Diabetes insipidus: Symptomen van veel dorst en veel plassen
Diabetes insipidus is een zeldzame aandoening waarbij het regelmechanisme voor vochtopname en vochtuitscheiding van het lichaam ontregeld is. De nieren scheiden bij deze ziekte voortdurend water uit. Deze onevenwichtigheid leidt tot intense dorst, zelfs na het drinken van vloeistoffen (polydipsie) en de uitscheiding van grote hoeveelheden urine (polyurie). Het gevaar op uitdroging is bij deze ziekte, die in diverse vormen voorkomt, groot. Enkele behandelingen zijn beschikbaar voor het verminderen van de dorstsymptomen en het normaliseren van de urineproductie.
Synoniemen diabetes insipidus
De meest gekende synoniemen van diabetes insipidus zijn:
- bronsdiabetes
- centrale diabetes insipidus
- diabète bronzé
- diabetes insipidus neurohormonalis
- neurohormonale diabetes
Epidemiologie
Diabetes insipidus (DI) is een zeldzame aandoening met een prevalentie die aanzienlijk varieert, afhankelijk van het type en de populatie. De incidentie van centrale diabetes insipidus (CDI), veroorzaakt door een tekort aan antidiuretisch hormoon (ADH), wordt geschat op 1 tot 3 per 100.000 personen per jaar. Nefrogene diabetes insipidus (NDI), veroorzaakt door een verminderde respons van de nieren op ADH, is nog zeldzamer en komt vaak voor bij specifieke genetische populaties. Congenitale vormen van NDI zijn bijzonder zeldzaam en worden vaak geassocieerd met genetische mutaties in het AVPR2-gen of AQP2-gen.
Regionale verschillen
De epidemiologie van DI varieert wereldwijd. In ontwikkelingslanden kan de prevalentie van secundaire DI hoger zijn door een grotere incidentie van infecties zoals tuberculose en hersentumoren. In ontwikkelde landen is DI vaker het gevolg van auto-immuunziekten of hersentrauma.
Leeftijd en geslacht
Centrale DI kan op elke leeftijd voorkomen, maar piekt vaak in de adolescentie en vroege volwassenheid. Nefrogene DI heeft vaak een aangeboren oorsprong en presenteert zich meestal in de vroege kindertijd. Er zijn geen significante verschillen in prevalentie tussen mannen en vrouwen, behalve bij genetische NDI, die vaker voorkomt bij mannen vanwege de X-gebonden overerving.
Erfelijke patronen
Genetische vormen van DI, zoals NDI, zijn vaak familiair en komen voor in specifieke populaties met een hogere mate van consanguïniteit. Screening van familieleden kan bijdragen aan vroege diagnose en behandeling.
Mechanisme
Diabetes insipidus wordt veroorzaakt door een disfunctie in de waterhuishouding van het lichaam, wat leidt tot overmatige productie van verdunde urine (polyurie) en een compenserende dorst (polydipsie).
Rol van ADH
ADH, ook wel vasopressine genoemd, wordt geproduceerd in de hypothalamus en opgeslagen in de hypofyse. Het hormoon speelt een cruciale rol in de reabsorptie van water in de nieren door binding aan V2-receptoren in de nierbuisjes. Bij centrale DI is er een tekort aan ADH-productie of -afgifte, terwijl bij nefrogene DI de respons van de nieren op ADH verminderd is.
Pathofysiologie van centrale DI
Bij centrale DI leidt schade aan de hypothalamus of hypofyse, bijvoorbeeld door trauma, infectie, tumor of operatie, tot een verminderde secretie van ADH. Dit resulteert in een onvermogen van de nieren om water te reabsorberen, wat leidt tot overmatige urineproductie.
Pathofysiologie van nefrogene DI
Bij nefrogene DI is de nier ongevoelig voor ADH, meestal door genetische mutaties in de V2-receptor of aquaporine-2-kanalen. Secundaire oorzaken zijn onder meer medicatie zoals lithium of hypercalciëmie, die de ADH-respons verminderen.
Compensatiemechanismen
Het lichaam probeert het vochtverlies te compenseren door verhoogde dorst en waterinname. Bij onvoldoende toegang tot water kan ernstige uitdroging optreden, wat levensbedreigend kan zijn.
