Hypoglykemie: Verlaagde bloedsuikerspiegel

De hersenen gebruiken veel energie en voor een goede werking hebben ze een voortdurende aanvoer van glucose nodig. Bij hypoglykemie (hypoglycemie, hypo) is de bloedsuikerspiegel verlaagd waardoor het lichaam niet genoeg suiker heeft om als brandstof te gebruiken. Een laag bloedsuikergehalte is een veel voorkomend probleem bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), al komt het lage glucosegehalte ook voor bij andere doelgroepen. Hypoglykemie gaat in het beginstadium nog gepaard met milde symptomen zoals honger en spiertrillingen, terwijl in een later stadium de patiënt verward is, lijdt aan duizeligheid en bewusteloos kan geraken. Onbehandeld komen patiënten mogelijk te overlijden als gevolg van hypoglykemie. Een snelle behandeling met medicatie, suiker en/of andere voedingsrichtlijnen is dan ook nodig.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Glucose in het bloed
• Diabetestype en risico op hypoglykemie
• Diabetes mellitus type 1
• Diabetes mellitus type 2
• Zwangerschapsdiabetes
• Oorzaken
• Aandoeningen en verlaagde bloedsuikerspiegel
• Syndromen en hypoglykemie
• Omgevingsfactoren en laag bloedsuikergehalte
• Activiteit
• Medicatie
• Voeding
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen en tekenen van hypoglykemie
• Alarmsymptomen
• Diagnose en behandeling
• Behandeling
• Prognose van hypoglykemie
• Complicaties van hypoglykemie
• Preventie

Epidemiologie

Hypoglykemie, of lage bloedsuikerspiegel, is een veelvoorkomende aandoening die voornamelijk voorkomt bij patiënten met diabetes mellitus, vooral bij degenen die insuline of bepaalde orale medicatie gebruiken. Het kan echter ook optreden bij niet-diabetische patiënten onder specifieke omstandigheden.

Prevalentie bij diabetespatiënten
Hypoglykemie komt vaak voor bij mensen met diabetes die insuline gebruiken, vooral als ze niet goed letten op hun voeding, lichaamsbeweging of medicatie. Schattingen geven aan dat ongeveer 20-40% van de mensen met type 1 diabetes jaarlijks een episode van hypoglykemie ervaart.

Prevalentie bij niet-diabetische aandoeningen
Hoewel hypoglykemie vaker voorkomt bij mensen met diabetes, kunnen ook andere aandoeningen, zoals ernstige lever- of nierziekten, hormonale stoornissen of bepaalde tumoren (zoals insuline-producerende tumoren) hypoglykemie veroorzaken.

Leeftijd en geslacht
Hypoglykemie komt bij oudere mensen vaker voor, deels vanwege verminderde nierfunctie en veranderingen in de metabole reacties. Er zijn geen grote geslachtsverschillen in de prevalentie, maar vrouwen met diabetes hebben mogelijk een verhoogd risico op ernstige hypoglykemie.

Mechanisme

Hypoglykemie ontstaat wanneer de bloedsuikerspiegel onder een bepaalde drempel daalt (meestal onder 3,9 mmol/L). Dit kan het gevolg zijn van te veel insuline, onvoldoende voedselinname of een verhoogde fysieke activiteit.

Verstoring van de glucosehomeostase
Normaal gesproken regelt het lichaam de bloedsuikerspiegel via de afgifte van insuline en glucagon. Bij hypoglykemie wordt deze balans verstoord, wat resulteert in een abnormaal lage bloedsuikerspiegel.

Oorzaken van hypoglykemie bij diabetespatiënten
De meest voorkomende oorzaak van hypoglykemie bij diabetespatiënten is een overdosis insuline of andere bloedsuikerverlagende medicatie, gecombineerd met een onvoldoende inname van voedsel of verhoogde lichamelijke activiteit.

