Diabetes mellitus type 1 (suikerziekte): Geen insuline

Diabetes mellitus type 1 is een chronische ziekte waarbij er een hoog suikergehalte (glucose) in het bloed is (hyperglykemie). Bij deze minder vaak voorkomende vorm van suikerziekte maakt het lichaam weinig of geen insuline aan. De pancreascellen (cellen in de alvleesklier) die insuline maken, stoppen namelijk met werken. De precieze oorzaak van het falen om voldoende insuline aan te maken, is onbekend anno september 2018, maar bij de vermoedelijke auto-immuunziekte spelen wellicht genetische factoren een rol. Veel dorst hebben, vermoeidheid en onbedoeld gewichtsverlies zijn enkele symptomen van suikerziekte type 1. Dagelijkse insuline via een injectie, pen of pomp zijn nodig. Daarnaast volgt de patiënt een gezonde levensstijl en controleert hij zichzelf regelmatig. Bovendien zijn ook regelmatige opvolgbezoeken bij medewerkers van een diabetesteam nodig om de gezondheid van de patiënt op te volgen. De prognose is tot slot uitstekend voor patiënten die alle adviezen opvolgen.

• Synoniemen
• Epidemiologie: Vooral kinderen
• Oorzaken: Lichaam maakt weinig of geen insuline aan
• Risicofactoren van diabetes mellitus type 1
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Met hulp van diabeteszorgteam
• Dagelijks insuline gebruiken
• Bloedsuikerspiegel controleren
• Gezonde levensstijl naleven
• Prognose van suikerziekte type 1
• Complicaties voor diabetespatiënten
• Preventie van ziekte

Synoniemen

Andere, oudere namen voor diabetes mellitus type 1 zijn ‘insulineafhankelijke diabetes mellitus’ en ‘juveniele diabetes mellitus’.

Epidemiologie: Vooral kinderen

Diabetes mellitus type 1 verschijnt op elke mogelijke leeftijd. Meestal gebeurt de diagnose bij kinderen, adolescenten of jongvolwassenen. Ongeveer 5% van de diabetici (patiënten met diabetes mellitus) heeft type 1.

Oorzaken: Lichaam maakt weinig of geen insuline aan

De alvleesklier bevindt zich onder en achter de maag. Speciale cellen in de alvleesklier (bètacellen) maken het hormoon insuline aan. Insuline is nodig om bloedsuiker (glucose) in de cellen te brengen. Glucose wordt in de cellen opgeslagen en later gebruikt voor energie. Bij diabetes mellitus type 1 produceren bètacellen weinig of geen insuline. Zonder voldoende insuline gebeurt een opbouw van glucose in de bloedbaan in plaats van in de cellen. Deze opeenhoping van glucose in het bloed staat bekend als hyperglykemie. Het lichaam is bij patiënten met diabetes mellitus type 1 niet in staat om de glucose te gebruiken voor energie. Na verloop van tijd leidt een hoge bloedglucose tot ernstige problemen met het hart, de ogen, de nieren, de zenuwen, het tandvlees en de tanden. Dit leidt tot de symptomen van diabetes mellitus type 1.

Risicofactoren van diabetes mellitus type 1

De exacte oorzaak van diabetes mellitus type 1 is onbekend. Wellicht is dit een auto-immuunziekte, een aandoening die optreedt wanneer het immuunsysteem ten onrechte gezond lichaamsweefsel aanvalt en vernietigt. Dit proces duurt soms maanden of jaren voordat eventuele symptomen optreden. Bij diabetes mellitus type 1 zorgt een infectie of een andere uitlokkende actor ervoor dat het lichaam de cellen in de alvleesklier die insuline maken, per ongeluk gaat aanvallen. Sommige mensen hebben bepaalde genen (eigenschappen die van ouder op kind worden doorgegeven) waardoor ze meer kans lopen om diabetes mellitus type 1 te ontwikkelen. Vaak ontwikkelen personen echter niet de ziekte, hoewel ze wel over de genen beschikken. Tot slot lijden mensen met een blanke huidskleur sneller aan diabetes mellitus type 1 dan andere rassen.

Symptomen

Het duurt soms maanden of jaren voordat voldoende bètacellen zijn vernietigd voordat symptomen tot uiting komen. De tekenen van diabetes mellitus type 1 ontwikkelen zich vervolgens in enkele weken of maanden. De symptomen zijn mild tot ernstig van aard en bestaan uit:

• bedplassen terwijl een kind voorheen droog was
• een doof of tintelend gevoel in de voeten
• een droge huid en jeukende huid
• een hongerig gevoel (polyfagie)
• een vaginale schimmelinfectie bij een meisje dat nog niet met de puberteit is begonnen
• een wazig gezichtsvermogen / verminderde gezichtsscherpte
• onverklaarbaar gewichtsverlies: Het lichaam breekt spieren en opgeslagen vet af in een poging om brandstof te leveren aan de hongerige cellen.
• vaak plassen (pollakisurie)
• veel (grote hoeveelheden) plassen (polyurie): De nieren reageren op hoge glucosespiegels in het bloed door de extra glucose in de urine weg te spoelen (plassen). Kinderen met een hoge bloedsuikerspiegel moeten vaker plassen en ook meer plassen.
• vermoeidheid: Het lichaam kan glucose niet goed gebruiken voor energie.
• zeer dorstig zijn (polydipsie): Kinderen moeten vaak plassen en verliezen dan veel vocht, waardoor ze erg dorstig zijn. Ze drinken dan veel om het niveau van het lichaamswater zo normaal mogelijk te houden.
• zweren die langzaam helen (slechte wondgenezing)