Oorzaken
De nieren filteren overdag diverse malen het bloed. Normaliter wordt het meeste water geabsorbeerd, en scheidt het lichaam slechts een kleine hoeveelheid geconcentreerde urine uit. Diabetes insipidus treedt op wanneer de nieren niet in staat zijn om de urine normaal te concentreren, en de patiënt hierdoor grote hoeveelheden verdunde urine moet uitscheiden. De uitscheiding van de hoeveelheid water in de urine wordt geregeld door het antidiuretisch hormoon (ADH). De productie van ADH, dat ook gekend is als 'vasopressine', gebeurt in de hypothalamus (een deel van de
hersenen). Dit signaal wordt opgeslagen en afgegeven door de hypofyse, een kleine klier net onder de basis van de hersenen.
Ziekte gepaard met diabetes insipidus
Het
syndroom van Wolfram is een zeldzame autosomaal recessieve neurodegeneratieve aandoening waarbij diabetes insipidus,
diabetes mellitus (suikerziekte),
optische atrofie (afsterven van de oogzenuw) en doofheid optreden. Deze ziekte is het gevolg van mutaties (veranderingen) in het WFS1-gen op chromosoom 4. Een MRI-scan onthult hierbij een afwezig of
onderontwikkelde hypofyse.
Soorten: Centrale, nefrogene en zwangerschapsdiabetes insipidus
Diabetes insipidus veroorzaakt door een gebrek aan ADH is gekend als 'centrale diabetes insipidus'. Wanneer diabetes insipidus het gevolg is van de falende reactie van de nieren op ADH, is de aandoening gekend als 'nefrogene diabetes insipidus'. Bij zwangere vrouwen verschijnt tot slot ook een speciale vorm van diabetes insipidus.
Centrale diabetes insipidus
Centrale diabetes insipidus is het resultaat van beschadiging van de hypothalamus of hypofyse als gevolg van:
Nefrogene diabetes insipidus
Bij nefrogene diabetes insipidus is er een defect in de nieren aanwezig. Hierdoor reageren de nieren niet op ADH. Net als centrale diabetes insipidus, is nefrogene diabetes insipidus zeer zeldzaam. Nefrogene diabetes insipidus is het gevolg van:

Diabetes insipidus komt ook bij zwangere vrouwen voor /
Bron: PublicDomainPictures, Pixabay Zwangerschapsdiabetes insipidus
Zwangerschapsdiabetes insipidus treedt alleen op tijdens de zwangerschap. In sommige gevallen breekt een enzym dat door de placenta is aangemaakt, vasopressine van de moeder af. In andere gevallen produceren zwangere vrouwen meer prostaglandine, een hormoonachtige chemische stof die nieren minder gevoelig maken voor vasopressine. De meeste zwangere vrouwen die diabetes insipidus ontwikkelen, hebben milde merkbare symptomen. Zwangerschapsdiabetes insipidus verdwijnt meestal nadat het kind geboren is, maar het keert soms terug wanneer de moeder opnieuw zwanger is.
Risicofactoren
De risicofactoren voor diabetes insipidus variëren afhankelijk van het subtype en de onderliggende oorzaken.
Trauma en chirurgie
Hersentrauma en neurochirurgie zijn belangrijke risicofactoren voor centrale DI. Procedures die de hypothalamus of hypofyse beschadigen, verhogen het risico aanzienlijk.
Genetische predispositie
Aangeboren vormen van DI, zoals nefrogene DI, worden vaak veroorzaakt door genetische mutaties. Familiaire gevallen vereisen genetisch advies en screening.
Medicatiegebruik
Lithiumgebruik is een belangrijke risicofactor voor secundaire nefrogene DI. Andere medicijnen, zoals demecocycline en amfotericine B, kunnen ook de nierfunctie aantasten.
Systemische ziekten
Auto-immuunziekten, sarcoïdose, en infecties zoals tuberculose kunnen bijdragen aan centrale DI. Chronische nierziekten kunnen het risico op nefrogene DI verhogen.
Risicogroepen
Bepaalde populaties lopen een hoger risico op diabetes insipidus vanwege genetische, omgevings- of medische factoren.
Patiënten met hersentrauma
Mensen die een traumatisch hersenletsel hebben opgelopen, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van centrale DI. De ernst van het trauma correleert vaak met het risico.
Kinderen met genetische aandoeningen
Kinderen met bekende genetische mutaties in AVPR2 of AQP2 lopen een verhoogd risico op aangeboren nefrogene DI. Dit komt vaker voor in families met een voorgeschiedenis van DI.
Mensen met auto-immuunziekten
Populaties met een verhoogde prevalentie van auto-immuunziekten, zoals sarcoïdose of Sjögren-syndroom, lopen een groter risico op centrale DI.
Langdurig medicatiegebruik
Patiënten die langdurig lithium of andere nefrotoxische medicatie gebruiken, vormen een risicogroep voor secundaire nefrogene DI.
