Polydipsie: Overmatige dorst door onderliggend probleem

Gewoon dorst hebben komt veel voor, bijvoorbeeld na het eten van zout voedsel, na langdurige blootstelling aan de hete zon of na een inspanning. Het dorstgevoel verdwijnt dan weer na het drinken. Bij diverse aandoeningen zoals diabetes krijgt een patiënt echter soms te maken met een extreme dorst die niet verbetert, in medische termen gekend als ‘polydipsie’. Wanneer een extreme, aanhoudende dorst optreedt, is het steeds van belang om een arts te raadplegen zodat hij zo snel mogelijk de oorzaak kan achterhalen en een behandeling kan inzetten. Een vroegtijdige herkenning en behandeling van polydipsie is de sleutel tot het voorkomen van mogelijke problemen. In de meeste gevallen is polydipsie gemakkelijk te behandelen en keren de symptomen niet terug zodra de oorzaak verholpen is.

• Oorzaken van polydipsie
• Diabetes mellitus
• Diabetes insipidus
• Psychogene polydipsie
• Uitdroging
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Complicaties van overmatige dorst

Oorzaken van polydipsie

Enkele veel voorkomende oorzaken van polydipsie zijn:

• brandwonden
• diabetes insipidus
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een hersenletsel of hersenschade door bijvoorbeeld hiv
• een verlies van lichaamsvloeistoffen
• een zwangerschap, meer bepaald bij zwangerschapsdiabetes
• het nemen van bepaalde medicijnen zoals geneesmiddelen die polyurie (grote hoeveelheden urineren) veroorzaken (zoals diuretica, vitamine K, zoutinname en corticosteroïden)
• infecties
• orgaanproblemen waarbij het hart, de nieren of de lever aangetast zijn
• psychogene polydipsie (door de geest veroorzaakt)
• sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen)
• uitdroging

Diabetes mellitus

Polydipsie is een veel voorkomend teken van vroege of ongecontroleerde diabetes mellitus (suikerziekte). Insuline is nodig om glucose door de cellen te laten komen, alwaar het wordt gebruikt voor energie. Bij hoge glucosegehalten in het bloed, wordt meer water uit de cellen gehaald. Hierdoor verwerken de nieren meer urine, waardoor uitdroging en dorst tot stand komen.

Veel voorkomende tekenen van diabetes mellitus zijn onder andere:

• een gebrek aan energie
• een gewichtsverandering (winst of verlies)
• een langzame genezing van wonden of snijwonden
• een wazig gezichtsvermogen
• extreme en ongecontroleerde honger
• extreme vermoeidheid
• frequente of terugkerende infecties
• genitale jeuk
• polydipsie
• polyurie
• tintelingen of gevoelloosheid in de handen of voeten (paresthesieën)

De beste manier om het suikergehalte te stabiliseren, is het raadplegen van een arts en het opvolgen van zijn adviezen inzake lichaamsbeweging, voeding en medicatie. Zodra de bloedsuikerspiegel weer normaal is, verdwijnt polydipsie.

Diabetes insipidus

Diabetes insipidus is een zeldzame aandoening die in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, geen verband houdt met diabetes mellitus. Diabetes insipidus is het gevolg van lage niveaus van vasopressine (een hormoon dat antidiuretisch werkt), of komt tot stand doordat de nieren niet goed reageren op dit hormoon. Het regelmechanisme voor de vochtopname en vochtuitscheiding is met andere woorden verstoord. Een patiënt met diabetes insipidus plast vaak grote hoeveelheden heldere, geurloze urine. Een patiënt met niet-gecorrigeerde diabetes insipidus krijgt erg veel dorst. Zelden komt ernstige uitdroging ook voor. De patiënt drinkt hierbij de aanbevolen waterhoeveelheid. Af en toe schrijft de arts desmopressine voor, een door de mens gemaakte vorm van vasopressine.