Diagnose en onderzoeken

Een eenvoudig bloedonderzoek diagnosticeert diabetes mellitus type 1. Als de arts aanwijzingen heeft dat de patiënt lijdt aan de aandoening, laat hij het bloed mogelijk ook testen op autoantistoffen (stoffen die aangeven dat het lichaam zichzelf aanvalt) die vaak aanwezig zijn bij patiënten met diabetes mellitus type 1, maar niet bij patiënten met diabetes mellitus type 2. De arts voert soms ook een urineonderzoek uit om de aanwezigheid van ketonen op te sporen, wat ook wijst op diabetes mellitus type 1 (en niet op type 1). Ketonen worden geproduceerd wanneer het lichaam vet verbrandt voor energie. Een regelmatige A1C-bloedtest is tot slot nodig om te zien hoe goed de patiënt zijn diabetes mellitus onder controle houdt.

Behandeling

Met hulp van diabeteszorgteam

De behandeling van diabetes mellitus gebeurt vooral door de patiënt zelf en dit met ondersteuning van een diabetes-zorgteam. Het diabetesteam bestaat uit:

• een apotheker
• een diabeteseducator
• een endocrinoloog
• een huisarts
• een oogarts
• een podoloog (voetgezondheid)
• een tandarts
• een verpleegkundige
• een voedingsdeskundige

Ook familie, leraren en andere belangrijke mensen uit de omgeving worden betrokken in de behandeling. Regelmatige controles bij dit zorgteam zijn nodig om problemen en complicaties van diabetes mellitus zoals diabetische neuropathie (zenuwschade door diabetes mellitus met pijn) tijdig op te sporen en te behandelen. De patiënt volgt hierbij steeds de aanbevelingen van de arts en de andere teamleden uit het zorgteam.

Dagelijks insuline gebruiken

Een patiënt met diabetes mellitus type 1 moet levenslang dagelijks insuline gebruiken via een insuline-injectie, een insulinepen of anders draagt hij een insulinepomp. Dit is nodig om de bloedsuikerspiegel onder controle te krijgen en voldoende de energie te ontvangen die nodig is voor het lichaam. Een insulinepil is niet beschikbaar; het maagzuur zou immers de werking vernietigen nog voordat dit in de bloedbaan terecht kan komen. De arts bepaalt het meest effectieve type en de juiste dosis insuline.

Bloedsuikerspiegel controleren

De patiënt moet de bloedsuikerspiegel ook regelmatig controleren. De arts meldt de patiënt hoe vaak dit moet gebeuren en ook hoe hoog de bloedsuikerspiegel moet zijn. Wanneer de bloedsuikerspiegel zo dicht mogelijk bij het doelniveau blijft, voorkomt of vertraagt de patiënt diabetesgerelateerde complicaties.

Gezonde levensstijl naleven

Stress bemoeilijkt vaak de behandeling van diabetes mellitus, dus de patiënt moet proberen dit onder controle te krijgen. Regelmatige lichaamsbeweging, voldoende slaap en ontspanningsoefeningen helpen hierbij. De arts en diabeteseducator geven bovendien tips over het omgaan met stress.

Andere tips voor een gezonde levensstijl zijn:

• de bloeddruk onder controle houden
• fysiek actief zijn
• gezonde voedingskeuzes maken
• het cholesterolgehalte onder controle houden

Prognose van suikerziekte type 1

Diabetes mellitus type 1 is goed onder controle te krijgen wanneer patiënten alle adviezen opvolgen en gezond leven. De vooruitzichten zijn dan uitstekend.

Complicaties voor diabetespatiënten

Sommige patiënten ontwikkelen als complicatie diabetische ketoacidose waarvoor medische noodhulp nodig is. Dit kenmerkt zich door onder andere:

• braken
• een droge huid
• een droge mond (xerostomie)
• een fruitige ademgeur
• een rood gezicht
• een snelle ademhaling (tachycardie)
• maagpijn
• misselijkheid

Andere complicaties van patiënten met slecht behandelde suikerziekte type 1 zijn:

• diabetische nefropathie (nierschade)
• diabetische neuropathie
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een hoog cholesterolgehalte in het bloed
• een verhoogd risico op een hartaanval
• huidinfecties en dan vooral aan de voeten, wat in ernstige gevallen leidt tot een amputatie
• oogproblemen, waaronder diabetisch maculaoedeem en diabetische retinopathie
• zenuwpijn

Preventie van ziekte

Anno september 2018 is het niet mogelijk om suikerziekte type 1 te voorkomen. Het is wel belangrijk om het behandelschema van het zorgteam op te volgen en een gezonde levensstijl na te leven om het risico op complicaties zo veel mogelijk te verminderen.

Lees verder

• Diabetische retinopathie: Oogaandoening door diabetes
• Diabetes: Behandeling via o.a. educatie, voeding & insuline
• Diabetesvoet: Zenuwschade en minder bloedstroom bij diabetes
• Diabetische ketoacidose (DKA): Complicatie van diabetes
• Diabetische neuropathie: Zenuwschade door diabetes met pijn