Symptomen: Veel dorst en veel plassen
Overmatige dorst (
polydipsie) en oncontroleerbaar veel (
water) drinken is één van de meest voorkomende symptomen van diabetes insipidus. Grote hoeveelheden plassen (
polyurie), vaak plassen (
pollakisurie), nachtelijk plassen (
nycturie) en grote hoeveelheden verdunde urine uitscheiden zijn hiervan een gevolg. Dit leidt mogelijk tot
uitdroging (dehydratie). Uitdrogingsverschijnselen zijn onder andere een hoge hartslag (
tachycardie), een lage bloeddruk (
hypotensie),
constipatie,
koorts, een droge mond (
xerostomie) en
gewichtsverlies.
Alarmsymptomen
Het vroegtijdig herkennen van alarmsymptomen is cruciaal om ernstige complicaties te voorkomen.
Extreme dorst
Aanhoudende en intense dorst, vooral als het gepaard gaat met overmatige waterinname, kan een teken zijn van DI. Dit symptoom is vaak moeilijk te onderscheiden van primaire polydipsie.
Polyurie
Een abnormaal hoge urineproductie, vaak meer dan 3 liter per dag bij volwassenen, is een kenmerkend symptoom van DI. Bij kinderen kan bedplassen een alarmsymptoom zijn.
Uitdroging
Bij beperkte toegang tot water kunnen symptomen van uitdroging optreden, zoals droge slijmvliezen, lage bloeddruk, verhoogde hartslag en verwardheid. Dit vereist onmiddellijke medische aandacht.
Elektrolytstoornissen
Hypernatriëmie, gekenmerkt door hoge natriumspiegels in het bloed, kan leiden tot neurologische symptomen zoals hoofdpijn, lethargie en in ernstige gevallen bewustzijnsverlies.
Diagnose en onderzoeken
Lichamelijk onderzoek
Bij het lichamelijk onderzoek bemerkt de arts dat de huid van de patiënt droog is. Hij merkt ook andere tekenen van uitdroging op.
Diagnostisch onderzoek
De arts voert diverse onderzoeken uit om diabetes insipidus te identificeren, zoals:
Behandeling
De oorzaak van de onderliggende aandoening behandelen is vooreerst nodig.
Centrale diabetes insipidus
Centrale diabetes insipidus wordt behandeld met vasopressine (desmopressine, DDAVP) via een injectie, een
neusspray of tabletten.
Nefrogene diabetes insipidus
Is nefrogene diabetes insipidus het gevolg van het gebruik van medicijnen, dan stopt of wijzigt de arts deze medicijnen om weer een normale nierfunctie te creëren. Door sommige geneesmiddelen jaren te gebruiken, zoals lithium, ontstaat soms permanente nefrogene diabetes insipidus. Erfelijke nefrogene diabetes insipidus en lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus behandelt de arts door het drinken van voldoende vocht. Daarnaast neemt de patiënt geneesmiddelen om de urineproductie te verlagen. Voor de behandeling van nefrogene diabetes insipidus zet de arts voorts anti-inflammatoire geneesmiddelen en
diuretica (plaspillen) in.
Levensstijl en ondersteuning
Patiënten met diabetes insipidus kunnen baat hebben bij dieetadvies en psychologische ondersteuning. Het handhaven van een adequate vochtinname is cruciaal, vooral voor patiënten die moeite hebben met het reguleren van hun dorst. Psychologische ondersteuning kan helpen bij het omgaan met de chronische aard van de aandoening en eventuele aanpassingen in de levensstijl die nodig zijn om de symptomen te beheersen.
Prognose
De prognose van diabetes insipidus hangt af van de oorzaak, tijdige diagnose en adequate behandeling.
Behandelbare oorzaken
Bij centrale DI veroorzaakt door trauma of chirurgie kan de aandoening tijdelijk zijn en herstellen met de juiste behandeling. Chronische gevallen vereisen levenslange therapie.
Complicaties bij uitblijvende behandeling
Onbehandelde DI kan leiden tot ernstige uitdroging, elektrolytdisbalans en orgaandisfunctie. Dit kan levensbedreigend zijn, vooral bij kinderen en ouderen.
Levenskwaliteit
Met adequate behandeling kunnen patiënten met DI een goede levenskwaliteit behouden. Medicatie zoals desmopressine verbetert de symptomen aanzienlijk.
Complicaties
Niet drinken bij de nood van voldoende vocht leidt tot uitdroging en een
verstoorde elektrolytenbalans, wat zeer gevaarlijk is. Ook te veel drinken leidt soms tot verstoringen in de elektrolytenbalans. Dorst, een
droge huid,
vermoeidheid, traagheid,
duizeligheid,
verwardheid en
misselijkheid zijn andere complicaties van de zeldzame ziekte.
