Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline

Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte) krijgen direct na de diagnose uitgebreide voorlichting over hun ziekte en wat deze met zich meebrengt. De behandeling van de ziekte bestaat grotendeels uit zelfmanagement. Deze zelfzorg rust op enkele belangrijke pijlers: een gezonde en evenwichtige voeding, voldoende lichaamsbeweging, gewichtsverlies bij overgewicht, en het gebruik van medicatie zoals tabletten (bij diabetes type 2) en insuline. Regelmatige controlebezoeken bij diverse medische specialisten, zoals een oogarts, nefroloog (nierarts), endocrinoloog, podoloog en diëtist, zijn essentieel. Dankzij goede zelfcontrole en een grondige opvolging door diverse zorgverleners, blijven de bloedglucosewaarden binnen de streefwaarden, waardoor complicaties worden vermeden en de progressie van de ziekte wordt vertraagd.

• Patiëntenvoorlichting en educatie bij diabetes
• Dieet: Gezonde en evenwichtige voeding
• Voldoende lichaamsbeweging bij diabetes
• Gewichtsverlies bij overgewicht
• Medicatie
• Maagring of gastric bypasschirurgie
• Tabletten voor diabetes type 2
• Behandeling met insuline
• Extra aandacht voor alarmsymptomen en complicaties bij diabetes
• Prognose en preventie van complicaties

Patiëntenvoorlichting en educatie bij diabetes

De zorg voor diabetes mellitus is grotendeels gebaseerd op zelfcontrole door de patiënt, met ondersteuning van deskundigen. Indien de patiënt niet actief meewerkt, leidt dit vaak tot slecht gecontroleerde diabetes met een verhoogde bloedsuikerspiegel (hyperglykemie). Patiënten moeten goed begrijpen wat diabetes inhoudt en welke risico’s deze ziekte met zich meebrengt. Glycemische controle is daarbij van essentieel belang. Dit omvat het behouden van een gezond lichaamsgewicht, stoppen met roken, en zorgvuldige voetverzorging om een diabetesvoet (zenuwschade en verminderde bloeddoorstroming bij diabetes) of Charcot-voet (zenuwaandoening in de gewrichten van de voet) te voorkomen, als gevolg van diabetische neuropathie. Het vermijden van stress en spanning, en het zorgen voor voldoende nachtrust, maken ook deel uit van deze gezonde levensstijl. Het is belangrijk dat artsen, diabetesverpleegkundigen, diabeteseducatoren en andere professionele zorgverleners nauwkeurige en volledige informatie verstrekken. Dit voorkomt dat patiënten onjuiste of onvolledige informatie elders zoeken. Daarom is het cruciaal om patiënten kort na de diagnose van suikerziekte goed te informeren.

Dieet: Gezonde en evenwichtige voeding

Het dieet voor patiënten met diabetes verschilt niet wezenlijk van een gezonde voeding die voor iedereen geldt. Dit betekent dat de patiënt weinig suiker eet (hoewel volledig suikervrij niet nodig is) en kiest voor vezelrijke en vetarme voedingsmiddelen die langzaam worden opgenomen in het bloed. Voor veel patiënten is het moeilijk om hun eetgewoonten te veranderen, waardoor herhaaldelijk voedingsadvies en aanmoediging vaak nodig zijn. Het dieet moet zo min mogelijk aanpassingen in de levensstijl van de patiënt vereisen. Een diëtist of voedingsdeskundige kan hierbij langdurige ondersteuning bieden. Goede glycemische controle is niet te bereiken met insuline of orale medicatie als het dieet wordt verwaarloosd, vooral bij patiënten met overgewicht.

Voldoende lichaamsbeweging bij diabetes

Een dieet alleen is onvoldoende voor patiënten met diabetes. Diabetici worden aangemoedigd om dagelijks te bewegen. Regelmatige lichaamsbeweging helpt bij gewichtscontrole en vermindert het risico op progressie van diabetes type 2 met 30-60%. Bovendien hebben patiënten met diabetes die een gezond gewicht hebben en veel bewegen minder kans op cardiovasculaire complicaties.