Niet-diabetische oorzaken
Bij niet-diabetische patiënten kunnen tumoren zoals insuline-producerende tumoren (insulinomen) of hormonale aandoeningen zoals bijnierschorsinsufficiëntie hypoglykemie veroorzaken. Ook langdurige vastenperiodes of ernstige leverziekte kunnen leiden tot een verstoorde glucoseproductie.

Glucose in het bloed

De hormonen insuline (geproduceerd in de alvleesklier, verlaagt de bloedsuikerspiegel) en glucagon (verhoogt de bloedsuikerspiegel) zijn verantwoordelijk voor de regulatie van de bloedsuikerspiegel. Ze zorgen voor een goed evenwicht in het bloed, zodat het glucosegehalte niet te laag wordt (hypoglykemie) of niet te hoog wordt (hyperglykemie). Patiënten met diabetes mellitus hebben een gebrek aan insuline, waardoor het suikergehalte verhoogd is.

Diabetestype en risico op hypoglykemie

Het risico op het ontwikkelen van hypoglykemie varieert bij patiënten met diabetes, afhankelijk van het type suikerziekte.

Diabetes mellitus type 1

Het beheer van diabetes bij patiënten met diabetes mellitus type 1 vereist vaak veel aandacht en zorgvuldige planning. Bij dit type kan het lichaam geen insuline aanmaken, dus moet deze worden toegediend. Het is ook belangrijk om goed op de voeding te letten. Wanneer de patiënt de juiste insuline toedient op basis van de hoeveelheid geconsumeerde koolhydraten, blijven de bloedsuikerspiegels binnen een gezond bereik.

Diabetes mellitus type 2

Bij patiënten met diabetes mellitus type 2 kan het lichaam voldoende insuline produceren, maar zijn de cellen resistent, waardoor de insuline niet effectief is bij het overbrengen van bloedglucose naar de cellen om als energie te worden gebruikt. Deze patiënten ervaren minder vaak hypoglykemie dan patiënten met diabetes mellitus type 1. Wel neemt de frequentie van hypoglykemie toe naarmate de ziekte vordert.

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes komt alleen voor tijdens de zwangerschap en treedt op wanneer de alvleesklier onvoldoende insuline aanmaakt, vaak als gevolg van hormonale veranderingen. Patiënten met zwangerschapsdiabetes ervaren soms hypoglykemie, zelfs als ze tijdens de zwangerschap insuline gebruiken. Zwangerschapsdiabetes verschijnt vaker bij vrouwen met overgewicht, hoewel ook andere factoren een rol spelen.

Oorzaken

Hypoglykemie kan worden veroorzaakt door verschillende factoren:

• Te hoge insulinedosering bij diabetespatiënten, wat leidt tot een overmatige verlaging van de bloedsuikerspiegel.
• Een tekort aan voedselinname, vooral bij patiënten die insulinetoediening gebruiken zonder voldoende voedsel te consumeren.
• Overmatige fysieke activiteit zonder adequate glucose-inname kan ook leiden tot hypoglykemie.
• Medische aandoeningen zoals alcoholmisbruik, acidose, en hartfalen kunnen bijdragen aan een verlaagd glucosegehalte in het bloed.
• Erfelijke aandoeningen zoals galactosemie en tyrosinemie kunnen ook hypoglykemie veroorzaken.
• Bij patiënten zonder diabetes kunnen bepaalde medicijnen zoals kinine en hoge doses salicylaten bijdragen aan hypoglykemie.

Aandoeningen en verlaagde bloedsuikerspiegel

Hypoglykemie kan niet alleen voorkomen bij suikerziekte, maar ook door andere aandoeningen:

