Diabetische ketoacidose (DKA): Complicatie van diabetes
Diabetische ketoacidose (DKA) is een acute, ernstige en levensbedreigende complicatie van diabetes (suikerziekte) die vooral optreedt bij patiënten met diabetes type 1, maar af en toe ook voorkomt bij patiënten met diabetes type 2. Door een ontoereikende productie van insuline heeft het lichaam onvoldoende glucose, wat normaal gezien nodig is voor de energiehuishouding. Hierdoor breekt het lichaam andere weefsels af als energiebron, wat leidt tot een ophoping van ketonen, giftige chemische stoffen. Wanneer deze toestand onbehandeld blijft, wordt het lichaam zuurder (acidose). Vaker plassen, meer dorst en misselijkheid zijn enkele typische symptomen van diabetische ketoacidose. Een snelle behandeling is cruciaal, omdat onbehandelde diabetische ketoacidose kan resulteren in ernstige aandoeningen en zelfs de dood. De behandeling bestaat doorgaans uit insuline en vochttoediening, samen met het aanpakken van de onderliggende oorzaak van deze toestand.- Epidemiologie
- Mechanisme
- Oorzaken diabetische ketoacidose
- Risicofactoren DKA
- Risicogroepen
- Symptomen: Meer dorst en vaker plassen
- Alarmsymptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling met insuline en vocht
- Prognose
- Complicaties
- Preventie van complicatie diabetes
- Praktische tips voor het omgaan met diabetische ketoacidose
- Monitor je bloedsuikerspiegels regelmatig
- Wees alert op de symptomen van DKA
- Zorg voor een goede insuline-inname en -dosering
- Hydrateer goed om uitdroging te voorkomen
- Herken en behandel infecties snel
- Pas je voeding aan om bloedsuiker in balans te houden
- Zorg voor voldoende fysieke activiteit
- Beperk stress en neem tijd voor ontspanning
- Wees voorbereid op noodgevallen
- Raadpleeg regelmatig je arts voor controleafspraken
- Misvattingen rond diabetische ketoacidose
- Diabetische ketoacidose komt alleen voor bij mensen met type 1 diabetes
- Diabetische ketoacidose wordt altijd veroorzaakt door het niet nemen van insuline
- Diabetische ketoacidose kan worden genezen door gewoon meer insuline te nemen
- Diabetische ketoacidose is altijd onmiddellijk merkbaar
- Diabetische ketoacidose komt alleen voor als de bloedsuikerspiegel extreem hoog is
- Diabetische ketoacidose kan alleen voorkomen als je geen insuline gebruikt
- Je kunt diabetische ketoacidose altijd zelf behandelen thuis
Epidemiologie
Diabetische ketoacidose (DKA) is een acute complicatie van diabetes mellitus, met name diabetes type 1, maar het kan ook voorkomen bij diabetes type 2, vooral tijdens stressvolle situaties zoals infecties of trauma. De incidentie varieert wereldwijd afhankelijk van toegang tot zorg, educatie over diabetesmanagement en socio-economische factoren.Prevalentie wereldwijd
In ontwikkelde landen is DKA een van de meest voorkomende redenen voor ziekenhuisopnames bij patiënten met diabetes type 1. In ontwikkelingslanden is de mortaliteit door DKA significant hoger, vaak door vertraagde diagnose en beperkte medische faciliteiten.
Leeftijd en geslachtsverschillen
DKA komt vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen met diabetes type 1, vooral in de eerste jaren na de diagnose. Er zijn geen duidelijke verschillen in incidentie tussen mannen en vrouwen, hoewel hormonale schommelingen tijdens de menstruatiecyclus het risico bij vrouwen kunnen verhogen.
Regionale verschillen
De incidentie van DKA is hoger in regio's waar educatie over diabetes en toegang tot insuline beperkt zijn. In sommige gemeenschappen is de ziekteverwekking te wijten aan onvoldoende middelen om diabetes adequaat te behandelen.
Mechanisme
DKA ontstaat door een tekort aan insuline, wat leidt tot een onbalans in de stofwisseling van koolhydraten, vetten en eiwitten. Dit resulteert in hyperglykemie, ketonvorming en metabole acidose.Insulinetekort en hyperglykemie
Bij een absoluut of relatief tekort aan insuline kan glucose niet effectief door cellen worden gebruikt als energiebron. Dit leidt tot een verhoogde glucoseconcentratie in het bloed, die vervolgens uitdroging en elektrolytenverlies veroorzaakt door osmotische diurese.
Lipolyse en ketonvorming
Door het insulinetekort worden vetzuren vrijgemaakt uit vetweefsel. Deze vetzuren worden in de lever omgezet in ketonen, waaronder aceton, acetoacetaat en β-hydroxybutyraat, wat leidt tot een daling van de pH en metabole acidose.
