Diabetes insipidus: Symptomen van veel dorst en veel plassen

Diabetes insipidus is een zeldzame aandoening waarbij het regelmechanisme voor vochtopname en vochtuitscheiding van het lichaam ontregeld is. De nieren scheiden bij deze ziekte voortdurend water uit. Deze onevenwichtigheid leidt tot intense dorst, zelfs na het drinken van vloeistoffen (polydipsie) en de uitscheiding van grote hoeveelheden urine (polyurie). Het gevaar op uitdroging is bij deze ziekte, die in diverse vormen voorkomt, groot. Enkele behandelingen zijn beschikbaar voor het verminderen van de dorstsymptomen en het normaliseren van de urineproductie.

• Synoniemen diabetes insipidus
• Oorzaken
• Ziekte gepaard met diabetes insipidus
• Soorten: Centrale, nefrogene en zwangerschapsdiabetes insipidus
• Symptomen: Veel dorst en veel plassen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Levensstijl en ondersteuning
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen diabetes insipidus

De meest gekende synoniemen van diabetes insipidus zijn:

• bronsdiabetes
• centrale diabetes insipidus
• diabète bronzé
• diabetes insipidus neurohormonalis
• neurohormonale diabetes

Oorzaken

De nieren filteren overdag diverse malen het bloed. Normaliter wordt het meeste water geabsorbeerd, en scheidt het lichaam slechts een kleine hoeveelheid geconcentreerde urine uit. Diabetes insipidus treedt op wanneer de nieren niet in staat zijn om de urine normaal te concentreren, en de patiënt hierdoor grote hoeveelheden verdunde urine moet uitscheiden. De uitscheiding van de hoeveelheid water in de urine wordt geregeld door het antidiuretisch hormoon (ADH). De productie van ADH, dat ook gekend is als 'vasopressine', gebeurt in de hypothalamus (een deel van de hersenen). Dit signaal wordt opgeslagen en afgegeven door de hypofyse, een kleine klier net onder de basis van de hersenen.

Ziekte gepaard met diabetes insipidus

Het syndroom van Wolfram is een zeldzame autosomaal recessieve neurodegeneratieve aandoening waarbij diabetes insipidus, diabetes mellitus (suikerziekte), optische atrofie (afsterven van de oogzenuw) en doofheid optreden. Deze ziekte is het gevolg van mutaties (veranderingen) in het WFS1-gen op chromosoom 4. Een MRI-scan onthult hierbij een afwezig of onderontwikkelde hypofyse.

Soorten: Centrale, nefrogene en zwangerschapsdiabetes insipidus

Diabetes insipidus veroorzaakt door een gebrek aan ADH is gekend als 'centrale diabetes insipidus'. Wanneer diabetes insipidus het gevolg is van de falende reactie van de nieren op ADH, is de aandoening gekend als 'nefrogene diabetes insipidus'. Bij zwangere vrouwen verschijnt tot slot ook een speciale vorm van diabetes insipidus.

Centrale diabetes insipidus

Centrale diabetes insipidus is het resultaat van beschadiging van de hypothalamus of hypofyse als gevolg van:

• chirurgie
• een aneurysma (uitstulping van een deel van een slagader)
• een bloeding / trombose
• een hersenabces
• een hoofdwonde
• een hypothalamustumor, bijvoorbeeld glioom (primaire hersentumor met schade aan de hersenen), germinoom
• een infectie
• een lymfoom / leukemie
• een verminderde bloedtoevoer naar de hypofyse
• genetische problemen
• het syndroom van Sheehan
• infecties
• infiltraties
• meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
• post-radiotherapie (craniaal)
• sarcoïdose (aandoening aan ogen, longen, huid en zenuwstelsel)
• tuberculose
• tumoren in of nabij de hypofyse
• uitzaaiingen, vooral door borstkanker

Nefrogene diabetes insipidus

Bij nefrogene diabetes insipidus is er een defect in de nieren aanwezig. Hierdoor reageren de nieren niet op ADH. Net als centrale diabetes insipidus, is nefrogene diabetes insipidus zeer zeldzaam. Nefrogene diabetes insipidus is het gevolg van:

• familiaal (bijvoorbeeld vasopressine receptor gen, aquaporine-2 gendefect)
• genetische problemen
• het gebruik van bepaalde geneesmiddelen (zoals lithium, demeclocycline, glibenclamide)
• hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed)
• hypokaliëmie (verlaagd kaliumgehalte in het bloed)
• nierziekten (bijvoorbeeld een polycystische nierziekte of renale tubulaire acidose)
• sikkelcelziekte
• zonder aanwijsbare reden

Zwangerschapsdiabetes insipidus

Zwangerschapsdiabetes insipidus treedt alleen op tijdens de zwangerschap. In sommige gevallen breekt een enzym dat door de placenta is aangemaakt, vasopressine van de moeder af. In andere gevallen produceren zwangere vrouwen meer prostaglandine, een hormoonachtige chemische stof die nieren minder gevoelig maken voor vasopressine. De meeste zwangere vrouwen die diabetes insipidus ontwikkelen, hebben milde merkbare symptomen. Zwangerschapsdiabetes insipidus verdwijnt meestal nadat het kind geboren is, maar het keert soms terug wanneer de moeder opnieuw zwanger is.

