Polydipsie: Overmatige dorst door onderliggend probleem

Gewoon dorst hebben komt veel voor, bijvoorbeeld na het eten van zout voedsel, langdurige blootstelling aan de hete zon of na fysieke inspanning. Het dorstgevoel verdwijnt meestal na het drinken van water. Echter, bij bepaalde aandoeningen zoals diabetes kan een patiënt te maken krijgen met een extreme dorst die niet verlicht wordt door drinken. Dit wordt in medische termen aangeduid als 'polydipsie'. Wanneer extreme en aanhoudende dorst optreedt, is het essentieel om een arts te raadplegen om de oorzaak te achterhalen en een passende behandeling te starten. Vroegtijdige herkenning en behandeling van polydipsie zijn cruciaal om verdere complicaties te voorkomen. In de meeste gevallen kan polydipsie effectief worden behandeld, en verdwijnen de symptomen zodra de onderliggende oorzaak is verholpen.

• Oorzaken van polydipsie
• Diabetes mellitus
• Diabetes insipidus
• Psychogene polydipsie
• Uitdroging
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van overmatige dorst
• Preventie

Oorzaken van polydipsie

Polydipsie kan door verschillende oorzaken worden veroorzaakt, waaronder:

• brandwonden
• diabetes insipidus
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een hersenletsel of hersenschade door bijvoorbeeld HIV
• verlies van lichaamsvloeistoffen
• zwangerschap, met name bij zwangerschapsdiabetes
• het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals diuretica, vitamine K, zoutinname, en corticosteroïden
• infecties
• problemen met organen zoals het hart, de nieren of de lever
• psychogene polydipsie (door psychologische factoren veroorzaakt)
• sikkelcelanemie (een bloedaandoening)
• uitdroging

Diabetes mellitus

Polydipsie is een veel voorkomend symptoom van vroege of slecht gecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte). Bij diabetes mellitus is insuline nodig om glucose in de cellen te krijgen, waar het wordt omgezet in energie. Wanneer het glucosegehalte in het bloed te hoog is, trekt dit extra water uit de cellen, waardoor de nieren meer urine produceren. Dit leidt tot uitdroging en een intense dorst.

Veel voorkomende tekenen van diabetes mellitus zijn onder andere:

• een gebrek aan energie
• gewichtsveranderingen (winst of verlies)
• langzame genezing van wonden of snijwonden
• wazig zicht
• extreme en ongecontroleerde honger
• extreme vermoeidheid
• frequente of terugkerende infecties
• genitale jeuk
• polydipsie
• polyurie (overmatige urineproductie)
• tintelingen of gevoelloosheid in de handen of voeten (paresthesieën)

De beste manier om het suikergehalte te stabiliseren is door een arts te raadplegen en diens adviezen over lichaamsbeweging, voeding en medicatie op te volgen. Zodra de bloedsuikerspiegel weer normaal is, verdwijnt polydipsie vaak.

Diabetes insipidus

Diabetes insipidus is een zeldzame aandoening die, ondanks de naam, niet gerelateerd is aan diabetes mellitus. Het is het gevolg van een tekort aan vasopressine (ook wel antidiuretisch hormoon genoemd) of een verminderde respons van de nieren op dit hormoon. Hierdoor is de regulatie van vochtopname en -uitscheiding verstoord. Mensen met diabetes insipidus produceren vaak grote hoeveelheden heldere, geurloze urine en ervaren ernstige dorst. In sommige gevallen kan ernstige uitdroging optreden, ondanks adequate vochtinname. Behandeling kan desmopressine omvatten, een synthetische vorm van vasopressine.

Psychogene polydipsie

Psychogene polydipsie is een aandoening waarbij een patiënt een dwangmatige behoefte heeft om te drinken, hoewel er geen echte uitdroging is. Dit staat ook bekend als ‘dwangmatig water drinken’ of ‘zelf-geïnduceerde waterintoxicatie’. Deze vorm van polydipsie komt vaak voor bij mensen met psychische of psychiatrische aandoeningen zoals anorexia nervosa, schizofrenie, een bipolaire stoornis, en depressie. Ook kunnen bepaalde medicijnen voor psychische aandoeningen het dorstgevoel verhogen. Behandeling kan bestaan uit psychotherapie, gedragstherapie en medicatie om deze onnodige dorst te verminderen.

Uitdroging

Uitdroging kan ontstaan door onvoldoende vochtinname of door een verhoogd verlies van lichaamsvloeistoffen. Veel voorkomende symptomen van uitdroging zijn:

• dorst
• droge ogen
• duizeligheid
• een droge huid
• misselijkheid
• traagheid
• vermoeidheid
• verwardheid

Bij symptomen zoals traagheid, duizeligheid en/of verwardheid is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Symptomen

De symptomen van polydipsie kunnen variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak, maar omvatten vaak zowel mentale als fysieke tekenen. Polydipsie kan dagen, weken of zelfs langer aanhouden, afhankelijk van de oorzaak. Patiënten ervaren doorgaans een constante dorst, ondanks regelmatig drinken. Veelvoorkomende symptomen zijn ook een droge mond (xerostomie) en polyurie (overmatige urineproductie), waarbij patiënten meer dan vijf liter per 24 uur urineren. De nieren spelen een rol in het balanceren van water en elektrolyten. Onbalans in natrium en kalium kan leiden tot andere problemen.