• acidose: te hoge zuurgraad van het bloed
• alcoholmisbruik
• anorexia nervosa (eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld)
• Een gebrek aan een hormoon, zoals cortisol, groeihormoon of schildklierhormoon (ziekte van Addison)
• galactosemie (falen van afbraak van galactose)
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• Hereditaire fructosurie: erfelijk familiaal enzymdefect (waarschijnlijk verminderde aldolase-activiteit) waardoor fructose zich in de lever ophoopt. De toediening van fructose leidt tot hypoglykemie en hyperfructosemie, wat gepaard gaat met braken, zweten, bleekheid (pallor), cyanose (blauwe huidskleur), tremor (bevingen), bijvoorbeeld bevingen aan handen, somnolentie (slaperigheid) en een coma.
• Hyperinsulinisme: Bij een ziekte van de alvleesklier of insulineproducerende gezwellen vindt een blijvende insulineproductie plaats, waardoor hypoglykemie ontstaat. Het lichaam heeft hierbij een verhoogde behoefte aan glucose, wat meestal leidt tot sterk overgewicht. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een insulinoom (tumor in de alvleesklier met blijvende insuline-aanmaak).
• nieraandoeningen
• tyrosinemie: opbouw van aminozuur tyrosine met veel tekenen

Syndromen en hypoglykemie

Bij enkele syndromen kan hypoglykemie een aanwezig teken zijn:

• Beckwith-Wiedemann-syndroom: aangeboren groeistoornissen zoals vergrote tong, gezwollen nieren en gezwollen pancreas, een navelbreuk (uitstulping van buikwand rond navel), een versnelde skeletrijping en macrosomie (het geboortegewicht van een pasgeborene is te hoog in vergelijking met het gemiddelde gewicht van een pasgeborene)
• dumpingsyndroom: snelle maaglediging na maagoperatie
• Reye-syndroom: Een vaak dodelijke aandoening bij jonge kinderen waarbij de patiënt kampt met encefalopathie (hersenaandoening), vettige degeneratie van de lever, hypoglykemie en hersenoedeem (hersenzwelling). De oorzaak van deze aandoening is niet duidelijk, maar vaak is het Reye-syndroom geassocieerd met een virusinfectie.
• Russell-Silver-syndroom: ontwikkelingsstoornis
• Sheehan-syndroom: onvoldoende werking van de hypofyse
• triple A-syndroom: aandoening met afwijkingen aan hersenen, ogen, slokdarm
• Wilson-syndroom: koperstapeling in lever en hersenen
• ziekte van von Gierke: glycogeenstapelingsziekte

Omgevingsfactoren en laag bloedsuikergehalte

Activiteit

Een verhoogde fysieke activiteit kan soms leiden tot hypoglykemie bij patiënten met diabetes.

Medicatie

Wanneer een diabetespatiënt te veel insuline inspuit, kan dit leiden tot een laag glucosegehalte in het bloed. Ook bepaalde diabetesmedicatie (sulfonylurea's) kan bij sommige patiënten de oorzaak zijn van een laag bloedglucosegehalte. Bovendien kan kinine soms hypoglykemie veroorzaken bij gezonde patiënten. Kinine wordt gebruikt voor de behandeling van malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte). Hoge doses salicylaten, gebruikt voor de behandeling van reumatische aandoeningen, of propranolol voor de behandeling van hypertensie (hoge bloeddruk), kunnen ook zorgen voor een dalende bloedsuikerspiegel. Het glucosegehalte in het bloed daalt eveneens wanneer een patiënt diabetesmedicatie neemt zonder diabetes te hebben. Een overdosis van paracetamol kan leiden tot leverfalen, waarbij sommige patiënten hypoglykemie ervaren.

Voeding

Een lage bloedsuikerspiegel kan ook ontstaan wanneer de arts te veel insuline gebruikt voor de hoeveelheid koolhydraten die de patiënt eet of drinkt. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren:

• Als de patiënt alcohol drinkt zonder iets te eten
• Als de patiënt een snack mist of geen volledige maaltijd eet
• Als de patiënt later eet dan normaal
• Na een maaltijd die veel eenvoudige suikers bevat

Risicofactoren

Er zijn verschillende factoren die de kans op het ontwikkelen van hypoglykemie verhogen. Deze factoren kunnen zowel betrekking hebben op de gezondheidstoestand van de patiënt als op levensstijlfactoren.

