Hypoglykemie: Verlaagde bloedsuikerspiegel

De hersenen gebruiken veel energie en voor een goede werking hebben ze een voortdurende aanvoer van glucose nodig. Bij hypoglykemie (hypoglycemie, hypo) is de bloedsuikerspiegel verlaagd waardoor het lichaam niet genoeg suiker heeft om als brandstof te gebruiken. Een laag bloedsuikergehalte is een veel voorkomend probleem bij patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte), al komt het lage glucosegehalte ook voor bij andere doelgroepen. Hypoglykemie gaat in het beginstadium nog gepaard met milde symptomen zoals honger en spiertrillingen, terwijl in een later stadium de patiënt verward is, lijdt aan duizeligheid en bewusteloos kan geraken. Onbehandeld komen patiënten mogelijk te overlijden als gevolg van hypoglykemie. Een snelle behandeling met medicatie, suiker en/of andere voedingsrichtlijnen is dan ook nodig.

• Glucose in het bloed
• Diabetestype en risico op hypoglykemie
• Diabetes mellitus type 1
• Diabetes mellitus type 2
• Zwangerschapsdiabetes
• Aandoeningen en verlaagde bloedsuikerspiegel
• Syndromen en hypoglycemie
• Omgevingsfactoren en laag bloedsuikergehalte
• Activiteit
• Medicatie
• Voeding
• Baby’s en kinderen met hypoglykemie
• Symptomen
• Beginstadium
• Later stadium
• Postalimentaire hypoglykemie
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lage bloedglucosegehalte
• Complicaties van verlaagd glucosegehalte in het bloed

Glucose in het bloed

De hormonen insuline (geproduceerd in de alvleesklier, doet de bloedsuikerspiegel dalen) en glucagon (doet de bloedsuikerspiegel stijgen) zijn verantwoordelijk voor de regulatie van de bloedsuikerspiegel. Ze zorgen voor een goed evenwicht in het bloed zodat het glucosegehalte niet te laag wordt (hypoglykemie) of niet te hoog wordt (hyperglykemie). Patiënten met diabetes mellitus hebben een gebrek aan insuline, waardoor het suikergehalte verhoogd is.

Diabetestype en risico op hypoglykemie

Het risico op het ontwikkelen van hypoglykemie is variabel bij patiënten met diabetes. Dit hangt namelijk af van het type suikerziekte.

Diabetes mellitus type 1

Het beheer van diabetes bij patiënten met diabetes mellitus type 1 vraagt vaak veel aandacht en een zorgvuldige planning. Hierbij kan het lichaam zelf geen insuline aanmaken, dus moet dit worden toegediend. Het is ook belangrijk om goed op het eten te letten. Als de patiënt de juiste insuline toedient op basis van de hoeveelheid geconsumeerde koolhydraten, blijven de bloedsuikerspiegels binnen een gezond bereik.

Diabetes mellitus type 2

Bij patiënten met diabetes mellitus type 2 kan het lichaam voldoende insuline produceren, maar zijn de cellen hiertegen resistent, waardoor de insuline niet effectief is bij het overbrengen van bloedglucose naar de cellen om als energie te worden gebruikt. Deze patiënten ervaren minder vaak hypoglykemie dan patiënten met diabetes type mellitus 1. Wel neemt de frequentie van hypoglykemie toe naarmate de ziekte meer gevorderd is.

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes komt alleen voor tijdens de zwangerschap en treedt op wanneer de alvleesklier onvoldoende insuline aanmaakt, vaak als gevolg van hormonale veranderingen. Patiënten met zwangerschapsdiabetes ervaren soms hypoglykemie, zelfs als ze tijdens de zwangerschap insuline gebruiken. Zwangerschapsdiabetes verschijnt vaker bij vrouwen met overgewicht, al spelen ook andere factoren een rol.

Aandoeningen en verlaagde bloedsuikerspiegel

Hypoglykemie ontstaat niet enkel bij suikerziekte maar in een aantal gevallen ook door volgende aandoeningen:

• acidose: te hoge zuurgraad van het bloed
• alcoholmisbruik
• anorexia nervosa (eetstoornis met verstoord lichaamsbeeld)
• een gebrek aan een hormoon, zoals cortisol, groeihormoon of schildklierhormoon (ziekte van Addison)
• galactosemie (falen van afbraak van galactose)
• hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart)
• hereditaire fructosurie: erfelijk familiaal enzymdefect (waarschijnlijk verminderde aldolase-activiteit) waardoor fructose zich in de lever ophoopt. De toediening van fructose leidt tot hypoglykemie en hyperfructosemie wat gepaard gaat met braken, zweten, bleekheid (pallor), cyanose (blauwe huidskleur), tremor (bevingen), bijvoorbeeld bevingen aan handen, somnolentie (slaperigheid) en een coma.
• hyperinsulinisme: Bij een ziekte van de alvleesklier of insulineproducerende gezwellen vindt een blijvende insulineproductie plaats, waardoor hypoglykemie ontstaat. Het lichaam heeft hierbij een verhoogde behoefte aan glucose en daardoor ontstaat meestal een sterk overgewicht. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een insulinoom (tumor in het pancreas met blijvende insuline-aanmaak).
• nieraandoeningen
• tyrosinemie: opbouw van aminozuur tyrosine met veel tekenen