Preventie
Het voorkomen van diabetes insipidus kan complex zijn, vooral omdat het vaak het gevolg is van genetische of aandoeningsgebonden factoren die moeilijk te voorspellen of te vermijden zijn. Er zijn echter enkele algemene aanbevelingen die kunnen helpen bij het beheersen van risicofactoren en het minimaliseren van het risico op complicaties:
- Vermijd overmatig gebruik van medicijnen: Sommige geneesmiddelen, zoals lithium, kunnen nefrogene diabetes insipidus veroorzaken. Als u medicijnen gebruikt die het risico verhogen, bespreek dan met uw arts of er alternatieve behandelingen beschikbaar zijn.
- Zorg voor een goede niergezondheid: Regelmatige controle van de nierfunctie kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van aandoeningen die kunnen leiden tot diabetes insipidus. Dit is vooral belangrijk voor mensen met een familiegeschiedenis van nierziekten of erfelijke aandoeningen.
- Beperk blootstelling aan risicofactoren: Probeer blootstelling aan risicofactoren zoals infecties en tumoren in de hypothalamus of hypofyse te minimaliseren door preventieve gezondheidszorg en tijdige behandeling van infecties en andere aandoeningen.
- Houd een gezonde levensstijl aan: Eet een evenwichtig voedingspatroon en houd een gezonde hydratatie om de algehele gezondheid van uw lichaam te ondersteunen, wat indirect kan bijdragen aan het voorkomen van aandoeningen die diabetes insipidus kunnen verergeren.
- Behandel onderliggende aandoeningen effectief: Het tijdig en effectief behandelen van ziekten die diabetes insipidus kunnen veroorzaken, zoals tumoren of infecties, kan helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van de aandoening.
Praktische tips voor het omgaan met Diabetes Insipidus
Diabetes Insipidus is een aandoening waarbij het lichaam moeite heeft om voldoende vocht vast te houden, wat resulteert in overmatige dorst en frequent urineren. Het is belangrijk om je vochtinname en -balans nauwlettend te controleren om complicaties te voorkomen. Door enkele aanpassingen in je levensstijl en behandelingsplan te maken, kun je de symptomen beter beheersen.
Zorg voor voldoende vochtinname
Bij Diabetes Insipidus is het cruciaal om voldoende vocht binnen te krijgen, aangezien je lichaam veel meer vocht verliest dan normaal. Dit betekent dat je regelmatig water moet drinken, zelfs als je geen dorst voelt. De hoeveelheid vocht die je nodig hebt, kan variëren, dus het is belangrijk om je arts te raadplegen voor de juiste hoeveelheid. Gebruik een waterfles om je inname bij te houden en stel herinneringen in om regelmatig te drinken.
Als je merkt dat je veel dorst hebt, kan het helpen om te kiezen voor water of andere suikervrije dranken. Vermijd dranken met cafeïne of alcohol, omdat deze stoffen de vochtbalans kunnen verstoren.
Alcohol kan de hydratatie verergeren, dus beperk je inname of vermijd het volledig.
Houd controleafspraken in de gaten
Regelmatige controleafspraken met je arts zijn essentieel voor het monitoren van je aandoening.
Bloedonderzoeken kunnen helpen om je elektrolyten- en vochtbalans te controleren, wat belangrijk is om ervoor te zorgen dat je geen gevaarlijke complicaties ontwikkelt. Jouw arts kan ook aanbevelingen doen over medicatie om de effecten van Diabetes Insipidus te beheersen.
Het bijhouden van symptomen zoals dorst en urineproductie is belangrijk om je arts te helpen bij het aanpassen van je behandelplan. De juiste medicijnen, zoals desmopressine, kunnen je helpen om de urineproductie te verminderen, wat je comfort kan verbeteren.
Pas je dieet aan voor een evenwichtig voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon speelt een belangrijke rol bij het beheersen van je aandoening. Zorg ervoor dat je voldoende
evenwichtig voedingspatroon volgt, met aandacht voor je zout- en kaliuminname, aangezien deze elektrolyten van invloed zijn op je vochtbalans. Sommige mensen met Diabetes Insipidus moeten hun zoutinname verminderen, terwijl anderen mogelijk extra zout moeten consumeren om hun balans te herstellen.
Het kan ook nuttig zijn om voedingsmiddelen te kiezen die rijk zijn aan kalium en andere mineralen, zoals groenten, fruit, en volkorenproducten, om je elektrolytniveaus op peil te houden.