Psychogene polydipsie

Psychogene polydipsie is een aandoening waarbij een patiënt dwangmatig de behoefte voelt om te drinken alsof hij uitgedroogd is, terwijl dat niet het geval is. Dit is ook gekend als ‘dwangmatig water drinken’ en ‘zelf-geïnduceerde waterintoxicatie’ (maar het ziekteverschijnsel is ook mogelijk met andere vloeistoffen). Psychogene polydipsie komt voor bij een aantal patiënten met psychische en/of psychiatrische klachten zoals onder andere anorexia nervosa, schizofrenie, een bipolaire stoornis en een depressie. Daarnaast verhogen veel medicijnen voor patiënten met psychische of psychiatrische klachten ook het dorstgevoel. Psychotherapie, gedragstherapie en medicijnen zijn vaak nodig om deze onnodige drang naar dorst te overwinnen.

Uitdroging

Veel voorkomende symptomen van uitdroging omvatten:

• dorst
• droge ogen
• duizeligheid
• een droge huid
• misselijkheid
• traagheid
• vermoeidheid
• verwardheid

Wanneer traagheid, duizeligheid en/of verwardheid aanwezig zijn, is het van belang om onmiddellijk hulp te zoeken.

Symptomen

De symptomen van polydipsie zijn erg variabel en hangen af van de oorzaak, al komen zowel mentale als fysieke tekenen vaak tot stand. Polydipsie houdt afhankelijk van de oorzaak dagen, weken of zelfs langer aan. Meestal ervaren patiënten vrijwel constant een dorstig gevoel, ondanks het feit dat ze regelmatig drinken. Daarnaast hebben veel patiënten een droge mond (xerostomie). Polyurie (grote hoeveelheden plassen) gaat bijna altijd gepaard met polydipsie. Hierbij plassen patiënten meer dan vijf liter per 24 uur. De nieren helpen bij het vinden van de juiste balans tussen water en andere vloeistoffen. Naast de urine verlaten ook natrium en kalium het lichaam. Dit leidt dan tot veranderingen in deze zouten in het lichaam, waardoor ook andere problemen ontstaan.

Diagnose en onderzoeken

Bezoek aan een arts
Het is belangrijk om een diagnose te krijgen voor polydipsie. De patiënt moet indien mogelijk een geschiedenis van de vochtinname mededelen aan de arts. Daarnaast geeft hij andere informatie mee over de start, frequent en ernst van bijkomende symptomen, het medicatiegebruik en eventueel onderliggende aandoeningen.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert een bloedonderzoek en urineonderzoek uit om de bloedsuikerspiegel te controleren en te kijken of de symptomen te wijten zijn aan diabetes mellitus. Een vaak gebruikte bloedtest hiervoor is HbA1c. Dit specifieke bloedonderzoek meet de suikerwaarden van een patiënt in de afgelopen drie maanden en is inzetbaar om diabetes mellitus voor de eerste keer te diagnosticeren. Bij zwangere vrouwen bestelt de arts tevens een orale glucosetolerantietest. Wanneer diabetes mellitus de oorzaak niet is, of wellicht niet de enige oorzaak is, controleert de arts de vasopressinewaarden en de natrium- en kaliumspiegels in het bloed.

Een diagnose van psychogene polydipsie is soms lastig. Daarom moet de omgeving goed zorgen op de vochtinname van een patiënt. Als een arts vermoedt dat een patiënt lijdt aan psychogene polydipsie, dan bekijkt hij of lage natriumspiegels in het bloed (hyponatriëmie) aanwezig is, die al dan niet gepaard gaat met deze oorzaak van polydipsie.

Complicaties van overmatige dorst

Te veel water drinken verstoort de elektrolytenbalans in het lichaam. Het bloed verdunt door de overmatige waterafscheiding. Daarnaast ontstaat een te laag natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie) met te veel water in en rond de cellen. Hierdoor ontstaat schade aan de botten en organen. Bovendien ontstaan volgende klachten:

• desoriëntatie
• duizeligheid
• een onduidelijke spraak (dysartrie)
• epileptische aanvallen
• hoofdpijn
• langzame reflexen
• misselijkheid
• spierkrampen / spierspasmen
• verwardheid
• weinig energie

Ernstige hyponatriëmie leidt tot een coma en vervolgens komen onbehandeld patiënten hieraan te overlijden.

Lees verder

• Polyurie: Grote hoeveelheden plassen (erg veel urineren)
• Diabetes insipidus: Symptomen van veel dorst en veel plassen
• Dehydratie (uitdroging): Tekort aan vocht in de weefsels