Diagnose en onderzoeken

Bezoek aan een arts
Het stellen van een diagnose is cruciaal bij het vaststellen van polydipsie. Patiënten moeten een gedetailleerd overzicht geven van hun vochtinname, de duur en ernst van symptomen, medicatiegebruik en eventuele onderliggende aandoeningen.

Diagnostisch onderzoek
De arts zal een bloedonderzoek en urineonderzoek uitvoeren om de bloedsuikerspiegel te controleren en te bepalen of diabetes mellitus de oorzaak is. Een veelgebruikte test is HbA1c, die de gemiddelde bloedsuikerspiegel over de afgelopen drie maanden meet en nuttig is voor de diagnose van diabetes mellitus. Bij zwangere vrouwen kan een orale glucosetolerantietest worden aangevraagd. Als diabetes mellitus niet de oorzaak is, of slechts een deel van de oorzaak vormt, zullen de artsen ook de vasopressinewaarden en de natrium- en kaliumspiegels in het bloed controleren.

Diagnose van psychogene polydipsie kan complex zijn. Het is belangrijk dat de omgeving van de patiënt toezicht houdt op de vochtinname. Bij vermoeden van psychogene polydipsie zal de arts ook controleren op lage natriumspiegels in het bloed (hyponatriëmie), die kunnen wijzen op deze vorm van polydipsie.

Behandeling

De behandeling van polydipsie is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Enkele algemene behandelingsopties zijn:

• Behandeling van diabetes mellitus: De behandeling omvat meestal het reguleren van de bloedsuikerspiegel door middel van dieet, lichaamsbeweging en medicatie zoals insuline of orale antidiabetica. Het onder controle krijgen van diabetes mellitus kan de symptomen van polydipsie verminderen of verhelpen.
• Behandeling van diabetes insipidus: Dit kan bestaan uit het toedienen van desmopressine, een synthetische vorm van vasopressine, of andere medicijnen afhankelijk van de specifieke oorzaak van de aandoening. Bij sommige gevallen kan een dieet met een gecontroleerde zoutinname ook worden aangeraden.
• Behandeling van psychogene polydipsie: Dit kan psychotherapie, gedragstherapie en/of medicatie omvatten. Het doel is om de psychologische oorzaak van de overmatige dorst te behandelen en de drang naar overmatige vochtinname te verminderen.
• Behandeling van uitdroging: Dit omvat meestal het toedienen van vocht via orale rehydratatieoplossingen of intraveneuze (IV) vloeistoffen, afhankelijk van de ernst van de uitdroging. De oorzaak van uitdroging moet ook worden aangepakt.
• Behandeling van andere oorzaken: Specifieke behandelingen kunnen nodig zijn voor andere oorzaken zoals infecties, orgaanproblemen of medicatiegerelateerde problemen. Het is belangrijk om de onderliggende aandoening adequaat te behandelen om polydipsie te verhelpen.

Prognose

De prognose voor polydipsie hangt af van de oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. In veel gevallen, wanneer de onderliggende oorzaak succesvol wordt behandeld, verdwijnen de symptomen van polydipsie volledig. Bij chronische aandoeningen of ernstige gevallen kan een langdurige behandeling nodig zijn om symptomen onder controle te houden. Het tijdig diagnosticeren en behandelen van de oorzaak van polydipsie is cruciaal voor een positieve prognose.

Complicaties van overmatige dorst

Overmatig drinken kan de elektrolytenbalans in het lichaam verstoren. Dit kan leiden tot verdunning van het bloed door overmatige waterafscheiding, wat resulteert in een te laag natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie). Dit kan schade aan botten en organen veroorzaken en leidt tot de volgende symptomen:

• desoriëntatie
• duizeligheid
• onduidelijke spraak (dysartrie)
• epileptische aanvallen
• hoofdpijn
• langzame reflexen
• misselijkheid
• spierkrampen / spierspasmen
• verwardheid
• weinig energie

Ernstige hyponatriëmie kan leiden tot een coma en onbehandeld kan dit fataal zijn.

Preventie

De preventie van polydipsie richt zich voornamelijk op het voorkomen van de onderliggende oorzaken:

• Diabetes mellitus: Het handhaven van een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kan helpen om het risico op diabetes mellitus te verminderen. Regelmatige controles en het opvolgen van medische adviezen zijn ook belangrijk.
• Diabetes insipidus: Het is belangrijk om vroegtijdig medische hulp te zoeken bij symptomen van diabetes insipidus en eventuele behandeladviezen op te volgen om complicaties te voorkomen.
• Psychogene polydipsie: Het behandelen van psychische aandoeningen door middel van therapie en medicatie kan helpen om psychogene polydipsie te voorkomen of te verminderen.
• Uitdroging: Voldoende hydratatie, vooral tijdens warm weer of na intensieve fysieke activiteit, kan uitdroging voorkomen. Het vermijden van overmatige alcohol- en cafeïne-inname kan ook helpen.
• Algemene gezondheid: Het handhaven van een goede algemene gezondheid door regelmatige medische controles en het tijdig behandelen van infecties en andere medische aandoeningen kan helpen om polydipsie en de oorzaken ervan te voorkomen.

Lees verder

• Polyurie: Grote hoeveelheden plassen (erg veel urineren)
• Diabetes insipidus: Symptomen van veel dorst en veel plassen
• Dehydratie (uitdroging): Tekort aan vocht in de weefsels