte). Hoge doses salicylaten, gebruikt voor de behandeling van reumatische aandoeningen, of propranolol voor de behandeling van hypertensie (hoge bloeddruk), kunnen ook zorgen voor een dalende bloedsuikerspiegel. Het glucosegehalte in het bloed daalt eveneens wanneer een patiënt diabetesmedicatie neemt zonder diabetes te hebben. Een overdosis van paracetamol kan leiden tot leverfalen, waarbij sommige patiënten hypoglykemie ervaren.

Voeding

Een lage bloedsuikerspiegel kan ook ontstaan wanneer de arts te veel insuline gebruikt voor de hoeveelheid koolhydraten die de patiënt eet of drinkt. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren:

• Als de patiënt alcohol drinkt zonder iets te eten
• Als de patiënt een snack mist of geen volledige maaltijd eet
• Als de patiënt later eet dan normaal
• Na een maaltijd die veel eenvoudige suikers bevat

Risicofactoren

Enkele belangrijke risicofactoren voor het ontwikkelen van hypoglykemie zijn:

• Onvoldoende glucose-inname of maaltijden overslaan bij patiënten die insuline of andere diabetesmedicatie gebruiken.
• Intense fysieke activiteit zonder adequate voeding of aanpassing van de insulinedosis.
• Gebruik van bepaalde medicaties zoals sulfonylurea's of propranolol kan het risico verhogen.
• Alcoholconsumptie, vooral zonder voedsel, kan leiden tot een verhoogd risico op hypoglykemie.
• Bepaalde medische aandoeningen zoals leverziekten en erfelijke aandoeningen kunnen de kans op hypoglykemie vergroten.

Symptomen en tekenen van hypoglykemie

De symptomen van hypoglykemie kunnen variëren. In het algemeen kunnen symptomen van hypoglykemie zijn:

• Tremoren
• Zweten
• Hartkloppingen
• Veranderde stemming, zoals angst of prikkelbaarheid
• Vermoeidheid
• Honger
• Pijn op de borst
• Misselijkheid
• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Verlies van bewustzijn
• Verwardheid
• Vergroting van de pupillen

Sommige patiënten kunnen psychische symptomen ervaren die tot verwarring en zelfs agressie kunnen leiden.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van hypoglykemie kunnen variëren, maar veelvoorkomende tekenen zijn:

• Tremoren of bevingen
• Zweten, vooral in combinatie met andere symptomen
• Hartkloppingen of een versnelde hartslag
• Angst of prikkelbaarheid
• Verhoogde honger
• Hoofdpijn en duizeligheid
• Verlies van bewustzijn of verwardheid
• Vergroting van de pupillen

Het herkennen van deze alarmsymptomen is cruciaal voor een snelle interventie en behandeling om ernstige gevolgen te voorkomen.

Diagnose en behandeling

De diagnose hypoglykemie wordt gesteld op basis van symptomen en het meten van de bloedsuikerspiegel. De behandeling bestaat uit het snel verhogen van de bloedsuikerspiegel door het toedienen van glucose, bijvoorbeeld via:

• Inname van een suikerhoudend drankje of voedsel
• Injectie van glucagon, een hormoon dat helpt de bloedsuikerspiegel te verhogen
• Intravenue toediening van glucose bij ernstige gevallen

Bij patiënten die regelmatig hypoglykemie ervaren, kan het nodig zijn om hun behandelingsregime aan te passen of verdere tests uit te voeren om de onderliggende oorzaak te identificeren.

Door deze voorzorgsmaatregelen te nemen, kunnen patiënten het risico op hypoglykemie aanzienlijk verminderen en hun algehele gezondheid verbeteren.

Behandeling

De behandeling van hypoglykemie richt zich op het snel verhogen van de bloedsuikerspiegel en kan bestaan uit:

• Inname van glucose of suikerhoudend voedsel om de bloedsuikerspiegel snel te verhogen.
• Injectie van glucagon bij patiënten die niet kunnen eten of drinken.
• Intravenue toediening van glucose bij ernstige gevallen van hypoglykemie die niet reageren op orale glucosetoediening.
• Aanpassing van de insulinedosering of andere diabetesmedicatie op basis van de evaluatie van de bloedsuikerspiegel en symptomen.

Prognose van hypoglykemie

De prognose van hypoglykemie is meestal goed als de aandoening tijdig wordt behandeld en de oorzaak adequaat wordt aangepakt. Chronische of ernstige hypoglykemie kan echter leiden tot langdurige neurologische schade of andere complicaties. Het regelmatig monitoren en behandelen van hypoglykemie kan helpen om een goede prognose te waarborgen.

Complicaties van hypoglykemie

Complicaties van hypoglykemie kunnen onder meer zijn:

• Neurologische schade bij langdurige of ernstige hypoglykemie.
• Hersenschade bij extreme gevallen van hypoglykemie, vooral als de bloedsuikerspiegel niet tijdig wordt gecorrigeerd.
• Verhoogd risico op ongevallen door verminderde alertheid en coördinatie.
• Psychologische effecten zoals angst of depressie, die kunnen ontstaan bij patiënten die regelmatig hypoglykemie ervaren.

Bij tijdige en effectieve behandeling kunnen de meeste van deze complicaties worden voorkomen.

Preventie

Preventie van hypoglykemie omvat:

• Regelmatige controle van de bloedsuikerspiegel om onverwachte dalingen te voorkomen.
• Een evenwichtig voedingspatroon met regelmatige maaltijden en snacks om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden.
• Het zorgvuldig afstemmen van insuline- of medicatiedoseringen op basis van de eetgewoonten en fysieke activiteit.
• Educatie van patiënten over de symptomen van hypoglykemie en hoe deze te herkennen en te behandelen.

Als er nog iets toegevoegd of aangepast moet worden, laat het me weten!

Lees verder

• Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline
• Hyperglykemie: Verhoogde bloedsuikerspiegel
• Diabetes mellitus type 1 (suikerziekte): Geen insuline
• Diabetes mellitus type 2 (suikerziekte) bij kinderen