Symptomen: Veel dorst en veel plassen

Overmatige dorst (polydipsie) en oncontroleerbaar veel (water) drinken is één van de meest voorkomende symptomen van diabetes insipidus. Grote hoeveelheden plassen (polyurie), vaak plassen (pollakisurie), nachtelijk plassen (nycturie) en grote hoeveelheden verdunde urine uitscheiden zijn hiervan een gevolg. Dit leidt mogelijk tot uitdroging (dehydratie). Uitdrogingsverschijnselen zijn onder andere een hoge hartslag (tachycardie), een lage bloeddruk (hypotensie), constipatie, koorts, een droge mond (xerostomie) en gewichtsverlies.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek bemerkt de arts dat de huid van de patiënt droog is. Hij merkt ook andere tekenen van uitdroging op.

Diagnostisch onderzoek

De arts voert diverse onderzoeken uit om diabetes insipidus te identificeren, zoals:

• een bloedonderzoek (toont mogelijk hypernatriëmie: verhoogd natriumgehalte in het bloed)
• een dorstproef
• een meting van de urinehoeveelheid
• een MRI-scan van het hoofd
• een urineonderzoek

Behandeling

De oorzaak van de onderliggende aandoening behandelen is vooreerst nodig.

Centrale diabetes insipidus

Centrale diabetes insipidus wordt behandeld met vasopressine (desmopressine, DDAVP) via een injectie, een neusspray of tabletten.

Nefrogene diabetes insipidus

Is nefrogene diabetes insipidus het gevolg van het gebruik van medicijnen, dan stopt of wijzigt de arts deze medicijnen om weer een normale nierfunctie te creëren. Door sommige geneesmiddelen jaren te gebruiken, zoals lithium, ontstaat soms permanente nefrogene diabetes insipidus. Erfelijke nefrogene diabetes insipidus en lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus behandelt de arts door het drinken van voldoende vocht. Daarnaast neemt de patiënt geneesmiddelen om de urineproductie te verlagen. Voor de behandeling van nefrogene diabetes insipidus zet de arts voorts anti-inflammatoire geneesmiddelen en diuretica (plaspillen) in.

Levensstijl en ondersteuning

Patiënten met diabetes insipidus kunnen baat hebben bij dieetadvies en psychologische ondersteuning. Het handhaven van een adequate vochtinname is cruciaal, vooral voor patiënten die moeite hebben met het reguleren van hun dorst. Psychologische ondersteuning kan helpen bij het omgaan met de chronische aard van de aandoening en eventuele aanpassingen in de levensstijl die nodig zijn om de symptomen te beheersen.

Prognose

De vooruitzichten zijn afhankelijk van de onderliggende aandoening. Wanneer de patiënt deze behandelt, leidt diabetes insipidus doorgaans niet tot ernstige problemen.

Complicaties

Niet drinken bij de nood van voldoende vocht leidt tot uitdroging en een verstoorde elektrolytenbalans, wat zeer gevaarlijk is. Ook te veel drinken leidt soms tot verstoringen in de elektrolytenbalans. Dorst, een droge huid, vermoeidheid, traagheid, duizeligheid, verwardheid en misselijkheid zijn andere complicaties van de zeldzame ziekte.

Preventie

Het voorkomen van diabetes insipidus kan complex zijn, vooral omdat het vaak het gevolg is van genetische of aandoeningsgebonden factoren die moeilijk te voorspellen of te vermijden zijn. Er zijn echter enkele algemene aanbevelingen die kunnen helpen bij het beheersen van risicofactoren en het minimaliseren van het risico op complicaties:

• Vermijd overmatig gebruik van medicijnen: Sommige geneesmiddelen, zoals lithium, kunnen nefrogene diabetes insipidus veroorzaken. Als u medicijnen gebruikt die het risico verhogen, bespreek dan met uw arts of er alternatieve behandelingen beschikbaar zijn.
• Zorg voor een goede niergezondheid: Regelmatige controle van de nierfunctie kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van aandoeningen die kunnen leiden tot diabetes insipidus. Dit is vooral belangrijk voor mensen met een familiegeschiedenis van nierziekten of erfelijke aandoeningen.
• Beperk blootstelling aan risicofactoren: Probeer blootstelling aan risicofactoren zoals infecties en tumoren in de hypothalamus of hypofyse te minimaliseren door preventieve gezondheidszorg en tijdige behandeling van infecties en andere aandoeningen.
• Houd een gezonde levensstijl aan: Eet een evenwichtig voedingspatroon en houd een gezonde hydratatie om de algehele gezondheid van uw lichaam te ondersteunen, wat indirect kan bijdragen aan het voorkomen van aandoeningen die diabetes insipidus kunnen verergeren.
• Behandel onderliggende aandoeningen effectief: Het tijdig en effectief behandelen van ziekten die diabetes insipidus kunnen veroorzaken, zoals tumoren of infecties, kan helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van de aandoening.