Onregelmatige maaltijden
Onregelmatige eetpatronen of het overslaan van maaltijden kunnen leiden tot een onvoldoende toevoer van glucose in het bloed, wat hypoglykemie kan veroorzaken, vooral bij patiënten die insuline of andere bloedsuikerverlagende medicijnen gebruiken.

Overdosering van medicatie
Patiënten die insuline of andere orale medicatie gebruiken die de bloedsuikerspiegel verlagen, lopen een verhoogd risico op hypoglykemie, vooral als ze onbedoeld te veel medicatie innemen.

Verhoogde fysieke activiteit
Intense lichamelijke activiteit kan de bloedsuikerspiegel verlagen, vooral als er niet voldoende voedsel wordt gegeten om de extra energiebehoefte te compenseren. Dit is een veelvoorkomende risicofactor voor hypoglykemie bij patiënten met diabetes.

Comorbiditeit
Patiënten met aandoeningen zoals nierziekte, leverziekte of hormonale stoornissen (zoals hypothyreoïdie of bijnieraandoeningen) hebben een verhoogd risico op hypoglykemie. Deze aandoeningen kunnen de lichaamseigen regulatie van de bloedsuikerspiegel verstoren.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op hypoglykemie door hun gezondheidstoestand, medicatiegebruik of levensstijl.

Diabetespatiënten
Patiënten met diabetes, vooral degenen die insuline of bepaalde andere medicatie gebruiken, lopen een verhoogd risico op hypoglykemie. Dit geldt vooral voor mensen die hun medicatie niet goed afstemmen op hun eetgewoonten of lichamelijke activiteit.

Ouderen
Oudere patiënten hebben vaak een verhoogd risico op hypoglykemie door verminderde nierfunctie, minder nauwkeurige eetgewoonten of het gebruik van meerdere medicijnen, die kunnen interageren en de bloedsuikerspiegel beïnvloeden.

Patiënten met lever- of nierziekten
Mensen met lever- of nierziekten kunnen een verstoorde glucoseproductie of verlaagde medicijnmetabolisme ervaren, wat het risico op hypoglykemie verhoogt. Vooral bij nierinsufficiëntie kan de uitscheiding van bloedsuikerverlagende medicatie vertragen, wat kan leiden tot een verhoogd risico op lage bloedsuikers.

Symptomen en tekenen van hypoglykemie

De symptomen van hypoglykemie kunnen variëren. In het algemeen kunnen symptomen van hypoglykemie zijn:

• Tremoren
• Zweten
• Hartkloppingen
• Veranderde stemming, zoals angst of prikkelbaarheid
• Vermoeidheid
• Honger
• Pijn op de borst
• Misselijkheid
• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Verlies van bewustzijn
• Verwardheid
• Vergroting van de pupillen

Sommige patiënten kunnen psychische symptomen ervaren die tot verwarring en zelfs agressie kunnen leiden.

Alarmsymptomen

De alarmsymptomen van hypoglykemie kunnen variëren, maar veelvoorkomende tekenen zijn:

• Tremoren of bevingen
• Zweten, vooral in combinatie met andere symptomen
• Hartkloppingen of een versnelde hartslag
• Angst of prikkelbaarheid
• Verhoogde honger
• Hoofdpijn en duizeligheid
• Verlies van bewustzijn of verwardheid
• Vergroting van de pupillen

Het herkennen van deze alarmsymptomen is cruciaal voor een snelle interventie en behandeling om ernstige gevolgen te voorkomen.

Diagnose en behandeling

De diagnose hypoglykemie wordt gesteld op basis van symptomen en het meten van de bloedsuikerspiegel. De behandeling bestaat uit het snel verhogen van de bloedsuikerspiegel door het toedienen van glucose, bijvoorbeeld via:

• Inname van een suikerhoudend drankje of voedsel
• Injectie van glucagon, een hormoon dat helpt de bloedsuikerspiegel te verhogen
• Intravenue toediening van glucose bij ernstige gevallen

Bij patiënten die regelmatig hypoglykemie ervaren, kan het nodig zijn om hun behandelingsregime aan te passen of verdere tests uit te voeren om de onderliggende oorzaak te identificeren.