Monitor je nierfunctie en bloeddruk
De gezondheid van je nieren en je bloeddruk is belangrijk bij het omgaan met Diabetes Insipidus. Het is aanbevolen om regelmatig je
bloeddruk te laten controleren, aangezien de aandoening invloed kan hebben op je circulatiesysteem. Bovendien kunnen je nieren extra belasting ondervinden door de overmatige urineproductie, dus het monitoren van de nierfunctie is essentieel.
Als je symptomen zoals zwelling of veranderingen in urinekleur opmerkt, moet je dit meteen met je arts bespreken. Jouw arts kan je helpen om aanpassingen in je dieet of medicatie door te voeren om je nierfunctie te ondersteunen.
Let op psychische gezondheid en welzijn
Het omgaan met een chronische aandoening zoals Diabetes Insipidus kan emotioneel belastend zijn. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan je
mentale gezondheid en eventueel hulp te zoeken bij een psycholoog of therapeut als je merkt dat de aandoening invloed heeft op je gemoedstoestand. Het ontwikkelen van copingstrategieën kan je helpen om met de uitdagingen van de aandoening om te gaan en je algehele welzijn te verbeteren.
Misvattingen rond diabetes insipidus
Diabetes insipidus is een zeldzame aandoening waarbij de nieren te veel water uitscheiden, wat leidt tot overmatige dorst en frequent urineren. Hoewel de naam lijkt op
diabetes mellitus, is het een totaal andere aandoening. Er bestaan veel misvattingen over de oorzaken, symptomen en behandeling van diabetes insipidus.
Diabetes insipidus is hetzelfde als suikerziekte
Hoewel de naam overeenkomsten vertoont met
suikerziekte, hebben de aandoeningen een totaal verschillende oorzaak. Diabetes insipidus wordt veroorzaakt door een probleem met de productie of werking van het antidiuretisch hormoon, terwijl suikerziekte verband houdt met insuline en bloedsuikerregulatie.
Diabetes insipidus wordt altijd veroorzaakt door een probleem met de nieren
Er zijn verschillende vormen van diabetes insipidus, waaronder de centrale vorm, die veroorzaakt wordt door schade aan de
hersenen of de hypofyse, en de nefrogene vorm, waarbij de
nieren niet goed reageren op het antidiuretisch hormoon. Beide vormen leiden tot overmatig waterverlies, maar hebben verschillende onderliggende oorzaken.
Mensen met diabetes insipidus moeten minder drinken
Patiënten met diabetes insipidus verliezen grote hoeveelheden vocht via de
urine en moeten dit compenseren door voldoende te drinken. Het beperken van de vochtinname kan leiden tot ernstige uitdroging en verstoringen in de
elektrolytenbalans, wat gevaarlijke complicaties kan veroorzaken.
Diabetes insipidus heeft geen invloed op andere organen
Hoewel de belangrijkste symptomen verband houden met de waterhuishouding, kan onbehandelde diabetes insipidus leiden tot complicaties zoals een verstoorde bloeddruk, uitdroging en problemen met de
bijnieren. Deze organen spelen een belangrijke rol in de hormonale regulatie en kunnen beïnvloed worden door vocht- en zoutverliezen.
Er zijn geen behandelingsmogelijkheden voor diabetes insipidus
Afhankelijk van de oorzaak kan diabetes insipidus goed behandeld worden met bepaalde
geneesmiddelen. Bij de centrale vorm kan desmopressine helpen om het tekort aan antidiuretisch hormoon aan te vullen, terwijl bij de nefrogene vorm andere medicatie en dieetmaatregelen kunnen helpen om de symptomen te verlichten.
Alleen volwassenen kunnen diabetes insipidus krijgen
Diabetes insipidus kan op elke leeftijd voorkomen, inclusief bij een
baby. In sommige gevallen is het een aangeboren aandoening, terwijl het in andere gevallen later in het leven ontstaat door bijvoorbeeld een hoofdtrauma of een tumor in de hypofyse.
Diabetes insipidus veroorzaakt geen ernstige complicaties
Zonder de juiste behandeling kan diabetes insipidus leiden tot ernstige uitdroging, verwardheid, vermoeidheid en zelfs coma. Daarnaast kunnen verstoringen in de vochtbalans invloed hebben op de
hartfunctie en andere vitale processen in het lichaam. Tijdige diagnose en een goede behandeling zijn daarom essentieel om complicaties te voorkomen.
Een goed begrip van diabetes insipidus helpt patiënten en hun omgeving om de aandoening beter te herkennen en te behandelen, zodat de levenskwaliteit zo optimaal mogelijk blijft.