Ontregeling van elektrolyten
DKA leidt tot verschuivingen in kalium, natrium en andere elektrolyten door osmotische en metabole effecten. Hypokaliëmie is een veelvoorkomende complicatie, die bij ernstige gevallen hartritmestoornissen kan veroorzaken.
Oorzaken diabetische ketoacidose
Het lichaam van patiënten met diabetes mellitus kan geen suiker (glucose) gebruiken als brandstofopslag, omdat er geen of onvoldoende insuline beschikbaar is. In plaats daarvan gebruikt het lichaam vetten als brandstofbron. Bij het afbreken van vetten hopen ketonen (chemische stoffen) zich op in het lichaam. Dit leidt tot een giftig hoog ketonengehalte, wat bekend staat als “ketoacidose”.Diabetische ketoacidose kan soms het eerste teken zijn van diabetes mellitus type 1 bij patiënten bij wie de diagnose nog niet is gesteld. Het kan ook optreden bij patiënten die reeds gediagnosticeerd zijn met diabetes type 1. Patiënten met diabetes type 2 kunnen ook diabetische ketoacidose ontwikkelen, maar dit komt minder vaak voor. Dit gebeurt meestal door een ongecontroleerde bloedsuikerspiegel, ontbrekende medicatiedoses of een ernstige ziekte.
Risicofactoren DKA
Een aantal factoren kan het risico op diabetische ketoacidose verhogen, zoals:- Infecties
- Fysiek of emotioneel trauma
- Ernstige ziekte
- Alcohol- of drugsmisbruik (vooral cocaïne)
- Ontbrekende insulinedosissen
- Operaties
- Medicatiegebruik kan ook bijdragen aan het risico, met name bij het gebruik van bepaalde corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers) en sommige diuretica (plaspillen).
Risicogroepen
Bepaalde groepen patiënten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van DKA, afhankelijk van leeftijd, medische aandoeningen en andere omstandigheden.Kinderen en adolescenten
DKA komt vaker voor bij kinderen en adolescenten, met name bij degenen met een eerste presentatie van diabetes type 1. Een vertraagde diagnose kan leiden tot ernstigere gevallen van DKA.
Zwangerschap bij diabetespatiënten
Zwangere vrouwen met diabetes lopen een hoger risico vanwege verhoogde insulinebehoeften en hormonale veranderingen. Ongecontroleerde glucosewaarden kunnen leiden tot ernstige complicaties voor zowel moeder als foetus.
Patiënten in sociaal-economisch kwetsbare posities
Mensen met beperkte toegang tot insuline, medische zorg of educatie over diabetesmanagement lopen een groter risico op DKA. In deze groepen wordt de aandoening vaak later herkend, wat leidt tot hogere sterftecijfers.
Hoofdpijn wijst mogelijk op diabetische ketoacidose / Bron: Geralt, PixabaySymptomen: Meer dorst en vaker plassen
Vroege symptomen van diabetische ketoacidose zijn vaak een verhoogde dorst (polydipsie) en vaker plassen (pollakisurie). Andere veel voorkomende symptomen zijn:- buikpijn
- coma (ongebruikelijk maar mogelijk bij verwaarlozing ziekte, ernstige uitdroging / acidose (te hoge zuurgraad van het bloed))
- een blozend gezicht
- een diepe, snelle ademhaling
- een droge huid
- een droge mond
- een fruitig ruikende adem
- een verandering in het bewustzijn (milde desoriëntatie, verwardheid)
- een verminderde alertheid
- een wazig gezichtsvermogen
- een zoete smaak in de mond
- een zoete urinegeur
- hoofdpijn
- minder zweten
- misselijkheid en braken
- snel gewichtsverlies bij patiënten met diabetes type 1
- vermoeidheid
- zwakte
Wanneer diabetische ketoacidose gepaard gaat met een infectie, kunnen de volgende symptomen optreden:
Alarmsymptomen
DKA presenteert zich met een combinatie van symptomen die dringend medische aandacht vereisen.Gastro-intestinale symptomen
Misselijkheid, braken en buikpijn zijn veelvoorkomende symptomen van DKA. Deze symptomen kunnen ten onrechte worden aangezien voor gastro-enteritis, wat de diagnose vertraagt.
Respiratoire symptomen
Bij ernstige metabole acidose ontwikkelt de patiënt Kussmaul-ademhaling, een diepe en snelle ademhaling, als compenserend mechanisme om koolstofdioxide af te blazen. De adem kan een kenmerkende zoete geur hebben door aceton.