Door deze voorzorgsmaatregelen te nemen, kunnen patiënten het risico op hypoglykemie aanzienlijk verminderen en hun algehele gezondheid verbeteren.

Behandeling

De behandeling van hypoglykemie richt zich op het snel verhogen van de bloedsuikerspiegel en kan bestaan uit:

• Inname van glucose of suikerhoudend voedsel om de bloedsuikerspiegel snel te verhogen.
• Injectie van glucagon bij patiënten die niet kunnen eten of drinken.
• Intravenue toediening van glucose bij ernstige gevallen van hypoglykemie die niet reageren op orale glucosetoediening.
• Aanpassing van de insulinedosering of andere diabetesmedicatie op basis van de evaluatie van de bloedsuikerspiegel en symptomen.

Prognose van hypoglykemie

De prognose van hypoglykemie hangt af van de snelheid waarmee het wordt behandeld. Wanneer het snel wordt herkend en behandeld, kunnen de meeste mensen volledig herstellen zonder blijvende schade.

Herstel na hypoglykemie
In de meeste gevallen kan hypoglykemie snel worden verholpen door de patiënt glucose of een ander snelwerkend suikerproduct in te nemen. Dit kan leiden tot een snel herstel van de symptomen.

Chronische gevolgen
Als hypoglykemie vaak voorkomt, kan dit het vertrouwen van de patiënt in hun behandeling verminderen en kan het leiden tot angst of vermijdingsgedrag. In extreme gevallen kan frequente ernstige hypoglykemie leiden tot cognitieve stoornissen.

Complicaties van hypoglykemie

Complicaties van hypoglykemie kunnen onder meer zijn:

• Neurologische schade bij langdurige of ernstige hypoglykemie.
• Hersenschade bij extreme gevallen van hypoglykemie, vooral als de bloedsuikerspiegel niet tijdig wordt gecorrigeerd.
• Verhoogd risico op ongevallen door verminderde alertheid en coördinatie.
• Psychologische effecten zoals angst of depressie, die kunnen ontstaan bij patiënten die regelmatig hypoglykemie ervaren.

Bij tijdige en effectieve behandeling kunnen de meeste van deze complicaties worden voorkomen.

Preventie

Preventie van hypoglykemie kan door het beheren van risicofactoren en het volgen van de juiste behandelingsstrategieën. Dit omvat het afstemmen van medicatie, voeding en lichamelijke activiteit.

Goed medicijnbeheer
Het zorgvuldig volgen van het voorgeschreven medicatieregime en het afstemmen van medicatie op de bloedsuikerspiegel, maaltijdschema's en lichamelijke activiteit is cruciaal om hypoglykemie te voorkomen.

Gezonde eetgewoonten
Regelmatig eten, met een focus op een evenwichtig voedingspatroon, kan helpen om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden. Het is ook belangrijk om koolhydraten gelijkmatig over de dag te verdelen om grote schommelingen in de bloedsuikerspiegel te voorkomen.

Lichamelijke activiteit
Regelmatige, matige lichamelijke activiteit kan helpen om de bloedsuikerspiegel te stabiliseren, maar het is belangrijk om de intensiteit en timing van de activiteit af te stemmen op de bloedsuikerspiegel en de medicatie.

Educatie en zelfmonitoring
Zelfmonitoring van de bloedsuikerspiegel is essentieel voor diabetespatiënten om hypoglykemie te voorkomen. Het is belangrijk dat patiënten leren om hun symptomen te herkennen en tijdig in te grijpen.

Lees verder

• Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline
• Hyperglykemie: Verhoogde bloedsuikerspiegel
• Diabetes mellitus type 1 (suikerziekte): Geen insuline
• Diabetes mellitus type 2 (suikerziekte) bij kinderen