Gewichtsverlies bij overgewicht

Patiënten met overgewicht wordt aangeraden om af te vallen door een combinatie van een aangepast dieet en meer lichaamsbeweging. Dit helpt niet alleen om de bloedglucose onder controle te houden, maar vermindert ook het risico op complicaties.

Medicatie

Indien de patiënt een verhoogde bloeddruk heeft (hypertensie), schrijft de arts ACE-remmers of angiotensine II receptor (AIIR) antagonisten (bloeddrukverlagende medicijnen) voor. Voor de meeste patiënten zijn ook statines (cholesterolverlagende geneesmiddelen) en een lage dosis aspirine aanbevolen om het risico op hart- en vaataandoeningen te verminderen.

Maagring of gastric bypasschirurgie

In sommige gevallen blijft het voor patiënten moeilijk om af te vallen ondanks dieet en lichaamsbeweging. Als een diabetespatiënt binnen zes maanden niet reageert op intensieve pogingen om af te slanken, kan bariatrische chirurgie overwogen worden, zoals een gastric bypass of het plaatsen van een maagring. De risico's van chirurgie worden zorgvuldig afgewogen tegen de risico's van aanhoudende zwaarlijvigheid zonder operatie. Ongeveer een derde van de patiënten heeft na de operatie geen diabetes meer.

Tabletten voor diabetes type 2

Dieet- en levensstijlveranderingen zijn cruciaal voor de behandeling van diabetes type 2. Als een patiënt, ondanks een gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging, geen adequate metabole controle bereikt binnen vier tot zes weken na het starten van deze veranderingen, kan de arts medicatie voorschrijven. De drie belangrijkste medicatie-opties zijn metformine, sulfonylureumderivaten of thiazolidinedionen.

Behandeling met insuline

Patiënten met diabetes type 1 zijn altijd afhankelijk van insuline, omdat hun lichaam geen insuline meer produceert. Bij patiënten met diabetes type 2 wordt insuline ingezet wanneer veranderingen in leefstijl, voedingsadviezen en tabletten onvoldoende resultaat opleveren. Insuline verlaagt de bloedglucosewaarden en wordt toegediend via herbruikbare of voorgevulde insulinepennen, of via een onderhuids aangebrachte insulinepomp. Insuline kan niet oraal worden ingenomen, omdat de maag het middel onwerkzaam zou maken. Het gebruik van insuline brengt een verhoogd risico op hypoglykemie (verlaagde bloedsuikerspiegel) met zich mee, waardoor artsen er vaak voor kiezen om zo lang mogelijk met tabletten te behandelen.

Extra aandacht voor alarmsymptomen en complicaties bij diabetes

Het is van groot belang dat patiënten en zorgverleners alert zijn op alarmsymptomen die kunnen wijzen op ernstige complicaties. Deze symptomen kunnen onder meer bestaan uit plotselinge veranderingen in gezichtsvermogen, ernstige pijn of gevoelloosheid in de ledematen, onverklaarbare gewichtstoename of -verlies, en frequente infecties. Vroege herkenning en behandeling van deze complicaties zijn cruciaal om de prognose te verbeteren en de kwaliteit van leven te behouden.

Prognose en preventie van complicaties

Dankzij verbeterde behandelingen en intensieve opvolging is de prognose voor diabetespatiënten anno augustus 2024 aanzienlijk verbeterd. Door goede zelfzorg en medische begeleiding kunnen veel complicaties worden voorkomen of vertraagd. Preventie speelt een sleutelrol in de behandeling van diabetes, waarbij het belangrijk is dat patiënten zich houden aan de aanbevolen leefstijlveranderingen en medicatie. Regelmatige controles bij specialisten zijn noodzakelijk om eventuele complicaties vroegtijdig op te sporen en te behandelen.

Lees verder

• Diabetes mellitus type 1 (suikerziekte): Geen insuline
• Diabetes mellitus type 2 (suikerziekte) bij kinderen
• Diabetesvoet: Zenuwschade en minder bloedstroom bij diabetes
• Diabetische ketoacidose (DKA): Complicatie van diabetes
• Insulineresistentie: Cellen zijn ongevoelig voor insuline