Syndromen en hypoglycemie

Bij enkele syndromen is hypoglykemie een eventueel aanwezig teken:

• Beckwith-Wiedemann-syndroom: aangeboren groeistoornissen zoals vergrote tong, gezwollen nieren en gezwollen pancreas, een navelbreuk (uitstulping van buikwand rond navel), een versnelde skeletrijping en macrosomie (het geboortegewicht van een pasgeborene is te hoog in vergelijking met het gemiddelde gewicht van een pasgeborene)
• dumpingsyndroom: snelle maaglediging na maagoperatie
• Reye-syndroom: Een veelal dodelijk verlopende aandoening bij jonge kinderen waarbij de patiënt kampt met encefalopathie (hersenaandoening), vettige degeneratie van de lever, hypoglykemie en hersenoedeem (hersenzwelling). De oorzaak van deze aandoening is niet duidelijk, maar vaak is het Reye-syndroom geassocieerd met een virusinfectie.
• Russell-Silver-syndroom: ontwikkelingsstoornis
• Sheehan-syndroom: onvoldoende werking van de hypofyse
• triple A-syndroom: aandoening met afwijkingen aan hersenen, ogen, slokdarm
• Wilson-syndroom: koperstapeling in lever en hersenen
• ziekte van von Gierke: glycogeenstapelingsziekte

Omgevingsfactoren en laag bloedsuikergehalte

Activiteit

Een verhoogde fysieke activiteit resulteert soms in hypoglykemie bij patiënten met diabetes.

Medicatie

Wanneer een diabetespatiënt te veel insuline inspuit, veroorzaakt dit soms een laag glucosegehalte in het bloed. Ook een soort diabetesmedicatie (sulfonylureas) is bij een aantal patiënten de oorzaak van het lage bloedglucosegehalte. Bovendien leidt kinine soms tot hypoglykemie bij gezonde patiënten. Dit is een medicijn dat de arts inzet voor de behandeling van malaria (infectieziekte met koorts, geelzucht en zwakte). Hoge doses salicylaten, gebruikt voor de behandeling van reumatische aandoeningen, of propranolol voor de behandeling van hypertensie (hoge bloeddruk) zorgen soms ook voor een dalende bloedsuikerspiegel. Het glucosegehalte in het bloed daalt eveneens wanneer een patiënt diabetesmedicatie neemt zonder diabetes te hebben. Een overdosis van paracetamol leidt tot slot tot leverfalen waarbij een aantal patiënten kampen met hypoglykemie.

Voeding

Een lage bloedsuikerspiegel komt ook tot stand wanneer de arts te veel insuline gebruikt voor de hoeveelheid koolhydraten die hij eet of drinkt. Dit komt bijvoorbeeld tot stand:

• als de patiënt alcohol drinkt zonder iets te eten
• als de patiënt een snack mist of geen volledige maaltijd eet
• als de patiënt later eet dan normaal
• nadat de patiënt een maaltijd heeft gegeten die veel eenvoudige suikers bevat

Vooral bij het gebruik van diabetesmedicijnen is het van belang om geen maaltijden over te slaan.

Verder veroorzaakt een intolerantie of malabsorptie (problemen met de opname van voedingsstoffen) voor fructose mogelijk hypoglykemie.

Baby’s en kinderen met hypoglykemie

Hypoglykemie komt verder ook voor bij premature baby's met onvoldoende reserve aan leverglycogeen alsook bij pasgeborenen van diabetische moeders en bij kinderen die met verstikkingsverschijnselen ter wereld komen. Hypoglykemie bij peuters en kleuters is ook mogelijk, wat vaak het gevolg is van een bijkomende ziekte. Hierbij treden bewustzijnsstoornissen (evt. coma) op na langdurig nuchter zijn (langer dan tien uur) en een bloedglucosegehalte van 2,7 mmol/l of minder. De oorzaak van kleuterhypoglykemie is waarschijnlijk een beperkte glycogeenreserve en verminderde gluconeogenese (nieuwvorming van glucose).

Symptomen

Meestal treden de tekenen van hypoglykemie op in een patroon met milde en later ernstigere symptomen. Wanneer een patiënt echter regelmatig hypoglykemie ervaart, is hij er zich niet altijd van bewust dat dit gebeurt. De patiënt merkt dan de waarschuwingssignalen niet op wat dan leidt tot ernstige en mogelijk fatale complicaties. Hypoglykemie gaat gepaard met diverse klachten die steeds variëren (zelfs bij dezelfde patiënt). De patiënt met hypoglykemie lijdt aan één of meer van onderstaande symptomen.