Neurologische symptomen
Verwardheid, lethargie of zelfs bewustzijnsverlies kunnen wijzen op ernstige DKA. Deze symptomen duiden op cerebraal oedeem of andere neurologische complicaties.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoekDe arts voert een lichamelijk onderzoek uit en observeert diverse tekenen van diabetische ketoacidose, zoals:
- ademhalingsproblemen
- droge slijmvliezen
- een droge, verslapte huid
- een lage bloeddruk (hypotensie)
- een lage lichaamstemperatuur (hypothermie)
- een versnelde ademhaling (tachypnoe)
- een versnelde hartslag (tachycardie)
- typische aceton (ketotische) ademgeur
- verminderde reflexen
Diagnostisch onderzoek
Om tekenen van vroege ketoacidose op te sporen, zijn bloedonderzoek en urineonderzoek (ketonentest) noodzakelijk. Vaak voert de arts eerst een urineonderzoek uit. Wanneer de urine positief test op ketonen, wordt het niveau van “beta-hydroxybutyraat” in het bloed gemeten. Dit is de meest voorkomende keton. Soms is ook sprake van hypermagnesiëmie (verhoogd magnesiumgehalte in het bloed). Eventueel maakt de arts een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) om een longontsteking uit te sluiten. Een CT-scan of MRI-scan van het hoofd kan helpen om hersenoedeem (hersenzwelling) op te sporen.
Differentiële diagnose
De symptomen van diabetische ketoacidose lijken sterk op die van andere aandoeningen, waaronder:
- acute zoete urinegeur aan de alvleesklier
- alcoholische ketoacidose
- appendicitis (ontsteking van het aanhangsel van de blindedarm)
- blaasontsteking (cystitis) bij vrouwen
- hyperosmolaire coma
- hypofosfatemie (verlaagd fosfaatgehalte in het bloed)
- hypothermie
- melkzuuracidose
- metabole acidose
- salicylaat toxiciteit
- septische shock (complicatie van sepsis met lage bloeddruk)
Behandeling met insuline en vocht
Bij de diagnose van diabetes ontvangt de patiënt informatie over de symptomen van diabetische ketoacidose. Wanneer symptomen optreden, dient de patiënt onmiddellijk medische hulp te zoeken. Behandeling vindt vaak plaats in een ziekenhuis, waar de patiënt insuline en vocht toegediend krijgt. Ook elektrolytensupplementen, zoals kaliumchloride, kunnen nodig zijn. De arts zal daarnaast de oorzaak van de diabetische ketoacidose onderzoeken (zoals een infectie) en de nodige behandelingen inzetten.Prognose
De prognose van DKA hangt af van de snelheid van herkenning en behandeling, evenals van onderliggende factoren zoals comorbiditeiten.Acute sterftecijfers
Met tijdige behandeling is de mortaliteit van DKA laag, meestal minder dan 1% in ontwikkelde landen. In ontwikkelingslanden ligt dit percentage echter aanzienlijk hoger door vertraagde toegang tot zorg.
Langetermijnrisico's
Herhaalde episoden van DKA kunnen leiden tot verslechtering van de algemene gezondheid en een verminderde levenskwaliteit. Het risico op herhaling is groter bij patiënten met slechte diabetescontrole.
Verbetering door educatie
Door betere educatie over diabetesmanagement en verbeterde toegang tot medische zorg kan de prognose van DKA aanzienlijk worden verbeterd.
Complicaties
Onbehandelde diabetische ketoacidose kan leiden tot de volgende complicaties:- acute maagdilatatie
- ademhalingsproblemen
- diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan het been of bekken)
- een cerebrovasculair accident / CVA / beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
- een hartstilstand
- een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
- een infectie (meestal een urineweginfectie)
- een vochtophoping in de hersenen (hersenoedeem)
- erosieve gastritis (maagslijmvliesontsteking)
- hypofosfatemie
- hypokaliëmie (een laag kaliumgehalte in het bloed)
- mucormycose (schimmelziekte van hersenen, sinussen en longen; soms treft deze ook de ogen)
- nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie
- sepsis (bloedvergiftiging)
Preventie van complicatie diabetes
Preventie van DKA richt zich op het verbeteren van diabetesmanagement en het tijdig herkennen van risicovolle situaties.Adequate glucosecontrole
Regelmatige monitoring van de bloedglucosespiegel en consistente toediening van insuline zijn cruciaal om de ontwikkeling van DKA te voorkomen.
Educatie van patiënten en zorgverleners
Patiënten moeten worden geïnformeerd over de vroege tekenen van DKA, zoals verhoogde dorst, frequent urineren en vermoeidheid. Zorgverleners spelen een sleutelrol in het tijdig herkennen van alarmsymptomen.
Vaccinatie en infectiepreventie
Het voorkomen van infecties, bijvoorbeeld door vaccinatie, kan het risico op DKA aanzienlijk verlagen, vooral bij kwetsbare patiënten.
Met deze preventieve maatregelen kan DKA worden beperkt, wat leidt tot een verbeterde levenskwaliteit voor patiënten met diabetes.