Beginstadium

De eerste symptomen zijn onder meer:

• angst
• bleke huidskleur (vooral van het gezicht)
• een versnelde hartslag (tachycardie)
• glazige ogen
• hartkloppingen
• hikken
• honger (geeuwhonger)
• hoofdpijn
• frontale hoofdpijn
• nachtelijke hoofdpijn
• ochtendhoofdpijn
• kokhalzen
• koud zweten
• koude voeten
• metaalsmaak in de mond
• misselijkheid
• prikkelbaarheid
• spiertrekkingen
• tintelingen aan de tong (tongtintelingen) en tintelingen aan de lippen (liptintelingen)
• trillen en bevingen
• vermoeidheid
• zweten
• nachtzweten
• overmatig zweten

Later stadium

Naarmate de aandoening vordert en de bloedsuikerspiegel blijft dalen, verergeren de symptomen en is onmiddellijke medische aandacht vereist:

• agressie
• coma
• concentratieproblemen
• bewustzijnsverlies
• coördinatieproblemen
• duizeligheid
• een verlies van spiercontrole
• epileptische aanvallen
• flauwvallen
• gevoelloosheid in mond en tong
• hersenverlamming (symptomen aan spieren en bewegingen)
• irrationeel en wanordelijk gedrag, vergelijkbaar met intoxicatie (lijkt soms op de symptomen van een kater)
• nachtmerries of slechte dromen
• onrust
• onvermogen om te eten of drinken
• oogafwijkingen zoals:
• anisocorie (oogafwijking met ongelijke pupilgroottes)
• dubbelzien (diplopie)
• een wazig gezichtsvermogen
• fotopsie: (lichtflitsen zien met de ogen door (oog)ziekte)
• oogmigraine (aanvallen van tijdelijke blindheid en hoofdpijn)
• orthostatische hypotensie (plotseling duizelig na opstaan)
• stemmingswisselingen
• verwardheid
• zwakte

Postalimentaire hypoglykemie

Deze vorm van hypoglykemie ontstaat na een chirurgische verwijdering van een gedeelte van de maag (postgastrectomiesyndroom). De klachten lijken op deze van het dumpingsyndroom, maar verschijnen doorgaans pas later namelijk anderhalf tot drie uur na de maaltijd. Bij inname van grote hoeveelheden suiker ontstaat eerst een stijging van het bloedglucosegehalte en vervolgens een snelle insulinestijging. Daarna treedt een snelle daling van het bloedglucosegehalte op door het uitblijven van een verder aanbod van glucose vanuit de darm.

Diagnose en onderzoeken

De arts heeft informatie nodig met betrekking tot onderliggende aandoeningen, de voedingsgewoonten, het medicatiegebruik en de recente fysieke activiteiten. Van hypoglykemie is sprake wanneer de bloedglucosespiegels lager zijn dan 4 mmol / L (72 mg / dl). Hiervoor is een bloedonderzoek nodig.

Behandeling van lage bloedglucosegehalte

Bij tekenen van bewustzijnsverlies moet de begeleider meteen medische hulp inroepen. Bewusteloze patiënten mogen geen voeding toegediend krijgen daar dit mogelijk de luchtwegen gaat blokkeren. Zij hebben zo snel mogelijk een injectie met glucagon nodig. Patiënten die nog bij bewustzijn en instructies kunnen opvolgen, eten of drinken best iets zoet. Het hoge suikergehalte heeft een glycemisch effect en verhoogt de bloedsuikerspiegel snel. In sommige gevallen moet de patiënt in het ziekenhuis een ei- of pindakaassandwich eten nadat dextrose of glucose intraveneus (via een ader) is toegediend. Zodra de acute symptomen zijn verdwenen, eet de patiënt koolhydraten met een langzamere afgifte, zoals granen, brood, rijst of fruit. Een lage inname van eenvoudige suikers en een hoge inname van complexe koolhydraten is aanbevolen, omdat koolhydraten die veel tijd nodig hebben om te absorberen, helpen bij het voorkomen van glucoseschommelingen. Het is voorts belangrijk dat patiënten met diabetes zich houden aan de normale eettijden en ook kleine en frequente maaltijden consumeren. Dit is van vitaal belang om de bloedsuikerspiegel zo stabiel mogelijk te houden. Het behandelen van de onderliggende oorzaak biedt tot slot een langetermijnoplossing.

Complicaties van verlaagd glucosegehalte in het bloed

Hypoglykemie is vaak een teken van diabetes, of slecht gecontroleerde diabetes. Indien onbehandeld leidt hypoglykemie tot een verergering van diabetes. Andere complicaties zijn epileptische aanvallen, een coma of zelfs de dood.

Lees verder

• Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline
• Hyperglykemie: Verhoogde bloedsuikerspiegel
• Diabetes mellitus type 1 (suikerziekte): Geen insuline
• Diabetes mellitus type 2 (suikerziekte) bij kinderen